Bilim ve Sözde Bilim
Bilim ve Sözde Bilim
Hasan TUTAR
Önsöz
Sözde bilimin kurmaca dili onun içyapısını anlamayanlara çok olay bir şekilde dayatılmakta ve her düzeyde eğitim görmüş insanlar, bu sözde yaklaşımlarla kolaylıkla manipüle edilmektedir. Moda kavram, yaklaşım ve sözde kuramlara kananlar bir yarar elde edecekleri umuduyla her tür bilimsellikten uzak bu yaklaşımların üzerinde uzun zaman harcamakta, makaleler, tezler üretebilmektedirler. George bOnvel'in dediği gibi tıpkı sindiremeyeceği mısır tanesini yutan bir kuşun ondan hiçbir yarar görmeden dışarı atması gibi, bu sözde bilimle uğraşanların yuttuklarından kısa bir süre sonra geride hiçbir şey kalmamaktadır.
Bu çalışma, magazinsel "yaklaşım"lara, "sözde kuram"lara, "ma-gazinsel paradigmalara ve '"sözde bilinv'e eleştirel bir bakış açısı sunmaktadır. Esasen eleştiri bir düşünceyi enine boyuna değerlendirerek sonraki çalışmaların daha bilimsel bir temel üzerinde yürütülmesini sağlamak amacıyla yapılır: aksi halde eleştiri, sırf karşı çıkmak amacıyla yürütülen lüzumsuz bir muhalefet değildir. İyi niyet ve sağlam, doğrulanabilir, yoklanabilir bilgiye dayalı olarak yapılan eleştirinin, neyin daha fazla dikkate alınmasını göstermek gibi bir yararı vardır. Bu yönüyle eleştiri ve bilimsel analiz gelişmeye ve olgunlaşmaya hız veren itici bir güçtür. Eleştiri yönü zayıf bilimsel bir etkinlikten geriye sadece taklitçilik kalır. Taklitçinin ise kendisi olma isteği onu ne kadar az heyecanlandırırsa, başkaları olma isteği o ölçüde güçlü olur. Bu çalışmanın bilimle uğraşan insanların bağlanmış oldukları dünyayı biraz farklı bir gözle görmelerine yardımcı olmasını umuyorum. Yola çıkarken bütün meraklı insanlar gibi ben de kitabın konularıyla ilgili sorular sormayı ve bunları tam bir açıklıkla ve netlikle cevaplandırmayı umuyordum: acı bir tebessüm benim de yolumu kesti. Yine de yolda ilerlerken önümdeki engellerin kaldırılmasında özverili desteğini esirgemeyen oğlum Salih Tutar'a teşekkür etmeyi önemli bir görev saydığımı belirtmek istiyorum.
Mart 2014 Sakarya
İçindekiler
- Bilgi Nedir ve Nasıl Temellendirilir?........................................................ 17
- Bilgi Tanımlan......................................................................................... 22
- Bilgi Yaklaşımları.................................................................................... 23
- Bilgi Türleri............................................................................................. 27
- Bilimsel Bilgi........................................................................................... 34
1. Doğruluk ve Doğruluk Yaklaşımları........................................................ 38
- Doğruluk Nedir?.............................................................................. 39
- Doğruluk Yaklaşımları...................................................................... 42
a. Olgusai ve Mantıksal Doğruluk.............................................................. 46
b. Öznelerarası Doğruluk........................................................................ 48
1.3. Doğruluk ve Bilim ilişkisi................................................................... 49
- Doğrulama Nedir?................................................................................. 52
- Gerçek, Gerçeklik ve Hakikat................................................................ 55
- Anlamlılık Nedir?.................................................................................... 57
- Uygunluk ve Tutarlılık............................................................................ 60
- Epistemik Gerekçelendirme................................................................... 62
C. BİLGİ KURAMI VE TEMEL SORUN ALANLARI..................................... 64
1. Bilgi Kuramının Klasik Sorunları............................................................ 65
- Bilginin Kaynağı Sorunu................................................................. 65
- Bilginin Sınırları Sorunu................................................................... 70
- Bilginin imkânı Sorunu..................................................................... 72
2. Bilgi ve inanç Ayrımı............................................................................. 73
ikinci Bölüm
BİLİM VE BİLİMİN DOĞASI A. BİLİM VE BİLİMİN DOĞASI (NELİĞİ) ÜZERİNE.................................. 75
- Bilim Nedir ve Ne Anlama Gelir?........................................................... 77
- Bilim Ne Hakkındadır?........................................................................... 84
- Bilimi Niteleyen Özellikler...................................................................... 86
- Bilim ve Sağduyu.................................................................................. 92
- Bilimin Amacı ve Konusu..................................................................... 100
- Bilimin İşlevi......................................................................................... 103
- Bilimin Değeri...................................................................................... 108
- Modern Bilimin Teolojik Temelleri......................................................... 112
- Bilimin ideolojik Temelleri...................................................................... 115
- Aydınlanma ve Modern Bilim İlişkisi..................................................... 122
- Bilimselliğin Sınırlarını Belirleme Sorunu.............................................. 127
- Bilimcilik ve Bilimsel Dogmatizm Sorunu.............................................. 129
- Bilimsel Nesnellik Sorunu.................................................................... 136
- Bilim Ethosu ve Özerkleşen Bilim Sorunu........................................... 150
- Bilimi Eleştirmek................................................................................... 153
5.1. Metafizik Bilim Dışı mıdır?.............................................................. 164
Üçüncü Bölüm
BİLİMSEL KURAMLAR VE PARADİGMALAR
A. BİLİMSEL KURAMLARIN YAPISI.......................................................... 169
1. Pozitivist Epistemoloji.......................................................................... 172
- Pozitivist Epistemolojinin Varsayımları.......................................... 180
- Pozitivist Epistemolojinin Eleştirisi................................................. 187
2. Mantıksal Pozitivizmin Epistemolojisi................................................... 196
- Mantıksal Pozitivist Epistemolojinin Varsayımları.......................... 205
- Mantıksal Pozitivist Epistemolojinin Eleştirirsi................................ 207
3. Yorumsamacı Epistemoloji.................................................................. 209
3.1. Yorumsamacı Epistemolojinin Varsayımları................................. 215
4. Eleştirel Epistemoloji........................................................................... 217
- Eleştirel Epistemolojiye Frankfurt Okulu....................................... 223
- Eleştirel Epistemolojinin Varsayımları........................................... 226