Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Doğrudan Demokrasi Aracı Olarak Halk Girişimi
Doğrudan Demokrasi Aracı Olarak Halk Girişimi
Kasım KARAGÖZ
Sayfa Sayısı
:
416
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2010
ISBN NO
:
9789754645385
200,00
TL GİRİŞ Doğrudan demokrasi, iyi bilgilendirilmiş ve özgür vatandaşlardan oluşan bir toplum için sadece ütopik bir rüya değildir. Dünya genelinde halk girişimi ve referandumun yaygın kullanımına bakıldığında doğrudan demokrasinin bir gerçeklik olduğunu söyleyebiliriz. Yirminci yüzyıl ile birlikte tarihte ilk defa, demokrasi evrensel bir değere sahip olmuştur. Demokrasi kriterleri bütün ülkelerde aynı standarda sahip olmasa da, demokrasi dünyanın her yerinde arzulanan bir ideal olmaya devam etmektedir. Nitekim birkaç istisna dışında, kendilerini demokratik olarak nitelendirmemizin mümkün olmayacağı ülkelerin bile demokratik meşruiyet arayışı içinde oldukları görülmektedir. Bu bağlamda bütün rejimler, yönetim şekillerini demokratik olarak isimlendirmektedir . Bu durum ise demokrasinin gizli gücü olarak nitelendirilebilir. Nitekim yakın tarihte otoriter rejimler birer birer ortadan kalkarken yerlerini demokrasiye bırakmaktadırlar. Zaman, demokratik toplumların eninde sonunda daha hayati bir öneme sahip olduklarını ortaya çıkaracaktır. Demokrasi bu üstünlüğünü ise iki gizli güçten almaktadır. İlki, demokratik bir rejimin güçlü bir meşruluğa sahip olmasıdır. İşleyen bir demokraside, rejimin niteliği, tanım gereği halk tarafından belirlenmektedir. Dolayısı ile demokratik rejimler diktatörlüklerden daha güçlü bir iç desteğe sahiptirler. İkincisi ise demokrasilerin daha üretken olmalarıdır. Otoriter rejimlerde, vatandaşların karar alma sürecini etkilemede oldukça az fırsatları bulunmasına rağmen güçlü demokrasilerde vatandaşlar karar alma sürecine aktif olarak katılabilmektedirler. Günümüz demokrasilerinin doğrudan ve temsili olmak üzere iki uygulaması bulunmaktadır. Tarihsel süreç içerisinde, vatandaşların aktif katılımına dayanan sistem değişime uğrayarak, yerini, seçimler vasıtasıyla vatandaşlara daha sınırlı bir katılım hakkı veren ve asıl yönetim işlevini profesyonel ve politik bir elit gruba bırakan temsili demokrasi sistemine bırakmıştır. Temsili demokrasi temel olarak, halkın ortak karar alabilme idealini ifa etmekte olup, temsili organların seçimi için oy kullanma hipotezine dayanır. Böylece seçmen ile temsilci arasında bir vekalet ilişkisi kurulmuş olur. Kurulan bu vekalet ilişkisi ile seçmenler karar alma haklarını belli bir süreliğine, prensipte, halkı temsil etmeleri ve bundan dolayı da halkın düşüncelerini yansıtmaları gereken bir yapıya ödünç verirler. Kurulan bu ilişkiye dayanarak temsilciler, esasta seçmenlerin sahip olduğu karar alma hakkını belli bir süreliğine seçmen adına kullanırlar . Temsili demokraside halk kendisi adına iktidarı kullanacakları seçmekte ve kendisi pasif bir konumda bulunmaktadır. Ayrıca günümüz temsili demokrasi kurumlan karar alma mekanizmalarında bireylere sınırlı bir toplumsal katılım imkanı tanımaktadır. Ancak günümüzde demokrasinin gerçekten sadece belirli aralıklarla yapılan seçimlerde oy verme hakkının kullanılması ile gerçekleştirilip gerçekleştirilemeyeceği sorgulanmaktadır. Halkın sınırlı sayıda katılma imkanlarının varlığı onları yeterince tatmin etmemektedir. Oysa doğrudan demokraside vatandaşlar, görüşlerini aracısız olarak açıklama hakkına sahip olup kendilerini ilgilendiren tartışmalara doğrudan katılabillmekte ve yasa yapım sürecinin içinde aktif bir şekilde yeralabilmek-tedirler. Bu anlamda, vatandaşlar en bilinen yöntem olan referandum ve halk girişimi yoluyla karar alma sürecine doğrudan katılabilmektedirler. Halk girişiminin ve referandumun, doğrudan demokrasinin en önemli iki aracı olduğunu söyleyebiliriz . Ancak, halk girişimi ile referandum arasında, halk girişiminin daha doğrudan olması bakımından önemli bir fark vardır. Referandumda temsili bir organ tarafından hazırlanan bir yasa metni halkoyuna sunulurken, halk girişiminde yasa metni halk tarafından hazırlanmakta ve onaylanmak için yine halka sunulmaktadır. Dolayısı ile çoğu insanın demokrasinin özü olarak değerlendirdiği halk girişimi, vatandaşlara, yaşadıkları topraklar üzerinde doğrudan yasa yapım sürecine katılma fırsatı vermektedir. Vatandaşlar hükümetlerine ve seçilmiş liderlerine karşı güven duygusu kaybı yaşadıklarında, halk girişimi önemli bir görev ifa etmektedir. Halk girişimi yanlıları iyi işleyen bir demokrasi için halk girişiminin hayati olduğunu iddia etmektedirler . Bu görüşü savunanlara göre, halk girişimi halkın ilgisini ve hükümete katılımı artıracağı gibi, halkın yönetime karşı ilgisizliğini azaltacak ve seçimlerdeki düşük katılım oranına karşı da bir çare olacaktır. Ancak halk girişimine karşı iddialar da ileri sürülmektedir. Bu bağlamda ileri sürülen en önemli iddialardan biri Amerika Birleşik Devletleri Anayasasını hazırlarken saf temsili demokrasi sistemini benimseyen James Madison tarafından dile getirilmiştir . Bu görüşe göre, toplumsal sorunlar halkoylaması sonucu karar verilemeyecek ölçüde zorlaşmıştır. Madison bu nedenle doğrudan demokrasiden ziyade temsili demokrasiyi tercih ettiğini açıklamıştır. Madison′a göre, halk yığınlarının karmaşık bir konuda akıllıca karar vermesi mümkün değildir. Oysa temsili demokrasi ile gündemdeki konu için milletvekilleri hem yeterli vakit ayırabilecekler hem de konu üzerinde daha özenle çalışabileceklerdir. Buna karşın 1800′lü yılların sonunda ve 1900′lü yılların başında doğrudan demokrasi taraftarı olan ilerlemeci (progressive) ve halkçı (popülist) hareket yanlıları olaya çok farklı yönden bakmışlardır. Bunlar yasama organının ve siyasi partilerin tamamen özel çıkar gruplarının menfaatleri doğrultusunda hareket ettiklerine inanmaktaydılar. Halka güvenmenin demokrasiyi güçlendireceğine inanmışlardı. Bunların temsili demokrasiyi kaldırma gibi bir düşünceleri olmamalarına rağmen, yönetimde daha fazla halk katılımı istiyorlardı. Gerçekten günümüz güçlü demokrasileri, vatandaşların en temel siyasi haklarını tam olarak kullanmadıklarını anladıkları bir aşamaya gelmiştir. Siyasi sistemlerdeki devletçi ve elitçi yapılardaki artış, milli karar-alma sürecinde doğrudan demokrasiye olan istek ve arzuyu da artırmıştır. Ancak halk girişimi ve referandum sadece temsili demokrasinin yetersiz kaldığı noktalarda bir tamamlayıcı yedek güç gibi de algılanmamalıdır. Kaliforniya′da halk girişimi, İsviçre′de ise referandum ve halk girişimi temsili demokrasinin yanında karar alma sürecinin en önemli unsurlarından biri olarak kabul edilmekte ve yaygın bir şekilde uyglanmaktadır. Doğrudan demokrasi kavramı, eski Yunan ve Roma′ya kadar gitmektle birlikte halk girişimi ve referandum 20. yüzyıla kadar nadiren kullanılmıştır. Ancak doğrudan demokrasinin bu araçlarının bir anayasal kurum olarak ya da anayasa-üstü bir araç olarak kullanımı gittikçe daha da yaygın hale gelmektedir . Referandum, İngiltere ve Norveçte olduğu gibi Avrupa Birliği′ne üye olup olmama; Fransa ve Türkiye gibi ülkelerde, iç politikaya ilişkin konularda; eski Yugoslavya ülkelerinde olduğu gibi toprak anlaşmazlıklarına ilişkin önemli bazı ulusal veya uluslararası belli bir konuya has meseleleri karara bağlamak üzere kullanılmaktadır. Bu kategorilerin dışında, İsviçre, İtalya, İrlanda ve Liechtenstein gibi ülkeler yasama ile ilgili işlemlerde de referanduma başvurmaktadırlar . Bu ülkelerdereferandumun yanında halk girişimi de son zamanlarda oldukça yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Halk girişiminin kullanıldığı tüm siyasi sistemlerde bu araç farklı şartlar altında işlerlik kazanmış ve kendini söz konusu siyasi sisteme çok farklı