Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Ekolojik Vergiler ( Çevre Vergileri )
Ekolojik Vergiler ( Çevre Vergileri )
Tarık JAMALİ
Sayfa Sayısı
:
366
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2007
ISBN NO
:
9789756135815
100,00
TL GİRİŞ Hızla artan dünya nüfusuna yetecek kaynakları elde etmek, ortaya çıkarabilmek, işleyebilmek ve vaşaın standartlarını daha ileriye götürebilmek için yapılan tüm çabaların mükemmel sonuçlarının, giderek ağırlaşan bir bedeli olduğu son kırk yılda anlaşılmıştır. Bu bedel dünyanın neredeyse her gün fark/1 bir yerinde farklı bir şekilde yaşanan çevre kirliliğinin ve ekolojik denge bozukluğunun yarattığı olumsuz sonuçlardır. Olumsuzluklar bazen sıradan bir haber niteliğinde bazen de tüm ülkeleri bir araya getiren felaketler şeklinde tezahür etmektedir. İklim değişiklikleri, küresel ısınma, çölleşme, sık kullanılan kavramlar haline gelmiş, gazetelerden, radyolardan, televiz.-yonlardan ve diğer iletişim araçlarından son yirmi yılda daha önce hiç yaşanmadığı kadar doğal afet haberleri duyulmaya başlanmıştır. Yaşanan olumsuzlukların artış göstermesinin sebebi büyük ölçüde insan faaliyetlerine bağlı olarak ortaya çıkan çevre kirliliği ve buna bağlı olarak doğal dengelerin bozulmakta oluşudur. Doğal afetler, potansiyel tehdidin sadece küçük bir boyutunu oluşturmaktadır. Tahrip olmuş ekolojik sistemlerin yaratabileceği yaşamsal tehdit, insanoğlunun, telafisi olmayan kayıplarına ve çözüm için ciddi bir arayışa girmesi gerektiğine işaret etmektedir. Buna rağmen tüm ülkelerin katıldığı, üzerinde uzlaşma olan küresel bir bilincin oluşması henüz mümkün olmamıştır. Esasen çevre kirliliğinin altında yatan temel sebepler anlaşıldığından bu vana sorunun kolay ve kısa vadeli bir çözümünün olmadığı da anlaşılmıştır. Özellikle çevre kirliliğinin temel sebepleri olarak kabul edilen nüfus artışı, küresel yoksulluk ve gelir dağılımı adaletsizliği gibi olgulara çözüm bulabilmek hiç kolay değildir. Teme! sorunların çözülmesinin olası görü/memesi çözüm arayışlarını kirlilik yaratan faaliyetlerin üzerine odaklamış/ır. Kirliliğin tamamen ortadan kaldırılmasının imkansızlığı karşısında, kirliliğin önlenmesini veya azaltılmasını öngören tedbirler temel argüman olmuş, bireyler, sivil toplum örgütlen, çevre gönüllü kuruluşları düzeyinde çevre hareketlerinin genişlemesine yol açmıştır. Kirliliğin zaman içinde özellikle 1970 li yıllardan itibaren tüm dünyayı etkilemeye başladığının anlaşılması ile, çözüm arayışlarına yönelik çabalara uluslararası düzeyde gerçekleşen konferanslar, zirveler, ikili ve çok taraflı çevre antlaşmaları eklenmiştir. Bununla birlikte endüstriyel faaliyetleri ile küresel tehdidin önemli bir kısmım oluşturan ileri sanayi ülkelerinin, önlem alma konusunda mali kaygılara dayanan isteksizlikleri ile geri planda kalması ve mevcut antlaşmaların genellikle yaptırım gücünün zayıf olması, çevre kirliliği probleminin uluslararası düzeyde çözümünü zayıflatmıştır. Geriye öteden beri uygulanan ve çeşitli yaptırımlara bağlanmış emredici kuralları içeren yasal düzenlemeler kalmıştır. Ancak belirli bir çevre kalitesi için çok çeşitli standartları belirleyen bu düzenlemelerin uzun yıllar varlığına rağmen tüm dünyada çevre kalitesi iyileşmek yerine giderek kötüleşmiştir. Kirlilikten doğrudan etkilenenlerin ve zarar görenlerin mevcut yasal düzenlemeler çerçevesinde zararın giderilmesini talep edebilmesine karşın, zararın hemen ortaya çıkmadığı, kirletenlerin sayıca çok ve belirsiz olduğu ve kirliliğin toplumsal bir sorun halini aldığı durumlarda emredici ve yasaklayıcı hukuksal kurallar sorunun çözümünde etkili olamamıştır. Kirliliğin temel olarak insan faaliyetlerinden oluştuğu ve kirlilik yaratan bütün faaliyetlerin doğrudan veya dolaylı ekonomik bir işlemin sonucu olduğu gerçeğinden hareketle sorunun yine ekonomik mekanizmalar içinde çözülmesi arayışı başlamıştır. Bu arayışta sadece yasal düzenlemelerin yetersizliği değil çevresel olumsuzlukların yarattığı ekonomik kayıplar ve tükenmeye yüz tutmuş doğal kaynaklar da etkili olmuştur. Özellikle tükenebilir nitelikte olan kaynaklar ile sürekli kendini yenileyebilen doğal kaynakların korunmasının, sürdürülebilir bir kalkınma için ne derece önemli olduğu fark edilmiş ve ekonomik devamlılığın sağlanmasında çevre korumasının yaratacağı sosyal faydalar ile maliyet mukayeseleri önemli bir literatür oluşturmaya başlamıştır. Sahip olunan doğal varlıkların envanteri ve gelecek nesillerin bekası için şimdiden nelere katlanılması gerektiği bu konudaki temel uğraş konularından biri haline gelmiştir. Bu aşamada kirliliğin temizlenmesi için gerekli maliyete katlanılmasını ifade eden kirleten öder prensibi tüm ekonomik mekanizmaların çıkış ve yasal dayanak noktası olarak benimsenmiş ve başta vergiler olmak üzere bir çok piyasa mekanizması hayata geçirilmiş, kirletenin kirletmemesi için gerekli insiyatifin oluşturulması temel amaç olmuştur. Özellikle vergiler bu türden tedbirler içinde çevre kirliliğinin yarattığı olumsuz etkileri giderebil- inek ve çevre kirliliğine neden olan faktörleri ortadan kaldırabilmek için sürekli bir kaynak niteliği olarak da görülmüştür. Tüketim ve üretim faaliyetlerine yön veren tercihlerin çevre duyarlı bir hale getirilmesinin "ekolojik ver-giler"le sağlanabileceği anlaşılmış ve böylece bir çok ülkede hayata geçirilmiştir. Ötesinde ekolojik vergilerin ekonomik işlevselliği, çevresel amaçların vanı sıra çeşitli ekonomik kazanımlann elde edilebilmesini mümkün kılmış ve vergiler bir çok ülkede "yeşil vergi reformu" adı altında takdim edilmiştir. Reform sadece üretim ve tüketim tercihlerinin değiştirilerek çevrenin korunmasına katkıda bulunmakla kalmamış, doğal kaynakların korunmasını, madde ve malzemelerin yeniden kullanımını, geri kazanımı ve enerji tasarrufunu sağlamış ayrıca bir çok ülkede daha adil bir gelir dağılımının oluşmasına yardımcı olmuştur. Yabancı ülkelerde giderek artan bir ilgiyle yaygınlaşan ve bir çok ülkede kapsamı genişletilen böyle bir verginin mevcudiyetine rağmen, Türkiye ′de çevrenin korunması ve üretim ve tüketim faaliyetlerinin çevreye duyarlı bir hale getirilmesi için insiyatif oluşturabilecek herhangi bir mali mekanizmanın neredeyse hiç olmaması bu tezin araştırma amacını oluşturmaktadır. Bu araştırmada söz konusu vergiler incelenerek, Türk vergi sisteminde ekolojik amaçlı doğrudan veya dolaylı bir düzenlemeye yer verilmemiş olmasının bir eksiklik olup olmadığı tespit edilmeye çalışılacak ve çevre korumasında genellikle emredici ve cezalandırıcı yasal düzenlemeye ağırlık verilmiş olmasının yeterli olup olmadığı cevaplandırılmaya çalışılacaktır. Ancak daha önce temel bir takım soruların cevaplanması gerekmektedir. Birinci olarak ekolojik sistem, çevre kirliliği vb. kavramların ne anlama geldiği ve bu türden mali uygulamaları gerekli kılan faktörlerin ne derece ciddi ve önemli olduğu tespit edilmelidir. Ancak böylelikle çevre ilişkili vergilerin önemini ve vergilerin hizmet ettiği amacı belirgin olarak ortaya koymak mümkün olabilecektir. Ekolojik vergilerin mahiyetinin ne olduğu, hangi teorik esaslarla desteklendiği, neden gerekli olduğu, neyi amaçladığı, nasıl bir yöntem takip ettiği, ekonomik etkilerinin ve sonuçlarının ne olduğu, politik açıdan nasıl görüldüğü ve hukuki uygulamalarının nasıl gerçekleştiği ikinci ve en önemli soruyu oluşturmaktadır. Bu sorulara verilen yanıtların ışığında çevreye duyarlı bir üretim ve tüketim yapısının kurulmasında Türk vergi sisteminden yararlanılması gerekliliği ortaya konmaya çalışılacaktır. Bu araştırına esnasında en önemli kısıtlayıcı faktör ekolojik vergi tartışmalarının oldukça yakın bir geçmişinin olması sebebiyle kapsamlı ve sistematik bir literatürün bulunamaması olmuştur. Konunun yeni oluşu Türkiye′de yabancı basılı kaynak bulmayı da güçleştirmiştir. Bu sebeple ağırlıklı olarak internet kaynaklarından yararlanılmaya çalışılmış ve çalışmanın önemli bir kısınma internet üzerinde yayınlanan makaleler kaynaklık etmiştir. Türk vergi sisteminde ekolojik amaçlı bir verginin olmaması hatta çevreye duyarlı bir yaklaşımın oluşturulmasına yönelik herhangi bir mali düzenlemenin mevcut olmaması diğer sınırlayıcı bir etken olmuştur. Çalışmanın birinci bölümünde ekoloji ve çevre kir/iliği kavramları başta olmak üzere ekolojik dengenin bozulması ve çevre kirliliğinin yarattığı olumsuzluklar konunun ciddiyetinin ortaya konabilmesi bakımından çeşitli başlıklar altında incelenecek ve tüm bu olumsuzlukların altında yatan temel sebepler izah edilmeye çalışılacaktır. Bu bölümde ele alınacak konuların bir kısmı farklı bir bilini dalının uğraş konusu olmakla birlikte, bazı kavramların vergilerle olan ilişkisini ortaya koyabilmek için açıklanması kaçınılmaz olacaktır. Ayrıca çevre kirliliğinin önlenmesi veya azaltılmasına yönelik dünyadaki çeşitli kurum ve kuruluşların genişliğine ve bu konuda konferans ve antlaşma şeklindeki uluslararası çabaların çeşitliliğine mümkün olduğunca yer verilmeye çalışılacaktır. Önlem konusunda izlenen yöntemler kısaca açıklanmaya çalışılacak ve ekolojik vergilerin mahiyetinin ne olduğu, neden bu vergilere ihtiyaç duyulduğu, kavramsal olarak neyi ifade ettiği, gücünü nereden aldığı ve bir vergi olarak mali niteliğinin ne olduğu anlatılmaya çalışılacaktır. İkinci bölümde ekolojik vergilerin temel prensipleri, buna ilişkin kuramsal kavramlar ve ekonomik çerçevesi ele alınacaktır. Ekolojik vergilerin en önemli özelliği sayabileceğimiz, belirsizlik problemi ayrıntılı olarak anlatılacak ve verginin birinci ve ikinci en iyi çözümleri tartışmalarına yer verilecektir. Kirlilik sertifikaları ve teşvikler, ekolojik vergi reformunun unsurları olması sebebiyle yine bu bölümde teorik esasları ile birlikte incelenecek ve vergilerle mukayese edilecektir. Yine bu bölümde ekolojik vergilerin ekonomik boyutu; büyüme, istihdam, gelir dağılımı, teknoloji, sermaye hareketliliği, rekabet konularına yer verilecek ve vergiler uluslararası ticaret kuralları açısından incelenmeye çalışılacaktır. Özellikle tüm dünyanın gündeminde olan ve "Doııble Dividend" olarak literatürde yerini bulan "Çifte Karlılık" meselesi çok farklı görüşlere yer verilmek suretiyle çalışmanın ayrı bir alt baslığını teşkil edecektir. Bu bölümde ayrıca ekolojik vergilerin politik boyutuna değinilecek kamu ve özel kesimin bu vergilere olan değişik politik yaklaşımları ele alınmaya çalışılacaktır. Üçüncü bölümde ekolojik vergilerin çok dağınık çeşitli uygulamaları toparlanmaya çalışılacaktır. Bu bölümde çeşitli ülkelerin vergi uygulamalarına nasıl geçtikleri ve Avrupa Birliği ′tün ekolojik vergilere olan yaklaşımı ele alınacaktır. Verginin uygulaması, ağırlıklı olarak Avrupa ülkelerinin deneyimleri doğrultusunda verginin kavradığı konular ve amaçları itibariyle sınıflandırılarak anlatılmaya çalışılacaktır. Ekolojik vergilerin çeşitli uygulamalarına ilişkin ayrıntılara yer verilirken anlatılan bütün uygulamalar çevre koruması açısından Türkiye′deki mevcut yasal düzenlemeler ile karşılıklı mukayese edilmeye çalışılacaktır. Dördüncü ve son bölümde ise Türkiye ′de çevre korumasına yönelik idari ve hukuki yapıya genel hatları itibariyle yer verilecek ve başta Anayasa ve Çevre Yasası ′/un yaklaşımı olmak üzere çevre korumasına yönelik yapının dağınıklığı ve yetersizlikleri ortaya konmaya çalışılacaktır. Neden emredici ve cezalandırıcı yasal düzenlemelerin yanı sıra mali mekanizmaların da olması gerektiği tartışılacak ve Türk vergi sisteminde çevre korumasına yönelik böyle bir yaklaşımın olmadığı çeşitli vergi yasaları ele alınmak suretiyle vurgulanmaya çalışılacaktır. Nihayet tüm çalışma boyunca yapılan açıklamaların bir özeti ile sürdürülebilir bir kalkınma için çevre korumasında Türk vergi sisteminden yararlanılmasının önemine sonuç başlığı altında yer verilecektir. İÇİNDEKİLER ONSOZ 5 İÇİNDEKİLER 7 GİRİŞ 13 BİRİNCİ BÖLÜM EKOLOJİK VERGİLERİN DOĞUMUNU HAZIRLAYAN KOŞUL VE ORTAMLAR I- ÇEVRE KİRLİLİĞİ SORUNU 19 A- KAVRAMSAL AÇIDAN ÇEVRE, EKOLOJİ VE EKOLOJİK DENGE 19 B- EKOLOJİK DENGENİN BOZULMASINA NEDEN OLAN FAKTÖRLER 21 1- Çevre Kirliliği 22 a- Hava Kirliliği 24 b- Su Kirliliği 26 c- Toprak Kirliliği 27 2- Küresel Isınma 28 3- İklim Değişiklikleri 30 4- Asit Yağmurları 31 5- Çölleşme 32 6- Biyolojik Çeşitlilik Kaybı 33 C- ÇEVRE KİRLİLİĞİNİN TEMEL SEBEPLERİ 34 1- Nüfus Artışı 35 2- Kentleşme 38 3- Sanayileşme ve Enerji Kullanımı 39 4- Yoksulluk 40 Ç- ÇEVRE KİRLİLİĞİNİN BOYUTLAR! 42 II- ÇEVRE KİRLİLİĞİNİ ÖNLEME AMAÇLI ÇALIŞMALAR 46 A- KURUMSAL ÇALIŞMALAR 46 B- ULUSLARARASI ÇALIŞMALAR 49 1- Uluslararası Konferans, Zirve ve Sözleşmeler 49 a- Birleşmiş Milletler İnsan Çevresi (Stockholm) Konferansı 50 b- Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı 51 c- Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi 51 2- Uluslararası Antlaşmalar 52 a- İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 54 b- Biyolojik Çeşitlilik Üzerine Sözleşme 54 c- Basel Konvansiyonu 55 ç- Viyana Konvansiyonu 56 d- Montreal Protokolü 56 e- Kyoto Protokolü 57 f- Diğer Antlaşmalar 60 C- AVRUPA BİRLİĞİNİN ÇEVREYE YAKLAŞIMI 63 Ç- ÇEVRE KİRLİLİĞİNİ ÖNLEME YÖNTEMLERİ 66 1- Teknolojik Yöntemler 67 2- Hukuki Yöntemler 69 3- Mali Yöntemler 72 a- Depozito Sistemi 74 b- Performans Kefalet ve Bonoları 76 EKOLOJİK VERGİLERİN TAKDİMİ 77 A- EKOLOJİK VERGİLERİN GENEL ÇERÇEVESİ 77 B- EKOLOJİK VERGİLERİN AMACI 84 C- EKOLOJİK VERGİLERİN NİTELİĞİ 89 1- Ekolojik Vergilerin Moral Niteliği 89 a- Çevre Bilinci ve Ahlakı 89 b- Çevresel Adalet 92 c- Çevre Hakkı , 95 2- Ekolojik Vergilerin Mali Niteliği 100 a- Vergiler ve Harçlar 100 b- Kirlilik Sertifikaları 103 c- Teşvikler 105 İKİNCİ BÖLÜM EKOLOJİK VERGİLERİN KURAMSAL ÇERÇEVESİ I- EKOLOJİK VERGİ ARAÇLARININ KURAMSAL ÇERÇEVESİ 107 A- VERGİLER 107 1- Kirlilik Vergisine Temel Olan Prensipler 109 a- Dışsallıklar ve Aşırı Tüketim 109 b- Kirleten Öder Prensibi (Polluter Pays Principle) 113 2- Kirlilik (Pigou) Vergisi 119 a- Vergilemede Belirsizlik ve Bilgi Eksikliği Problemi (Uncertainity) 722 b- Birinci ve İkinci En İyi Çözüm 126 c- Kirlilik Vergisinin Uygulama Zorluğuna Çözüm Arayışları: Oates ve Baumol Yaklaşımı 130 B- KİRLİLİK SERTİFİKALARI 133 1- Mülkiyet Hakları (Coase) Teoremi 133 2- Mülkiyet Haklarının Hayata Geçişi: Kirlilik Sertifikaları 136 3- Kirlilik Sertifikaları ile Vergilerin Mukayesesi 138 a- Kirlilik Sertifikalarının Üstünlükleri 138 b- Vergilerin Üstünlükleri 141 C- TEŞVİKLER 144 1- Çevreye Zararlı Teşviklerin Boyutu 146 2- Zararlı Teşviklerin Kaldırılması 149 3- Çevreye Yararlı Teşvik Uygulama Örnekleri 150 EKOLOJİK VERGİLERİN EKONOMİK VE POLİTİK ÇERÇEVESİ 152 A- EKOLOJİK VERGİLERİN EKONOMİK ÇERÇEVESİ 152 1- Ekolojik Vergiler ile Büyüme Arasındaki İlişki 152 2- Ekolojik Vergiler ile İstihdam Arasındaki İlişki 156 a- Çifte Karlılık Hipotezi 157 b- Çifte Karlılık Hipotezine İlişkin Ampirik Bulgular, 163 3- Ekolojik Vergiler ile Gelir Dağılımı Arasındaki İlişki 166 4- Ekolojik Vergiler ve Yatırım Arasındaki İlişki 169 a- Sermaye Hareketliliği. 