Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Ceza Muhakemesi Hukukunda Doğrudan Soru Yöneltme
Ceza Muhakemesi Hukukunda Doğrudan Soru Yöneltme
Ahmet Emrah AKYAZAN
Sayfa Sayısı
:
167
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2011
ISBN NO
:
9786056041037
40,00
TL
ÖNSÖZ
Beş yıldan fazla bir süredir yürürlükte olan Yeni Ceza Adaleti Sistemimiz pek çok alanda olduğu gibi muhakeme hukuku alanında da kapsamlı düzenlemeler getirmiştir. Eski yasada düzenlenmiş olan birçok kurum ve kavram yeni Ceza Muhakemesi Kanununda yer almamış, buna karşılık birçok yeni kurum yasada yer bulmuştur. Yeni CMK da, eski CMUK gibi karma sistemi benimsemiştir. Bununla birlikte, yasanın kamu davasını açmada savcıya takdir yetkisi vermesi (m. 171), uzlaşma kurumunu düzenlemiş olması (m. 253 vd.), mağdur haklarına yer vermesi (m. 234 vd.) gibi yenilikler Türk Ceza Muhakemesi Hukukuna yeni açılımlar kazandırmaktadır.
işte yeni yasanın getirdiği önemli yeniliklerden biri de, 201. maddede düzenlenmiş bulunan doğrudan soru yöneltme olanağıdır. Doktrin ve uygulamada çok tartışılan, hakkında hem olumlu hem de olumsuz değerlendirmeler yapılan bu düzenlemenin ceza muhakemesine katkı sağlayabilmesi, öncelikle doğru bir şekilde anlaşılmasına bağlıdır. Bu çerçevede, doğrudan soru yöneltme işlemi, uygulayıcılara, bir ceza davasında gerçeğin ortaya çıkarılarak kolektif bir hükme ulaşılabilmesi için gereken tartışma ortamını sunmaktadır. Hukukçularımızın bu olanağı iyi bir şekilde değerlendirerek, yeni bir çalışma anlayışı ile hareket etmeleri hâlinde, doğrudan soru yöneltme işleminin, ceza muhakemesini çok daha yararlı hâle getirdiği görülecektir.
Yeni düzenleme öncelikle avukatları ilgilendirmektedir, onların bu olanağı kullanma konusunda istekli ve hazırlıklı olmaları gerekmektedir. Doğrudan soru yöneltme işlemi ile avukat, ceza muhakemesine çok daha etkili bir şekilde müdahale edebilme imkânına sahip olmaktadır. Avukat soracağı doğrudan sorular ile unutulan veya üzerinde durulmayan konuları vurgulayabilir, olayları başka bir açıdan ortaya koyabilir, çelişkileri belirterek, suçluluk karşısında suçsuzluğu gösteren hususları ortaya çıkarabilir ve böylece savunduğu tarafa gerçekten destek olabilir. Bu suretle, yargının kurucu unsuru olduğu söylenen savunma tarafı, daha önce hiç olamadığı kadar adaletin gerçek yardımcısı hâline gelebilecektir.
Diğer taraftan, doğrudan soru yöneltme imkânı, iddia makamı açısından da önem taşımaktadır. Savcı, iddianame ile ortaya koyduğu düşünceyi ispat edebilmek için soru sorabilecek, suç şüphelerini ortaya koyacak ve kamu davasını yürütecektir. Bu noktada belirtmek gerekir ki, doğrudan soru yöneltme; uygulamada görüldüğü üzere, iddia makamının, iddianamenin kabulünden sonra iddiasını ispat için pek fazla çaba göstermemesi ve böylece davanın tüm yükünün hâkimin üzerine bırakılmasını önlemeye yönelik bir düzenleme olarak da düşünülmelidir. Nitekim, 2000 yılında benzer bir düzenlemeyi kabul eden Fransız uygulamasında, savcıların doğrudan soru sorma yönteminin kullanımında oldukça etkili oldukları ve bu suretle tartışmaların, kolektif bir hükme ulaşılabilmesi bakımından çok daha faydalı bir hâle geldiği görülmüştür.
Nihayet, doğrudan soru yöneltme, mahkemenin de yararına olacaktır. Mahkeme, çözümlenmek üzere önüne getirilmiş bulunan ceza davasını, iddia ve savunmanın ışığında yargılayarak kolektif bir hükme ulaşacaktır. Bu şekilde, muhakeme, ceza davasının üç temel unsu-ru arasında, eşit silahlarla daha verimli bir hâle gelecek ve gerçeğin ortaya çıkarılması da bu oranda kolaylaşacaktır.
Yeni düzenlemenin kabul edilmesiyle birlikte ceza muhakemesi sistemimiz; iddia, savunma ve yargılama makamları arasında karşılıklı iletişime dayalı, maddî gerçeğin araştırılmasında bireyleri ve olayları ön plana çıkaran modern bir işleyişe yönelmektedir. Doğrudan soru yöneltme uygulaması sayesinde, çelişme, sözlülük ve açıklık ilkeleri kovuşturma aşamasında somutlaşmakta, taraflara özgürce tartışma imkânı ortaya çıkmaktadır.
Ancak, elbette ki her yasal düzenlemede geçerli olduğu gibi, doğrudan soru yöneltme uygulaması açısından da en önemli nokta, uygulayıcılarımızın bu yeni kurumlara sahip çıkma konusunda gösterecekleri hassasiyet olacaktır. Eğer insan haklarına saygılı, çağdaş ve katılımcı bir muhakeme anlayışından söz edilmek isteniyorsa, uygulayıcılarımızın eski alışkanlıklarını bir kenara bırakarak yeni bir anlayış ve çalışma disiplini ile hareket etmeleri gerekmektedir. Ancak bu şekilde, bu yeni kurumların kullanılamaz hâle gelmesi önlenebilecek, aksi takdirde yeni yasadan beklenen yararlar gerçekleşemeyecektir.
Bu çerçevede, hazırlamış olduğum bu çalışma ile, doğrudan soru yöneltme uygulamasının muhakeme sistemimize kazandırdığı fakat ne yazık ki henüz tam olarak keşfedilmemiş olanakları hukukçularımızın dikkat ve değerlendirmelerine sunmayı amaçlamaktayım. Böylece, yeni yasamızın yaratmaya çalıştığı modern anlayışa ufak da olsa bir katkıda bulunabilirsem bundan mutluluk duyacağım.
Kitabın tüm okuyuculara yararlı olmasını dilerim.
Ahmet Emrah AKYAZAN
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ
İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR CETVELİ 13
I. Giriş 15
II. Doğrudan Soru Yöneltmenin Niteliği
ve Ceza Muhakemesi içindeki Yeri 21
III. Doğrudan Soru Yöneltmenin Uygulanacağı Aşama 29
1. Kovuşturma Aşaması... 29
2. Soruşturma Aşaması 31
IV. Doğrudan Soru Yöneltmenin Süjeleri 35
1. Soru Yöneltebilecek Süjeler 35
a) Cumhuriyet Savcısı 35
b) Müdafi ve Vekil 37
c) Sanık ve Katılan 47
d) Mahkeme Başkanı ve Hâkim 49
2. Soru Yöneltilebilecek Süjeler 50
a) S a n ı k 51
b) Katılan 64
c) Tanık 66
d) Bilirkişi 69
e) Duruşmaya Çağrılmış Diğer Kişiler 73
V. Doğrudan Soru Yöneltmenin Sırası 75
1. Mahkeme Başkanı ve Hâkimin Yetkisi 75
2. İlgililerce Doğrudan Soru Sorulması 77
VI. Doğrudan Soru Yöneltmenin Kapsamı ve Sınırları 79
1. Genel Olarak 79
2. Mahkeme Başkanı veya Hâkimin Yöneltilen Soru
Üzerindeki Denetleme Yetkisi ve İtiraz 80
3. DuruşmaDisiplini 85
VII. Doğrudan Soru Yöneltmede Amaç ve Yöntem 91
VIII. Doğrudan Soru Yöneltmede Kullanılabilecek
Soru Kategorileri 101
1. Algılama Yeteneği ile ilgili Sorular 101
2. Hafıza ile İlgili Sorular 102
3. Samimiyet İle ilgili Sorular _.. - 103
IX. Sorular 105
1. Yönlendirici Sorular 105
2. Yanıltıcı Sorular 109
3. Dikkat Edilmesi Gereken Diğer Bazı Kurallar 111
X. Gizli Tanık ve Doğrudan Soru Yöneltme 113
1. Genel Olarak 113
2. Tanıkların Korunması 115
3. Değerlendirme 117
XI. Uygulamada Yaşanması Muhtemel Bazı Sıkıntılar 119
XII. Sonuç 131
KAYNAKÇA
Beş yıldan fazla bir süredir yürürlükte olan Yeni Ceza Adaleti Sistemimiz pek çok alanda olduğu gibi muhakeme hukuku alanında da kapsamlı düzenlemeler getirmiştir. Eski yasada düzenlenmiş olan birçok kurum ve kavram yeni Ceza Muhakemesi Kanununda yer almamış, buna karşılık birçok yeni kurum yasada yer bulmuştur. Yeni CMK da, eski CMUK gibi karma sistemi benimsemiştir. Bununla birlikte, yasanın kamu davasını açmada savcıya takdir yetkisi vermesi (m. 171), uzlaşma kurumunu düzenlemiş olması (m. 253 vd.), mağdur haklarına yer vermesi (m. 234 vd.) gibi yenilikler Türk Ceza Muhakemesi Hukukuna yeni açılımlar kazandırmaktadır.
