Eşya Hukuku - I
Eşya Hukuku - I
Rona SEROZAN
Sayfa Sayısı
:
443
Kitap Ölçüleri
:
16x24
Basım Yılı
:
2014
ISBN NO
:
9789753683876
İÇİNDEKİLER
Birinci Bölüm
Eşya Hukukuna Giriş: Temel Kavramlar ve İlkeler
I. Eşya Hukukunun Kaynakları ve Özellikleri ........................................ 3
Konu-Kurallar-Plan ............................................................................. 3
"Eşya Hukuku Kitabı”nın dışındaki Eşya Hukuku.............................. 7
Özel yasalar ......................................................................................... 9
Medeni Kanun’da Gerçekleştirilen Değişiklikler ............................. 10
2002'de Yeni Medeni Kanun ............................................................ 10
Yargının ve öğretinin oluşuma ve değişime katkısı ......................... 11
Eşya hukukunun talihsiz özellikleri: Durukluk ve tutuculuk ........... 13
Eşya hukukunun sosyo-ekonomik yapıyla yakın ilişkisi.................. 14
Kamusal-anayasal sınırlamalar......................................................... 14
II.Eşya Hukukunun Temel Kavramı: Ayni Hak .................................. 16
Pek özel bir malvarlıksal hak ........................................................... 16
Ayni hakkın özü: Eşyada doğrudan egemenlik ................................ 16
Mutlaklık ve geleneksel boyutu: Saldırıya karşı koruma ................. 18
Yetkisiz tasarrufa karşı koruma: Yetkisizlik = Etkisizlik ................. 19
Halefiyet koruması/Takip yetkisi: Malik değişir sınırlı ayni
hak değişmez .................................................................................... 20
Cebri icrada ayrıcalık ve öncelik ...................................................... 22
Ayni hakkın alacak hakkından ayırt edici özelliklerinin özeti ......... 22
Ayni hakkın özelliklerini canlandıran bir örnek ............................... 23
Ayni hakkın niteliği üstüne gereksiz tartışmalar .............................. 23
III.Ayni Hak - Alacak Hakkı Ayrımı ve Bu Ayrımın Gölgelenmesi ..... 24
Nispi alacak hakkının ayırt edici özellikleri ..................................... 24
Ayni istem ........................................................................................ 27
Ayni istem-kişisel istem ayrımı konusunda kuşkular ....................... 27
Ayni işlem-borçlandırıcı işlem......................................................... 29
Eşya hukuku-Borçlar Hukuku karşıtlığı ........................................... 30
Eşya hukukunda alacaklar ve borçlar ............................................... 31
Nispi alacak haklarının güçlenmesi (aynileşmesi) ........................... 32
Zilyetlik aracılığıyla güçlenme......................................................... 33
Bozuk (art-) niyetli alacak hakkı ihlali ............................................. 33
İptal davası (Actio Pauliana) ............................................................ 34
İnançlı işlemde güvenenin malı ayırma hakkı .................................. 34
Yasa gereği sözleşme devirleri......................................................... 35
Eşyaya bağlı borçlar ......................................................................... 36
Tasarruf yetkisi sınırlamasının şerhi ................................................ 39
IV.Ayni Hakkın Türleri ......................................................................... 40
Türlerin (tiplerin) sınırlılığı .............................................................. 40
Temel ayrım: Mülkiyet-Sınırlı ayni haklar....................................... 41
Mülkiyet hakkıyla sınırlı ayni haklar arasındaki ilişki ..................... 43
Mülkiyetin Türleri ............................................................................ 43
Sınırlı ayni hakların türleri ............................................................... 44
Eşyaya bağlı haklar-Kişiye bağlı haklar ........................................... 47
Malikin kendi eşyası üzerindeki sınırlı ayni hakkı ........................... 49
Sınırlı ayni haklar arasındaki sıra ..................................................... 50
Tek başına mülkiyet-Birlikte (toplu) mülkiyet ................................. 50
Kendine özgü ayni hak tipleri ve ayni hak benzerleri ...................... 51
Kat mülkiyeti.................................................................................... 51
Kat irtifakı ........................................................................................ 52
Devre mülk ....................................................................................... 52
İnançlı teminat mülkiyeti.................................................................. 52
Nispi mülkiyet .................................................................................. 53
Beklenen ayni hak ............................................................................ 54
Ayni sahiplenme hakkı ..................................................................... 55
Olağan sahiplenme hakkı ................................................................. 56
Söküp alma hakkı ............................................................................. 57
Hapis hakkı....................................................................................... 57
Alıkoyma hakkı ................................................................................ 58
Mülkiyet şeması ............................................................................... 60
Sınırlı ayni haklar şeması ................................................................. 61
V. Ayni Haklara İlişkin İlkeler .............................................................. 62
İlkelerin eşya hukukundaki rehberlik görevi .................................... 62
Mutlaklık .......................................................................................... 62
Tip sınırlılığı..................................................................................... 62
Kamuya açıklık ................................................................................ 64
Kamu güveninin (hukuki görünüşe güvenin, iyi niyetin)
korunması ......................................................................................... 65
Belirlilik-Özellik .............................................................................. 67
Başkalarına devredilebilirlik-Mirasçılara intikal edebilirlik............. 69
Feragat edilebilirlik .......................................................................... 70
Zamanın geçmesine karşı dayanıklılık ............................................. 70
Zamansal (kronolojik) öncelik ......................................................... 71
İkincil-özel ilkeler ............................................................................ 71
Eşya hukuku ilkelerinin borçlar hukuku ilkeleriyle
karşılaştırılması ................................................................................ 72
VI.Ayni Hakların Nesnesi: Eşya............................................................ 72
Maddi, cismani varlık (res corporales) ............................................. 72
Eşya türleri ....................................................................................... 74
Kamu eşyası (res publica) ................................................................ 78
VII.Ayni Hakkın Kazanılması ve Yitirilmesi ......................................... 81
Hukuki işlem yoluyla (devren veya tesisen) ayni hak kazanma ....... 81
Hukuki sebebe bağlılık (illilik) - hukuki sebepten soyutluk
(mücerretlik) tartışması .................................................................... 84
Ayni hakkın sona erme açısından borçlanma işleminden
bağımsızlığı ...................................................................................... 85
Teminat haklarının, güvence altına aldıkları hakka sıkı
bağımlılıkları: Fer’ilik ...................................................................... 88
Hukuki işlem dışı yoldan ayni hak kazanma .................................... 91
Kamusal-yargısal yoldan kendiliğinden ayni hak kazanma ............. 92
Ayni hakkın yitirilmesi..................................................................... 92
İkinci Bölüm
Taşınır Eşya Hukuku
§ 1. Zilyetlik ................................................................................................. 97
I. Zilyetliğin Anlamı, Önemi, Öğeleri ve İşlevleri .............................. 97
Giriş ................................................................................................. 97
Zilyetliğin anlamı ve önemi ............................................................. 98
Zilyetliğin öğeleri ............................................................................101
Zilyetliğin işlevleri...........................................................................104
Zilyetlik kavramının üstündeki karanlık ..........................................107
Özet..................................................................................................108
II.Zilyetliğin Türleri.............................................................................108
Zilyetliğin manevileşmesi ve katlanması .........................................108
Dolaylı-dolaysız zilyetlik ................................................................. 109
Asli (bağımsız)-Fer’i (bağımlı) zilyetlik ..........................................110
Kendisi için (malik sıfatıyla) zilyetlik-Başkası için zilyetlik ...........112
Haklı zilyetlik-Haksız zilyetlik ........................................................113
Zilyet yardımcısı ..............................................................................114
Tek başına-Birlikte zilyetlik .............................................................115
Hak zilyetliği ....................................................................................115
Özet ..................................................................................................116
III.Zilyetliğin Kazanılması ve Yitirilmesi .............................................116
Zilyetliğin kazanılmasının önemi .....................................................116
Zilyetliğin aslından kazanılması.......................................................117
Zilyetliğin türeme yoluyla kazanılması ............................................117
Zilyetliğin kazanılmasında iradenin rolü ..........................................117
Teslim ...............................................................................................118
Zilyetliğin devrinde teslim gereğinin aşılması ................................. 118
Zilyetlik sözleşmesi ..........................................................................119
Kısa elden teslim ..............................................................................120
Hükmen teslim .................................................................................121
Zilyetliğin havalesi ...........................................................................124
Nitelikli zilyetlik havalesi ................................................................126
Zilyetliğin devri yollarının topluca değerlendirilmesi ......................128
Aracı kişi (dolaysız zilyet) veya araç-kişi (zilyet yardımcısı)
eliyle zilyetlik kazanma ....................................................................129
Anlaşmalı ve aracılı zilyetlik devirlerinin yasa ötesinde
geliştirilmesi .....................................................................................130
Zilyetliğin yitirilmesi........................................................................137
Geçici kesinti ....................................................................................138
IV.Salt Zilyetliğin Korunması ...............................................................139
Zilyetliğin toplumsal barışı koruma işlevi........................................139
Kuvvet kullanma ..............................................................................140
Zilyetlik davası .................................................................................142
Zilyetliğin idari yoldan korunması ...................................................145
Özet ..................................................................................................146
V. Zilyetliğe Bağlanan Hak Karineleri ..................................................146
Zilyetliğin geniş kapsamlı (büyük) himayesi ...................................146
Zilyetliğin hakka karine sayılması....................................................147
Zilyetliğin hakka karine oluşturabilmesi için taşıması gerekli
nitelikler ...........................................................................................147
Taşınmazlarda hak karinesi ..............................................................147
Karinelerin pratik önemi ..................................................................148
Karinelerin türleri .............................................................................149
Mülkiyet karinesinin tasarruf yetkisi olmayan kişiden ayni hak
iktisabını meşru kılıcı etkisi..............................................................151
İyi niyetle ayni hak iktisabının değişik etkileri................................. 156
İyi niyetle ayni hak iktisabının etkilerine örnekler ...........................157
Hukuki görünüşe güvenin korunmasında tutulan uzlaştırıcı yol ......159
İyi niyetle ayni hak kazanmanın ya da kazanamamanın açtığı
yaraların sarılması ............................................................................163
Ana kuralın kaldırılması ve yumuşatılması: Rızasız çıkış
karşısında bile iyi niyetin korunması ................................................165
Özet ..................................................................................................168
VI.Zilyetliğe Haklılığın Korunması.......................................................168
Zilyetliğe haklılık (taşınır) davası (MK 989/991) ............................168
Hak düşümü......................................................................................171
Davalı davacının hakkı bulunmadığını da ileri sürebilir mi? ...........172
Ayni hak (istihkak) davası................................................................174
Davaların karşılaştırılması................................................................177
VII.Haksız Zilyedin Sorumluluğu ve Karşı Hakları ...............................179
İyi niyetliye yüz veren, kötü niyetliden yüz çeviren özel tasfiye
rejimi ................................................................................................179
İyi niyetli haksız zilyedin zararlardan sorumsuz tutulma ayrıcalığı . 184
İyi niyetli haksız zilyedin yararlardan sorumsuz tutulma ayrıcalığı 184
İyi niyetli haksız zilyedin yararlardan sorumsuzluk
ayrıcalığının haksız zenginleşme kurallarıyla törpülenmesi ............185
İyi niyetli haksız zilyedin karşı hakkının (masraflarının
karşılanması isteminin) haksız zenginleşme kurallarıyla
genişletilmesi....................................................................................189
Kötü niyetli haksız zilyedin zararlardan ağır sorumluluğu...............192
Kötü niyetli haksız zilyedin zararlardan kusursuz sorumluluğunun
törpülenmesi .....................................................................................193
Kötü niyetli haksız zilyedin semerelerden ağır sorumluluğu ...........193
Kötü niyetli haksız zilyedin kullanma karşılığından ek
sorumluluğu (ecrimisil) sorunu ........................................................194
Kötü niyetli haksız zilyedin karşı hakkı: Masrafların
karşılanması istemi ...........................................................................196
Zarar giderme, yarar karşılama ve masraf kapatma
istemlerinin yıllanması .....................................................................198
Şematik özet .....................................................................................199
§ 2. Mülkiyet ................................................................................................201
I. Mülkiyetin Özü ................................................................................201
Mülkiyetin tanımı, konusu, sağladığı yetkiler, tarihselliği ve işlevi . 201
Mülkiyetin türleri .............................................................................205
II.Mülkiyetin Sınırları ..........................................................................209
Mülkiyet sınırlamalarının gelişimi ...................................................209
Kamu yararına yasal sınırlamalar .....................................................209
Bireysel çıkar için yasal sınırlamalar ...............................................210
İradi (İşlemsel) sınırlamalar .............................................................211
III.Mülkiyetin Korunması......................................................................211
Pusat zenginliği ................................................................................211
İstihkak davası..................................................................................212
El atmanın önlenmesi davası ............................................................215
IV.Mülkiyetin Kapsamı .........................................................................218
1)Genel Bilgi ...................................................................................218