169 b- Vergi-Teknoloji İlişkisi 172 5- Uluslararası Rekabet ve Ticaret Açısından Ekolojik Vergiler 174 a- Oyun Kuramı ve Bedavacılık 178 b- Uluslararası Ticaret Açısından Ekolojik Vergiler 179 B- EKOLOJİK VERGİLERİN POLİTİK ÇERÇEVESİ 183 1- Özel Kesim Yaklaşımı 183 a- Vergi Gelirlerinin Kullanımına Bağlı Politikalar , 187 b- Gönüllü Anlaşmalar (Voluntary Agreements) 188 c- Teşviklerin Kaldırılmasında Zorluklar 191 2- Kamu Kesimi Yaklaşımı 191 a- Yönetim Şekli 793 b- Oy Kaygıları 194 c- Bürokratik Engeller 196 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ÇEŞİTLİ ÜLKELERİN EKOLOJİK VERGİ UYGULAMALARI ÇEŞİTLİ ÜLKELERDE EKOLOJİK VERGİLERİN TARİHSEL SÜRECİ 197 A- HOLLANDA 197 B- İSVEÇ 198 C- DANİMARKA 199 Ç- İSVİÇRE 200 D- NORVEÇ 200 E- BELÇİKA 202 F- ALMANYA 203 G- FRANSA 204 H- DİĞER ÜLKELER 206 I- AVRUPA BİRLİĞİ′NİN EKOLOJİK VERGİLERE YAKLAŞİMİ 208 EKOLOJİK VERGİ UYGULAMALARI 218 A- ATIK VE EMİSYON AZALTILMASINA YÖNELİK VERGİLER 219 1- Karbon-Enerji Vergileri 222 a- Kara Taşımacılığı Faaliyetleri. 230 b- Deniz Taşımacılığı Faaliyetleri 235 c- Hava Taşımacılığı Faaliyetleri 237 2- Su Kirliliği Vergileri 240 3- Katı Atık Vergilen 244 4- Ürün Vergileri , 249 a- Gübre Vergileri , 254 b- Böcek İlaçları (Pestisid) Vergisi 256 B- GERİ KAZANIMI SAĞLAMAYA YÖNELİK VERGİLER 260 1- Atık Pii ve Akümülatör Vergileri 260 2- Ambalaj Vergileri , 263 C- DOĞAL KAYNAKLARIN KORUNMASINA YÖNELİK VERGİ UYGULAMALA RI 270 1- Su Çıkarma Vergileri 273 2- Agrega Vergileri 276 3- Avcılık ve Balıkçılık Vergileri 279 D- DİĞER VERGİ UYGULAMALARI 281 1- Turizm Üzerindeki Ekolojik Vergiler 281 2- Yeşil Bina Teşvikleri 282 3- Gürültü Vergileri 284 4- Gayrimenkul Vergileri 285 E- EKOLOJİK AMAÇLARA TAHSİS EDİLMİŞ GLOBAL VERGİ ÖNERİSİ (TOBİN VERGİSİ) 286 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TÜRKİYE′DE ÇEVRE KORUMASINA YÖNELİK MEVCUT YÖNETSEL VE HUKUKSAL YAPI I- TÜRKİYE′DE ÇEVRE KORUMASINA YÖNELİK YÖNETSEL YAPI 289 A- MERKEZİ YÖNETİM 289 B- MAHALLİ YÖNETİM 293 II- ÇEVRENİN KORUNMASINDA HUKUKSAL YAPI. 297 A- ANAYASA 297 B- ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR 303 C- ÇEVRE KORUMASINA YÖNELİK VERGİ DIŞI YASAL TEDBİRLER 305 1- Çevre Yasası 305 a- Sorumluluk 306 b- Tazmin (Kirleten Öder) 310 c- Yaptırım 312 2- Diğer Yasalar 317 3- Kalkınma Planlarında Çevre 320 D- TÜRK VERGİ SİSTEMİNDE ÇEVRE İLE İLGİLİ DÜZENLEMELER 322 1- Doğrudan Düzenleme: Çevre Temizlik Vergisi 323 2- Dolaylı Düzenlemeler 325 a- Gelir ve Kurumlar Vergisi Açısından 325 b- Katma Değer Vergisi Açısından 329 c- Özel Tüketim Vergisi Açısından 330 ç- Motorlu Taşıtlar Vergisi Açısından 330 d- Harçlar Açısından 331 3- Teşvikler 331 III-SONUÇ 332 KAYNAKÇA 339
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı