Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Elektronik Sözleşmelerden Doğan Uyuşmazlıkların Çözümünde Uygulanacak Hukukun ve Yetkili Mahkemenin Tespiti
Elektronik Sözleşmelerden Doğan Uyuşmazlıkların Çözümünde Uygulanacak Hukukun ve Yetkili Mahkemenin Tespiti
Hatice ÖZDEMİR KOCASAKAL - Vedat Kitapçılık
Sayfa Sayısı
:
257
Kitap Ölçüleri
:
21x18 cm
Basım Yılı
:
2003
ISBN NO
:
9789759247249
750,00
TL GİRİŞ Son yirmi-yirmibeş yıldır iletişim teknolojisinde yaşanan hızlı ge¬lişmeler, insan yaşamını önceden tahmin edilemeyecek kadar kolaylaş¬tırmış, gerek zaman, gerek insan gücü, gerekse ekonomik bakımından önemli tasarruflarda bulunulmasına olanak sağlamıştır. Bu teknolojik gelişmelerin en önemlisi hangisidir diye düşündüğü¬müzde, hiç şüphesiz ilk aklımıza gelenlerden biri bilgisayar teknoloji¬sinin ürünü olan internet ağının kurulmuş olmasıdır. Gerçekten de, ge¬rek iş yaşamında, gerekse günlük yaşamda gitgide daha fazla rol alan internetin iletişim alanında sağladığı katkılar, bir çok bakımdan hayatı daha kolaylaştırmış ve onu neredeyse hayatımızın vazgeçilmezlerinden biri haline getirmiştir. Dünyanın çok farklı yerlerinde bulunan bireylerin, ortak bir prog¬ram aracılığıyla iletişim kurmalarını sağlayan internet, diğer iletişim araçlarına nazaran sağladığı avantajlar nedeniyle, bu bireyler arasında¬ki hukukî ilişkilerin gerçekleştirilmesinde de araç olarak kullanılmaya başlanmıştır. Elektronik ticaret ve bu ticarî ilişkilerin gerçekleştirilme¬sinin aracı olarak elektronik sözleşme kavramları, bu gelişmenin bir so¬nucu olarak ortaya çıkmıştır. Elektronik ticaret kavramının ortaya çıkması, bu ticarî ilişkilerin hukukî çerçevesinin ne olacağı sorununu da beraberinde getirmiştir. Zi¬ra, ticarî ilişkilerin gelişebilmesi, öngörülebilirliği ve güveni sağlaya¬cak hukukî bir altyapının bulunmasına bağlıdır. Özellikle, internetin sunduğu sanal dünyanın, fiziksel ortamdan farklı özellikler taşıması, bu dünyada gerçekleşen hukukî ilişkilerin güvenilir ve öngörülebilir bir yasal çerçeveye bağlanması ihtiyacını daha da artırmaktadır. ı Bu ihtiyacı karşılamak amacıyla birçok ülkede elektronik ticaretin hukukî altyapısını düzenlemeye yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Özellikle, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği hukuk sistem¬lerinde bu çalışmalar büyük ölçüde tamamlanmıştır. Bunun yanında, uluslararası bazı kuruluşlar da (OECD, Dünya Ticaret Örgütü, Birleş¬miş Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu gibi), devletlerin elektronik ticarete ilişkin hukukî düzenlemelerinde örnek olarak yarar¬lanabilecekleri kanun modelleri hazırlayarak veya ortak prensipler tes¬pit ederek bu alandaki çalışmalara önemli katkılarda bulunmaktadırlar. Ülkemizde de, biraz gecikmeli de olsa elektronik ticarete ilişkin yasal düzenleme çalışmalarına başlanmıştır. Bu bağlamda, Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK), 1997 yılında, elektronik ticaret ağı¬nın kurulması ve elektronik ticaretin yaygınlaştırılması amacıyla çalı¬şacak bir kurul oluşturulmasını kararlaştırmış ve bu çalışmalarda koor¬dinatörlük görevi Dış Ticaret Müsteşarlığına verilmiştir. Bu Karar uya¬rınca, Dış Ticaret Müsteşarlığı′nın başkanlığında ilgili kuruluşların ka¬tılımıyla Elektronik Ticaret Koordinasyon Kurulu (ETKK) oluşturul¬muş; daha sonra, bu kurul bünyesinde, elektronik ticaretin hukukî, tek¬nik ve fınansal boyudan üzerinde çalışmak üzere üç ayrı çalışma gru¬bu kurulmuştur. Bu gruplar tarafından hazırlanan raporların ele alındığı, Bilim ve Teknoloji-Yüksek Kurulu′nun 1998 yılında gerçekleştirdiği toplantıda, elektronik ticaretin geliştirilmesi için devletin üzerine düşen en önemli görevin, uluslararası politika ve uygulamalarla uyumlu olarak, gerekli teknik ve hukukî altyapının oluşturması olduğu ifade edilmiştir. Nitekim, bu karar doğrultusunda, ETKK bünyesinde elektronik ti¬caretin hukukî altyapısını oluşturmaya yönelik çalışmalara başlanmış¬tır. Bu çalışmalardan elektronik imza ile ilgili olanı Adalet Bakanlığı tarafından Kanun Tasarısı (Elektronik imzanın Düzenlenmesine ilişkin Kanun Tasarısı) olarak yeniden düzenlenmiştir. Bunun yanında, yargılama aşamasında da, internetin sunduğu ola¬naklardan yararlanılması amacıyla Ulusal Yargı Ağı Projesi (UYAP) geliştirilmiştir. Bu Proje, yargılamanın, davanın açılmasından kararın kesinleşmesine kadar olan sürecinin farklı aşamalarında internetin sağ- 2 ladığı iletişim kolaylıklarından yararlanılmasını, böylece, zaman ve masraftan tasarruf edilmesini öngörmektedir. Diğer yandan, bütün bu çalışmaları da içine alan "E-devlet Proje¬si" ile kamu kurum ve kuruluşları tarafından verilen bazı hizmetlere in¬ternet ortamında da erişimin sağlanması amaçlanmaktadır. Görüldüğü gibi, hukukun teknolojik gelişmelerin gerisinde kalma¬sı ve bu gelişmelerin yol açtığı hukukî sorunları düzenlemek amacıyla sonradan müdahalede bulunması olgusu, bilgisayar teknolojisi açısın¬dan da yaşanmıştır. Elektronik ticarete ilişkin hukukî düzenlemelerin yapılması aşama¬sında, bu düzenlemelerin içeriği ve özellikleri açısından belirleyici ni¬telik taşıyan bazı soruların cevaplandırılması gerekmektedir. Bu çerçe¬vede, her şeyden Önce, elektronik ticareti düzenlemek üzere özel kural¬lara ihtiyaç olup olmadığının ve mevcut hukuk kurallarının elektronik ticaret çerçevesinde ortaya çıkan hukukî ilişkiler açısından ne ölçüde uygulanabileceğinin araştırılması gerekmektedir. Çalışmamızda yer alan tüm bölümlerde genel olarak üzerinde du¬racağımız sorun bu olacaktır. Bu bağlamda, hukuk sistemlerinde hâli¬hazırda yer alan kuralların, gerek Borçlar Hukuku, gerekse Uluslarara¬sı Özel Hukuk bağlamında internetin kullanılmasının yol açtığı hukukî sorunlar açısından ne ölçüde uygulanabileceği; bu sorunların, mevcut kurallardan farklı ve özel düzenlemelerle çözümlenmeye ihtiyaç duyup duymadığı araştırılacaktır. Bu genel çerçeve içinde ilk bölümde, öncelikle elektronik sözleş¬melerin konusunu oluşturan elektronik ticaret kavramı üzerinde duru¬lacak, daha sonra, elektronik sözleşmelerin Borçlar Hukuku açısından gösterdiği özellikler incelenecektir. İkinci bölümde ise, I. Bölümde elektronik ticaretin türlerine ilişkin olarak yaptığımız sınıflandırma uyarınca, tacirler arası (B2B) ve tacir¬lerle tüketiciler arası (B2C) elektronik ticarete ilişkin sözleşmelerin uluslararası nitelik taşıması halinde ortaya çıkabilecek hukukî sorunlar üzerinde durulacaktır. Bu çerçevede, gerek tacirler arası, gerekse tüke¬ticilerle tacirler arası elektronik sözleşmelerden doğan uyuşmazlıklann 3 ÖNSÖZ Elektronik sözleşmelerin Uluslararası Özel Hukuk açısından yol açtığı sorunları incelemek ve bu sorunlara cevap verebilmek amacıyla, Doçentlik takdim tezi olarak hazırlanan bu çalışmada, her Uluslararası Özel Hukuk ça¬lışmasında olduğu gibi, iç hukukun konu ile ilgili sorunlarına da yer verilmiş¬tir. Bu bağlamda, elektronik sözleşmelerin Borçlar Hukuku açısından yol aç¬tığı soranlar da çalışmanın önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Çalışmamızda asıl üzerinde durulan sorun, özel bir hukukî düzenlemeye konu olmayan elektronik sözleşmelerin yol açtığı hukukî sorunların mevcut düzenlemelerden yararlanılarak ne ölçüde çözümlenebileceği ve ihtiyaç du¬yulan alanlarda yapılacak hukukî düzenlemelerin nasıl olması gerektiği ol¬muştur. Bu tezin tamamlanmasında, yazarı yanında, ona çalışma ortamını sağla¬yan ve destek veren kişilerin de katkısı bulunmaktadır. Bu bağlamda, öncelik¬le bu ortamı bana sağlayan ve beni çalışmalarımda her zaman teşvik eden eşim Yard. Doç. Dr. Ümit KOCASAKAL′ a ve hiçbir zaman manevi desteğini benden esirgemeyen Anneme içten teşekkürlerimi sunuyorum. Tezin Borçlar Hukuku ile ilgili bölümü açısından zaman zaman görüşle¬rine başvurduğum, fikirlerimin netleşmesi konusunda önemli katkılar sağla¬yan değerli hocam Prof. Dr. Nami BARLAS′a şükranlarımı sunuyorum. Tezin tashihi aşamasında büyük katkıda bulunan değerli meslektaşım Ar.Gör. Süheyla BALKAR′ a da en içten teşekkürlerimi sunuyorum. Ayrıca, Tezin kitap olarak basılmasını üstlenen Vedat Kitapçılık Sahibi Vedat CARBAŞ Bey′e ve Graf Dizgievi Sahibi Sami ABBAS Bey′e teşekkür¬lerimi ifade etmek istiyorum. Eserin, gerek bilimsel çalışMalar, gerekse uygulama ile ilgili sorunlar açısından yararlı olması, onun amacına ulaşmasını sağlayacaktır. Yard.Doç.Dr. Hatice ÖZDEMlR KOCASAKAL İstanbul, 2003 İÇİNDEKİLER KISALTMALAR XVII GİRİŞ 1 BÖLÜM-1 ELEKTRONİK SÖZLEŞMELERİN KONUSU ve BORÇLAR HUKUKU AÇISINDAN GÖSTERDİĞİ ÖZELLİKLER §. 