şekillerde adapte etmiştir. Genel olarak, politikacılar ve siyasi partiler, halk girişiminin kontrol dışı olma ve önceden tahmin edilememe özelliğinden dolayı, halk girişimi konusunda pek istekli davranmamaktadırlar. Zira halk girişiminin, insanların siyasi kurumlarla özdeşleşmelerini zayıflatabileceği gibi, siyasi partilerin tüm sistemlerine ve toplumdaki konumlarına da bir tehdit oluşturabileceğinden kaygılanılmaktadır . Ancak, siyasi partilerin çok sayıda fikir ve meseleyi genel bir politika bünyesinde barındırmalarına karşın halk girişimi sadece özel bir konuya özgü yapılmaktadır. Dolayısı ile bu korkunun abartılmaması gerekir . Halk girişimi, politik karar alıcılar karşısında kurumsallaşmış bir muhalefet yaparak önemli bir fonksiyon yerine getirir. Siyasi elitler karşısındaki bu muhalefet, doğrudan bir başarı şansını da beraberinde getirmektedir. Fakat bazen dolaylı etkiler elde edilebilir. Bir girişimin reddedilmesinde de girişimciler en azından kendi isteklerinin reklamını yapmak ve bütün halka yaymak gibi bir imkâna kavuşurlar. Girişim halkoylaması sonucu başarısız olsa bile bu bağlamda bir başarı elde ettiği söylenebilir. Halk girişiminin başarısı sürece katılım ve o demokratik sistemden memnuniyet seviyesi ile ölçülür. Ancak halk girişimlerinin etkisi sadece onların başarı oranı ile ölçülmez. Bir girişimin yapılacağının ilanı ya da girişimin reddedilmesi geçerli olan politik sistem üzerinde etkili olur. Dolayısı ile halk girişimlerinin doğrudan etkisi kadar dolaylı etkisininin de politik yaşam üzerinde çok önemli olduğunu söyleyebiliriz. Bu dolaylı etkiden dolayı, her halk girişimi parlamentonun ilgili konuyu ele almasına, bazen hükümetin karşıt bir öneriyle halkoylamasma katılmasına sebep olmaktadır. Bu sayede vatandaşlar ya halk girişimi ile bizzat yasa yaparak ya da parlamentoyu kendi istekleri doğrultusunda yasa yapılması için yönlendirerek, karar alma sürecine etkin olarak katılmış olmaktadırlar. Halk girişimlerinin yapılacağının ilan edilmesi, oylamada reddedilse bile kendi başına bazen geçerli olan hukuk düzeninde kısmi etkilere ve başarılara sebep olabilir. Bu çalışmada esas olarak halk girişiminin, düzenlenişi, uygulanması ve uygulanması sırasında karşılaşılan sorunlar ve geliştirilen çözüm önerileri,bu sistemin uzun süreden beri uygulana geldiği İsviçre ve başta Kaliforniya olmak üzere Amerika Birleşik Devletleri eyaletlerindeki tecrübelerden yola çıkılarak açıklanmaya çalışılacaktır. Bu analizin bizim halk girişimi ve ulusal karar-alma konusunda normatif bir model geliştirmemizi ve halk girişimi kurumunun farklı ulusal karar-alma zeminlerinde değişik şekiller almasını açıklamamızı sağlayacağını düşünüyoruz. Bu nedenle bu çalışma da uygulamada yer alan örnekler bağlamında değerlendirmeler yapılsa da esas itibariyle çalışmanın teorik yanı ağır basacaktır. Bu inceleme iki temel varsayıma dayanmaktadır. İlk olarak, temsili demokrasi ulusal karar-alma mekanizmasının ana biçimi olarak kabuledilmektedir. Bu, karmaşık ilişkilerin geliştiği kompleks bir toplumda ortaya çıkan çeşitli sorunlara en pratik ve uygun olan yaklaşımı sunmaktadır. İkinci olarak, bir sorun insanlar için ne kadar çok önemliyse, insanlar bu sorunun çözümü sırasındaki karar-alma sürecinde o kadar çok yer almak isteyeceklerdir. Halk girişimi ise insanlara karar alma sürecine en etkin şekilde katılma imkanını sağlamaktadır. Bir ulusal karar alma mekanizması olarak halk girişimi, temsili demokrasiye alternatif olarak değil, en azından temsili demokrasiyi tamamlayıcı veya bazen temsili demokrasiyi ıslah edici bir araç olarak algılanmalıdır . Bu çalışmanın amacı, halk girişimi kurumunun anayasa hukuku çerçevesinde kapsamlı ve karşılaştırmalı bir analizini ve halk girişimi ile ulusal karar-alma süreci arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Bu yolda ilk olarak, anahtar terimleri belirleyerek ve bunların yasal-felsefi kökenlerini inceleyerek halk girişimine ve dolayısıyla ulusal karar-alma sürecine teorik bir zemin oluşturmaya çalışacağız. Halk girişiminin tarihsel temelleri oldukça açık bir şekilde önümüzde durmaktadır ve bu tarihi temellerin günümüzle doğrudan ilişkisi mevcuttur. Bu kurumun kapsam alanını ve işleyiş mekanizmasını tanımlamak için de böyle tarihsel bir yaklaşım şarttır. Bu kurum hakkında daha detaylı bir araştırma sunmak için, İsviçre ve Kaliforniya halk girişimi daha detaylı bir biçimde ele alınacaktır. Bu ülkeler belirgin halk girişimi şekillerini temsil edecek şekilde incelenecektir. Halk girişimi, İsviçre′de 1891 yılında Kaliforniya′da ise 1911 yılında tamamen hukuk sisteminin içine girmiştir. Burada halk girişimlerinin sadece bu günkü şekli değil aynı zamanda halk girişimlerinin uygulamaya konulduğundan beri farklı sistemlerde nasıl görüldüğü konusu üzerinde durulacaktır. İsviçre′de federal düzeyde ve Kaliforniya′da eyalet bazında mümkün olan en geniş bir şekilde halk girişim tartışılacaktır. Ayrıca, halk girişiminin kullanımı sırasında ortaya çıkan temel sorunlara işaret edip, bu problemler için ileri sürülebilecek olası çözüm önerileri üzerinde duracağız. Bu bağlamda İsviçre ve Kaliforniya uygulaması bizim için önemli bir rehber olacaktır. Ancak, Kaliforniya′nın yanında Amerika Birleşik Devletlerinin diğer eyaletlerindeki halk girişimine ilişkin düzenlemeler ve uygulamalara yer vererek karşılaştırmalı bir yaklaşımla halk girişiminin şeklî ve kurumsal özelliklerine dikkat çekeceğiz. Yukarıdaki açıklamalara uygun olarak çalışmamız dört bölümden oluşmakta olup, çalışmanın birinci bölümünde; doğrudan demokrasi kavramı, Antik Yunan′dan günümüze doğrudan demokrasinin tarihi gelişimi ve doğrudan demokrasi araçları olan referandum, halk girişimi ve geri çağırma genel hatlan ile incelenecektir. İkinci ve üçüncü bölüm doğrudan ve dolaylı halk girişiminin Kaliforniya ve İsvirçe halk girişimi örneklerinden hareketle incelenmesine ayrılmıştır. Doğrudan halk girişiminde, halk tarafından hazırlanan ve gerekli koşulları taşıyan yasa ya da anayasa önerileri doğrudan doğruya halkoyuna sunulur. Bu durumunda yasama organı süreçten tamamen dışlanmakta yasama organı sürece hiçbir şekilde müdahil olamamaktadır. Bu açıklamalara uygun olarak ikinci bölümde Amerika Birleşik Devletleri demokrasisinde halk girişiminin kullanımından genel olarak bahsedeldikten sonra, doğrudan halk girişimi örneği olan Kaliforniya halk girişimi ayrıntılı bir şekilde incelenecektir. Dolaylı halk girişiminde ise yasa önerileri halkoyuna götürülmeden önce yasallaştırılmak üzere yasama organlarına sunulur. Şayet yasama organı sözkonusu öneriyi benimseyip yasallaştırırsa, önerinin halkoyuna sunulmasına gerek kalmaz. Yasama organı öneriyi benimsemezse tasan halkoyuna sunulur. Bunun en güzel örneğini ise İsviçre dolaylı anayasal halk girişimi oluşturmaktadır. Bu nedenle üçüncü bölüm, İsviçre dolaylı anayasal halk girişimine ayrılmıştır. Dördüncü bölümde genelde doğrudan demokrasiye özelde ise halk girişimine yöneltilen, aleyhte ve lehte görüşlere yer verilerek halk girişiminin eleştirisi yapılacaktır. ÖNSÖZ 1982 Anayasasının ilk şekli ve bu Anayasada 3361 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle 1924 ve 1961 Anayasalanndaki saf temsili sistemden az da olsa uzaklaşılmıştır. 1961 Anayasası kendisi halkoylamasıyla kesinleşmiş olmasına rağmen, halkoylamasına düzenli ve sürekli bir yöntem olarak yer vermemiştir. 1982 Anayasasının ilk şeklinde ülkemizde ilk defa düzenli bir yöntem olarak, fakat ihtiyari nitelikte referanduma yer verilmiştir. 1987 yılında Anayasada yapılan değişiklikle referandumun kapsamı daha da genişletilmiş ve bu yöntem bazı durumlarda zorunlu bazı durumlarda ise ihtiyari olarak kabul edilmiştir. Anayasa değişikliklerinde daha önce aranmakta olan Meclis üye tamsayısının üçte iki çoğunluğunun beşte üçe indirildiği ancak üçte iki sağlanmadığı sürece zorunlu referandumun getirildiği görülmektedir. Anayasa değişikliklerinde referandumun düzenli bir yöntem olarak kabul edilmesi, halkoylamasının kanunla düzenlenmesi gereğini de ortaya çıkarmıştır. Bu düzenleme 3361 sayılı Kanunla yapılan değişikliğin hemen ardından 23.5.1987 tarihli ve 3376 sayılı Anayasa Değişikliklerinin Halkoyuna Sunulması Hakkında Kanunla gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak şu söylenebilir ki, ülkemizde de doğrudan demokrasi araçlarından hiç olmazsa biri, referandum kullanılır bir araç haline gelmiştir. Saf temsil sistemden uzaklaşma yolundaki bu gelişme bence olumlu bir gelişme olarak kabul edilmelidir. Bu gelişmenin demokrasi lehinde bir gelişme olduğunu kabul etmek gerekir. Abraham Lincolnün meşhur ifadesiyle demokrasi halkın, halk tarafından, halk için yönetimi olarak tanımlanmıştır. Demokrasinin sözcük anlamı da halkın yönetimidir. O halde doğrudan demokrasi aracı olarak referandum ve belki de referandumdan daha da demokratik olduğu söylenebilecek olan halk girişimi bize doğrudan demokrasinin bir gerçeklik olduğunu gösterecektir. Bir başka deyişle, bir ülkede ne kadar çok halka başvurulursa o ülkenin o denli demokrasi idealine yaklaştığı söylenebilir. Yirminci yüzyılın ikinci yarısından sonra, demokrasi evrensel bir değere sahip olmuştur. Demokrasi dünyanın her yerinde arzulanan bir idealdir. Bütün ülkeler demokratik meşruiyet arayışı içindedir. Yine bütün ülkeler yönetim şekillerini demokrasi olarak adlandırmaktadır. Ancak bir çok ülke reji-mini demokrasi olarak nitelemekle birlikte, bu ülkelerin bir çoğunun demokrasiyle uzaktan yakında ilişkisi yoktur. Ne yazık ki, ülkemizde de demokrasinin halkın egemenliği olduğu zaman zaman unutul abilmektedir. Demokrasi vatandaşların devlet politikasını şekillendirmede eşit hakka sahip olduğu bir yönetim biçimi olduğundan halk girişimi ve referandum doğrudan demokrasinin en önemli iki aracıdır. Halkın, belli bir sayıda imza toplayarak bir konuda yasa çıkarılması veya var olan yasada değişiklik yapılması için yasama organını harekete geçiren ve hazırlanan metnin halk tarafından onaylanması için halka sunulmasını sağlayan bir yöntem olan halk girişimi yukarıda da belirtildiği gibi referanduma göre doğrudan demokrasiye daha yakındır. Referandumda temsili bir organ tarafından hazırlanan bir metin halkoyuna sunulmaktadır. Oysa halk girişiminde yasa metni halk tarafından hazırlanmakta ve yine halk tarafından onaylanmak için halka sunulmaktadır. Böylece kişiler kendi ülkelerinde yasa yapımı sürecine katılma fırsatı elde etmektedir. Günümüz demokrasilerinde halkın temsilcileri halkın isteklerini görmezden gelirse halk, halk girişimi yoluyla isteklerini gerçekleştirme imkânına kavuşmaktadır. Yani halk girişiminin bulunduğu ülkelerde son söz parlamentodan halka kaymaktadır. Bir başka deyişle, halk girişimi ve referandum temsili demokrasiye güç vermekte ve temsili demokrasinin daha demokratik olmasını sağlamaktadır. Ülkemizde eğer yeni bir anayasa yapılması fırsatı ortaya çıkacak olursa en azından halk girişimi kurumuna da yer verip vermeme konusu tartışılmalıdır. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesinde Anayasa Hukuku Anabilim Dalında görev yapan Yrd. Doç. Dr. Kasım Karagöz′ü çok yakından tanımaktayım. Yrd. Doç. Dr. Kasım Karagöz bu çalışmasında ülkemizde henüz çok bilinmeyen bir konuyu, halk girişimini incelemektedir. Bilebildiğim kadarıyla, Türkiye′de bugüne kadar bu konu üzerinde bir monografi hazırlanmamıştır. Doğrudan demokrasi araçlan konusu ülkemizde ders kitaplarında çok kısa olarak anlatılmaktadır. Bu kitabın anayasa ve siyasetle uğraşan herkesi ilgilendirdiğini söyleyebilirim. Yrd. Doç. Dr. Kasım Karagöz′ün bu çalışması övgüye değer ve önemli bir çalışmadır. Yazar bütün kaynaklan incelemiş, orijinal ama ihtiyatlı ve objektif görüşler belirtmiştir. Şurası vurgulanmalıdır ki, Kasım Karagöz bilimsel etik kurallarına da uygun davranmıştır. Yrd. Doç. Dr. Kasım Karagöz bu çalışmasında konuyu çok iyi bir biçimde ortaya koymaktadır. Bundan sonra incelediği konudaki görüşleri tek tek tartışarak okuyucuya takdim etmektedir. Daha sonra da yaratıcılığını ortaya koyarak değişik; ama son derece sağlam sonuçlara ulaşmaktadır. Bir başka deyişle, çalışmalar gerçek birer tez kimliğine bürünmektedir. Yazdıklarını okumak bu nedenle okuyucuyabüyük bir haz vermektedir. Bu kitabı sadece anayasa hukukçular ile siyaset bilimcilerine değil, bu konuyla ilgilenen herkese tavsiye ederim. Prof. Dr. Mehmet TURHAN Çankaya Üniversitesi-Hukuk Fakültesi İÇİNDEKİLER KISALTMALAR 19 GİRİŞ 21 BİRİNCİ BÖLÜM DOĞRUDAN DEMOKRASİ KAVRAMI, DOĞRUDAN DEMOKRASİNİN TARİHİ GELİŞİMİ VE ARAÇLARI I. Ulusal Karar Alma Sürecinde Doğrudan Demokrasi 27 II. Doğrudan Demokrasinin Tarihi Gelişimi 35 A. Eski Yunan′da Doğrudan Demokrasi 35 1. Tarihsel Gelişim 35 2. Atina Demokrasisinin Kurumsal Yapısı 38 a. Halk Meclisi (Eklesia) 38 b. Beşyüzler Meclisi (Boule) 41 c. Halk Mahkemesi (Dikasterion) 41 B. Modern Dönemde Doğrudan Demokrasi 43 1. Bir Dönüm Noktası Olarak Fransız Devrimi 43 2. Amerika Birleşik Devletleri ′nde Doğrudan Demokrasi 46 3. İsviçre′de Doğrudan Demokrasi 49 III. Doğrudan Demokrasi Araçları 54 A. Referandum 54 1. Tanımı 54 2. Türleri 56 a. Konu Bakımından 56 b. Hukuki Bağlayıcılığı Bakımından 58 c. Yöntem Bakımından 59 d. Referandumu Başlatan Güç Bakımından 60 e. Siyasi Otoritelerin Referandum Karşısındaki Tutumu Bakımından 60 3. Dünya Genelinde Referandumun Kullanımı 61 B. Geri Çağırma/Azil (Recall) 62 1. Tanımı 62 2. Türleri 63 a. Saf Geri Çağırma (Full Recall) 64 b. Karma Geri Çağırma (Mixed Recall) 65 Hukuki Çerçevesi 66 a. Geri Çağırma Talebinde Bulunabilecek Olanlar .....66 b. Geri Çağırmanın Sının 67 Dünya Genelinde Geri Çağırmanın Kullanımı 69 4. C. Halk Girişimi 72 1. Tanımı 72 2. Halk Girişimi Türleri 74 a. Doğrudan Halk Girişimi 75 b. Dolaylı Halk Girişimi 75 3. Dünya Genelinde Halk Girişiminin Kullanımı 77 IV. Doğrudan Demokraside Usule İlişkin Kuralların Önemi 79 İKİNCİ BÖLÜM AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ′NDE HALK GİRİŞİMİ VE KALİFORNİYA DOĞRUDAN HALK GİRİŞİMİ ÖRNEĞİ I. Amerika Birleşik Devletleri Demokrasisinde Halk Girişiminin Yeri 81 II. Amerika Birleşik Devletleri′nde Halk Girişiminin Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi 84 A. Halk Girişimini Kullanan Eyaletler 84 B. Amerika Birleşik Devletleri′nde Kullanılan Halk Girişimi Türleri 86 1. Doğrudan Halk Girişimi 86 a. Doğrudan Anayasal Halk Girişimi 86 b. Doğrudan Yasal Halk Girişimi 93 2. Dolaylı Halk Girişimi 94 a. Dolaylı Anayasal Halk Girişimi 94 b. Dolaylı Yasal Halk Girişimi 95 c. Dolaylı Halk Girişiminde Yasama Organlarının Tutumu .98 C. Halk Girişiminin Konu Bakımından Sınırlandırılması 100 1. Genel Olarak 100 2. ABD′de Halk Girişiminin Kullanımına İlişkin Kısıtlamalar.... 102 a. Konunun Tekliği İlkesi 103 b. Konu Kısıtlamaları 104 c. Bütçenin Kullanımına İlişkin Kısıtlamalar 104 d. Halk Girişimi Sonucu Kabul Edilen Yasaların Değiştirilmesi ve Yürürlükten Kaldırılmasına İlişkin Kısıtlamalar 105 D. Halk Girişimi Sürecinin İşleyişi 108 1. Taslak Hazırlama 108 2. İmza Toplama 111 a. İmza Toplamanın Amacı 111 b. Gerekli İmza Barajı 113 aa. Genel Olarak 113 bb. Amerika Birleşik Devletlerinde Halk Girişimine Yer Veren Eyaletlerde 113 aaa. Yasal Halk Girişimleri İçin Gerekli İmza Oranı 113 bbb. Anayasal Halk Girişimleri İçin Gerekli İmza Oranı 115 c. İmza Toplama Süresi 116 d. İmzaların Belirli Coğrafi Bölgelerden Toplanma Zorunluluğu 118 e. İmza Toplama Sürecinde Karşılaşılan Zorluklar ve Bu Zorlukların Halk Girişimleri Üzerindeki Etkisi 120 f. İmza Toplama Sürecinde Karşılaşılan Zorlukların Azaltılması İçin Yapılan Öneriler 123 aa. İmzaların Toplandığı Coğrafi Bölgelerin Yeniden Düzenlenmesi 123 bb. İmza Toplama Öncesi Halkı Bilgilendirici Toplantıların Yapılması 123 cc. Gönüllü İmza Toplayıcılara Bonus Prim Ödenmesi.... 123 3. Halk Girişimi Taslağının Denetimi 124 a. Halkoylaması Öncesi İdari Denetim 125 aa. İmzalar Toplanmadan Önce 125 bb. İmzalar Toplandıktan Sonra 125 b. Halkoylaması Öncesi Yasal Denetim 127 c. Halkoylaması Öncesi Yargısal Denetim 127 III- Kaliforniya Doğrudan Halk Girişimi 129 A. Kaliforniya Halk Girişiminin Tarihi Gelişimi 129 B. Kaliforniya Halk Girişimi Türleri 134 1. Doğrudan Anayasal Halk Girişimi 134 a. Anayasanın Değiştirilmesi 134 b. Anayasal Revizyon (Yasağı) 136 2. Doğrudan Yasal Halk Girişimi 139 3. Kaliforniya Yerel Halk Girişimleri 140 a. Bölge Şartlan (County Charter) 140 b. Yerel Düzenleyici İşlemler 141 C. Kaliforniya Halk Girişiminin İşleyişi 142 1. Taslak Hazırlama 142 2. İmza Toplama 143 a. Gerekli İmza Oranı 144 b. İmza Toplama Süresi 146 c. İmza Toplama Yöntemleri 146 aa. Kapı Kapı Dolaşarak İmza Toplama 147 bb. Stant Açma Yöntemi 148 cc. Pano Asma Yöntemi (Clipboard Method) 148 dd. İlan Tahtası Yöntemi 149 ee. Gazete Eki Yöntemi 149 ff. Posta İle İmza Toplama Yöntemi 150 gg. Elektronik Yolla İmza Toplama Yöntemi 152 hh. Profesyonel İmza Toplayıcılığı Yöntemi 153 ii. Maaşlı İmza Toplayıcılığı Yöntemi 157 jj. Gönüllü Kuruluşlar Tarafından İmza Toplanması Yöntemi 157 d. İmza Toplama Maliyeti 160 e. Toplanan İmzaların Doğruluğu ve Sahte İmzalar 162 3. Toplanan İmzaların Denetimi 166 4. Taslağın Halkoyuna Sunulması 167 5. Halk Girişimi Karşısındaki Diğer Tarafların Tutumu: Karşıt Tasan Hazırlama 170 6. Halkın Bilgilendirilmesi, Seçim Kampanyası ve Seçim Harcamalannın Şeffaflığı 173 a. Resmi Bilgilendirmeler (Oy Kitapçıkları/Broşürleri) 173 b. Seçim Kampanyası 177 aa. Seçim Kampanyasına Kurumsal Müdahaleler 178 bb. Özel Çıkar Gruplannm Kampanya Mücadelesi 180 c. Bağış ve Harcama Sınırlamalan 183 d. Bağış ve Harcamaların Şeffaflığı 185 D. Kaliforniya Halk Girişiminin Siyasal Sistem Üzerindeki Etkisi 187 E. Kaliforniya Halk Girişiminin Yargısal Denetimi 192 1. Halkoylaması Öncesi Yargısal Denetim 195 a. Maddi Denetim 196 b. Şekli Denetim 197 2. Halkoylaması Sonrası Yargısal Denetim 199 a. Şekli Denetim 199 aa. Konunun Tekliği İlkesinin Yargısal Denetimi 199 aaa. Konunun Tekliği İlkesinin Tarihi Gelişimi 201 bbb. Konunun tekliği ilkesinin Amacı 202 aaaa. Logrolling′i Engelleme 202 bbbb. Seçmendeki Kafa Karışıklığını Engelleme 204 cccc. Politik Saydamlığı Sağlama 209 ccc. Kaliforniya Mahkemelerinin Tek Konu Kavramının Nitelendirilmesinde Kullandığı Temel Ölçüler 210 aaaa. Makul İlişki Testi 211 bbbb. Fonksiyonel Olarak Bağlantılı veya Birbirine Bağımlılık Testi 213 cccc. Kamu Anlayışı Testi 215 dddd. Genel Kavramsal Uyum (Tutarlılık) Testi 216 ddd. Konunun Tekliği İlkesine İlişkin Yargısal Denetimin Zamanı 216 eee. Kaliforniya Yüksek Mahkemesi′nin Konunun Tekliği İlkesine Yaklaşımı 218 bb. Anayasal Revizyon Yasağının Yargısal Denetimi ....224 b. Maddi Denetim 228 c. Karşıt Halk Girişimlerinin Yargısal Denetimi 231 aa. Birbiri İle Çelişen Halk Girişimleri Konusuna Kaliforniya Mahkemelerinin Yaklaşımı 232 bb. Birbiri İle Çelişen Halk Girişmeleri Konusuna Diğer Eyaletlerin Yaklaşımı 238 d. Mahkemenin Kısmi Geçersizlik Kararı 239 IV. Değerlendirme 241 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İSVİÇRE DOLAYLI HALK GİRİŞİMİ I. İsviçre Demokrasisinde Halk Girişiminin Yeri 249 II. İsviçre Halk Girişiminin Tarihi Gelişimi 250 III. İsviçre Halk Girişiminin Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi 251 A. İsviçre Federal Anayasal Halk Girişimi 252 1. Anayasal Revizyon 252 2. Anayasa Değişikliği 253 B. Kantonal Halk Girişimleri 255 1. Kantonal Anayasal Halk Girişimleri 256 2. Kantonal Yasal Halk Girişimleri 256 C. Halk Girişiminin Konu Bakımından Sınırlandırılması 257 1. Konunun Tekliği İlkesi 257 2. Şeklin Birliği İlkesi 258 3. Yasa Değişiklikleri İçin Kullanılamama 258 4. Halk Girişimi Sayısındaki Kısıtlamalar 259 5. Halk Girişimi Sonucu Kabul Edilen Metinlerin Değiştirilmesi ve Yürürlükten Kaldırılması 259 D. İsviçre Halk Girişiminin Oluşum Süreci 259 1. Taslak Hazırlama 260 2. Taslağın Ön Denetimi 263 3. Taslağın Geri Çekilmesi 264 4. İmza Toplama 264 a. Gerekli İmza Barajı 265 aa. Federal Halk Girişimlerinde İmza Barajı 265 bb. Kantonal Halk Girişimlerinde İmza Barajı 266 b. İmza Toplama Süresi 266 aa. Federal Halk Girişimlerinde İmza Toplama Süresi 266 bb. Kantonal Halk Girişimlerinde İmza Toplama Süresi 268 c. Federal Halk Girişiminde İmza Toplama Süreci 268 aa. İmza Toplama Yöntemleri 268 bb. İmza Toplama Maliyeti 271 5. Halk Girişimi Taslağının ve Toplanan imzaların Denetimi ...273 E. Halkoylaması Öncesi Federal Konsey ve Parlamentonun Halk Girişimi Karşısındaki Tutumu 274 1. Önerilerin Halkoyuna Sunulması 277 a. Genel Olarak 277 b. Hukuksal Çerçeve 278 c. Girişim Tekliflerini Görüşme Sürecinin Halkoylaması Üzerindeki Etkisi 280 2. Karşıt Teklif Hazırlama 281 a. Hukuksal Çerçeve 282 b. Karşıt Tekliflerin Oylanma Süreci 284 c. Uygulamada Karşıt Teklif 285 d. Karşıt Teklifin Önemi 286 F. Halkın Bilgilendirilmesi, Seçim Kampanyası, Bağışlar ve Seçim Harcamaları 288 1. Halkın Bilgilendirilmesi 290 2. Seçim Kampanyası 293 a. Seçim Kampanyasına Kurumsal Müdahaleler 293 b. Özel Alanlarda Seçim Kampanyası 297 c. Seçim Kampanyasında Medyanın Rolü 299 d. Özel Çıkar Gruplarının Kampanya Sürecine Müdahalesi ...303 3. Bağışlar ve Seçim Harcamaları 305 a. Bağış ve Harcama Sınırlamaları 305 b. Bağış ve Harcamaların Şeffaflığı 310 IV. İsviçre Halk Girişimlerinin Yargısal Denetimi 312 A. Federal Halk Girişimlerinin Yargısal Denetimi 313 B. Kantonal Halk Girişimlerinin Yargısal Denetimi 313 C. Yargısal Denetimin Temel İlkeleri 316 1. Denetimin Zamanı 317 2. Denetimin Kapsamı 319 a. Şekli Denetim 319 aa. Şekli Denetimin Temel İlkeleri 319 aaa. Oylama Özgürlüğü İlkesi 319 bbb. Konunun Tekliği İlkesi 320 aaaa. Konunun Tekliği İlkesinin Anlamı 320 bbbb. Federal Parlamentonun Konunun Tekliği İlkesine Yaklaşımı 323 cccc. Federal Mahkemenin Konunun Tekliği İlkesine Yaklaşımı 325 ccc. Karışık Formların Yasaklanması İlkesi 330 aaaa. Şeklin Birliği İlkesi 330 bbbb. Norm Hiyerarşisi Birliği İlkesi 331 b. Maddi Denetim 332 aa. Maddi Denetimin Temel İlkeleri 333 aaa. Üst Hukuk Normlarına Uygunluk 333 bbb. Azınlık Haklarının Korunması 334 ccc. Uluslararası Hukukun Evrensel İlkelerine Uygunluk (Jus Cogens) 336 ddd. Uygulanabilirlik İlkesi 339 bb. Federal Mahkemenin Kısmi Geçersizlik Kararı 340 V. Değerlendirme 342 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM HALK GİRİŞİMİNİN ELEŞTİRİSİ I. Halk Girişimi Destekçilerinin Temel İddiaları 349 A. Egemen Vatandaşlık Olgusunu Geliştirir 350 B. Parlamentoların Sessiz Kaldığı Konularda Halka Yasa Yapma İmkanı Tanır 351 C. Politik Süreçte Özel Çıkar Gruplarının Gücünün Nötürleştirilmesinde Önemli Rol Oynar 352 D. Kurumsal Reformlara Karşı Olan Direnci Kırar... 352 E. Toplumu İlgilendiren Temel Konularda Halk Katılımını Artırır 353 F. Yasa Koyucunun Harekete Geçmesini Hızlandırır 353 II. Halk Girişimi Aleyhtarlarının Temel İddalan ve Karşı Görüşümüz...354 A. Halkın Yeteneksizliği 355 B. Temsili Demokrasi ile Çelişmesi 359 C. Azınlıklara İçin Tehdit Oluşturması 362 D. Sorumluluk Duygusunun Eksik Olması 370 E. Profesyonel Çıkar Gruplarının Süreci Kendi Yararlarına Kullanmasına İzin Vermesi 374 F. Uzlaşmayı Ortadan Kaldırması 379 G. Seçmende Kafa Karışıklığına ve Seçim Yorgunluğuna Neden Olması 382 SONUÇ 387 TABLOLAR 391 KAYNAKÇA 397
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı