Dış Ticarette Yeni Ödeme Yöntemi BPO nun KULLANILMASI

ONSOZ Banka Ödeme Yükümlülüğü (BÖY) veya diğer bir adıyla BPO (Bank Payment Obligation) günümüzde kullanılan geleneksel ödeme yöntem­lerinin avantajlı yanlarını teknolojinin getirdiği kolaylık ile birleştirip su­nan tamamen yeni bir ödeme yöntemidir.

BPO bir bankanın bir diğer bankaya verdiği ve Satıcı tarafından ban­kası aracılığıyla sunulan işlem verilerin elektronik ortamda belirlenen şartlara göre başarılı bir biçimde eşleşmesi sonucu ödemenin belirlenen bir vadede yapılmasını sağlayan geri dönülmez bir banka taahhüdüdür.

BPO ticari hayat için yeni alternatiftir, mevcut ticari finansman çö­zümlerinin yerini almak üzere değil, bunları tamamlamak üzere tasar­lanmıştır. Bazen elektronik akreditif veya basit anlamında "Light L/C" olarak çağrılsa da aslında bir akreditif değildir, bir teminat akreditifi ve­ya banka garantisi de değildir. Tamamen kendi özelinde yeni finansal bir çözüm aracıdır, yeni bir araçtır.

BPO riski azaltmak ve ödemeye güvence sağlamak bakımından karşı­laştırma amaçlı olarak akreditife benzetilebilir, ancak teknik bakımdan tamamen farklı bir ödeme yöntemidir. BPO akreditife göre çok daha ko­lay ve pratiktir. Akreditif, fiziki uygun belgelerin ibrazı bir bankaya fizi­ki olarak ibraz edilmesi üzerine Satıcı'ya bir ödeme yükümlülüğü sağ­larken, BPO benzer bir yükümlülüğü sadece elektronik uygun verilerin sunulmasına dayalı olarak sağlar. Uygulama da BPO tabanlı bir işlem üç unsurun tutarlı olarak etkileşmesiyle çalışır. Birincisi önceden tanımlan­mış standartlara göre bilgi aktarımını sağlayacak yapılandırılmış mesaj setleri, ikincisi önceden tanımlanmış iş akışına uygun verilerin eşleşme­sini sağlayacak bir platform ve üçüncüsü uygulamada yeknesaklığı sağ­layacak bir kurallar setidir (Akreditiflerin UCP Kuralları gibi).

BPO diğer ödeme yöntemlerine tamamlayıcı olsa da esas olarak Açık Hesap (mal mukabili) ve akreditif arasındaki açığı kapatmaktadır. Açık hesap ödeme yöntemine banka güvencesi sağlamaktadır. Bir BPO işle­minde çok basit olarak bir banka alıcı müşterisi için satıcının bankasına karşı satıcı için geri dönülmez bir taahhüde girmektedir. Tarafların mu­tabakatı ile şartlar belirlenmekte ve iki banka arasındaki bir makinaya yüklenmektedir. Yükleme ve sevkiyat yapıldıktan sonra satıcı istenen bilgileri bankasına vermekte ve bankası da bu bilgileri makinaya sunu olarak göndermektedir. İki banka arasındaki makine (TMA) kendisine sunulan bilgileri elektronik olarak daha önce yüklenen şartlar ile karşı­laştırmaktadır. Karşılaştırma sonucu bir rapor çıkarmaktadır. Rapor olumlu olursa alıcının bankası tarafından sahanın bankasına ödeme ya­pılmaktadır. Satıcının alıcı ile uğraşmasına gerek bulunmamaktadır, satı­cı alıcının bankasını riskini almaktadır. Görüldüğü gibi bir BPO bir ak­reditifin güvencesini bir açık hesap basitliği ile birleştirmektedir.

BPO her ne kadar öncellikle dış ticaret ve sınır ötesi ile ilgili görünse de yurtiçinde de kullanılması mümkündür. Teknik olarak bir ticari işle­me birden fazla BPO ile katılmak mümkündür, yani bir işlemde birden fazla Yükümlü Banka (Obligor Bank) ve bir tek Lehtar Banka (Recipient Bank) olabilir. BPO'nun amacı mevcut ödeme yöntemlerine ilave olarak dünya tica­retine basit, ucuz ve kolay bir alternatif güvence yöntemi ile katkıda bu­lunmaktır. Yakın zamanda yapılan bir ankette göre dünya ticaretinin yaklaşık yüzde 80'ni aşkın bir kısmının Mal Mukabili (Açık Hesap-Open Account) yapıldığı tespit edilmiş ve bunun her yıl yüzde 10 artacağı he­saplanmıştır. Mal Mukabili çok basit, kolay ve ucuz bir ödeme yöntemi­dir. Çok fazla teknik bilgi ve mevzuatta hakim olmaya ve teminat gös­termeye gerek yoktur. Mal Mukabili ödeme yöntemi bu pratikliğine kar­şın riskli bir ödeme yöntemidir. Satıcı malı gönderdikten sonra Alıcının ödeme yapmasını bekler, kısacası Alıcının riskini alır, Satıcının parayı alıp almaması tamamen Alıcının gücüne ve iyi niyetine bağlıdır. Özellik­le istikrarsız kriz dönemlerinde Satıcı güvence ihtiyacı duyar. Güvenceli bir ödeme yöntemi; akreditiftir. Akreditifi kullanabilmek için teminat göstermek, teknik bilgiye sahip olmak ve mevzuatı (ÜCP, ISBP vs.) bil­mek gerekir. Akreditif işlemlerinde orijinal belgeler kullanılır. Orijinal belgelerin akreditif şartları, UCP, ISBP, yüzlerce ICC görüşü ve DOCDEX kararlarına uygun olması gerekir. Uygun olmayan belgeler "Rezervli" kabul edilir ve böyle bir durumda Satıcı bütün güvencesini kaybeder. Sonuçta Akreditif sağlam ve güvenceli bir ödeme yöntemidir, ancak pahalı, mevzuatı yoğun, tekniği kompleks, fiziki kağıt belgelerle uğraşan, manuel inceleme gerektiren ve bu nedenlerle rezerv ile karşı­laşma ihtimali yüksek bir ödeme yöntemidir. Akreditif belgelerinin re­zerv ile karşılaşma oranı yaklaşık yüzde 70 civarındadır.

BPO, Mal Mukabili ile Akreditif arasındaki boşluğu doldurmaktadır. BPO'da Mal Mukabili'nin basit ve kolaylığı akreditifin güvencesi ile bir­leşmektedir. Akreditifin orijinal belgelerin incelenmesinden kaynakla­nan risk ve zorluklar ortadan kalkmaktadır.

BPO, standart finansal mesajlar tipleri kullanmaktadır, bunlar ISO 20022 TSMT mesaj formadandır. BPO ISO 20022 standart mesaj format-larıru kullandığı için Satıcının sağladığı veriler dışındaki eksiklik veya uygunsuzluklar (rezerv konuları) tümüyle ortadan kalkmaktadır. BPO'nun güvence dışında bir amacı da alıcı, satıcı ve tedarikçilere fi­nansman imkânları sağlamaktır. Bunlar; yükleme öncesi finansman, yük­leme sonrası finansman, antrepo finansmanı, alacakların satın alınması­na dayalı finansman, esnek vadeli finansman vs.dir.

Sonuçta, BPO'nun amacı aşağıdaki gibi özetlenebilir:

(1)  Mal Mukabili ödeme yöntemini banka güvencesi ile desteklemek

(2)   Saygın ve standart ISO 20022 mesajları ile rezerv konularını
azaltmak,

(3)  Operasyonu ve maliyeti azaltmak,

5. Hızlı, kolay ve otomatik bir ödeme yöntemi getirmek,
6. Alıcı, Satıcı ve Tedarikçilere finansman imkanları sağlamak,
7. Aha riskini ortadan kaldırmak
8. Ülke ve Banka riskini ortadan kaldırmak (Gizli teyit ile)

BPO'ya İhtiyaç Duyulmasının Sebebi, geleneksel ödeme yöntemleri hız, basitlik, kolaylık ve güvence gibi özelliklerin tümünü bir arada ver­mek konusunda yetersiz kalabilmektedirler. BPO'nun Amacı kısmında açıklanan nedenlerle tarafların BPO gibi hız, basitlik, kolaylık ve güven­ce gibi özellikleri teknolojinin imkanları ile veren yeni bir ödeme yönte­mine ihtiyacı vardır. Ticaret yapan tarafların Mal Mukabilinin kolaylığı­na, Akreditifin güvencesine, finansman imkânlarına, teknolojinin hızına ihtiyacı olduğu kadar fiziki belgelerin kaybolması, üzerinde tahrifat ya­pılması, rezerv konusu yapılması gibi yük ve risklerle uğraşmamaya da ihtiyacı vardır. İşte BPO'ya bu nedenle ihtiyaç duyulur. BPO sayesinde taraflar Mal Mukabilinin kolaylık ve basitliğine akreditifte olduğu gibi bir banka güvencesi ile sahip olurken fiziki belgelerle uğraşmak zorunda kalmayacak ve böylece zaman ve maliyetten tasarruf etmiş olacaklardır.

BPO'nun ICC (International Chamber of Commerce) tarafından geliş­tirilen uluslararası kuralları vardır. Bu ürünün önemini gören ve kavrayan ICC, SVVIFT ile işbirliği yaparak URBPO (Uniform Rules for Bank Payment Obligarion) kurallarını tasarladı, milli komitelerden görüş ala­rak son haline getirdi ve 2013 yıllında uluslararası bir toplantısında oy- ' lamaya koyarak bütün üye ülkelerin onayını aldıktan sonra 750E sayılı yayın numarası ile yayınlayarak yürürlüğe girmesini sağladı.

BPO ve URBPO Kuralları'nın kullanılmasını ve detaylarını kitabımız­da bulacaksınız. BPO konusunda bu kitabı hazırlamamızın nedeni başta ülkemiz itha­latçı, ihracatçı ve tedarikçileri olmak üzere ticaret ile uğraşan herkesin bu yeni avantajlı, güvenceli, pratik ve kolay ödeme yöntemi ile tanışmasını ve bir an önce kullanmaya başlamasını sağlamaktır. Bir ödeme yöntemi­ni etkin olarak kullanılabilmek için o yönteminin teknik ve kurallarını bilmek gerekir. Bu kitabımızda bu yeni ödeme yönteminin tekniği, ku­ralları ve kullanılması mümkün olduğu kadar çok sayıda şekiller, tablo­lar ve basit anlatımlarla verilmeye çalışılmıştır. Çok yeni ve farklı bir' ödeme yöntemi olduğu için bu konuda çok fazla kaynak bulunmamak­tadır. Buna rağmen BPO'nun hukuki tarafını inceleyen ve kitabımın BPO'nun Hukuki Niteliği bölümünü hazırlayan Sayın Prof.Dr.Nuray Ekşi'ye, Faktoring kısmındaki desteği için Sayın Aydın Yalçıntemel'e, teknik ve yazım desteği için TEB Dış Ticaret Merkezleri Emtiya Finans­manı Müdürü Sayın Özkan AGIRKAYA'ya ve değerli önerileri ile kita­bıma katkıda bulunan TEB Holding Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Başkan Vekili Sayın Dr.Akın AKBAYGİL'e teşekkürü borç bilirim. Bu Kitap ile ilgili her türlü öneri görüşlerinizi benim elektronik adre­sim abdurrahman.ozalp@gmail.com veya Türkmen Kitabevi'nin bil-gi@turkmenkitabevi.com.tr elektronik posta adreslerine gönderebilirsi­niz. Bu yeni kitabın başta ülkemiz ithalatçı, ihracatçı, tedarikçi, KOBTler olmak üzere tüm iç ve dış ticaret sektörü ile ilgili herkese faydalı olması­nı dilerim.

Saygılarımla, Abdurrahman Özalp

TEB Dış Ticaret Merkezleri Danışmanı

ICC BPO Education Group Member

ICC NC Banking Commission Member

ICC DOCDEX Expert

ÖNEMLİ NOT

  Bu kitapta yer alan bilgiler ve uygulama örnekleri kitabın yazarı tarafından uygulamacı ve öğrencilere yol göster­mek amacıyla oluşturulmuştur. Bu kitapta verilen bilgile­rin ve uygulama örneklerinin gerçeği yansıtması için bü-vük gayret sarf edilmiş ve büyük ölçüde sağlandığı düşü­nülmektedir. Başta ICC ve SVVIFT dokümanları olmak üzere pek çok kaynaktan yararlanılmıştır. Buna rağmen her BPO'nun şartları standart olmadığında her bir BPO'nun kendi şartları ve tabi oldukları kurallar kapsa­mında değerlendirilmesi gerekir. Gerçek bir olay söz ko­nusu olduğunda bir BPO ve tabi oldukları kuralların bu kapsamda işleme alınması gerekir. Bu kitapta verilen bilgiler ve örnekler eğitim amaçlı, yol gösterici ve öneri niteliğindedir. Buradaki bilgilerin kullanılmasından, yan­lış anlaşılmasından, atlanmasından veya yanlış kullanıl­masından dolayı kitabın yazarı ve yayınevi sorumluluk kabul etmemektedir. Bu kitap yazarının görüşünü yan­sıtmaktadır. Gerçek bir olayda resmi ve hukuki dayanak olarak asıl kurallar, yayınlanmış resmi ICC görüşleri ve kararları esas alınmalıdır.