işte yeni yasanın getirdiği önemli yeniliklerden biri de, 201. maddede düzenlenmiş bulunan doğrudan soru yöneltme olanağıdır. Doktrin ve uygulamada çok tartışılan, hakkında hem olumlu hem de olumsuz değerlendirmeler yapılan bu düzenlemenin ceza muhakemesine katkı sağlayabilmesi, öncelikle doğru bir şekilde anlaşılmasına bağlıdır. Bu çerçevede, doğrudan soru yöneltme işlemi, uygulayıcılara, bir ceza davasında gerçeğin ortaya çıkarılarak kolektif bir hükme ulaşılabilmesi için gereken tartışma ortamını sunmaktadır. Hukukçularımızın bu olanağı iyi bir şekilde değerlendirerek, yeni bir çalışma anlayışı ile hareket etmeleri hâlinde, doğrudan soru yöneltme işleminin, ceza muhakemesini çok daha yararlı hâle getirdiği görülecektir.
Yeni düzenleme öncelikle avukatları ilgilendirmektedir, onların bu olanağı kullanma konusunda istekli ve hazırlıklı olmaları gerekmektedir. Doğrudan soru yöneltme işlemi ile avukat, ceza muhakemesine çok daha etkili bir şekilde müdahale edebilme imkânına sahip olmaktadır. Avukat soracağı doğrudan sorular ile unutulan veya üzerinde durulmayan konuları vurgulayabilir, olayları başka bir açıdan ortaya koyabilir, çelişkileri belirterek, suçluluk karşısında suçsuzluğu gösteren hususları ortaya çıkarabilir ve böylece savunduğu tarafa gerçekten destek olabilir. Bu suretle, yargının kurucu unsuru olduğu söylenen savunma tarafı, daha önce hiç olamadığı kadar adaletin gerçek yardımcısı hâline gelebilecektir.
Diğer taraftan, doğrudan soru yöneltme imkânı, iddia makamı açısından da önem taşımaktadır. Savcı, iddianame ile ortaya koyduğu düşünceyi ispat edebilmek için soru sorabilecek, suç şüphelerini ortaya koyacak ve kamu davasını yürütecektir. Bu noktada belirtmek gerekir ki, doğrudan soru yöneltme; uygulamada görüldüğü üzere, iddia makamının, iddianamenin kabulünden sonra iddiasını ispat için pek fazla çaba göstermemesi ve böylece davanın tüm yükünün hâkimin üzerine bırakılmasını önlemeye yönelik bir düzenleme olarak da düşünülmelidir. Nitekim, 2000 yılında benzer bir düzenlemeyi kabul eden Fransız uygulamasında, savcıların doğrudan soru sorma yönteminin kullanımında oldukça etkili oldukları ve bu suretle tartışmaların, kolektif bir hükme ulaşılabilmesi bakımından çok daha faydalı bir hâle geldiği görülmüştür.
Nihayet, doğrudan soru yöneltme, mahkemenin de yararına olacaktır. Mahkeme, çözümlenmek üzere önüne getirilmiş bulunan ceza davasını, iddia ve savunmanın ışığında yargılayarak kolektif bir hükme ulaşacaktır. Bu şekilde, muhakeme, ceza davasının üç temel unsu-ru arasında, eşit silahlarla daha verimli bir hâle gelecek ve gerçeğin ortaya çıkarılması da bu oranda kolaylaşacaktır.
Yeni düzenlemenin kabul edilmesiyle birlikte ceza muhakemesi sistemimiz; iddia, savunma ve yargılama makamları arasında karşılıklı iletişime dayalı, maddî gerçeğin araştırılmasında bireyleri ve olayları ön plana çıkaran modern bir işleyişe yönelmektedir. Doğrudan soru yöneltme uygulaması sayesinde, çelişme, sözlülük ve açıklık ilkeleri kovuşturma aşamasında somutlaşmakta, taraflara özgürce tartışma imkânı ortaya çıkmaktadır.
Ancak, elbette ki her yasal düzenlemede geçerli olduğu gibi, doğrudan soru yöneltme uygulaması açısından da en önemli nokta, uygulayıcılarımızın bu yeni kurumlara sahip çıkma konusunda gösterecekleri hassasiyet olacaktır. Eğer insan haklarına saygılı, çağdaş ve katılımcı bir muhakeme anlayışından söz edilmek isteniyorsa, uygulayıcılarımızın eski alışkanlıklarını bir kenara bırakarak yeni bir anlayış ve çalışma disiplini ile hareket etmeleri gerekmektedir. Ancak bu şekilde, bu yeni kurumların kullanılamaz hâle gelmesi önlenebilecek, aksi takdirde yeni yasadan beklenen yararlar gerçekleşemeyecektir.
Bu çerçevede, hazırlamış olduğum bu çalışma ile, doğrudan soru yöneltme uygulamasının muhakeme sistemimize kazandırdığı fakat ne yazık ki henüz tam olarak keşfedilmemiş olanakları hukukçularımızın dikkat ve değerlendirmelerine sunmayı amaçlamaktayım. Böylece, yeni yasamızın yaratmaya çalıştığı modern anlayışa ufak da olsa bir katkıda bulunabilirsem bundan mutluluk duyacağım.
Kitabın tüm okuyuculara yararlı olmasını dilerim.
Ahmet Emrah AKYAZAN
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ
İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR CETVELİ 13
I. Giriş 15
II. Doğrudan Soru Yöneltmenin Niteliği
ve Ceza Muhakemesi içindeki Yeri 21
III. Doğrudan Soru Yöneltmenin Uygulanacağı Aşama 29
1. Kovuşturma Aşaması... 29
2. Soruşturma Aşaması 31
IV. Doğrudan Soru Yöneltmenin Süjeleri 35
1. Soru Yöneltebilecek Süjeler 35
a) Cumhuriyet Savcısı 35
b) Müdafi ve Vekil 37
c) Sanık ve Katılan 47
d) Mahkeme Başkanı ve Hâkim 49
2. Soru Yöneltilebilecek Süjeler 50
a) S a n ı k 51
b) Katılan 64
c) Tanık 66
d) Bilirkişi 69
e) Duruşmaya Çağrılmış Diğer Kişiler 73
V. Doğrudan Soru Yöneltmenin Sırası 75
1. Mahkeme Başkanı ve Hâkimin Yetkisi 75
2. İlgililerce Doğrudan Soru Sorulması 77
VI. Doğrudan Soru Yöneltmenin Kapsamı ve Sınırları 79
1. Genel Olarak 79
2. Mahkeme Başkanı veya Hâkimin Yöneltilen Soru
Üzerindeki Denetleme Yetkisi ve İtiraz 80
3. DuruşmaDisiplini 85
VII. Doğrudan Soru Yöneltmede Amaç ve Yöntem 91
VIII. Doğrudan Soru Yöneltmede Kullanılabilecek
Soru Kategorileri 101
1. Algılama Yeteneği ile ilgili Sorular 101
2. Hafıza ile İlgili Sorular 102
3. Samimiyet İle ilgili Sorular _.. - 103
IX. Sorular 105
1. Yönlendirici Sorular 105
2. Yanıltıcı Sorular 109
3. Dikkat Edilmesi Gereken Diğer Bazı Kurallar 111
X. Gizli Tanık ve Doğrudan Soru Yöneltme 113
1. Genel Olarak 113
2. Tanıkların Korunması 115
3. Değerlendirme 117
XI. Uygulamada Yaşanması Muhtemel Bazı Sıkıntılar 119
XII. Sonuç 131
KAYNAKÇA
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı