Faizin Tefecilik Suçu Bakımından Değerlendirilmesi
Faizin Tefecilik Suçu Bakımından Değerlendirilmesi
Burak BÄ°LGE
Türk Hukukunda Tefecilik Suçu ismiyle hazırlanan bu çalışma, 27.06.2016 tarihinde Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü nezdinde, jüri üyeleri önünde savunularak oybirliÄŸi ile kabul edilmiÅŸtir. Tezler genel olarak jüri heyeti tarafından kabul edildiÄŸi ÅŸekliyle yayınlanırlar. Bu eserde tezin savunmasından sonra orijinal baÅŸlığı deÄŸiÅŸtirilerek Faizin Tefecilik Suçu Bakımından DeÄŸerlendirilmesi adı kullanılmıştır. Zira tefecilik faiz ile doÄŸrudan alakalıdır. Bu suçun temelinde yatan faiz ve beraberinde bir takım özel hukuk müesseseleri suçun izahında oldukça önemlidir. Biz de tefecilik suçunun özel hukuk temelli bir suç olmasını vurgulamak amacıyla çalışmanın adını bu ÅŸekilde deÄŸiÅŸtirmeyi uygun bulduk. DiÄŸer yandan tezin yayınlanmasından sonra yeni çıkan kaynaklar da eklenerek çalışma güncel hale getirilmiÅŸtir.
Tefecilik suçu Türk Hukuku'nda ilk olarak 2279 sayılı Ödünç Para Verme Ä°ÅŸleri Kanunu'nda tanımlanmıştır. Daha sonra 90 sayılı KHK da ve nihayet 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu m. 241'de yeniden düzenlenmiÅŸtir. Çalışmamızın temel esasını da TCK m. 241 hükmü oluÅŸturmaktadır. Bu kapsamda tefecilik suçunun unsurları doktrin ve uygulamadaki tartışmalı hususlara da deÄŸinilmek suretiyle suç teorisine uygun bir ÅŸekilde incelenmiÅŸtir. Bununla birlikte 2279 sayılı Kanun ve 90 sayılı KHK kapsamında tefecilik suçunun nasıl düzenlendiÄŸi hususuna da deÄŸinilmiÅŸtir.
Tefecilik suçu temelinde faiz konusunu barındırmaktadır. Ancak her türlü faiz alacağı tefecilik suçu kapsamında deÄŸerlendirilemez. Biz de çalışmamızda genel itibariyle kanunların cevaz verdiÄŸi faiz alacağı ile tefecilik suçunun özünü oluÅŸturan faiz arasındaki farkı ortaya koymaya çalıştık. Bununla birlikte tefecilik suçunun özel hukukla da baÄŸlantısı bulunmaktadır. Bu nedenle çalışmamızda tefeciliÄŸin faiz, aşırı yararlanma, ödünç sözleÅŸmesi gibi özel hukukla baÄŸlantılı olan kavramlarla arasındaki iliÅŸkiye özellikle deÄŸinilmiÅŸtir. Çalışmamızda genel olarak suçun unsurlarına iliÅŸkin tartışmalı noktalar kendi kanaatimizle birlikte doktrinde yer alan görüÅŸler ve Yargıtay uygulamaları göz önüne alınarak verilmiÅŸtir. Bununla birlikte tartışmalı bazı noktalarda bir takım çözüm önerilerinde de bulunulmuÅŸtur.
Ä°ÇÄ°NDEKÄ°LER
ÖNSÖZ........................................................................................................VII
Ä°ÇÄ°NDEKÄ°LER.................................................................................................IX
KISALTMALAR.............................................................................................XIII
GÄ°RÄ°Åž.............................................................................................................1
KONUNUN TAKDÄ°MÄ°, ÖNEMÄ° VE SINIRLANDIRILMASI......................................1
KONUNUN TAKDÄ°MÄ° VE ÖNEMÄ°.......................................................................1
KONUNUN SINIRLANDIRILMASI.......................................................................4
BÄ°RÄ°NCÄ° BÖLÜM
FAÄ°Z VE TEFECÄ°LÄ°ÄžE Ä°LÄ°ÅžKÄ°N TEMEL BÄ°LGÄ°LER, KAVRAMLAR ve TARÄ°HÄ° SÜRE
I. GENEL OLARAK.............................................................................................7
II. KAVRAMLAR ve FAÄ°Z - TEFECÄ°LÄ°K Ä°LÄ°ÅžKÄ°SÄ°......................................................8
A. Faiz..........................................................................................................8
1. Faizin Tanımı ve Hukuki Niteliği.......................................................8
a. Tanım........................................................................................8
b. Hukuki NiteliÄŸi........................................................................10
(1) Faizin Asıl Alacağa Bağlı Olması (Fer-i Nitelikli Olması). .10
(2) İstisnai Olarak Faizin Asıl Alacaktan Bağımsız Olması.....12
2. Faiz ÇeÅŸitleri...................................................................................13
a. Ä°radi (Akdi) Faiz - Kanuni Faiz..................................................13
b. Anapara Faizi - Temerrüt Faizi................................................14
c. Basit Faiz - Mürekkep (BileÅŸik) Faiz.........................................16
3. Faizin MeÅŸruiyeti Problemi............................................................17
B. Tefecilik.................................................................................................20
1. Türk Hukukunda TefeciliÄŸe Ä°liÅŸkin Yasal Düzenlemeler..................20
a. 2279 Sayılı Ödünç Para Verme Ä°ÅŸleri Kanunu.........................21
b. 90 Sayılı Ödünç Para Verme Ä°ÅŸleri Hakkında Kanun Hükmünde
Kararname..............................................................................23
c. 6361 Sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman
Åžirketleri Kanunu....................................................................30
d. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu.................................................31Ä°çindekiler
C. Faizin Tefecilik Ä°le Ä°liÅŸkisi........................................................................32
III. TEFECÄ°LİĞİN SÖZLEÅžME SERBESTÄ°SÄ°, KARZ AKDÄ° ve GABÄ°N Ä°LE Ä°LÄ°ÅžKÄ°SÄ°.......33
A. SözleÅŸme Serbestisi Açısından Tefecilik................................................33
1. Genel Olarak..................................................................................33
2. SözleÅŸme Serbestisinin Sınırları.....................................................34
3. Tefecilik ve SözleÅŸme Serbestisi Arasındaki Ä°liÅŸki...........................36
B. Tefecilik Açısından Tüketim Ödüncü SözleÅŸmesi (Karz Akdi)................38
1. Genel Olarak..................................................................................38
2. Tüketim Ödüncü SözleÅŸmesinin (Karz Akdi) Türleri ve Tefecilik Suçu
Arasındaki Bağlantı........................................................................39
a. Genel Olarak...........................................................................39
b. Kavram ve Hukuki Nitelik.......................................................40
c. Tüketim Ödüncü (Karz) SözleÅŸmesinin Türleri ve Bunların
Tefecilik Suçu Bakımından DeÄŸerlendirilmesi.........................41
(1) Ticari Olmayan (Adi) Tüketim Ödüncü SözleÅŸmesi.........42
(2) Ticari Tüketim Ödüncü SözleÅŸmesi.................................43
d. Kredi Açma SözleÅŸmesi - Tüketim Ödüncü SözleÅŸmesi Ä°liÅŸkisi ve
Tefecilik Suçu Açısından DeÄŸerlendirilmesi............................45
e. Kâra Katılmalı Ödünç - Tüketim Ödüncü SözleÅŸmesi Ä°liÅŸkisi ve
Tefecilik Suçu Açısından DeÄŸerlendirilmesi............................46
f. Banka Tasarruf Hesabı - Tüketim Ödüncü Ä°liÅŸkisi ve Tefecilik
Suçu Açısından DeÄŸerlendirilmesi..........................................46
C. Tefecilik Açısından Aşırı Yararlanma (Gabin)........................................47
1. Genel Olarak..................................................................................47
2. Aşırı Yararlanma (Gabin) Kavramı..................................................48
3. Aşırı Yararlanmanın (Gabinin) Unsurları........................................49
a. Objektif Unsur........................................................................49
b. Subjektif Unsur.......................................................................50
(1) Zarar Gören Tarafın Özel (Zayıf) Durumu.......................51
(2) Subjektif KoÅŸullardan Yararlanma (Sömürme) Kastı.......52
4. Aşırı Yararlanmanın Sonuçları........................................................53
5. Aşırı Yararlanma (Gabin) ve Tefecilik Suçu Arasındaki BaÄŸlantı.....53
IV. FAİZ VE TEFECİLİĞİN TARİHİ GELİŞİMİ.........................................................56
A. Faiz Tarihine Kısa Bir Bakış....................................................................56
1. Eski Yunan’da Faiz..........................................................................56
2. Roma’ da Faiz.................................................................................57
3. Orta ÇaÄŸ’da Faiz.............................................................................58
4. Osmanlı’ da Faiz.............................................................................58
B. Semavi Dinlerde Faizin Yeri...................................................................61
1. Hristiyanlık'ta (Ä°ncil’de) Faiz...........................................................61
XÄ°çindekiler
2. Yahudilik'te (Tevrat’ta) Faiz...........................................................62
3. Ä°slamiyet’te (Kur'an’da) Faiz..........................................................63
C. TefeciliÄŸin Ortaya Çıkışı.........................................................................65
Ä°KÄ°NCÄ° BÖLÜM
TCK’YA GÖRE TEFECÄ°LÄ°K SUÇU, SUÇUN MADDÄ° ve MANEVÄ° UNSURLARI,
SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜÅž ÅžEKÄ°LLERÄ°, YAPTIRIM, ZAMANAÅžIMI
I. GENEL OLARAK...........................................................................................67
II. SUÇLA KORUNAN HUKUKÄ° DEÄžER..............................................................67
A. Serbest Piyasa Ekonomisinin Korunması..............................................69
B. Ä°rade ÖzgürlüÄŸünün Korunması............................................................70
C. Karma GörüÅŸ ve Kanaatimiz..................................................................71
III. SUÇUN (TÄ°PÄ°KLİĞİN) MADDÄ° UNSURU.........................................................74
A. TCK m. 241’e Göre Hareketin (Suçun) Konusu......................................75
1. Kanuna Göre Durum ve Doktrindeki GörüÅŸler...............................75
2. Hareketin (Suçun) Konusuna Ä°liÅŸkin Kanaatimiz.............................76
B. Fail ve MaÄŸdur......................................................................................79
1. Fail Kavramı...................................................................................79
2. Tefecilik Suçunun Çok Failli Suç Olarak DeÄŸerlendirilip
DeÄŸerlendirilemeyeceÄŸi.................................................................81
3. Tefecilik Suçunun Faili ve Kanaatimiz............................................82
4. Tartışmalı Bir Konu Olarak Tefecilik Suçunda MaÄŸdur (Ödünç Para
Alanın Sıfatı)...................................................................................83
a. Genel Olarak MaÄŸdur ve Suçtan Zarar Gören Kavramları......83
b. Doktrine Göre Tefecilik Suçunda Ödünç Para Alanın Sıfatı....84
c. Yargıtay’a Göre Ödünç Para Alanın Sıfatı...............................86
d. Tefecilik Suçunda Ödünç Para Alanın Sıfatına Ä°liÅŸkin
Kanaatimiz..............................................................................88
C. Tefecilik Suçunda Fiil (Hareket).............................................................89
1. TCK m. 241’e Göre Fiil: Ödünç Para Vermek..................................89
2. Tefecilik Suçunun OluÅŸması Bakımından Failin Ä°ÅŸi Meslek Edinmesi
ve Hareketin SürekliliÄŸinin TCK m. 241 Açısından Aranıp
Aranmayacağı................................................................................91
a. Doktrinde Yer Alan GörüÅŸler..................................................91
b. Yargıtay GörüÅŸü......................................................................94
c. Kanaatimiz..............................................................................95
3. Tipiklikte Yer Almamasına Rağmen Fiil (Hareket) Unsuru
Bakımından Kabul Edilen Özel Durumlar.......................................98
a. Tefecilik Suçunun Kredi Kartlarının Araç Olarak Kullanılması
Suretiyle Ä°ÅŸlenmesi.................................................................98
XIÄ°çindekiler
(1) Genel Olarak....................................................................98
(2) Kredi Kartının Araç Olarak Kullanılması Suretiyle Ä°ÅŸlenen
Tefecilik Hakkında Hukukun ÇeÅŸitli Dallarına Ä°liÅŸkin
DeÄŸerlendirmeler..........................................................100
i. Borçlar Hukuku Kapsamında DeÄŸerlendirmeler...........100
ii. Ceza ve Vergi Hukuku Kapsamında Değerlendirmeler. 102
b. Kıymetli Evrakın Araç Olarak Kullanılması (Senet Kırdırma)
Suretiyle Tefecilik.................................................................106
(1) Genel Olarak.................................................................106
(2) Suçun Senet Kırdırmak Suretiyle Ä°ÅŸlenip Ä°ÅŸlenemeyeceÄŸi
Meselesi ve Kanaatimiz................................................107
IV. MANEVÄ° UNSUR........................................................................................111
A. TCK m. 241’e Göre Suçun Manevi Unsuru..........................................111
B. Tefecilik Suçunda Özel Kasta Yönelik Tartışma...................................113
1. Özel Kastın Varlığını Arayan GörüÅŸler..........................................113
2. Özel Kastın Varlığını Aramayan GörüÅŸler.....................................114
3. TCK m. 241’e Göre, "Kazancın" GösterdiÄŸi Özellikler...................115
a. Kazancın Maddi Nitelikli Olması...........................................115
b. Elde Edilecek Kazancın Oranı................................................117
(1) TCK m. 241’e Göre Durum ve Doktrinde Yer Alan
GörüÅŸler........................................................................117
(2) Kanaatimiz....................................................................118
V. HUKUKA AYKIRILIK UNSURU.....................................................................120
A. Genel Olarak Hukuka Aykırılık.............................................................120
B. Tefecilik Suçu Bakımından Hukuka Uygunluk Sebepleri.....................120
1. Rıza..............................................................................................120
2. 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu......................................................122
3. 6361 Sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri
Kanunu Hükümleri.......................................................................123
4. Ä°zne Dayalı Ödünç Para Verme Eylemi (Ä°krazatçılık).....................125
VI. SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜÅž ÅžEKÄ°LLERÄ°............................................................126
A. TeÅŸebbüs.............................................................................................126
B. Ä°ÅŸtirak..................................................................................................128
C. Ä°çtima..................................................................................................130
VII. YAPTIRIM..................................................................................................133
A. Gerçek KiÅŸiler Bakımından Cezai Yaptırım..........................................133
1. Hapis ve Adli Para Cezası.............................................................133
2. Erteleme ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararlarının
Tefecilik Suçu Bakımından UygulanabilirliÄŸi.................................134
B. Müsadere............................................................................................136
C. Tüzel KiÅŸiler Hakkında Güvenlik Tedbiri..............................................138
XIIÄ°çindekiler
D. Zamanaşımı.........................................................................................139
SONUÇ.........................................................................................................141
KAYNAKÇA.................................................................................................147
XIII