Emlak Vergisinde Vergi Değeri
Emlak Vergisinde Vergi Değeri
Dilek ÖZKÖK ÇUBUKÇU
Yazarın diğer ürünlerine gözatmanızı tavsiye ederiz...
kendi merak alanımla ve verdiğim derslerle ilgili olarak Türkçe
yazılmış kaynak sayısındaki yetersizlik çalışma için önemli bir unsur
oldu. Emlak vergisinin bir yerel yönetim gelir kaynağı olarak
görülmesine rağmen genellikle kamu maliyesi açısından ele alınıp
vergi hukuku yönünden yeterince inceleme konusu yapılmamış
olması, kişisel merakımı daha çok arttıran sebeplerin başında yer
aldı. Öte yandan, emlak vergisinin matrahını oluşturan vergi
değerinin niteliği itibarıyla vergi hukukundaki diğer değerleme
ölçülerinden farklı olması, sadece servet vergilemesinin bir
bölümünü oluşturmayıp vergi değerinin gelir ve harcama vergileri
yönünden de taşınmazlara yönelik önemli bir vergileme ölçüsü
oluşturması ve bir taşınmaz özel vergilendirme ölçüsü oluşturması
ve vergi sistemini oluşturan vergiler yönünden farklı işlevler
yüklenmiş olması konunun seçilme sebepleri arasında yer aldı. Bu çalışmanın konu olarak oluşturulup biçimlenmesi,
yazılması ve basılması aşamalarında katkılarını unutamayacağım
ve burada teşekkürlerimi sunmayı önemli bir görev olarak
gördüğüm bazı kişileri anmadan geçmem mümkün olmaz. Öncelikle
sadece bu çalışma için değil ancak üniversitedeki öğrenciliğimden
hocalığa geçirdiğim tüm safhalarda her zaman en değerli desteği
gördüğüm çok değerli hocam Prof. Dr. Nami ÇAĞAN’a teşekkür
etmem gerekli. Öğrenciliğim ve asistanlığımdan beridir hocamın
görüş ve önerileri her zaman benim için çok değerli olmuştur.
Üniversitemizde Taşınmaz Geliştirme Anabilim Dalında verdiğim
dersler bu konun bir merak konusu olarak gelişmesinde katkıda
bulunmuştur. Bu nedenle Anabilim Dalının kurucusu ve başkanı
olan Prof. Dr. Harun TANRIVERMİŞ’e burada teşekkürlerimi iletmek
isterim. Ayrıca Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde çok
ortak çalışmalarla sık sık verimli tartışma ortamları içinde
bulunduğumuz, her zaman çok destekleyici olan Prof.Dr. Semih ÖZ’e
de teşekkürlerimi iletiyorum. Bu çalışma moral ve lojistik destek
olmaksızın ortaya çıkmazdı. Bu açıdan çalışma boyunca desteklerin
en önemlilerinden biri kürsüden geldi, Araş.Gör. Çağıl SÜT GÖKER’i
ayrı tutup kendisine teşekkürlerimi iletmek isterim. Her zaman
olumlu bakış açısıyla en büyük destekçilerden biri olmakla kalmayıp
aynı zamanda çalışmanın Türkiye kısmında yargı kararlarına
erişimle ilgili sıkıntıları aşmamdaki en önemli etken olan Doç.Dr.
Cenker GÖKER’in de yeri ayrıdır. Yard. Doç.Dr. Eda ÖZDİLER
KÜÇÜK’e de her zamanki pozitif yaklaşımı için teşekkür ediyorum.
Bu çalışma süresince uzun çalışma saatlerime gösterdikleri anlayış
ve destek için özellikle eşim ve kızıma teşekkür ederim. Onlar
olmadan bu çalışma tamamlanamazdı. Son olarak, çalışmanın
tamamlanmasındaki en önemli motivasyonlardan biri olan anneme,
babama ve kardeşime de bana verdikleri güven, koşulsuz ve sınırsız
destek için minnettarlığımı belirtmek istiyorum.
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ.................................................................................................. iii
KISALTMALAR.................................................................................................................... vii
İÇİNDEKİLER......................................................................................................................... ix
GİRİŞ.
Tarihi kökenler............................................................................ 4
Yerel yönetim gelir kaynağı olarak emlak vergisi........................ 8
Emlak vergisi açısından güncel tartışmalar............................... 11
Türkiye'de emlak vergisi............................................................ 13
Verginin matrahı: vergi değeri................................................... 14
BİRİNCİ BOLUM EMLAK VERGİSİNDE MATRAH ÖLÇÜSÜ 1. Değerleme Sistemine Göre Emlak Vergileri .................................... 26
a. Taşınmazın Niteliklerine ve Fiziki Özelliklerine
Göre (Spesifik) Emlak Vergileri............................................ 26
i. Alan (yüzölçümü) esaslı emlak vergileri......................... 26
ii. Varsayımsal vergilendirmeye dayalı emlak vergileri...... 31
b. Değer Esasına göre (Value-Based- Ad Valorem)
Emlak Vergileri..................................................................... 33
i. Matrahı piyasa değeri olan emlak vergileri................... 33
ii. Matrahı kira değeri olan emlak vergileri....................... 36
iü. Matrahı maliyet yöntemine göre belirlenen
emlak vergileri............................................................... 37
iv. Matrahı kadastral değer olan emlak vergileri............... 38
v. Matrahı diğer değerleme ölçülerine göre tespit edilen
emlak vergileri............................................................... 43 2. Değerlemenin Kapsamı Yönünden Emlak Vergileri.......................... 44
a. Toplu değerleme (massappraisal)/ Tek emlak
değerlemesi (singlepropertyappraisal) uygulanan
emlak vergileri...................................................................... 44
b. Genel değerleme/ Revizyon (tadilat) değerlemesine
tabi emlak vergileri............................................................... 46 3. Matraha Giren Vergi Konusuna Göre Emlak Vergileri...................... 46
a. Arsa/Arazi Vergileri............................................................... 47
b. Bina Vergileri........................................................................ 49
c. Maddi işletme Varlığı Vergileri.............................................. 51
d. Genel Kapsamlı Emlak Vergileri............................................ 52 4. Matrahın Vergilendirme Kapsamına Alınmasına Göre
Tam ve Kısmi Matrahlı Emlak Vergileri........................................... 52 5. Taşınmazın Kullanım Biçimi Ve Bulunduğu Yere
Göre Matrahı Değişen Emlak Vergileri ........................................... 54 6. Matrah İle Yükümlü İlişkisine Göre Emlak Vergileri......................... 56
a. Matrahın Tüm Yükümlüler İçin Aynı Olduğu Emlak Vergileri.... 56
b. Matrahın Yükümlüye Göre Belirlendiği Emlak Vergileri....... 56 7. Matrahı Tespit Edene Göre Emlak Vergileri..................................... 58
a. Matrahı Beyan Yöntemiyle Belirlenen Emlak Vergileri.......... 58
b. Matrahı İdare Tarafından Belirlenen Emlak Vergileri.......... 59 8. Matrahı Belirleme Sıklığına Göre Emlak Vergileri............................. 63
a. Matrahı Yıllık Olarak Belirlenen Emlak Vergileri................. 63
b. Matrahı Çok Yıllık Olarak Belirlenen Emlak Vergileri.......... 64
9. Matraha Uygulanan Oranlara Göre Emlak Vergileri......................... 65
a. Tek/Düz Oranlı Emlak Vergileri............................................ 65
b. Artan Oranlı Tarifeye Göre Emlak Vergileri.......................... 66
c. Oran Farklılaştırması Yapılan Emlak Vergileri...................... 67
10. Matrah Ölçüsünün Zorunluluğuna Göre Zorunlu/Seçimlik Emlak
Vergileri......................................................................................... 68
İKİNCİ BOLUM
TÜRKİYE'DE EMLAK VERGİSİ MATRAHI OLARAK VERGİ DEĞERİ
Değerleme Ölçüsü Olarak Vergi Değeri Kavramı........................... 69
a. Genel Olarak Değerleme...................................................... 69
b. Vergi Usul Kanununa Göre Değerleme................................. 72
c. Emlak Vergisinde Değerleme................................................ 73
Vergi Değerinin Vergiye İlişkin İşlevleri.......................................... 81
a. Taşınmaza Özgü Vergilendirme Ölçüsü Olma İşlevi............... 81
b. İdari Usule Bağlı Matrah Tespit İşlevi................................... 82
c. Asgari Vergilendirme Ölçüsü Belirleme İşlevi........................ 83
d. Azami Vergilendirme Ölçüsü Belirleme İşlevi......................... 87
e. Emsal Değer Belirleme İşlevi................................................. 88
f. Başka Kamu Gelirlerinin Tahakkukunda Ölçü Olma İşlevi... 89
g. Vergilendirme Usulünün Tespitinde Ölçü Olma İşlevi............ 92
h. Yükümlülüğe Uygulanacak Vergi Oranının Tespitinde
Ölçü Olma İşlevi.................................................................... 95
i. Vergi Değerine Yüklenen Diğer Bazı İşlevler....................... 98
3. Vergi Değerine İlişkin Bazı Hukuki Ve Fiili Sınırlar......................... 100
a. Vergilendirme Yetkisi Açısından Sınırlar.............................. 101
i. Yerel yönetimlerin vergilendirme yetkisi...................... 101
ii. Bakanlar Kurulunun emlak vergisine yönelik
yetkileri ve tüzükle düzenleme yetkisi............................ 106
iii. Yönetmelikle düzenleme............................................... 114
iv. Maliye Bakanlığının emlak vergisine ilişkin
diğer yetkileri............................................................... 116
v. Takdir komisyonları..................................................... 116
b. Vergi Değerine İlişkin Tarh ve Tahakkuk Sürecinden
Kaynaklanan Sınırlar.......................................................... 124
i. Tarh usulü açısından................................................... 124
ii. Vergi değerinin kapsamı açısından............................. 136
iii. İdari uyuşmazlık ve çözüm yolları açısından................ 141
c. Süre Yönünden Sınırlar....................................................... 154
i. Hukuki sınır ya da sınırsızlık: emlak vergisi tahakkuk
zamanaşımı süresi açısından ........................................ 154
ii. Dava açma süresi açısından......................................... 157
d. Mülkiyete İlişkin Sınırlar..................................................... 163
i. Kamulaştırmadan kaynaklanan sınır............................ 163
ii. Kısıtlı taşınmazlarla ilgili sınır...................................... 172
e. Tahsilata İlişkin Sınırlar...................................................... 180
i. Vergi kolaylıkları........................................................ 185
ii. Vergi kayıp ve kaçakları............................................. 193
iii. Vergi afları.................................................................. 196 SONUÇ................................................................................................. 199
BİBLİYOGRAFYA.................................................................................... 203 KAVRAMLAR ENDEKSİ........................................................................ 211