Boşanmanın Çocuklara İlişkin Hukuki Sonuçları ( Çocuk Haklarına Dair Uluslararası Sözleşmeler Işığında )
Boşanmanın Çocuklara İlişkin Hukuki Sonuçları ( Çocuk Haklarına Dair Uluslararası Sözleşmeler Işığında )
Serdar ÇELİKEL
Sayfa Sayısı
:
198
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2012
ISBN NO
:
9786055336387
Giriş Boşanma diğer hukuk sistemlerinde olduğu gibi ülkemizde de doğurduğu sonuçlar bakımından çeşitli hukuki ve sosyal sorunları beraberinde getirmektedir. Ülkemizde gelişmiş ülkelere nazaran bo¬şanma oranı her ne kadar düşükse de, boşanmalar çocuklar ve eko¬nomik özgürlüğe sahip olmayan kadınlar için daha ağır sonuçlar do¬ğurmaktadır. Kadınların çoğu, boşanmanın getireceği maddi ve ma¬nevi baskıdan dolayı belki de çekilmez hale gelen evliliğini ayakta tutmaya çalışmaktadır. Bu durum, böyle bir ailede yaşayan çocukları, boşanmış aile çocuklarından daha çok etkilemektedir. Çocuk her gün anne ve babasının tartışmalarına tanık olmakta, bu kavga ve gürültü ortamı çocukları huzursuz etmektedir. Bu şartlar altında bile, çocuk¬lar anne babalarının boşanmalarını istemezler. Boşanan ailelerde ise, çocuklar anne veya babadan birine bıra¬kılmakta, çocuk ister istemez diğerinden ayrı yaşamak zorunda kal¬maktadır. Bazı durumlarda, kardeşlerin velayeti de anne baba ara¬sında paylaştırılmakta, çocuk ayrıca kardeşinden de ayrı yaşamak zorunda kalmaktadır. Bu durumlar çocukların psikolojik yapılarını ve gelişmelerini olumsuz yönde etkilemektedir. Çalışmamızda, boşanma sonucunda çocukların velayetinin ana ve babadan hangisine verileceği, velayet kendisine verilmeyen tara¬fın, çocukla kişisel ilişkilerinin nasıl düzenleneceği ve çocuğun mas¬raflarına katkısının nasıl sağlanacağı ve bu hususlar düzenlenirken hakimin göz önünde tutması gereken ölçütlerin neler olacağı üzerin¬de durulacaktır. Konumuz, Medeni Kanunumuzun 182 ve 183.maddelerinde dü¬zenlenmiştir. 182.maddenin 1.fıkrasında boşanma veya ayrılığa karar verilirken, mahkemenin, olanak bulundukça ana ve babayı dinledik¬ten ve çocuk vesayet altında ise vasinin ve vesayet makamının dü¬şüncesini aldıktan sonra ana ve babanın haklarını (velayet hakkı) ve çocuk ile olan ilişkilerini (kişisel ilişki) düzenleyeceği belirtilmiştir. Maddenin 2.fıkrasında ise; velayetin kullanılması kendisine verilme¬yen eşin çocuk ile kişisel ilişkisinin düzenlenmesinde, çocuğun özel¬likle sağlık, eğitim ve ahlak bakımından yararlarının esas tutulacağı, velayet kendisine verilmeyen eşin çocuğun bakım ve eğitim giderle¬rine gücü oranında katılmak zorunda olduğu (iştirak nafakası), 3.fıkrasında; hakimin, istek halinde irat biçiminde ödenmesine karar verilen bu giderlerin gelecek yıllarda tarafların sosyal ve ekonomik durumlarına göre ne miktarda ödeneceğini karara bağlayabileceği belirtilmiştir. Hakime bu düzenlemeler konusunda geniş bir takdir hakkı bırakılmıştır. Hakim velayet hakkını istediği eşe verebileceği gibi velayet kendisine verilmeyen eşin çocukla kişisel