Covid 19 Gölgesinde İlaç Üretimi İnsan Üzerinde Bilimsel Deney Tedavi Amaçlı Deneme - TURAN ÖZER
Covid 19 Gölgesinde İlaç Üretimi İnsan Üzerinde Bilimsel Deney Tedavi Amaçlı Deneme - TURAN ÖZER
Turan ÖZER - Vedat Kitapçılık
Sayfa Sayısı
:
204
Kitap Ölçüleri
:
16*24
Basım Yılı
:
2020
ISBN NO
:
9786052203767
İÇİNDEKİLER
İTHAF........................................................................................................................ III
TAKDİM..................................................................................................................... V
TEŞEKKÜR..............................................................................................................VII
İÇİNDEKİLER ....................................................................................................... VIII
KISALTMALAR......................................................................................................XV
GİRİŞ .......................................................................................................................... 1
BÖLÜM I
İLAÇ KAVRAMI, TARİHSEL GELİŞİM SÜRECİNDE İLAÇ,
İLAÇ TÜRLERİ VE BU KONUDAKİ DÜZENLEMELER ...................................... 5
1.1. Genel Olarak İlaç ve Ortaya Çıkışı....................................................................... 5
1.1.1. İlaç Kavramı ve İlacın Tarihi Gelişimi .............................................................. 7
1.1.1.1. Eski Çağda İlaç .............................................................................................. 9
1.1.1.2. Mezopotamya’da............................................................................................ 9
1.1.1.3. Mısır’da.......................................................................................................... 11
1.1.1.4. Hitit’te............................................................................................................ 12
1.1.1.5. Yunan Ve Roma Uygarlıkları......................................................................... 13
1.1.2. Orta Çağda İlaç ................................................................................................. 14
1.1.2.1. Bizans’ta ........................................................................................................ 14
1.1.2.2. İslamiyet’te..................................................................................................... 15
1.1.3. 16. ve 19. Yüzyılda Avrupa............................................................................... 16
1.1.3.1. Türklerde İlaç................................................................................................. 16
1.1.3.1.1. Orta Asya Türkleri Dönemi ........................................................................ 16
1.1.3.1.2. Selçuklular İlaçlar ve Eczacılık................................................................... 17
1.1.3.1.3. Osmanlı İmparatorluğunda İlaç .................................................................. 18
1.1.3.1.4. Hekimlik ve Eczacılığın Birbirinden Ayrılması ......................................... 19
1.1.3.2. Cumhuriyet Döneminde İlaç.......................................................................... 21
1.1.4. 20. Yüzyılda Dünyada İlaç................................................................................ 21
1.1.5. Günümüzde İlaç ve Endüstrisi .......................................................................... 22
İÇİNDEKİLER IX
1.1.6. Geleceğin İlaçları............................................................................................. 26
1.2. Geleneksel İlaç Kullanımı; ................................................................................. 27
1.2.1. İlacın İçeriği .................................................................................................... 28
1.2.2. İlacın Türleri (Sınıflandırılması)...................................................................... 29
1.2.2.1. Orijinal İlaç-Jenerik İlaç ............................................................................... 31
1.2.2.2. İlacın Farmasötik Şekilleri............................................................................ 31
1.2.2.3. İlaçta Eşdeğerlik Ve Kalite Yönetim............................................................. 31
1.2.2.4. Akılcı İlaç Kullanımı .................................................................................... 32
BÖLÜM II
İLAÇ GELİŞTİRME VE ÜRETİM SÜRECİNE KONU OLAN
ETİK VE HUKUKİ DÜZENLEMELER .................................................................. 35
2.1. Genel Olarak İlacın Üretilme Süreci ve Aşamaları ............................................ 35
2.2. İlaç Geliştirme Ve Üretim Süreci........................................................................ 36
2.2.1. Fikir Oluşması.................................................................................................. 36
2.2.1.1. Klinik Öncesi Aşama .................................................................................... 37
2.2.2. Klinik Araştırma .............................................................................................. 37
2.2.2.1. Klinik İlaç Araştırması.................................................................................. 39
2.2.2.2. Klinik İlaç Araştırmalarına Konu Olan Temel İlkeler.................................. 40
2.3. İlaç, Uluslararası Anlaşma, Bildirge ve Belgeler................................................ 41
2.3.1. İlaç İle İlgili Ulusal Mevzuatımız .................................................................... 44
2.3.1.1. Anayasa......................................................................................................... 44
2.3.1.2. Kanunlar........................................................................................................ 45
2.3.1.3. Tüzük ............................................................................................................ 46
2.3.1.4. Yönetmelikler ............................................................................................... 47
2.3.1.5. Diğer İdari Düzenleyici İşlemler (Kılavuzlar, Genelgeler Vb. )................... 47
2.4. Reçetenin Genel Olarak Anlamı ve Gruplandırılması ........................................ 48
2.4.1. Reçetenin Tıbbi Anlamı................................................................................... 49
2.4.2. Reçetenin İdari Anlamı Ve Hukuki Değeri...................................................... 51
2.4.3. Reçetenin Ceza Hukukuna Göre Anlamı......................................................... 52
2.5. Biyo-Etik-Tıp Etiği ............................................................................................. 52
2.5.1. Biyo-Etik ve İlaç İlişkisi .................................................................................. 53
2.5.1.1. Etik Kurullar ................................................................................................. 53
X İÇİNDEKİLER
2.5.1.2. İlaç Üretim Sürecinde Etik Kurullar............................................................. 54
2.5.1.3. Etik Değerler, ................................................................................................ 54
BÖLÜM III
İLAÇ YAPIM SÜRECİNDE İNSAN ÜZERİNDE YAPILAN DENEY VE
DENEMELERİN CEZA HUKUKU AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ ........ 57
3.1. Deney ve Deneme Kavramları............................................................................ 57
3.1.1. İnsan Üzerinde Deney Yapılmasının Tarihsel Kökeni..................................... 58
3.1.2. İnsan Üzerinde Yapılan Hukuk Dışı Deneyler................................................. 58
3.1.3. İkinci Dünya Savaşında Nazilerin İnsan Üzerinde Yaptığı Deneyler ve
Deney Örnekleri...... ......................................................................................... 60
3.1.4. Ulusal ve Uluslararası Etik Değerler ile Hukuki Düzenlemeler...................... 61
3.2. İnsan Üzerinde Deney-Deneme Uygulamaları ve Hukuki Düzenlemeler.......... 61
3.2.1. Denek Hakları ve Uluslararası Düzenlemeler.................................................. 63
3.2.1.1. UNESCO Biyoetik ve İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi............................. 73
3.2.1.2. İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi ............................................................ 74
3.2.1.3. Nurnberg Kodları ( İlkeleri).......................................................................... 75
3.2.1.4. Dünya Tabipler Birliği Bildirgeleri............................................................... 78
3.2.1.5. Helsinki Bildirgesi ........................................................................................ 79
3.2.1.6. Tokyo Bildirgesi............................................................................................ 80
3.2.1.7. İtalya Venedik ............................................................................................... 80
3.2.1.8. Hong Kong.................................................................................................... 80
3.2.1.9. Somerset West Güney Afrika Cumhuriyeti................................................... 80
3.2.1.10. Edinburg İskoçya 2000 ............................................................................... 81
3.2.1.11. Washington DC 2002.................................................................................. 81
3.2.1.12. Tokyo, Japonya 2002................................................................................... 82
3.2.1.13. Seul Güney Kore......................................................................................... 82
3.2.1.14. Fortelza Brezilya 2013................................................................................ 82
3.2.1.15. Belmont Raporu–Belmont Prensipleri........................................................ 83
3.2.2. Ulusal Düzenlemeler........................................................................................ 84
3.2.2.1. İnsan Üzerinde Deney ve Deneme................................................................ 84
3.2.2.2. Türk Ceza Kanunundaki Düzenlemeler........................................................ 87
3.2.2.3. İnsan Üzerinde Bilimsel Amaçlı Deney Suçunun Ceza Hukuku Yönünden
İrdelenmesi.....................................................................................................91
İÇİNDEKİLER XI
3.2.2.3.1. Kanunilik Unsuru....................................................................................... 92
3.2.2.3.2. Suçun Maddi Unsuru ................................................................................. 93
3.2.2.3.3. Suçun Manevi Unsuru................................................................................ 94
3.2.2.3.4. Hukuka Aykırılık Unsuru .......................................................................... 95
3.2.2.3.5. Suçun Özel Görünüş Şekilleri.................................................................... 96
3.2.2.3.5.1. Teşebbüs.................................................................................................. 96
3.2.2.3.5.2. İştirak-Suçluların Çokluğu...................................................................... 97
3.2.2.3.5.3. Suçların İçtimaı-Suçların Çokluğu ......................................................... 97
3.2.2.3.5.4. Yaptırım .................................................................................................. 99
3.2.2.3.5.5. Suça Etki Eden Nedenler ........................................................................ 99
3.2.2.3.5.6. Muhakeme............................................................................................. 100
3.2.2.3.5.7. Uzlaşma................................................................................................. 100
3.2.2.3.5.8. Şikayet Hakkı........................................................................................ 101
3.2.2.3.5.9. Kamu Davasına Katılma ....................................................................... 101
3.2.2.3.5.10. Zamanaşımı......................................................................................... 101
3.2.2.3.5.11. Adli Para Cezasına Çevirme ............................................................... 102
3.2.2.3.5.12. Erteleme .............................................................................................. 103
3.2.2.3.5.13. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması ........................................ 103
3.2.2.3.5.14. Kanun Yolu ......................................................................................... 104
3.2.2.4. Çocuk Üzerinde Bilimsel Amaçlı Deney Suçunun Ceza Hukuku
Yönünden İrdelenmesi............................................................................... 105
3.2.2.4.1. Suçun Maddi Unsuru ............................................................................... 106
3.2.2.4.2. Suçun Manevi Unsuru.............................................................................. 107
3.2.2.4.3. Hukuka Aykırılık Unsuru ........................................................................ 107
3.2.2.4.4. Suçun Özel Görünüş Şekilleri.................................................................. 109
3.2.2.4.4.1. Teşebbüs................................................................................................ 109
3.2.2.4.4.2. İştirak-Suçluların Çokluğu.................................................................... 109
3.2.2.4.4.3. Suçların İçtimaı-Suçların Çokluğu ....................................................... 110
3.2.2.4.4.4. Yaptırım ................................................................................................ 110
3.2.2.4.4.5. Suça Etki Eden Nedenler ...................................................................... 111
3.2.2.4.4.6. Muhakeme............................................................................................. 111
3.2.2.4.4.7. Uzlaşma................................................................................................. 112
3.2.2.4.4.8. Şikayet Hakkı........................................................................................ 112
XII İÇİNDEKİLER
3.2.2.4.4.9. Kamu Davasına Katılma ....................................................................... 113
3.2.2.4.4.10. Zamanaşımı......................................................................................... 114
3.2.2.4.4.11. Adli Para Cezasına Çevirme ............................................................... 114
3.2.2.4.4.12. Erteleme .............................................................................................. 115
3.2.2.4.4.13. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması ........................................ 116
3.2.2.4.4.14. Kanun Yolu ......................................................................................... 117
3.2.2.5. İnsan Üzerinde Tedavi (İyileştirme) Amaçlı Deneme Suçunun
Ceza Hukuku Yönünden İrdelenmesi.......................................................... 119
3.2.2.5.1. Kanunilik Unsuru..................................................................................... 120
3.2.2.5.2. Korunan Hukuki Değer............................................................................ 121
3.2.2.5.3. Suçun Maddi Unsuru: .............................................................................. 121
3.2.2.5.4. Suçun Manevi Unsuru: ............................................................................ 122
3.2.2.5.5. Hukuka Aykırılık Unsuru ........................................................................ 122
3.2.2.5.6.Suçun Özel Görünüş Şekilleri................................................................... 123
3.2.2.5.6.1. Teşebbüs................................................................................................ 123
3.2.2.5.6.2. İştirak-Suçluların Çokluğu.................................................................... 124
3.2.2.5.6.3. Suçların İçtimaı-Suçların Çokluğu ....................................................... 124
3.2.2.5.7. Yaptırım .................................................................................................. 125
3.2.2.5.8. Suça Etki Eden Nedenler ......................................................................... 125
3.2.2.5.9. Muhakeme: .............................................................................................. 126
3.2.2.5.10. Uzlaşma: ................................................................................................ 126
3.2.2.5.11. Şikayet Hakkı:........................................................................................ 127
3.2.2.5.12. Kamu Davasına Katılma ........................................................................ 127
3.2.2.5.13. Zamanaşımı............................................................................................ 127
3.2.2.5.14. Adli Para Cezasına Çevirme .................................................................. 128
3.2.2.5.15. Erteleme ................................................................................................. 129
3.2.2.5.16. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması: .......................................... 130
3.2.2.5.17. Kanun Yolu ............................................................................................ 130
3.2.2.6. Çocuk Üzerinde Tedavi Amaçlı Deneme Suçunun Ceza Hukuku
Yönünden İrdelenmesi ............................................................................... 132
3.2.2.7. Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış İnsan Üzerinde Bilimsel Deney ve
Tedavi Amaçlı Deneme.............................................................................. 133
3.3. Endikasyon Dışı İlaç Kullanımı ve Deneme Suçu............................................ 133
3.4. İlacın Kötü Niyetle Kullanımı........................................................................... 135
İÇİNDEKİLER XIII
3.4.1. Doping.............................................................................................................136
3.4.2. Zihin uyanıklığı Amaçlı İlaç kullanımı,......................................................... 138
3.4.3. Performans Arttırıcı İlaçlar............................................................................ 138
3.4.4. İlaçların Eziyet ve İşkence Amaçlı Kullanımı ............................................... 139
BÖLÜM IV
COVID-19 SÜRECİNDE, İLAÇ ÜRETİMİ
İNSAN ÜZERİNDE DENEY-DENEME SUÇU..................................................... 141
4.1. Genel Olarak ......................................................................................................141
4.1.1. Pandemi Sürecinde Hukuk ve Uygulamaları................................................. 145
4.1.1.1. Bulaşıcı Hastalıklara Yönelik Alınan Tedbirlere Aykırı Davranma Suçu.. 145
4.1.1.2. Korona Virüsü Sebebiyle Panik Ortamı Oluşturma.................................... 145
4.1.1.3. COVID 19 Nedeniyle İlan Edilen Tedbirlere Uymama Suçları.................. 146
4.1.1.4. COVID 19 Hastalarının Bilerek Virüs Bulaştırması ve Cezai Sorumlulukları ..... 149
4.1.1.5. COVID-19 Virüsü ile İlgili İşlenen Suçlarda Görevli ve Yetkili Mahkeme:151
4.2. Aşı ve İlaç Geliştirme Çabaları ve Bu Süreçteki Hukuk İhlalleri..................... 151
4.2.1. Sağlık Çalışanlarının COVID 19 ile Değişen Yaşamları ............................... 151
4.2.2. Pandemi Sürecinde Sağlık Çalışanlarına Karşı İşlenen Suçlar...................... 152
4.2.3. Sağlık Çalışanlarının İşleyebileceği Suçlar.................................................... 153
4.2.4. COVID 19 Karşısında Neler Yapılmalı?........................................................ 154
BÖLÜM V
SAHTE VE TAKLİT İLAÇLAR............................................................................. 155
5.1. Genel Olarak ......................................................................................................155
5.1.1. Kanunlarımızda Sahte ve Taklit İlaç.............................................................. 156
5.1.1.1. Bozulmuş veya Değiştirilmiş Gıda veya İlaçların Ticareti ......................... 157
5.1.1.2. Kişilerin Hayatını ve Sağlığını Tehlikeye Sokacak Biçimde
İlaç Yapma veya Satma ............................................................................... 158
5.1.1.3. İlaç Takip Sistemi ....................................................................................... 159
BÖLÜM VI
İLAÇ NEDENIYLE OLUŞAN SORUMLULUKLAR........................................... 161
6.1. İlaç Klinik Araştırmaları, İnsan Üzerinde Deney ve Deneme, İlaç Üretimi ve
İlacın Uygulanmasından Doğan Sorumluluklar.................................................161
XIV İÇİNDEKİLER
6.1.1. Klinik Araştırmacının Ceza Hukuku Sorumluluğu........................................ 162
6.1.2. Etik Kurulların ve Üyelerinin Sorumluluğu................................................... 163
6.1.3. İlaç Üreticisi ve İthalatçısının Ceza Hukuku Sorumluluğu ........................... 164
6.1.4. Eczacının Ceza Hukuku Sorumluluğu........................................................... 165
6.1.5. Hekiminin İlaç Tedavisi Nedeniyle Ceza Hukuku Sorumluluğu................... 167
6.1.6. Yardımcı Sağlık Personelinin Ceza Hukuku Sorumluluğu............................ 169
6.1.7. Hastanelerin İlaç Kullanımı Nedeniyle Ceza Hukuku Sorumluluğu............. 170
6.1.7.1. Kamu Hastaneleri ve Üniversite Hastanelerinin Sorumluluğu ................... 170
6.1.7.1.2. Özel Hastanelerin Ceza Hukuku Sorumluluğu........................................ 172
6.1.7.1.3. Ayakta Teşhis ve Tedavi Merkezlerin Ceza Hukuku Sorumluluğu......... 172
6.1.8. Etik Kurul Üyelerinin Ceza Sorumluluğu...................................................... 173
6.2. İlaç ve Ceza Hukuku İlişkisi ............................................................................. 173
SONUÇ VE ÖNERİLER......................................................................................... 175
KARARLAR
1. KARAR.................................................................................................................181
2. KARAR.................................................................................................................183
3. KARAR.................................................................................................................185
4. KARAR.................................................................................................................187
5. KARAR.................................................................................................................189
6. KARAR.................................................................................................................191
7. KARAR.................................................................................................................194
8. KARAR.................................................................................................................196
KAYNAKÇA............................................................................................................199