1. ELEKTRONİK SÖZLEŞMELERİN KONUSU OLARAK ELEKTRONİK TİCARET 5 I) ELEKTRONİK TİCARET (E-TİCARET) KAVRAMI 5 A) Elektronik Ticaretin Konusu 6 B) Elektronik Ticaretin Gerçekleşmesinde Kullanılan Araçlar ... 10 1) Genel Olarak 10 2) Elektronik Ticaretin Gerçekleştirilme Aracı Olarak İnternet 12 a) Tanımı 12 b) Unsurları 14 c) Sunduğu Olanaklar 15 aa) İletişim Kurma 15 bb) Bilgiye Erişim Sağlama 17 d) İnternetin Hukukî Açıdan Düzenlenmesi 17 aa) İnternetin Hukukî Açıdan Düzenlenmesine ihtiyaç Var mıdır? 18 bb) Mevcut Hukukî Kurallar İnternet Ortamını Düzenlemek için Elverişli Midir? 20 II) ELEKTRONİK TİCARETİN TÜRLERİ 25 A) Elektronik Ticarete Konu Olan Ürünlerin Niteliği Bakımından 25 1) Dolaylı Ticaret 26 VII 2) Doğrudan (Dolaysız) Ticaret 26 B) Ticarî İlişkinin Tarafları Açısından 27 1) Tacirler Arası işlemler (Business to Business, BtoB, B2B) 28 a) EDI (Electronic data interchange, elektronik veri değişimi) 29 b) Elektronik Pazar Yerleri (place de marche electronique, electronic market places) 31 2) Tacirlerle Tüketiciler Arasındaki İşlemler (Business to consomer, BtoC, B2C) 32 3) Tüketiciler (Özel Kişiler) Arası İşlemler (Consumer to Consumer, C2C- Private to Private, P2P) 33 4) Tacirlerle İdare Arasındaki İşlemler (Business to Administration, BtoA, B2A) 34 III) ELEKTRONİK TİCARETİN TARAFLARA SUNDUĞU AVANTAJLAR 35 §. 2. BORÇLAR HUKUKU AÇISINDAN ELEKTRONİK SÖZLEŞMELER 37 I) ELEKTRONİK SÖZLEŞMELERİN KURULUŞU 38 A) Genel Olarak 38 B) Elektronik Sözleşmelerin Kuruluş Aşamasında Gösterdiği Özellik ve Buna Bağlı Sonuçlar 41 1) Elektronik Sözleşmelerin Kuruluş Aşamasında Gösterdiği Özellik: Mesafeli Sözleşme Niteliği 41 2) Mesafeli Sözleşme Niteliğine Bağlı Sonuçlar: Bilgi Verme Yükümlülüğü 46 a) Genel Olarak 46 b) Bilgi Verme Yükümlülüğünün Kapsamı ve Yasal Dayanağı 48 aa) Türk Hukuku Açısından 48 bb) Uluslararası Belgelerde Bilgi Verme Yükümlülüğü 51 vm C) Elektronik Sözleşmelerin Kuruluşuna ilişkin Beyanlar 53 l)İcap , 54 a) Genel Olarak icap Kavramı 54 b) Elektronik Sözleşmelerde icabın Yapılmasında Kullanılan Araçlar 55 aa) Web Siteleri 56 aaa) Web Sitesinde Açıklanan Bilgilerin Hukukî Niteliği 57 (i) Doktrinde İleri Sürülen Görüşler 57 (ii) Elektronik Ticarete İlişkin Yasal Düzenlemelerde Durum 60 (iii) Değerlendirmemiz 62 bb) Elektronik Posta (E-posta, e- mail) 67 aaa) Bireysel Elektronik Posta 67 bbb) Spamming (publipostage) 68 c) icabın Bağlayıcılığı 70 aa) Genel Olarak 70 bb) Elektronik Ortamda Yapılan icapların Hazırlar Arasında Olup Olmadığının Tespiti 73 2) Kabul 74 3) İcap ve Kabulün Geri Alınması 77 4) icap ve Kabulün Varlığının ve Birbirine Uygunluğunun Tespiti 78 5) icap ve Kabulün Otomatik Olarak Gerçekleşmesi 80 D) Elektronik Sözleşmelerin Kuruluş Ânının Tespiti 81 1) Doktrinde İleri Sürülen Görüşler 81 2) Elektronik Ticarete ilişkin Yasal Düzenlemelerde Durum 85 E) Elektronik Sözleşmelerin Kuruluş Yerinin Tespiti 88 II) ELEKTRONİK SÖZLEŞMELERİN GEÇERLİLİĞİ 90 A) Elektronik Sözleşmelerin Ehliyet Bakımından Geçerliliği ... 90 IX B) Elektronik Sözleşmelerin Şekil Bakımından Geçerliliği 92 1) Genel Olarak 92 2) El Yazısı ile imza Koşulunun Elektronik Ortamda Gerçekleşebilmesi İçin Aranan Şartlar {Fonksiyonel Eşitlik Prensibi) 94 3) Fonksiyonel Eşitlik Prensibinin Hukukî Düzenlemelerde ifadesi 96 4) Fonksiyonel Eşitlik Prensibi ve Sayısal (Dijital) imza Kavramı 99 5) Elektronik imzanın Düzenlenmesi Hakkında Kanun Tasarısı 100 ııi) ELEKTRONİK SÖZLEŞMELERDEN DOĞAN EDİMLERİN Ã�FASI 103 A) Mal veya Hizmet Sağlanmasına ilişkin Edimlerin ifası 103 1) ifa yeri 104 a) Doğrudan Ticarete ilişkin Sözleşmelerde 104 b) Dolaylı Ticarete ilişkin Sözleşmelerde 106 2) ifa zamanı 110 B) Para Borçlarının ifası 110 IV) ELEKTRONİK SÖZLEŞMELERDE İSPAT SORUNU 113 BÖLÜM II ELEKTRONİK SÖZLEŞMELERİN ULUSLARARASI ÖZEL HUKUK AÇISINDAN YOL AÇTIĞI SORUNLAR: UYGULANACAK HUKUK KURALLARININ VE UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜM YÖNTEMLERİNİN BELİRLENMESİ §. 1- GENEL AÇIKLAMA 115 i) INTERNET ARACİLİĞİYLA KURULAN ULUSLARARASİ ÖZEL HUKUK SÖZLEŞMELERİNİN TESPİTİ 115 II) ELEKTRONİK SÖZLEŞMELERDE UYGULANACAK HUKUKUN VE YETKİLİ MAHKEMENİN TESPİTİNİN ÖNEMİ 117 X §. 2- ELEKTRONİK SÖZLEŞMELERDEN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜNDE UYGULANACAK HUKUK KURALLARIN BELİRLENMESİ 122 I) GENEL OLARAK 122 II) UYGULANACAK KURALLARIN KANUNLAR İHTİLAFI YÖNTEMİNE GÖRE BELİRLENMESİ 124 A) Hukuk Seçimi Yapılması 125 1) Sözleşmenin Niteliği Bakımından Hukuk Seçiminin Geçerliliği 125 2) Gerçekleştirilme Şekli Bakımından Hukuk Seçiminin Geçerliliği 127 B) Uygulanacak Hukukun Objektif Kriterlere Göre Belirlenmesi 131 1) Genel Olarak 131 2) Tüketici Sözleşmeleri (B2C) Açısından 134 a) Uygulanacak Hukukun Tüketicinin Mutat Meskeni Kriterine Göre Belirlenmesi 135 b) Mutat Mesken Kriterinin Uygulanabilmesi İçin Gereken Şartlar 136 aa) Tacirin Bu Ülkeye Yönelik Aktif Faaliyette Bulunması 137 bb) Tüketicinin Siparişinin Bu Ülkede Alınmış Olması 141 cc) Sözleşmenin Özel Olarak Düzenlenen Gezi Sırasında Yapılması 142 c) Bu Şartların Yerindeliği Konusunda Yapılan Değerlendirmeler 142 C) Kamu Düzeninin Müdahalesi 144 D) Uygulanacak Hukukun Kapsamı Dışında Kalan Konular 146 1) Tarafların Sözleşme Yapma Ehliyetinin Tespiti 146 XI 2) Sözleşmenin Şekil Bakımından Geçerliliği 147 3) İspat Hukukuna İlişkin Sorunlar.. 149 a) Delillerin Kabul Edilebilirliği ve İspat Gücü Konusunda Uygulanacak Hukuk 150 b) Yabancı Ülkelerde Düzenlenen Elektronik Resmî Belgelerin İspat Gücü 153 III) DOĞRUDAN UYGULANAN KURALLARIN MÜDAHALESİ 156 A) İnternet Aracılığıyla Gerçekleştirilen Ticarî Faaliyetlerle İlgili Kurallar 157 1) Avrupa Birliği Hukuk Sistemi Açısından 157 2) Türk Hukuku Açısından Durumun Değerlendirilmesi ..... 163 B) Tüketicilerin Korunmasına Yönelik Kurallar 165 IV) ELEKTRONİK SÖZLEŞMELERE ÖZGÜ MADDİ ÖZEL HUKUK KURALLARI (LEX ELECTRONICA) 167 A) Genel Olarak 167 B) Lex Electronica′ nın Kaynaklan 168 1) Autoreglementation (Autoregulation) 168 2) Uluslararası Kuruluşlarca Oluşturulan Kurallar 172 C) Lex Electronica′ nın Değerlendirilmesi 173 §. 3- ELEKTRONİK SÖZLEŞMELERDEN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ 174 I) ELEKTRONİK SÖZLEŞMELERDEN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARDA YETKİLİ MAHKEMENİN TESPİTİ 175 A) Tacirler Arası (B2B) Sözleşmelerden Doğan Uyuşmazlıklarda Yetkili Mahkeme 176 1) Genel Yetkili Mahkeme .. 176 2) Sözleşmeden Doğan Uyuşmazlıklarla İlgili Özel Yetki Kuralları 180 XII a) Sözleşmenin Yapıldığı Yer Mahkemesi 180 b) Sözleşmeden Doğan Edimlerin İfa Yeri Mahkemesi 181 3) Yetki Sözleşmesi ile Yetkili Kılman Mahkeme 183 a) Yetki Sözleşmesinin Elektronik Sözleşmeler Açısından Önemi 183 b) Yetki Sözleşmesinin. Geçerliliği 185 B) Tüketici Sözleşmelerinden Doğan Uyuşmazlıklarda (B2C) Yetkili Mahkeme 190 1) Tüketicinin Mutat Meskeninin Bulunduğu Yer Mahkemesi 190 a) Genel Olarak 190 b) Karşılaştırmalı Hukukta Mutat Mesken Kriteri 191 c) Türk Hukuku Açısından Mutat Mesken Kriterinin Değerlendirilmesi 198 2) Tüketici Sözleşmeleri Açısından Yapılan Yetki Sözleşmelerinin Geçerliliği Sorunu 201 a) Karşılaştırmalı Hukukta Bu Konuya İlişkin Düzenlemeler 201 b) Türk Hukuku′nda Durum 202 II) ELEKTRONİK SÖZLEŞMELERDEN KAYNAKLANAN UYUŞMAZLIKLARIN ALTERNATİF YÖNTEMLERLE ÇÖZÜMLENMESİ 204 A) Genel Olarak Alternatif Çözüm Yöntemlerinin Avantajları .. 204 B) Elektronik Ticarete Özgü On-line Alternatif Çözüm Yöntemleri (ODR) 207 1) On-line Çözüm Yöntemlerinin (ODR) Geliştirilmesine Yol Açan Nedenler 207 XIII 2) Tüketici Uyuşmazlıkları ve ODR 211 3) Tacirler Arası Uyuşmazlıklar ve ODR 214 C) Elektronik ve On-line Tahkim 217 1) Kavramların Açıklanması 217 2) Tahkim Yargılamasının Geçerliliği ve Hakem Kararlannın Tenfizi Açısından On-line ve Elektronik Tahkimin Yol Açtığı Sorunlar 218 a) Elektronik Ortamda Yapılan Tahkim Anlaşmalannın Geçerliliği 218 aa) Milletlerarası Tahkim Kanunu Açısından 219 bb) New York Konvansiyonu Açısından 222 b) Tahkim Anlaşmasının ve Hakem Karannın Mahkemeye ibraz Edilebilmesi 225 c) Tahkim Yerinin ve Yargılama Usulüne Uygulanacak Kuralların Belirlenmesi 228 aa) Tahkim Yerinin Belirlenmesi 228 bb) Duruşmalar ve Hakemler Arası Müzakareler 230 cc) Tebligat 231 d) Esasa Uygulanacak Hukukun Belirlenmesi 233 e) Hakem Kararlannın Bağlayıcılığı 234 SONUÇ 236 KAYNAKÇA 241 XIV
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı