Film Yapım Sözleşmesi - EMRE GÖKYAYLA

Giriş

I. Konunun Takdimi

Ülkemizde sinema sektörü günden güne gelişmekte, buna bağı olarak sinema sektörüyle ilgili artan ve bazıları ilk defa ortaya çıkan hukukî me­selelerin de çözüme kavuşturulması gerekmektedir. Bir sinema eserinin meydana getirilmesi için ister dizi film ister sinema filmi isterse belgesel ya da çizgi film vb. olsun bir çok sözleşmenin akdedilmesi gerekir. Bun­lardan belki de önemlisi bir filmin meydana getirilmesi amacıyla akdedi­len sözleşmedir. Film ya da sinema sektöründe akdedilen sözleşmelerin hemen her zaman merkezinde yer alan yapımcı, sipariş verenle bir filmin (sinema filmi, dizi film, çizgi film, belgesel film vb.) meydana getirilmesi hususunda anlaştıktan sonra¹ her bir oyuncuyla, diğer icracılarla, yönet­menle, senaristle, müzik yapımcısıyla, teknik ekiple vb. ile sözleşme yap­makta ve ekibi oluşturarak bir filmin ortaya çıkmasını temin etmektedir². Yapımcı, bir yandan kendisine sipariş verene karşı filmin meydana geti­rilmesini üstlenirken diğer yandan yukarıda sözü edilen kişilere karşı da her birinin yerine getirdiği işgörme faaliyetinin karşılığını ifa etme borcu altına girmektedir. Yapımcıya bir filmin meydana getirilmesi için sipariş veren çoğu za­man bir televizyon kanalıdır. Televizyon kanalı, özellikle dizi film mey­dana getirilmesi hususunda yapımcı ile anlaşmaktadır. Genellikle yapım­cı, bir filmin meydana getirilmesine ilişkin projeyi, fikri, bir taslak ya da teklif olarak televizyon kanalına sunmakta, uygun görülür, anlaşma sağlanırsa filmin meydana getirilmesi aşamasına geçilmektedir. Fakat her zaman bu sıraya uyulması olması hukuken zorunlu değildir.

II. Çalışmanın Amacı ve Kapsamı Filmlerin, özellikle de sinema filmleriyle dizi filmlerin meydana ge­tirilmesi hem ciddi bir emek hem büyük bir organizasyon hem de önemli bir maliyet gerektirir. Onlarca, hatta yüzlerce kişinin birlikte çalışması; çalışanlar için gerekli malzeme, ulaşım, kostüm vb.'nin zamanında ve ye­rinde sağlanması, yerine göre milyonlarca Liralık maliyetin karşılanması icap eder. Bütün bunların gerçekleştirilebilmesi için onlarca sözleşme­nin akdedilmesi de zorunludur. Meydana getirilen film üzerinde (ve film üzerindeki malî haklara dair) tasarrufta bulunabilmesi için yapımcının, teknik ekiple, oyuncularla, senarist ve diyalog yazarlarıyla, müzisyenle vs. sözleşme akdetmesi ve deyim yerindeyse, haklan toplaması gerekir. Bu çalışmanın konusu olan film yapım sözleşmesi, iki hukuk disip­lini ile yakından ilgilidir. Bir filmin Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu³ kap­samında sinema eseri niteliğine sahip olabilmesi karşısında fikir ve sanat eserleri hukukuyla, bir sözleşme olması dolayısıyla da borçlar hukukuyla ilgilidir. Pek çok problemin çözümünde bu iki disipline dair hükümlerin, esasların nasıl uygulanacağı ya da hangisinin uygulanacağı problemiy­le karşılaşılır. Çalışmanın amacı, fikir ve sanat eserleri hukukuna göre sinema eserleriyle ilgili bütün uyuşmazlıkları çözmek olmadığı gibi bir sözleşmenin ifasıyla ilgili problemlerin tamamını çözüme kavuşturmak da değildir. Amacımız, her iki disiplini de dikkate alarak film yapım söz­leşmesiyle ilgilitemel hususları ortaya koymaktır.

İçindekiler

Önsöz............................................................................... V

Kısaltmalar........................................................................................ XV

Giriş....................................................................................................... 1

/.      Konunun Takdimi................................................................... 1

II.     Çalışmanın Amacı ve Kapsamı.............................................. 2

§1. "Film Yapım Sözleşmesi" Kavramı............................................... 5

/.      Konusu ve Tanımı................................................................... 5

II.      Özellikleri.............................................................................. 11

III,    Tarafları.................................................................................. 13

1.  Sipariş veren...................................................................... 13

2.         Yapımcı............................................................................. 15

a.   Kavram......................................................................... 15

b.  Yapımcının hukuken korunmasının sebebi....................... 16

c.   Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda yapımcı ile

ilgilidüzenlemeler ve benimsenen esaslar....................... 18

d.  Yapımcı sıfatının kazanılması.......................................... 19

e.   Uygulamada karşılaşılan yapımcı türleri........................... 23 §2. Film Yapım Sözleşmesinin Hukukî Niteliği ve Film

Yapım Sözleşmesine Uygulanacak Hükümler............................ 27

/.      Söz/esmenin Hukukî Niteliği................................................. 27

1.  Genel olarak...................................................................... 27

2.         İleri sürülen görüşler........................................................... 27

3.         Görüşlerin değerlendirilmesi ve sonuç.................................. 30

//.     Film Yapım Sözleşmesine Uygulanacak Hükümler.............. 33

§3. Film Yapım Sözleşmesinin Unsurları........................................... 39

/.      Bir Filmin Meydana Getirilmesi ve Teslimi.......................... 39

1.  "Film" kavramı.................................................................... 39

2.         "Meydana getirme" kavramı................................................ 41

3.         "Teslim" kavramı................................................................ 42

//.     Malî hakkın devri ya da kullanma yetkisinin bırakılması..... 43

1.  Genel olarak...................................................................... 43

2.         Henüz meydana getirilmemiş eserler üzerindeki

hakkın devri ya da kullanma yetkisinin bırakılması................ 45

a.   Konu hakkında FSEK m. 48/1II hükmünün ve
meselenin ortaya konması.............................................. 45

b.  İleri sürülen görüşler....................................................... 47

c.   Değerlendirme ve sonuç................................................. 48

///.   Bedel....................................................................................... 53

IV.    Anlaşma................................................................................ 54

1.  Genel olarak...................................................................... 54

2.         Anlaşmanın şekli................................................................. 55

§4. Film Yapım Sözleşmesinin Bazı Sözleşmelerden

Ayırdedilmesi............................................................................... 59

/.      Hakkın Devrine ya da Lisans Verilmesine Yönelik

Sözleşmelerden Ayırdedilmesi............................................... 59

II.                      Eser Sözleşmesinden Ayırdedilmesi...................................... 62

III.       Yayım Sözleşmesinden Ayırdedilmesi.................................... 62

/V.    Hizmet Sözleşmesinden Ayırdedilmesi.................................... 64

V.   Diğer Eser Sipariş Sözleşmelerinden Ayırdedilmesi............... 73

VI.               Film Gösterim Sözleşmelerinden Ayırdedilmesi....................... 77

VII.           Filmin Tespit Edildiği Materyalin Mülkiyetinin
Edinilmesine İlişkin Sözleşmelerden Ayırdedilmesi................. 78

VIII.Film Yapımı Sırasında Akdedilen Diğer Bazı
Sözleşmelerden Ayırdedilmesi......................................... 79  

1.          Senaryo ve diyalog hazırlanmasına ilişkin
sözleşmeden ayırdedilmesi............................................. 80

2.          Yönetmen ile akdedilen sözleşmeden ayırdedilmesi................ 82

3.          İcracı sanatçılarla akdedilen sözleşmelerden
ayırdedilmesi....................................................................... 83

4.    Özgün müzik bestecisi ile akdedilen sözleşmeden
ayırdedilmesi.................................................................... 86 §5. Film Yapım Sözleşmesinde Yapımcının Borçları........................... 89

/.      Filmi Meydana Getirme ve Teslim Borcu................................ 89

1.   Filmi meydana getirme borcu........................................ 89

a.   Genel olarak.................................................................. 89

b.   Filmi şahsen meydana getirme borcu....................... 90

2.  Filmi teslim borcu................................................................ 94

a.   Genel olarak................................................................ 94

b.   Teslim borcunun ifa şekli................................................. 96

c.   Teslim borcunu ifa yeri.............................................. 97

d.   Teslim borcunun ifa zamanı ve teslim

borcunu ifada temerrüt.................................................... 97

3.   Filmin tespit edildiği şeyin mülkiyetini

devir borcu.................................................................... 100

//.     Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundan Doğan Hakların

Devri ya da Kullanım Yetkisinin Bırakılması........................ 100

a.  Genel olarak................................................................ 100

b.  Eser üzerindeki haklar ile ilk tespiti gerçekleştiren
yapımcının haklarının ayırdedilmesi ve ortaya
konması....................................................................... 104

2.  Devrin ya da kullanım yetkisinin bırakılmasının süre,

yer, içerik bakımından sınırlı ya da sınırsız yapılması ...106

a.  Genel olarak devir ya da kullanım yetkisinin
bırakılmasının kapsamı................................................. 106

b.  Sözleşmede, devir ya da kullanım yetkisinin
kapsamının belirlenmemiş olması hâlinde
benimsenmesi gereken esaslar...................................... 111

3.         Manevî hakların durumu................................................... 114

4.         Sinema eserinin sahibi sayılanlar hakkındaki yasal
düzenlemenin ve uygulamada benimsenen esasların
eleştiri ve değerlendirilmesi................................................ 116 ///.   Ayıptan Doğan Sorumluluk.................................................. 118

1.  Genel olarak ayıptan doğan sorumluluk............................. 118

2.         Film yapımı sırasında karşılaşılabilecek özel hâller
ve söz konu hâllerde ayıptan doğan hakların
uygulanması...................................................................... 121

a.  Kararlaştırılana nazaran daha kısa ya da daha

uzun bir filmin teslim edilmesi........................................ 121

b.  Role uygun oyuncu oynatılmaması................................. 123

c.  Görüntü ile seslendirme arasında uyumsuzluk
bulunması.................................................................... 124

d.  Çekim hatalarının bulunması......................................... 125

e.  Filmde üçüncü kişilerin kişilik hakkının

ihlâl edilmesi................................................................ 126

f.   Filmin beklenen, vaadedilen izlenme oranını elde
edememesi ya da seyirci sayısına ulaşamaması.............. 126

h. Filmlerin uygun olmayan çözünürlükte bir

DVD içinde sunulması.................................................. 128

IV.                Devredilen ya da Lisans Verilen Malî Hakların ve
Tasarruf Yetkisinin Varlığım Tekeffül................................. 129

V.   Sadakat ve Özen Yükümlülüğü........................................... 133

§6. Sipariş Verenin Borçları............................................................. 137

/.      Bedelin Ödenmesi................................................................ 137

1.  Bedelin ödenmesine uygulanacak hükümler....................... 137

2.          Bedel türleri..................................................................... 137

a.   Götürü bedel............................................................... 138

aa. Genel olarak.......................................................... 138

bb. Götürü bedelin arttırılması...................................... 140

aaa. Götürü bedelin artırılmasının şartları................. 141

bbb. Sonuçlan....................................................... 144

b.  Yaklaşık bedel (Değere göre bedel)............................. 145

3.          Bedelin önceden belirlenmemesi....................................... 146

4.          Bedel ödeme borcunun ifa zamanı ve zamanında

ifa edilmemesi................................................................... 148

5.  Eser niteliği taşıyan filmlere ilişkin sözleşmelerde
karşılaşılabilecek özel bazı durumlar.................................. 149

//.     Hakkın Bizzat Sipariş Veren Tarafından Kullanılması....... 154

III.    Hakkm Kullanılmasının Sipariş Veren Açısından

Borç Teşkil Edip Etmediği.................................................. 155

IV.    Hak Sahiplerinin Manevî Haklarını Gözetme Borcu.......... 156 §7. Sözleşmenin Sona Erme Sebepleri............................................. 159

/.      Genel Olarak....................................................................... 159