Dış Ticaret İşlemleri ve Muhasebesi

Giriş ve Önsöz

Ekonomik sistemin yeni nitelikler kazandığı günümüzde, uluslararası ti­carette değişimler göstermektedir. Hemen her alanda olduğu gibi, dış ticaret alanında da dünyada hızlı bir küreselleşme süreci yaşanmaktadır. Bunun sonucu olarak tüm dünya tek pazar haline gelmiş, bütün ülkeler bu pazardan daha fazla pay alabilmek için kıyasıya rekabet içine girmişlerdir. Artan reka­bet ortamında, ülkemizin değişen dünya şartlarına uyum sağlaması yönün­deki çabalarına rağmen ekonomik verilerimiz, dış ticaretteki durumunun, beklentilerin gerisinde kaldığını göstermektedir. Dış ticaretimizdeki problem­ler, cari açığın hala kapanmadığını ve bunun sonucu olarak ülkemizin, do­ğabilecek yeni bir ekonomik krize karşı yüksek düzeyde riskle karşı karşıya kaldığının sinyallerini vermektedir. Ekonomik krizle baş edebilmenin önemli faktörlerinden biri olan dış ticaret; uluslararası diğer işletmelerle rekabet edebilmek ve uluslararası pazardan pay alabilmek için, stratejik bir amaç olarak değerlendirilmelidir.

Ancak bu amaç, uluslararasılaşan işletmelere başta kaynak ve sermaye değişim problemleri olmak üzere yeni finansal sorunlar yaratmaktadır, Yanısıra küreselleşme sürecine bağlı olarak, uluslararası ticaretin gelişmesi, ulusal düzeyde olduğu kadar uluslararası anlamda da ortak bir finansal de­ğerleme sorununu ortaya çıkartmıştır. Bu soruna bağlı olarak mevcut deği­şim, her ülkedeki farklı bir muhasebe dilinin yerine, ortak bir muhasebe dili­nin uygulanması sorunsalını da beraberinde getirmiştir. Bu sorunsalı "Ulusla­rarası Finansal Raporlama" (UFRS) ve "Türkiye Finansal Raporlama Stan­dartları" (TFRS) gibi düzenlemeler, ulusal ve uluslararası arenada çözmeye çalışmaktadır. Mevcut standartlar, işletmeler arasındaki finansal uyum ve değerleme sorunlarını çözmenin yanında, sektörler arasında da standart­laşmayı sağlayarak mali verilerin kalitesini ve güvenirliliğini arttırmada önemli rol oynamaktadırlar.

Bu bağlamda kitabımız, "Tek Düzen Hesap Planı" çerçevesinde, dış tica­ret olaylarına ait işlemlerin nasıl muhasebeleştirileceğine yönelik çözümler sunmaktadır. Toplam sekiz bölümden meydana gelen kitabımızın birinci bö­lümünde dış ticaret kavramı ve ithalat-ihracat işlemleri kısaca açıklanmış, ikinci bölümde hesap planı ile ilişkilendirilmek suretiyle üçüncü, dördüncü ve beşinci bölümlerde ithalat ve ihracat işlemlerindeki muhasebe uygulamaları anlatılmıştır, izleyen bölümlerin ise, dış ticaret işlemlerine ait özelgeler çer­çevesinde sunumu yapılmıştır.

  Bu eserimizin ilk baskısının kimi noksanlık ve hatalardan münezzeh ol­ması pek tabiidir ki mümkün olmamakla beraber, alandaki gereksiz tüm de­taylardan da kaçınılmıştır, içeriğinin oluşturulmasında bir yılı aşkın süre bo­yunca birçok muhasebe ve gümrük meslek mensupları ve alanda ilgili aka­demisyenler ile çeşitli platformlarda görüşülmüş, elde edilen veriler doğrultu­sunda sürekli olarak tahsis edilerek kaleme alınmıştır. Eserimiz, değerli meslek mensubu ve okuyucularımızdan gelecek görüş ve öneriler doğrultusunda sonraki baskılarda güncellenerek geliştirilecektir.  

Kitabımızın hazırlanması sırasında desteklerini esirgemeyen başta aile­miz olmak üzere, değerli akademisyen arkadaşlarımıza, bu vesile tanışmış olduğumuz muhasebe ve gümrük işlemleri meslek mensuplarına, çalışmanın basımında bizleri teşvik eden değerli hocalarımıza ve basım safhasındaki emekleri nedeniyle Yetkin Yayınevi çalışanlarına teşekkürlerimizi borç biliriz.

Mart 2014.

İÇİNDEKİLER

Giriş ve Önsöz................................................................................... 5

I.   BÖLÜM

DIŞ TİCARET VE İTHALAT - İHRACAT İŞLEMLERİ

1.   Dış Ticaret Kavramı........................................................................ 13

1.1.    Dış Ticaret Türleri ve Belgeler..................................................... 14

1. Dış Ticaret Türleri.......................................................... 14
2. Dış Ticarette Kullanılan Belgeler..................................... 15

1. Dış Ticarette Gümrük İşlemleri................................................... 24
2. ihracat ve İhracat İşlemleri......................................................... 26

1.3.1.     ihracat Kavramı............................................................. 26

1. İhracatçı Kimdir............................................... 28
2. ihracat İşleminde Yapılacak işler....................... 28

1. ihracat Türleri............................................................... 29
2. ihracatın Tarafları.......................................................... 33
3. ihracatta Ödeme Şekilleri.............................................. 33
4. İhracatta Teslim Şekilleri............................................... 37

1.4.    İthalat ve ithalat İşlemleri........................................................... 43

1. ithalat ve İthalat Türleri................................................... 43
2. ithalatçı Kimdir.............................................................. 44

1.4.3    ithalat İşleminde Yapılacak İşler..................................... 45

II.  BÖLÜM

DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE MUHASEBE

2.   Dış Ticaret İşlemlerinde Muhasebe................................................ 49

2.1.    Dış Ticaret Muhasebesinin Önemi ve Hesap Planı....................... 49

1. Dış Ticaret Muhasebesinin Önemi.................................. 49
2. Dış Ticaret Planlamasında Muhasebe............................. 50

2.2.    Dış Ticaret Muhasebesinde Hesap Planı Düzeni.......................... 51  

                      III. BÖLÜM

İHRACAT İŞLEMLERİ VE MUHASEBE UYGULAMALARI 3. İhracat Muhasebe Kayıtları ve Uygulamaları................................... 63

1. İhracat İşlemlerinin Kayıtlanması............................................... 65
2. İhracat Kaydı........................................................................... 66
3. ihracat Bedeli.......................................................................... 67

1. İhracat Bedeli Kur Farkı................................................. 68
2. İhracat Bedelinin Dövizli Avansla Tahsili.......................... 71
3. İhracat Bedelinin Parçalı Olarak Tahsili........................... 73

3.4.    İhracat Giderleri....................................................................... 75

1. Bankacılık Giderleri....................................................... 75
2. İhracat Komisyon ve Lojistik Giderleri............................. 77

1. Yurt içi Giderleri.............................................. 77
2. Yurt Dışı Giderleri............................................ 78

1. İhracat İşlemlerinde Götürü Gider................................... 79
2. İhracatta Satış Giderleri................................................. 84

3.5.    İhracatta Ödeme Şekillerine Göre Örnek Uygulamalar................. 85

1. Peşin Ödeme Şeklinde ihracat....................................... 85
2. Mal Mukabili Ödeme Şeklinde ihracat............................. 89
3. Vesaik Mukabili Ödeme Şeklinde İhracat........................ 92
4. Akreditifli Ödeme Şeklinde ihracat.................................. 94
5. Kabul Kredili Ödeme Şeklinde İhracat............................. 96
6. Konsinye Satış ve Ödeme Şeklinde ihracat................... 100
7. Açık Hesap Ödeme Şeklinde ihracat............................. 102

1. ihracatta Satış İadeleri............................................................ 102
2. İhracat İşleminde İstisnalar...................................................... 104

3.7.1.   KDV İstisnası............................................................. 105

1. İhraç Şekillerine Göre KDV istisna ve
   Uygulamaları................................................. 106
2. Hizmet ihracı ve İstisnası................................ 109
3. İhracat istisnasının Beyan Edileceği
   Vergilendirme Dönemi.................................... 110

3.7.2.   Damga Vergisi ve Harç İstisnası................................... 111

3.8.    İhracat İşleminde KDV............................................................ 113

3.8.1.   Yüklenilen ve iade Edilecek KDV'nin Hesabı.................. 113

3.8.1.1.  İşlemin Bünyesine Giren Unsurlar ve İade Edilecek KDV'nin Hesabı......................... 114                                                                                         

1. ihraç Kayıtlı Teslimlerde KDV ve Muhasebesi................ 119
2. Üretici ihracatçı işletmelerde KDV işlemlerinin
   Muhasebesi................................................................ 128
3. Tacir işletmelerde KDV işlemlerinin Muhasebesi............ 134
4.  

            IV. BÖLÜM

İHRACAT KAYDIYLA SATIŞ VE ALIŞLAR 4.   İhraç Kaydıyla Satış ve Alışlar...................................................... 137

4.1.    ihraç Kaydıyla Satış................................................................ 138

1. ihraç Kaydıyla Satışın Aşamaları.................................. 138
2. Taraflar ve Sorumlulukları............................................. 139

1. ihracatçı Firma ve Sorumlulukları..................... 139
2. imalatçı Firma ve Sorumlulukları...................... 140

4.1.3.   ihracatın Belirlenen Süre İçinde Gerçekleşmesi ve
Gerçekleştirilememesi Halleri....................................... 141

1. İhracatın Belirlenen Süre içinde
   Gerçekleşmesi.............................................. 141
2. ihracatın Belirlenen Süre İçinde
   Gerçekleşmemesi.......................................... 141

4.1.4.   KDV ile İlgili Durum..................................................... 141

4.2.    ihraç Kaydıyla Alışlar.............................................................. 165

4.2.1.   İhraç Kaydıyla Alıştan ihracat....................................... 167

4.3.    ihracatı Gerçekleşmeyen Malın İhraç Kaydıyla

Teslim Eden İmalatçıya İadesi................................................. 167

1. Malın Satın Alındığı Ay İçinde İade Edilmesi.................. 168
2. Malın Satın Alındığı Aydan Sonra iade Edilmesi............. 170

4.4.    ihraç Kaydıyla Alış ve Satışlarda Kur Farkı................................ 173

V.  BÖLÜM

İTHALAT İŞLEMLERİ VE MUHASEBE UYGULAMALARI 5.   İthalat İşlemleri Ve Muhasebe Uygulamaları............................... 179

5.1.   ithalat işleminde Vergiler ve İstisnalar....................................... 179

1. ithalat işleminde Vergiler.............................................. 179
2. ithalat işleminde İstisnalar............................................ 187
3. ithalat işlemlerinde KDV Uygulaması............................. 188

5.1.3.1    Teşvikli Yatırım Malları İthalinde

KDV Uygulaması........................................... 191

5.2.    İthalat işleminde Maliyetlerin Hesaplanması ve

Kur Farkları........................................................................... 192

5.2.1.   ithal Edilen Malın Fiyatına Dahil Edilmeyecek

Giderler...................................................................... 195

5.3.    İthalat işleminde Tek Düzen Hesap Planı ve Giderler.................. 195

1. Tek Düzen Hesap Planı............................................... 195
2. ithalat İşlemindeki Giderlerin

Hesap Planına Yansıtılması......................................... 198

1. Peşin İthalat İşlemleri.............................................................. 200
2. Akreditifli ithalat İşlemleri......................................................... 202

1. Vadeli Akreditifli İthalat................................................ 204
2. Görüldüğünde Ödemeli Akreditifli İthalat........................ 207

1. Mal Mukabili İthalat işlemleri.................................................... 209
2. Vesaik Mukabili İthalat İşlemleri............................................... 210
3. Kabul Kredili ithalat İşlemleri.................................................... 211
4. ilk Madde Malzeme ithalatı...................................................... 216
5. Ticari Mal İthalatı.................................................................... 220
6. Maddi Duran Varlık İthalatı....................................................... 222
7. Bedelsiz İthalat...................................................................... 223

1. Bedelsiz Ticari Mal Alımı............................................. 223
2. Bedelsiz Hammadde Alımı........................................... 225

VI.  BÖLÜM

,TRANSİT TİCARET, ÖZEL FATURALI VE YOLCU BERABERİ EŞYA TİCARETİ

6. Transit Ticaret, Özel Faturalı ve Yolcu Beraberi Eşya Ticareti....... 227

6.1.   Transit Ticaret........................................................................ 227

1. Transit Ticaretin İşleyişi............................................... 227
2. Vergi, Resim, Harç, Fonlar ve

KDV Karşısındaki Durum............................................. 229

1. Özel Fatura İle ihracat............................................................. 231
2. Yolcu Beraberi Eşya ihracatı................................................... 234

VII.  BÖLÜM

SINIR TİCARETİ VE SERBEST BÖLGELER

7.   Sınır- Kıyı Ticareti Ve Serbest Bölgeler........................................ 237

7.1.   Genel Yapısıyla Sınır Ticareti................................................... 237

7.1.1.   KDV Açısından Durum................................................ 238