İÇİNDEKİLER

BİRİNCİ BOLUM

  BPO GİRİŞ, HUKUKİ NİTELİK, TARAFLAR, AVANTAJ VE
FARKLAR.................................................................................. 19

1.1.    BPO GİRİŞ......................................................................... 19

1. BPO Nedir?.............................................................. 19
2. Genel Olarak Bir BPO' nun İşleyişi............................. 21
3. BPO'nun Amacı Nedir?............................................. 24
4. BPO'ya Neden İhtiyaç Duyulur?................................ 25

1.2.    BANKA ÖDEME YÜKÜMLÜLÜĞÜNE İLİŞKİN ICC
URBPO 750E KURALLARININ HUKUKİ NİTELİĞİ VE
BAĞLAYICILIĞI............................................................. 27

I. Genel Olarak ICC............................................................ 27

II. Genel Olarak ICC Tarafından Hazırlanan Kuralların
Hukuki Niteliği ve Bağlayıcılığı........................................ 28

III. ICC URBPO Kurallarının Hukuki Niteliği ve
Bağlayıcılığı................................................................... 31

1. BPO'da veya Bankalar Arasındaki Sözleşmede
   URBPO Kurallarına Atıf Yapılması.......................... 31
2. BPO'da veya Bankalar Arasındaki Sözleşmede
   URBPO Kurallarına Atıf Yapılmaması Halinde
   URBPO Kurallarının Uygulanabilirliği....................... 32

IV. BPO'nun Tabi Olduğu Hukuk......................................... 34

1.  BPO'nun İç Ticarette Kullanılması Halinde

Tabi Olacağı Hukuk................................................ 34

2.  BPO'nun Dış Ticarette Kullanılması Halinde Tabi
Olacağı Hukuk........................................................ 35

a.   Oluşturulan Veri İçindeki Ödeme
Yükümlülüğü Segmenti'nde veya Bankalar
Arasında Yapılan Sözleşmede, ICC URBPO
Kurallarına Atıf Yapılması Halinde BPO'nun
Tabi Olacağı Hukuk........................................... 35

b.   Oluşturulan Veri İçindeki Ödeme Yükümlülüğü

11

Segmenti'nde veya Bankalar Arasında Yapılan
Sözleşmede, ICC URBPO Kurallarına Aüf
Yapılmaması Halinde BPO'nun Tabi Olacağı
Hukuk................................................................ 37 1.3.    BPO TARAFLAR..................................................................... 37

1. Alıcı (Buyer)................................................................... 37
2. Alıcının Bankası (Buyer's bank)............................................ 38
3. Satıcı (Seller).................................................................. 38
4. Sancının Bankası (Seller's bank)........................................... 38
5. Taraf Banka (Involved Bank)............................................... 38
6. Yükümlü Banka (Obligor Bank)............................................ 38
7. Lehtar Banka (Recipient Bank)............................................. 38
8. Sunan Banka (Submitting Bank)............................................ 38

1. BPO'nun Genel Olarak Avantajları........................................ 39
2. BPO'nun Genel Olarak Geleneksel Yöntemlere

Göre Avantaj ve Farkları................................................... 40

1.4.3.  BPO'nun Geleneksel Yöntemler ile Karşılaştırmalı
Olarak Avantaj ve Farkları.................................................. 41

1. BPO (Bank Payment Obligation) ve Akreditif ..42
2. BPO (Bank Payment Obligation) ve Standby...,42
3. BPO (Bank Payment Obligation) ve Garanti................. 43
4. BPO (Bank Payment Obligation) ve Faktoring .44
5. Faktoring'in Tarafları....................................... 44
6. Faktoring'in Genel Süreci....................................... 45
7. Faktoring'in Türleri.......................................... 46

1. Yurtiçi Faktoring................................... 46
2. Yurtdışı Faktoring.................................. 47
3. İki Faktörlü Sistem................................. 47

1. İhracat Faktoringi................. 47
2. İthalat Faktoringi.................. 48

1.4.3.7.4.   Tek Faktörlü Sistem............................... 48

1. BPO ile Akreditif, Standby, Garanti ve Faktoring
   Karşılaştırma Tablosu....................................................... 49
2. BPO'nun Risk, Maliyet ve Avantaj Tabloları............................ 51

12

1. BPO'nun Avantajları - Alıcı Açısından.......................................... 53
2. BPO'nun Avantajları Satıcı Açısından........................................... 54
3. BPO'nun Avantajları Banka Açısından.......................................... 55

İKİNCİ BOLUM

BPO İLE İLGİLİ SORULAR / CEVAPLAR......................................................... 57

1. Bankalar Açısından...................................................................................... 57
2. Kurumlar Açısından..................................................................................... 65

1. URBPO'da Tanımlanan Mesajlar;................................................................ 75
2. ISO Mesajları.................................................................................................. 77

1. ISO Nedir?.......................................................................................... 78
2. ISO 20022 Nedir?............................................................................... 78
3. ISO 20022 TSMT Nedir?................................................................... 78
4. ISO 20022 TSMT Mesajları.............................................................. 79
5. ISO 20022 TSMT Mesaj Tablosu....................................... .'........... 80

1. ISO 20022 TSMT Mesa Kodlan ve İsimleri
   Tablosu................................................................................ 80
2. ISO 20022 TSMT Mesajlarını Gönderen ve

Alan Taraflar Tablosu....................................................... 82

BEŞİNCİ BÖLÜM

5.         İŞLEM EŞLEŞTİRME UYGULAMASI (TMA), SUNULMUŞ
VERİTABANI (BASELINE), OLUŞTURULMUŞ VERİTABANI
(ESTABLISHED BASELINE VE BPO'NUN ELEMANLARI............................ 87

5.1.    İşlem Eşleştirme Uygulaması (TMA-Transaction

Matching Application)................................................................................. 87

5.2.    Sunulmuş Veritabara (BASELINE) ve Veri Setleri.................................... 90

5.2.1. Sunulmuş Veritabara (Baseline)........................................................ 91

1. Ticari Veri Setleri (Commercial Data Set).............................. 91
2. Taşma Veri Seti (Transport Data Set).................................... 92
3. Sigorta Veri Seti (Insurance Data Set)................................... 92
4. Sertifika Veri Seti (Certificate Data Set)................................. 92
5. Diğer (Sertifikalar) Veri Seti (Other [Certificate]

Data Set)....................................................................... 92

1. BPO (Bank Payment Obligation) Bileşeni ve Elemanları...................... 93
2. BPO'da Yükümlülük, Muhasebe ve Mutabakat Durumu....................... 96
3. BPO Yükümlülük ve Muhasebe Tablosu.......................................... 97 j
4. Oluşturulmuş Veritabaru (Established Baseline)................................. 97 |

KULLANILMASI......................................................................... 105 i

6.1.    Bir Bakışta Banka Ödeme Yükümlülüğü (BÖY) veya

Bank Payment Obligation (BPO)................................................. 105 j

1. BPO'nun Kullanılmasına Hazırlık................................................. 106
2. Genel Süreç.......................................................................... 107 |
3. Taraflar       .......................................................................... 119 |
4. BPO içeren Oluşturulmuş Veritabaru (Established
   Baseline)'nın Kurulması............................................................ 120 |
5. Yükümlü Bankanın Durumuna Göre ISO 20022 TSMT
   Mesajlarının Kullanılması ve Oluşturulmuş Veritabaru
   (Established Baseline)'run Kurulması............................................ 1241

1. Yükümlü Banka'mn Bir Tek Alıcının Bankası
   (Buyer's Bank) Bulunduğu Durumda Bir Tek
   Yükümlü Banka Olduğunda Veritabanın
   Oluşturulması, yani Oluşturulmuş Veritabaru
   (Established Baseline)nın kurulması.................................... 1241
2. Yükümlü Banka'ran Alıcının Bankası (Buyer's Bank)
   Dışında Bir Tek Yükümlü Banka Olduğunda
   Veritabanın Oluşturulması, Yani Oluşturulmuş
   Veritabanı (Established Baseline)nın Kurulması..................... 125
3. Birden Fazla Yükümlü Banka'ran Olduğu ve
   Bunlardan Birinin Alıcının Bankası (Buyer's Bank)