ilişkilerini de çocuğun yararlarını esas tutarak istediği gibi düzenleyebilir. Tarafla¬rın istekleriyle de bağlı değildir. İlgili hükümlerin, hakimin takdir yetkisi başlığını taşıması da bunu göstermektedir. MK. 183.madde de ise, durumun değişmesi halinde düzenlemele¬rin değiştirilmesi veya gerekli önlemlerin alınması düzenlenmiştir. Hakim taraflardan birinin isteği üzerine veya kendiliğinden harekete geçebilir. Medeni Kanun çocukların velayetinin ana babadan hangisine ve¬rileceği ve çocuk kendisine bırakılmayan tarafın çocukla kişisel ilişki¬lerinin ne yolda düzenleneceği konularını hakimin takdir hakkı kul¬lanılarak çözümleneceğini düzenlemiştir. Hakim bu konuda takdir hakkını kullanırken ana babanın haklarını ve çocuğun kişisel yararım karşılıklı dengelemelidir. Hakların ve çocuğun yararlarının çatışması halinde, çocuğun yararı üstün tutulmalıdır. Kanunun hakime geniş bir takdir yetkisi vermesinin nedeni, çocuğun çıkarlarının hakim tara¬fından sınırsız olarak korunabilmesini sağlamaktır. Hakimin kararın¬da yer verdiği düzenlemeler, çocuğun yararlarını olumsuz olarak et¬kileyecek sonuçlara yol açmamalıdır. Hakimin takdir yetkisini kullanırken hangi ölçütleri göz önünde tutacağı, MK 182/2 maddesinde çocuğun özellikle sağlık, eğitim ve ahlak bakımından yararlarının esas tutulacağı şeklinde belirtilmiştir. Bunlar kanunda sayılanlarla sınırlı değildir. 743 sayılı Medeni Ka¬nunda bu ölçütler belirtilmemesine rağmen, Yargıtay kararlarında bunlara ve daha başka ölçütlere yer verilmiştir. Biz de çalışmamızda yeri geldikçe ilgili bölümlerde konuya ilişkin Yargıtay kararlarına yer vereceğiz. Çalışmamızda, boşanmaya sebep olmayan ancak boşanmanın sonuçlarından doğrudan etkilenen çocukların yararlarının korun¬ması gereğine ve bu korumanın hangi şekillerde yapılacağına, dü¬zenlemeler yapılırken nelerin göz önünde tutulması gerektiğine de¬ğinilecektir. Çalışmamızın hazırlanması sırasında Çocuk Haklarının Kulla¬nılmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi onaylanmış, daha öncesinde de Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme onaylanmış ve iç hukukumuzun bir parçası haline gelmiştir. Bu nedenle yeri geldikçe bu sözleşmelerin hükümleri de inceleme konusu yapılmıştır. Yeni Medeni Kanunun yürürlüğe girmesi ile de Yargıtay kararlarında sık¬ça bu iki sözleşmeye atıf yapılarak doğrudan uygulanabilir oldukları gösterilmiştir. Çalışmamızda bu kararlara da yer verilmiştir. Boşanma olumsuz sonuçlarını, taraf olmasalar da en çok çocuk¬lar üzerinde doğurmaktadır. Bazen, çocuklar anne baba arasında kalmakta birinden birine taraf olmaya da zorlanmaktadır. Anne ve baba sonuçta boşanmayı bir çıkış yolu olarak ister istemez arzula¬makta, fakat çocuğun isteği göz önüne alınmamaktadır. Bu durum özellikle anlaşmalı boşanmalarda daha da önem gösterir. Anlaşmalı boşanmalarda çocuk bazı çıkarlar karşılığında bir eşya gibi anne ba¬ba arasında paylaşılmakta boşanma davasına bakan hakimler de bu durumun çocuğun yararına olup olmadığını araştırmaksızın anlaş¬mayı onaylamaktadırlar. Bazı yerlerdeki mahkemelerin iş yükünün çokluğu bu araştırmanın yapılmamasının haklı gerekçesi olmamalı¬dır. Çünkü, aile birliğinin sona ermesinin çocuk üzerinde çok büyük etkileri vardır. Bu durum, çocuğun psikolojik yapısını, sosyal haya¬tını, eğitimini doğrudan doğruya etkilemektedir. Çocuğun yararla¬rını doğrudan etkileyen böyle bir karar verilirken bunun üzerinde daha bir önemle durulması gerekmektedir. Aksi halde, Medeni Ka¬nunun hakime yüklediği çocuğun yararının araştırılması ve düzen¬lemelerin bu çerçevede yapılması görevi yerine getirilmemiş olur. Hakim çocuğun zararına olabilecek durumlara yol açmamalı, mutlaka çocuğun yararının hangi yolda olduğunu araştırmalı, kararını ondan sonra vermelidir. Uygulamada, hangi düzenlemelerin çocuğun yararlarına uygun olduğu araştırılmadan, tanık beyanları ve tarafların beyanlarıyla ye-tinilmekte kararlar bunlar göz önünde tutularak verilmektedir. Bu durum, çocuğun yararlarının korunmasını da yeterince sağlayama¬maktadır. Mahkeme kararlarıyla, çocuk arada bırakılmakta, yapmış olmak için yapılan düzenlemeler çocuğa faydadan çok zarar vermek¬tedir. Çalışmamızda bu durum da ele alınacaktır. Çözüm olarak, bu konuda bilirkişilere, örneğin çocuk psikologlarına çocuğun yararının hangi düzenleme ile sağlanabileceğine ilişkin araştırma yaptırılabilir. Daha sonra hakim takdir hakkını kullanarak çocuğun yararına olan düzenlemeye karar verebilir. Konumuzu üç ana bölüme ayırarak incelemeyi uygun gördük. Birinci bölümde; boşanmanın eşlere ilişkin genel sonuçları, çocukla¬rın kişilik gelişimleri ile sosyal hayatlarına etkileri ve boşanma davası sırasında alınması gereken tedbirler üzerinde duracağız. İkinci bölümde; aile birliği içinde çocukların hukuki durumları ve boşanma davasının çocukların kişisel durumlarına etkisi başlığı altında, velayet kavramı, velayetin düzenlenmesi ve bunun sonuçları, velayet kendisine verilmeyen tarafla çocuğun kişisel ilişkilerinin dü¬zenlenmesi konularına değineceğiz. Üçüncü bölümde ise; boşanmanın çocuklara ilişkin mali sonucu olan iştirak nafakasının düzenlenmesi üzerinde duracağız. Önsöz Konunun seçiminde Asliye Hukuk Mahkemesinde staj yaparken karşılaştığım bir olay etkili olmuştur. Anne, babaannenin de kendile¬riyle oturmasını istemeyerek baba ile geçimsizlik yapmış ve boşan¬ma davası açmıştı. Duruşmaya anne üç yaşındaki kızını da getirmiş¬ti. Baba duruşmaya gelmemişti, kadın da dava açtığına pişman ol¬muş gibi idi. Eksik olan hususların tamamlanması için duruşma bir sonraki celseye bırakılmıştı. Çocuk duruşma salonundan çıkmak üzere iken hakim beye \\\\\\\"hakim amca bir şey söyleyebilir miyim?\\\\\\\" dedi. Hakim bey izin verince \\\\\\\"ben babamı çok seviyorum hakim am¬ca, ne olur annemle babam boşanmasın\\\\\\\" dedi. Bu olay o an beni çok etkilemişti, çünkü, çocuk annesini de babasını da seviyordu, peki çocuğun suçu neydi de, bundan sonraki hayatını annesinden veya babasından ayrı kalarak yaşayacaktı? Boşanma belki de kaçınılmaz¬dı, ama bu durumu çocuğun en az zararla atlatabilmesi için yapıl¬ması gereken her şey mahkeme tarafından ve anne baba tarafından yapıldı mı? Yapılıyor mu? Neler yapılmalı? Sorularına burada cevap bulmaya çalışacağız. Boşanmanın çocuklara ilişkin hukuki sonuçlarının daha önceden tek başına bir inceleme konusu yapılmaması da bizi bu alanda ince¬leme yapmaya yönlendirmiştir. Çalışma devam ederken 743 sayılı Medeni Kanun tümüyle yürürlükten kaldırılmış, yerine 4721 sayılı Medeni Kanun getirilmiştir. Konu yeni Medeni Kanuna göre ince¬lenmiş olup, bu da çalışmaya, alanında ilk olma özelliğini vermekte¬dir. Yeni Medeni Kanunda da eskisinde olduğu gibi, boşanmadan sonra çocukların velayetinin kime verileceği ve velayet kendisine ve¬rilmeyen tarafla çocuk arasında kişisel ilişkilerin nasıl düzenleneceği, hakimin takdir yetkisine bırakılmıştır. Uygulamada, hakimler bu takdir yetkilerini, doktrinde ve Yargıtay kararlarında öngörülen bir takım ölçütlere göre kullanmaktadırlar. Biz de konuların açıklanma¬sında, yeri geldikçe Yargıtay\\\\\\\′ın yeni ve özellikle yayınlanmamış kararlarındaki uygulama örneklerine metin kısmında ve dipnotlarda sıkça yer vermeye çalıştık. Çalışmam sırasında tez aşamasında görüş ve eleştirileriyle bana yol gösteren ve her aşamada yardımlarını esirgemeyen tez danışma¬nım ve hocam, Prof. Dr. Kürşat Nuri Turanboy\\\\\\\′a teşekkürlerimi su¬narım. Ayrıca, çalışmada kullandığım yayınlanmamış Yargıtay karar¬larının temininde bana yardımcı olan, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi Üyesi sayın Nail Kılıçoğlu\\\\\\\′na da yardımlarından dolayı teşekkür ede¬rim. Yeri gelmişken tezimin kitap haline getirilmesi fikrine destek veren Adalet Yayınevi sorumlusu saym Hakan Karaaslan\\\\\\\′ın şahsında yayınevi çalışanlarına teşekkürü borç bilirim. Son olarak, çalışmam sırasında bana destek olan ve sabır gösteren sevgili eşim Dr. Özgül hanıma ve anlayış gösteren kızlarım Gülser ve Nazra\\\\\\\′ya teşekkürü bir borç bilirim İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM BOŞANMANIN EŞLERE İLİŞKİN GENEL SONUÇLARI, ÇOCUKLARIN KİŞİLİK GELİŞİMLERİ İLE SOSYALHAYATLARINA ETKİLERİ VE BOŞANMA DAVASISIRASINDA ALINACAK GEÇİCİ ÖNLEMLER 1. -BOŞANMANIN EŞLERE İLİŞKİN GENEL SONUÇLARI-5 I. -Boşanmanın Kişisel Sonuçları-6 A. -Her İki Eş Hakkındaki Sonuçlar-6 B. -Boşanan Kadın Hakkında Oluşan Sonuçlar-6 1. -Soyadı-6 2. -Bekleme Süresi-8 3. -Kadının Vatandaşlığı-8 II. -Boşanmanın Mali Sonuçları-9 A. -Evlilik Birliğindeki Malların Tasfiyesi-9 B. -Miras Hakkının Kaybı-9 C. -Cebri İcranın Mümkün Hale Gelmesi-12 D. -Zaman aşımının İşlemeye Başlaması-13 E. -Evlenme Sözleşmesi ve Lehe Yapılan Sigortaların Durumu-13 F. -Tazminat ve Nafaka-13 1. -Maddi Tazminat-14 a)-Maddi Tazminatın Şartları-14 b)-Tazminatın Miktarı ve Ödenme Şekli-17 aa)-Miktarın Belirlenmesi-17 bb)-Ödenme Şekli-17 2. -Manevi Tazminat-18 a)-Manevi Tazminatın Şartları-18 b)-Tazminatın Miktarı-20 3. -Yoksulluk Nafakası-21 a)-Nafakanın şartları-21 b)-Nafaka Miktarı-23 c)-Nafakanın Süresi-24 2. -BOŞANMANIN ÇOCUKLARIN KİŞİLİK GELİŞİMLERİ İLE SOSYAL HAYATLARINA ETKİLERİ-25 I. -Çocuklarda Oluşan Bazı Kişilik Bozuklukları-27 1. -Korku-27 2. -Öfke-28 3. -Suçluluk-28 4. -Yalnızlık-28 5. -Reddetme-29 6. -Gerileme-29 7. -Uyku Sorunları-29 8. -Fiziksel Sorunlar-29 II. -Boşanmanın Çocuğun Sosyal Yaşamına Etkileri-30 III. -Boşanmanın Çocuğun Eğitim Durumuna Etkisi-31 3. -BOŞANMA DAVASI SIRASINDA ALINACAK GEÇİCİ ÖNLEMLER-32 I. -Velayetin ve Kişisel İlişkilerin Düzenlenmesi-33 II. -Tedbir Nafakası-33 III. -İştirak Nafakası-34 İKİNCİ BÖLÜM AİLE BİRLİĞİ İÇİNDE ÇOCUKLARIN HUKUKİ DURUMLARIVE AİLE BİRLİĞİNİN KORUNMASINA YÖNELİK ÖNLEMLERİLE BOŞANMA DAVASININ ÇOCUKLARINKİŞİSEL DURUMLARINA İLİŞKİN SONUÇLARI 1. -AİLE BİRLİĞİ İÇİNDE ÇOCUKLARIN HUKUKİ DURUMLARI-35 I. -Velayet Kavramı-36 A. -Velayet Hakkının Tanımı ve Niteliği-36 B. -Velayet Hakkının İçeriği-38 1. -Çocuğun Kişiliğine İlişkin Hak ve Ödevler-38 a)-Çocuk Üzerinde Egemenlik Hakkı-38 b)-Çocuğa Ad Koyma Hakkı-39 c)-Çocuğun Yerleşim Yeri-40 d)-Çocuğun Bakımı-41 e)-Çocuğun Eğitilmesi ve Yetiştirilmesi-42 f)-Çocuğun Görüşlerinin Dikkate Alınması-45 g)-Çocuğun Söz Dinleme Yükümlülüğü-45 h)-Çocuğun Temsili-47 2. -Çocuğun Mal Varlığına İlişkin Hak ve Ödevler-49 a)-Çocuğun Mallarının Yönetimi-50 b)-Çocuğun Mallarını Kullanma Hakkı-52 c)-Çocuğun Ana Babanın Yönetim ve Kullanma Hakkı Dışındaki Serbest Malları-53 d)-Yönetim ve Kullanma Hakkının Sona Ermesi-54 II. -Velayetin Ana Baba Tarafından Birlikte Kullanılması ve Anlaşmazlık Hali-54 2. -AİLE BİRLİĞİNİN KORUNMASINA YÖNELİK ÖNLEMLER-58 I. -Genel Olarak Aile Birliğinin Korunması-58 II. -MK. m. 195e Dayalı Genel Koruma-60 A. -Önlem Türleri-61 1. -Uzlaştırma-61 2. -Uyarı-62 3. -Uzman Kişilerin Yardımını İsteme-63 B. -Önlemlerin Alınmasında Yetkili ve Görevli Mahkeme-63 3. -BOŞANMA DAVASININ ÇOCUKLARIN KİŞİSEL DURUMLARINA İLİŞKİN SONUÇLARI; VELAYETİN ve KİŞİSEL İLİŞKİLERİN DÜZENLENMESİ-64 I. -Velayetin Düzenlenmesi-65 A. -Çocuğun Yararı Kavramı-68 1. -Tanım-69 2. -Çocuğun Yararının Belirlenmesinde Psiko-Sosyal ve Hukuksal Temel Ölçütler-70 a)-Çocuğun Yaşı-70 b)-Çocuğun Cinsiyeti-73 c)-Çocuğun Alıştığı Çevre ve Ortam-74 d)-Boşanma Sonrasında Çocuğun Aile Ortamında Yaşayabilme Olanağı-76 e)-Çocuğa Şahsen Bakma Olanağı-78 f)-Ana Babanın Velayetin Düzenlenmesi Konusunda Dinlenilmesi ve Çocuğa Karşı İlgileri-79 g)-Ana Babanın Eğitici Yetenekleri-82 h)-Çocuğun İsteği ve Hakim Tarafından Dinlenilmesi-83 i)-Ana Babanın Boşanmadaki Kusur Durumları-88 j)-Ana Babanın Ahlaki Değer Yargıları ve Davranışları-90 k)-Kardeşlerin Birbirinden Ayrılmaması-92 l)-Çocuğun Dini-93 m)-Çocuğun Soy Bağı-94 3. -Çocuğun Yararının Belirlenmesinde Yardımcı Ölçütler-95 a)-Velayetin Düzenlenmesine İlişkin Ana Babanın Yaptığı Sözleşmeler-95 aa)-Velayetin Düzenlenmesine İlişkin Sözleşmenin Önemi-96 bb)-Sözleşmenin Hakim Tarafından Denetlenmesi ve Onaylanması-97 cc)-Sözleşmenin Hukuksal Niteliği-99 b) Bilirkişi İncelemesi Yaptırtma-100 B. -Velayetin Bütün Olarak ve Şartsız Düzenlenmesi-103 1. -Velayetin Ana Baba Arasında Bölünememesi-104 a)-Velayetin Ana Babanın Sahip Olduğu Hak ve Görevler Bakımından Bölünememesi-104 b)-Velayetin Zaman Bakımından Bölünememesi-105 2. -Velayetin Şartlı Olarak Düzenlenememesi-105 C. -Velayete İlişkin Düzenlemelerin Değiştirilmesi-106 1. -Yeniden Düzenlemeyi Gerektiren Olgular-108 a)-Ana veya Babanın Başkasıyla Evlenmesi-108 b)-Ana veya Babanın Başka Bir Yere Gitmesi-109 c)-Ana veya Babanın Ölmesi-109 d)-Çocukla Kişisel İlişkinin Engellenmesi-110 2. -Velayetin Kaldırılması ve Çocuklara Vasi Tayini-111 a)-Velayetin Kaldırılmasının Sonuçları-114 b)-Görevli ve Yetkili Mahkeme-114 II. -Çocukla Kişisel İlişkilerin Düzenlenmesi-115 A. -Kişisel İlişki Kurma Hakkının Niteliği-116 B. -Kişisel İlişki Kurma Hakkının İçeriği-117 C. -Kişisel İlişki Kurma Hakkının Düzenlenmesi ve Göz önünde Tutulacak Ölçütler-118 1. -Çocuğun Yaşı-119 2. -Çocuğun Beden ve Ruh Sağlığı-120 3. -Çocuğun Ahlaki Yararı-121 4. -Kardeşlerin Birbirini Görebilmesi-121 5. -Ana Babanın Oturduğu Yer-122 6. -Ana Babanın İzin Durumu-123 7. -Analık ve Babalık Duygularının Tatmini-123 8. -Ana-Babanın Kişisel İlişki Kurulmasına İlişkin Anlaşmaları-124 9. -Kişisel İlişkinin Kurulma Şekli ve Görüşme Yeri-125 10. Çevre Değişikliği-125 11. Yapılan Düzenleme Uygulanabilir Olmalıdır-126 D. -Çocukla Ana Baba Dışındaki Kişiler Arasında Kişisel İlişki Kurulması-127 E. -Çocuğun Kişisel İlişkiyi Reddetmesi-130 F. -Kişisel İlişki Hakkının Cebri İcra Yoluyla Uygulanması-131 G. -Kişisel İlişki Hakkının Kaldırılması-131 H. -Kişisel İlişki Kurma Hakkına İlişkin Düzenlemelerin Değiştirilmesi-132 İ. -Kişisel İlişki Kurulmasında Yetkili ve Görevli Mahkeme-134 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM BOŞANMANIN ÇOCUKLARA İLİŞKİNMALİ SONUÇLARI (İŞTİRAK NAFAKASI) I. -İştirak Nafakasının Hukuki Niteliği-135 II. -İştirak Nafakasının Miktarı-136 A. -Çocuğun İhtiyaçları-137 1. -Çocuğun Yaşı-137 2. -Çocuğun Sağlık Durumu-138 3. -Çocuğun Eğitim Durumu-138 4. -Çocuğun Kişisel Geliri-139 B. -Ana Babanın Ekonomik ve Sosyal Durumu-140 III. -Nafakanın Ödenme Şekli-142 IV. -Nafakanın Başlangıcı ve Süresi-142 A. -Nafakanın Başlangıcı-142 B. -Nafakanın Süresi-143 1. -Çocuğun Ergin Olması-143 2. -Çocuğun veya Nafaka Yükümlüsünün Ölümü-144 3. -Velayete Sahip Tarafın Nafaka Talebinden Vazgeçmesi-144 V. -Nafakanın Alacaklısı-145 VI. -İştirak Nafakasına İlişkin Düzenlemenin Değiştirilmesi-147 VII. Geçici Önlemler ve Güvence Verilmesi-148 VIII. -Görevli ve Yetkili Mahkeme-148 IX. -İştirak Nafakası İsteminde Zamanaşımı-149 X. -Faiz-149 XI. -Vekalet Ücreti-150 SONUÇ-151 BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ÇOCUK HAKLARINA DAİR SÖZLEŞME-153 ÇOCUK HAKLARININ KULLANILMASINA İLİŞKİN AVRUPA SÖZLEŞMESİ-179 KAYNAKLAR-193