Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılması Sebebine Dayalı Boşanma
Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılması Sebebine Dayalı Boşanma
Mustafa ÜNLÜTEPE
Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılması Sebebine Dayalı Boşanma (TMK m. 166/I-II) isimli çalışma, söz konusu sebep uyarınca boşanma davasına ilişkin esas ve şartlar ile değişiklik önerilerini sunmayı amaçlamaktadır. Boşanma hukukumuzda, sahip olduğu uygulama alanı karşısında, TMK m. 166/I-II hükmü, oldukça büyük bir öneme sahiptir. Özellikle İsviçre ve Alman hukukunda yapılan değişiklikler karşısında, muhafaza edilen boşanma sebeplerimiz ve bunlara ilişkin uygulama çeşitli sorunlara da kaynaklık etmektedir. Kitapta TMK m. 166/I-II hükmünün uygulama alanı kapsamında, İsviçre ve Alman hukukunda, boşanmaya ilişkin yapılan değişiklik gerekçeleri ve bunlara dayalı olarak oluşturulan düzenleme ve boşanma şartlarına yer verilmiştir. Evlilik birliğinin temelinden sarsılması sebebine ilişkin geçmişte oluşturulan Tasarı düzenlemeleri de göz önünde bulundurulmak suretiyle hükmün tarihsel gelişimi ve ortaya çıkan hukuki sorunlar tespit edilerek; ileri sürülen görüş ve değerlendirmeler üzerinde durulmuştur. Temelden sarsılma ve beklenilmezlik kavramları somutlaştırılarak birbirleri arasındaki ilişki vurgulanmıştır. TMK m. 166/I-II hükmüne dayalı olarak boşanma kararı verilmesi bakımından gerekli şartlar belirlenerek, buna ilişkin yargı uygulaması, temelden sarsılmaya kaynaklık eden olguların tasnif edilmesi suretiyle ortaya konulmuş ve değerlendirmeye konu edilmiştir. Bu çerçevede, uygulama ve sorunlara dayalı olarak hükme ilişkin değişiklik önerileri sunulmuştur.
İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Kısaltmalar 15
Giriş 19
Birinci Bölüm
GENEL BİLGİLER
§I. BOŞANMA KAVRAMI VE YASAL DAYANAK 25
A. BOŞANMA KAVRAMI 25
B. YASAL DAYANAK 35
1. eTMK Düzenlemesi ve Tasarı Hükümleri 35
a. Genel Olarak 35
b. eTMK Düzenlemesi 36
ba. eTMK m. 134 Hükmü 36
bb. 3444 Sayılı Kanun Değişikliği 41
c. Tasarı Hükümleri 44
ca. 1971 Ön Tasarısı 44
cb. 1984 Ön Tasarısı 46
cc. 1985 Tasarısı 49
2. TMK m. 166/I–II Hükmü ile Sorun ve Görüşlerin Belirlenmesi 49
a. TMK m. 166/I–II Hükmü 49
b. TMK m. 166/I–II Hükmüne İlişkin Sorun ve Görüşlerin Belirlenmesi 52
§II. BOŞANMA SEBEBİ OLARAK EVLİLİK BİRLİĞİNİN TEMELİNDEN SARSILMASI 57
A. EVLİLİK BİRLİĞİNİN TEMELİNDEN SARSILMASININ BOŞANMA SEBEPLERİ İÇERİSİNDEKİ YERİ 57
1. Genel Olarak 57
2. Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılmasının Genel Boşanma Sebebi Olması 62
3. Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılmasının Nisbi Boşanma Sebebi Olması 64
B. EVLİLİK BİRLİĞİNİN TEMELİNDEN SARSILMASINA DAYALI BOŞANMA DAVASINDA AYRILIK KARARI VERİLİP VERİLEMEYECEĞİ 66
C. İSTATİSTİKİ VERİLER 73
D. EVLİLİK BİRLİĞİNİN TEMELİNDEN SARSILMASININ ÖZEL BOŞANMA SEBEPLERİYLE İLİŞKİSİ 79
1. Genel Olarak 79
2. Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılması ile Özel Boşanma Sebeplerinin Yarışması 86
a. Zina 87
b. Hayata Kast, Pek Kötü veya Onur Kırıcı Davranış 96
c. Suç İşleme ve Haysiyetsiz Hayat Sürme 99
d. Terk 104
e. Akıl Hastalığı 119
İkinci Bölüm
İSVİÇRE VE ALMAN HUKUKUNDA
EVLİLİK BİRLİĞİNİN SARSILMASINA DAYALI BOŞANMA
§III. İSVİÇRE HUKUKUNDA 123
A. İSVİÇRE BOŞANMA HUKUKU SİSTEMİNE GENEL BAKIŞ 123
B. İSVİÇRE HUKUKUNDA BOŞANMA REFORMU İHTİYACININ DOĞMASI 125
C. AYRI YAŞAMAYA DAYALI BOŞANMA 126
1. Genel Olarak 126
2. İki Yıllık Ayrı Yaşamanın Koşulları 128
a. Ayrı Yaşamanın Başlangıcı 128
b. Ayrı Yaşamanın Kesintisiz Olması 130
D. BEKLENİLMEZLİĞE DAYALI BOŞANMA 131
1. Genel Olarak 131
2. Beklenilmezliğin Koşulları 133
a. Evliliğin Sürdürülmesinin Beklenemez Olması 133
b. Sebeplerin Davacıya İsnat Edilebilir Olmaması 135
§IV. ALMAN HUKUKUNDA 136
A. ALMAN BOŞANMA HUKUKU SİSTEMİNE GENEL BAKIŞ 136
B. ALMAN HUKUKUNDA BOŞANMA REFORMU İHTİYACININ DOĞMASI 137
C. EVLİLİĞİN AKAMETE UĞRAMIŞ OLMASI 139
1. Evliliğin Akamete Uğramasının Koşulları 139
2. Evliliğin Akamete Uğramasına İlişkin Karineler 141
a. Genel Olarak 141
b. Bir Yıldan Fazla Ayrı Yaşamaya Bağlanan Sonuç 141
c. Üç Yıldan Fazla Ayrı Yaşamaya Bağlanan Sonuç 142
d. Ayrı Yaşama Kavramı 142
D. BİR YILI DOLDURMAMIŞ EVLİLİKLERDE ARANAN EK KOŞUL 145
E. VAHAMETİN ÖNLENMESİ 147
1. Genel Olarak 147
2. Çocukların Korunmasına Yönelik 147
3. Eşlerin Korunmasına Yönelik 148
Üçüncü Bölüm
EVLİLİK BİRLİĞİNİN TEMELİNDEN SARSILMASINA DAYALI
BOŞANMANIN TABİ OLDUĞU ŞARTLAR
§V. EVLİLİK BİRLİĞİNİN TEMELİNDEN SARSILMASINA DAYALI BOŞANMANIN OLUMLU ŞARTLARI 153
A. OBJEKTİF ŞART–EVLİLİK BİRLİĞİNİN TEMELİNDEN SARSILMASI 153
1. Genel Olarak 153
2. Sarsılma İlkesinin Mahiyeti 154
3. TMK m. 166/I–II Hükmünün Yorumunda Bir Araç Olarak TMK'nin Evlilik Anlayışı 159
a. Kavramsal Olarak Evlilik ve Evliliğin Manevi Temeli 159
b. Evliliğin Amacı 161
4. Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılmasının Yapısı 163
a. Sarsılma Kavramı 163
b. Evlilik Birliğinin "Temelinden" Sarsılması 164
ba. Temelinden Sarsılma Kavramı 164
bb. Sarsılmanın Derecesi 167
bc. Temelinden Sarsılmanın Süresi 170
bd. Sarsılmanın Onarılmasının Mümkün Olmaması 171
c. Sarsılma Kavramının Belirsizliği 172
5. Temelden Sarsılma İlkesinin Kusur İlkesi ile Sınırlandırılması 173
a. Kusur İlkesinin Mahiyeti 173
b. Kusur İlkesine Yönelik Eleştiriler 174
c. Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılmasının Kusura Dayanmaması 177
d. Kusurun Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılmasına Dayalı Olarak Boşanma Kararı Verilmesindeki Rolü–Kusur İlkesinin Sarsılma İlkesinin İçine Sızması 181
da. Boşanma ve Sonuçları Bakımından Kusurun Etkisine Genel Bakış 181
db. Boşanma Kararı Verilmesinde Davalının Kusurunun Varlığının Aranması Sorunu–Boşanma Davası Açmak Hakkının Sınırlandırılması 187
dba. Genel Olarak 187
dbb. Yargıtay Uygulaması ile Davalının Az Da Olsa Kusurunun Varlığının Aranması 189
dbc. Değerlendirme ve TMK m. 166/II Hükmünün Uygulanması Gereği 193
6. Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılmasının Tespit Edilmesi 205
a. Hâkimin Temelden Sarsılmayı Objektif Olarak Değerlendirmesi 205
b. Evlilik Birliğinden Doğan Yükümlülüklerin İhlali 215
7. Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsıldığının Belirlenmesinde Göz Önünde Bulundurulmayacak Olgular 218
a. Evlenmeden Önce Gerçekleşen Olgular 218
b. Boşanma Davasında Taraflarca İleri Sürülmeyen Olgular 220
c. Boşanma Davasının Açılmasından Sonra Gerçekleşen Olgular 222
d. Tepki Mahiyetindeki Davranışlar 228
8. Temelden Sarsılma Nedenleri ve Temelden Sarsılmasının Görünüş Biçimleri 232
a. Kusurlu ve Kusursuz Temelden Sarsılma Nedenleri 232
aa. Eşlerin Kusuruna Dayanan (Sübjektif) Temelden Sarsılma Nedenleri 233
ab. Eşlerin Kusuruna Dayanmayan (Objektif) Sarsılma Sebepleri 236
b. Somut Görünümleri 250
ba. Fikri ve Ruhi Birlik 250
bb. Sadakat Yükümlülüğü 269
bc. Cinsel Birlik 285
bd. Destek ve Bakım Yükümlülüğü 289
be. Müşterek Yaşam Birliği 294
bf. Hastalık 303
bg. Bağımlılık 312
bh. Çocukların Bakım ve Gözetimi 314
B. SÜBJEKTİF ŞART–ORTAK HAYATIN SÜRDÜRÜLMESİNİN EŞLERDEN BEKLENEMEZ OLMASI 316
1. Genel Olarak 316
2. Ortak Hayatın Sürdürülmesinin Beklenilmezliği 317
a. Beklenilmezlik Kavramı 317
b. Beklenilmezliğin Tespit Edilebilirliği 319
ba. Genel Olarak 319
bb. Davacı Eş Tarafından Beklenilmezliğin Sübjektif Olarak Hissedilmesi–Davacı Eşin Sübjektif Beklenilmezlik Hissi 321
bc. Beklenilmezlik Sorununun Hâkim Tarafından Objektif Olarak Değerlendirmesi 324
3. Beklenilmezlik ve Temelden Sarsılma Arasındaki İlişki 326
a. İki Unsurun Kavramsal Farklılıkları 326
b. Temelinden Sarsılma ve Beklenilmezlik Unsurlarının Birbirlerine Karıştırılması Tehlikesi–Unsurların Birbirlerine Bağımlılığı 328
4. Beklenilmezliğin Değerlendirilmesine İlişkin Kıstaslar 330
a. Genel Olarak 330
b. Eşlerin Müşterek Çocuklarının Varlığı 331
c. Eşlerin Kişiliği 331
d. Evliliğin Süresi ve Eşlerin Yaşı 332
e. Davacı Eşin Gerekli Gayreti Göstermesi Gereği 335
5. Ortak Hayatın Sürdürülmesinin Beklenilmezliğini Ortadan Kaldıran Olgular 338
a. Evlenmeden Önce Gerçekleşen Olguların Bilinerek Evlenilmiş Olması 338
b. Affedilen ve Hoşgörüyle Karşılanan Olgular 340
c. Özellikle Terke Dayalı Olarak İhtar Çekilmesinin İstenilmesinden Önce Gerçekleşen Olgular 352
§VI. EVLİLİK BİRLİĞİNİN TEMELİNDEN SARSILMASINA DAYALI BOŞANMANIN OLUMSUZ ŞARTI– DAVACININ KUSURUNUN DAHA AĞIR OLDUĞUNA İLİŞKİN DEF'İNİN İLERİ SÜRÜLMEMESİ YA DA İLERİ SÜRÜLEN DEF'İNİN KABUL EDİLMEMESİ 354
A. GENEL OLARAK 354
B. DAVACININ DAHA KUSURLU OLDUĞU İLİŞKİN DEF'İNİN İLERİ SÜRÜLMEMESİ 355
1. Def'i Hakkı 355
2. Davalının Def'i Hakkı ile Ortak Hayatın Sürdürülmesinin Beklenilmezliği Arasındaki İlişki 358
3. Def'i Hakkının Hukuki Niteliği 359
4. Davalıya Tanınan Def'i Hakkının Yerindeliği Sorunu 362
5. Kusurun Ağırlığının Belirlenmesi 364
a. Genel Olarak 364
b. Tarafların Eşit Kusurlu Olması 365
c. Davacının Kusurunun Daha Ağır Olması 370
d. Davalının Kusurunun Daha Ağır Olması 371
C. DAVACININ KUSURUNUN DAHA AĞIR OLDUĞUNA İLİŞKİN İLERİ SÜRÜLEN DEF'İNİN KABUL EDİLMEMESİ–DEF'İ HAKKININ KÖTÜYE KULLANILMIŞ OLMASI 373
1. Genel Olarak 373
2. TMK m. 166/II Hükmünün İfadesi 374
3. Def'i Hakkının Kötüye Kullanılması 376
a. Hakkın Kötüye Kullanılmasının Tespiti 376
b. Değerlendirme 379
4. Somut Görünümleri 381
a. Def'i Hakkının Kötüye Kullanıldığı Haller 381
b. Def'i Hakkının Kötüye Kullanılmadığı Haller 389
Sonuç ve Öneriler 391
Kaynakça 395
Kavramlar Dizini 413