Eşya, eşya birliği ve bileşik eşya kavramları ...............................218
Kavramların göreceliği ................................................................220
2)Bütünleyici Parça .........................................................................221
Bütünleyici parça sayılmanın gerekleri........................................221
Bütünleyici parça sayılmanın sonuçları .......................................223
Özel bir bütünleyici parça olarak doğal ürün ...............................225
3)Eklenti ..........................................................................................226
Eklenti sayılmanın gerekleri ........................................................226
Eklenti sayılmanın sonuçları........................................................228
V. Birlikte Mülkiyet ..............................................................................232
1)Genel Bilgi ...................................................................................232
2)Paylı mülkiyet ..............................................................................235
Paylı mülkiyet birliğinin özellikleri .............................................235
Paylı mülkiyetin kurulması ..........................................................236
Pay üstündeki hak ........................................................................237
Eşya üstündeki hak-Yönetme ve yararlanma anlaşmaları ............238
Eşyanın yönetilmesi ve ondan yararlanılması
konusundaki kararların bağlayıcılığı ............................................240
Kaydan şayi-fiilen müstakil özel paylı mülkiyet rejimi ...............240
Eşyayla ilgili giderlerden ve yükümlerden sorumluluk................241
Paydaşlıktan çıkarma ...................................................................242
Paylı mülkiyetin sonu...................................................................243
Paylı durumun ortadan kaldırılması: İzale-i şüyu ........................243
Paylaşım (taksim).........................................................................244
Paylı mülkiyetin özel türleri .........................................................245
3)Elbirliği Mülkiyeti .......................................................................246
Elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyetten ayırt edici özellikleri ...246
Borçlardan müteselsil sorumluluk ...............................................248
Elbirliği ortaklığına giriş ve çıkış.................................................248
Elbirliği ile hareket zorunluluğu ..................................................248
Elbirliği mülkiyetinin sonu ..........................................................249
§ 3. Taşınır Eşya Mülkiyeti.........................................................................251
I. Genel Bilgiler ...................................................................................251
Temel kavramlar: Mülkiyet ve eşya .................................................251
Taşınır eşya nedir?............................................................................252
Neler taşınır eşya değildir? ...............................................................256
Arada kalanlar: Taşınır mı taşınmaz mı belli olmayanlar.................257
Taşınır-taşınmaz eşya ayrımının önemi............................................259
II.Taşınır Eşya Mülkiyetinin Hukuki İşlem Yoluyla Kazanılması.......262
Karmaşık bir mekanizma: İki aşamalı ve üç istasyonlu iktisap
süreci................................................................................................262
Mülkiyeti kazandıran ayni tasarruf sözleşmesinin özellikleri ..........268
Ayni tasarruf sözleşmesinin borçlanma sözleşmesinden
soyutluğu (Soyutluk ilkesi) ..............................................................270
Soyutluk ilkesinin delinmesi ............................................................274
Taşınır eşya mülkiyetinin tasarruf yetkisizinden kazanılması .........276
Atipik (teminat işlevli) şarta bağlı mülkiyet devirleri: Mülkiyeti
saklı tutma anlaşması ve teminaten temlik ......................................280
Mülkiyeti saklı tutma anlaşması ......................................................284
Teminaten temlik .............................................................................298
Özet..................................................................................................307
III.Taşınır Eşya Mülkiyetinin Hukuki İşlem Dışı Yoldan
Kazanılması ....................................................................................309
Toplu bakış......................................................................................309
Sahiplenme (İhraz) ..........................................................................311
Kazandırıcı zaman aşımı ................................................................. 314
Kayıp eşya bulma (lukata) ..............................................................318
Define bulma ...................................................................................321
İşleyip başkalaştırma (Hukuki tagyir) .............................................322
Birleşme ve karışma ........................................................................325
Ürün (Semere) mülkiyetini kazanma ..............................................328
Yasa gereği mülkiyeti yitirenin kişisel hakları ................................330
IV.Taşınır Eşya Mülkiyetinin Yitirilmesi ..............................................333
Mutlak ve Nispi kayıp ......................................................................333
Terk ..................................................................................................333
Temelli yitirme .................................................................................334
Sınırlı ayni hakkın mülkiyet hakkından bağımsızlığı .......................335
Sınırlı ayni hakkın katılığı ................................................................335
§ 4. Taşınır Eşyada İntifa ...........................................................................336
Taşınırda sınırlı ayni hak kurma olanağı sınırlıdır ...........................336
Taşınırda intifa hakkına da az rastlanır ............................................336
Taşınırda intifa hakkının özellikleri .................................................336
İntifa hakkının sağladığı olanaklar ...................................................337
Tüketilebilir eşyada intifa ................................................................. 337
Alacakta intifa ..................................................................................338
Malvarlığında intifa ..........................................................................339
İntifa hakkının kurulması ve sona ermesi.........................................339
İntifanın tasfiyesi..............................................................................340
§ 5. Taşınır Eşyada Rehin ...........................................................................341
Özü ve amacı ....................................................................................341
Taşınmaz rehninden ayırt edici özellikler ........................................342
Başkaca ayni güvenceler ..................................................................342
Taşınır rehninde geçerli sıkı bağımlılık (fer’ilik) ilkesi ...................343
Taşınır rehninde geçerli sıkı teslim ilkesi.........................................345
Sıkı teslim ilkesinin delinmesi: Teslimsiz (sicilli) rehin
(menkul ipoteği) ...............................................................................347
Taşınır rehninin özel türleri ..............................................................348
Rehnin hukuki işlem yoluyla kurulması ...........................................349
Rehnedilecek eşyanın belirliliği .......................................................349
Rehin yükünün belirliliği ................................................................. 350
Kamuya güvenin korunması.............................................................351
Birden fazla rehin .............................................................................352
Rehin verenle alanın karşılıklı yasal borçları ...................................354
Rehnin kapsamı ................................................................................355
Güvencenin bölünmezliği................................................................. 356
Rehnin paraya çevrilmesi ................................................................. 356
Lex commissoria ..............................................................................357
Rehin ötesi kişisel sorumluluk .........................................................357
Rehnin sona ermesi ..........................................................................358
Yasa gereği kurulan rehin: Hapis hakkı ...........................................359
Özel hapis hakları .............................................................................361
Atipik-eksik hapis hakkı: Alıkoyma hakkı .......................................361
Hak rehni ..........................................................................................362
Kendine özgü bir hak rehni: Rehinli tahvil.......................................364
Uygulama Çalışmaları
1)Hastalanan ve soyulan öğrenci: Zilyetliği ve ayni hakkı koruyan
davalar–Haksız zilyedin sorumluluğu ve karşı hakları ..........................369
2)Kütüphaneden ariyet alınan kitap: İyi niyetle iktisap–Haksız zilyedin
sorumluluğu ve karşı hakları ..................................................................373
3)El yakan soba: Zilyetliğin havalesi-İyi niyetle iktisap–Kıdeme itibar–
Kayıp eşya bulma ...................................................................................377
4)Safdil ressam: Emanet edilmiş ve olursuz elden çıkmış eşya–
kazandırıcı zaman aşımı–Zilyet yardımcısından iktisap .........................381
5)Elden ele dolaşan televizyon: Zilyetliğe bağlı hak karineleri–Teslim
yerini tutan yollarda iyi niyetle iktisap ...................................................384
6)Dalgın saatçi: Devirde hata–İyi niyetle iktisap .......................................388
7)İstiridyedeki inci: Sahipsiz eşya-Sahiplenme-Semerenin asla bağlılığı-
Geçersizlik özdeşliği...............................................................................390
8)Otomobil hırsızlığı: Bütünleyici parçanın asla bağlılığı–Hukuka aykırı
birleştirme-Eklentinin tasarrufun kapsamına dahil sayılması .................392
9)Benim mi, bizim mi çekişmesi: Paylı mülkiyet ......................................396
10)Kurban derileri: İşleyip başkalaştırma–Mülkünü bu yüzden
yitirenin haksız zenginleşme istemiyle avutulması................................. 399
11)Sanayicinin kredi sarmalı: Teminaten temlik–Mülkiyeti saklı tutma
anlaşması ................................................................................................. 402
12)Mobilyacının İflası: Rehin-Mülkiyeti saklı tutma anlaşması-
Teminaten temlik ....................................................................................406
13)Herşeyini rehin veren çaresiz borçlu: Taşınır rehni ................................409
14)Hisse senedini hapis: Dolaylı zilyetliğin havalesi–Dolaysız zilyedin
hapis hakkı..............................................................................................411
Kavram Dizini ...............................................................................................415
Kural Dizini ...................................................................................................421