Ceza Hukuku Felsefesine Katkı ( RADBRUCH FORMÜLÜ )
Ceza Hukuku Felsefesine Katkı ( RADBRUCH FORMÜLÜ )
Altan HEPER / Sevtap METİN
SUNUŞ
GUSTAV Radbruch'un> 2O.yüzyılm en önemli filozoflarından biri olmasına karşılık Çağdaş Batı hukuk felsefesinde çok tartışılan metinlerinden biri olan "Yasal Haksızlık ve Yasaüstü Hukuk" adlı eseri bugüne kadar Türk hukuk ve hukuk felsefesi literatüründe konuyla ilgili az sayıdaki istisnai yayınlardaki değiniler dışında yeterince ele alınıp değerlendirilememiş, ceza hukuku boyutu ise hemen hemen hiç ele alınmamıştır. Şüphesiz bu noktada Sayın Hayrettin Ökçesiz'in, "Beş Dakikada Hukuk Felsefesi" başlıklı Radbruch'tan yaptığı çeviri ile "Hukukçu Eğitiminde Bir Mihenk Taşı: 'Radbruch Formülü" makalesini anmadan geçemeyiz.
Bu çalışmamızda Radbruch'un ünlü formülünün analiz edildiği ilk bölümün ardından, savaş sonrası kaleme aldığı ve formülünü somutlaştırdığı "Yasal Haksızlık ve Yasaüstü Hukuk" başlıklı makalesinin çevirisi bulunmaktadır. Ayrıca bu metnin kendi dilindeki bir versiyonu da, Almanca bilen okuyucu için ek olarak sunulmaktadır. Bu vesileyle metnin çevirisinin Türkçeye kazandırılmasında Radbruch'un eserinin yayın hakkına sahip bulunan Dorothea Kauf-mann'a verdiği izin dolayısıyla teşekkürü borç biliriz.
Adalet sözcüğünün anlamlarından birisi de; pozitif hukukun onaylanması ve onun doğru bir şekilde uygulanmasıdır. Yasal adalet tanımına göre pozitif hukukun belirlediği her şey uygulanmalı, pozitif hukuk keyfi sapmalara karşı korunmalıdır. Bunun dışında adalet, hukukun nihai amacını da ifade eder. Bu noktada bütün tarihsel kanunlar, bu temel ide ışığında değerlendirilmelidir. Radbruch formülü tartışması, pozitif hukukun belirlediği her şeyin uygulanmasından doğan yasal adaletin, adaletsizliğe yol açıp açmayacağı ve buna bağlı olarak hukukun nihai amacı olan yasaüstü adalet tartışması ekseninde gelişmektedir. Dün geçerli olan pozitif hukukun (hatta yargı kararlarının) yarınki durumu konusunda yapılacak tartışmalarda, geçmiş dönemin hukuksuzluklarının altından kalkabilmek konusunda Radbruch ve O'nun formülü ve formülün yargılamada uygulanması, bu konudaki akademik çevrelerdeki tartışmalar aynı zamanda hukukun niteliği ve geçerliliği konusundaki tartışmaları da beraberinde getirmektedir. Hukuk ve yasa ayrımı gibi hukuk ve hukuk felsefesinin eski ama güncelliğini yitirmeyen konularını bu formül ekseninde yeniden değerlendirme imkânı bulunmaktadır.
Bu konunun ve tartışmaların derinleşmesinde de özellikle ülkemiz adına fayda gördüğümüzden bu boşluğun yeni yayın ve tercümelerle doldurulmasını umut ediyoruz ve inanıyoruz...
Sevtap METİN
Hukuk Poetikası
Birkaç bin yıl önce Platona, ki o, sanatçıları devletinden kovan filozof olarak da bilinir, Yasalar adlı eserinde "biz kendimiz elimizden geldiğince en güzel ve en üstün tragedyalar yazan ozanlarız: nitekim, bizim tüm devlet düzenimiz en güzel ve en üstün yaşamın taklididir, bunun aslında en doğru tragedya olduğunu düşünüyoruz" dedirten ile bugün bizi "Hukuk Poetikası" adı altında bir gayrete memur kılan düşünce ve saik benzerdir.
Her türlüsüyle yaratıcı düşünce, bir yandan bize neyin içinde ne yaptığımızı, var olanı anlatırken bir yandan da ne yap(a)madığımızı ifade edip, var'olanı anlamlandırarak, mevcut olmayanı düşleyerek sınırlarımız ile ip atlar. Kendisi de bir var olan olarak, var olana karşıdan bakmamızı sağlar. Hukuk da iyi veya kötü, doğru veya yanlış bir şekilde insanın anlam dünyasının bir unsuru olarak yine insana dair olanı düzenler, sınırlar çeker. Yaratıcı düşüncenin önde giden, yıkan ve yapan doğasına karşılık hukuk muhafaza etmeye yöneliktir. Yine de hukuk adını verdiğimiz bu tutucu çocuk anlam dünyamızın bir ferdi olarak nihayetinde taklittir ve bu manada semboliktir.
Anlamın esas yaşam alanı bellekler olsa da, birikimlerin korunmasında ve aktarılmasında bellek dışı kayıt alanlarına yani sembollere başvurulur ve bunların başında yazılı eserler gelir. Bu minvalde, bir şekilde irübatlandığımız düşünce geleneklerinde üretilmiş eserlerin tercümelerinin ve bizatihi bağrımızdan filizlenen eserlerin belleklerle kavuşturulmasına önem veriyoruz. Bu inşanın işçileri olarak umuyoruz ki gayretimiz iyiye giden yola taşlar döşer, dünyamızı gü-zelleştirir.
Osman Vahdet İŞSEVENLER
İÇİNDEKİLER
Sunuş.......................................................................................... 11
I. Kısım........................................................................................... 13
- Radbruch'un hayatı hakkında kısa bilgi................................. 15
- Oluşum sürecinde Radbruch formülü ve öğeleri.................. 21
- Savaş öncesi ve sonrası Radbruch........................................ 27
- Radbruch formülü ekseninde Hart-Fuller tartışması............ 37
- Dolaylı faillik ve yargı............................................................... 43
- Yasalı hukuksuzluk karşısında yargıçlar ve
yargılama etiği / yargıç etosu.................................................. 49 7. Nazi döneminin tasfiyesi sonrasında formülün
malkeme kararlarında görünümü............................................. 53
- Geçiş dönemi hukukunun hedefi ne olmalı?.......................... 61
- Genel değerlendirme................................................................. 65
II. Kısım.............. :.......................................................................... 73
Gustav Radbruch'un "yasal haksızlık ve yasaüstü hukuk"
makalesinin aslı ve çevirisi...................................................... 75
Kaynakça................................................................................... 107