Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Beşeri Sermaye Yatırımlarının Teşviki: OECD Ülkeleri Üzerine Bir İnceleme
Beşeri Sermaye Yatırımlarının Teşviki: OECD Ülkeleri Üzerine Bir İnceleme
Ali ÇELİKKAYA
Sayfa Sayısı
:
206
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2013
ISBN NO
:
9786054798025
380,00
TL
ÖNSÖZ
Bilgi ve teknolojinin hızla geliştiği 21 inci yüz yılda, ekonomik kal¬kınma ve refahın yükselmesinde beşeri sermayeye duyulan ihtiyaç önemli ölçüde artmıştır. Teorik ve ampirik bir çok çalışma eğitim seviyesi ile eko¬nomik büyüme arasında doğrusal bir ilişki olduğunu göstermektedir. Bu konuda ekonomistler arasında geniş bir uzlaşma söz konusudur.
Adam Smith\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\′in ifadesiyle \\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\"insan sermayesine\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\" yapılan yatırım art¬tıkça ekonomik büyüme hızlanmakta ve gelir dağılımındaki eşitsizlik azal¬maktadır. Gelişmiş OECD üyesi ülkeler ile gelişmekte olan ülkelerin eğitim seviyeleri arasında büyük bir uçurum olduğu gözlenmektedir. Gelişmiş ül¬kelerde son dönemde kuşakların yaklaşık %50\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\′si yüksek öğretime girme başarısı kazanmışken, Afrika ve Asya\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\′nın fakir ülkelerinde bu oran %5\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\′in bile altına düşmüş durumdadır. Dünya genelinde gelir eşitsizliğinin arttığı ya da azaldığı yönünde bir tartışmaya girmeden, şu kadarım söylemek gerekir¬se Gini katsayısı ortalama eğitim başarısının daha yüksek olduğu ülkelerde gelir eşitsizliğinin çok daha düşük olduğunu göstermektedir. Bunun temel sebebi daha fazla insanm eğitime erişmesi ve daha iyi iş olanaklarına sahip olmasıdır. Bir diğer sebep de eğitimde daha fazla eşitliğin, sosyal hareketli¬liği artırması ve uzun dönemde gelir eşitsizliğini azaltmasıdır.
Son dönemde Japonya, Tayvan ve diğer Asya ekonomilerinin eko¬nomik verilerindeki göze çarpan gelişme insan sermayesinin büyüme üzeri¬deki etkisini açıkça ortaya koymaktadır. Doğal kaynaklarının yetersiz olma¬sına, enerji kaynaklarının neredeyse tamamının ithal edilmesine ve Batı ülkeleri tarafından sürekli ayırımcılığa maruz bırakılmalarına rağmen, Asya kaplanları olarak bilinen bu ülkeler iyi eğitimli ve dürüst işgücü sayesinde hızla büyümeyi başarabilmişlerdir. Bunlardan Japonya\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\′nın işgücünün eği¬timine önemli yatırımlar yapmak suretiyle teknolojisini yenilemeye başladığı ikinci Dünya Savaşı sonrasında büyük Japon şirketleri tarafından yaşam
boyu istihdam sistemi oluşturulmaya başlanması bir tesadüf olmayıp, bunda özellikle içinde bulunduğumuz yüzyılın ilk yarısında gerçekleştirilen Japon¬ya işgücü eğitimi anlayışındaki değişikliklerin etkisi büyük olmuştur.
Lutz vd. (2008) tarafından oluşturulan bir eğitim projeksiyonu senar¬yosuna göre; gelecek yirmi yılda Güney Asya\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\′daki çalışma yaşındaki toplam nüfus Çini aşacaktır. Ancak nüfusun eğitim yapısı karşılaştırması bakımın¬dan iki bölge arasında çarpıcı farklılıklar gözlenecektir. Çin\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\′de 2030 yılında çalışma yaşındaki nüfusun %73\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\′ü lise ya da üniversite mezunu olacakken, bu oran Güney Asya\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\′da ancak %40 olabilecektir. Bu ayrışmanın temel se¬bebi son yirmi yılda her iki bölgenin ilk ve orta öğretime yaptıkları yatırım¬lar arasındaki farklılıktan kaynaklanmaktadır. Nitelikli iş gücünde gelecekte ortaya çıkacak bu önemli değişikliklerin, küresel ekonomik sistem içerisin¬deki ağırlıklar bakımından geniş kapsamlı sonuçlar doğurması muhtemeldir. Diğer yandan Sahra Altı Afrika\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\′da insan sermayesinin azlığı geçmişte eğitim sisteminin önemsenmemiş olması ile ilişkilidir ve günümüzde bu baskının devam etmesi sosyal ve ekonomik gelişmeyi önemli ölçüde sınırlandırmak¬tadır.
Beşeri sermaye kavramı başlangıçta bir kısım ekonomist tarafından eleştirilmiş ve bu kavramın insanı köle ya da makine gibi göstereceğine inanılmıştır. Ancak bu gün beşeri sermaye kavramı sadece sosyal bilimler alanında değil, hayatın birçok alanında genel kabul görmüş durumdadır. Nobel ekonomi ödülü sahibi Gary S. Becker: \\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\"Okul eğitimi, bilgisayar kur¬su, sağlık yatırımı, dürüstlük eğitimi, gibi faaliyetlerin de aynı manada birer sermaye olduğunu, çünkü bunlarında; sağlığı artırdığını, kazana yükseltti¬ğini ya da kişinin yaşam boyu kültürüne aşırı katkı sağladığını\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\" ifade etmek¬tedir.
Netice itibariyle beşeri sermaye, diğer sermaye yatırımı şekillerinde olduğu gibi ekonomik kalkınma ve refah artışı için son derece önemlidir. Bu önemin farkına varan Devletler tarafından ciddi manada teşvik edilmekte ve beşeri sermaye yatırımlarına önemli vergi ayrıcalıkları tanınmaktadır. OECD genelinde birçok ülke, beşeri sermaye yatırımlarının doğrudan ve dolaylı maliyetlerinin gerçekleştiği yılda gelir ve kurumlar vergisi matrahın¬dan indirilmesine izin vermekte ve yatırımın maliyetini azaltmak için eğitim ve öğretim hizmetlerini sıfır oranda ya da düşük oranlı katma değer vergisine tabi tutmaktadır. OECD genelinde bu ve benzeri teşviklerden bazen birkaçı aynı anda uygulanabilmektedir.
Bu çalışmanın amacı söz konusu teşviklerin ülke uygulamalarını ana¬liz etmek ve Türkiye için bir takım önerilerde bulunmaktır. Bunun için 31 \\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\′i OECD üyesi ülke olmak üzere toplam 33 ülkenin beşeri sermayeye sağla¬dığı vergi teşvikleri; gelir, kurumlar ve katma değer vergisi ağırlıklı olarak incelenmiş ve özet tablolar halinde sunulmuştur. Ayrıca bu ülkeler içerisin¬de büyük çoğunluğu aynı zamanda Avrupa Birliği üyesi de olan bir kısım ülkedeki ve beşeri sermaye yatırımlarına en geniş teşviklerin sağlandığı Amerika Birleşik Devletlerindeki durum ayrıntılı olarak ele alınmış ve de¬ğerlendirmelerde bulunulmuştur.
Bu çalışmanın ilk baskısıdır, dolayısıyla gözden kaçan hususların ol¬ması muhtemeldir. Konunun uzmanları ve diğer okuyucular tarafından yapılacak katkılar çalışmanın sonraki baskılarının daha faydalı olmasına katkı sağlayacaktır. Saygılarımla.
Doç. Dr. Ali ÇELİKKAYA
acelikka@ogu.edu.tr
Eskişehir, 09 Mayıs 2013
İÇİNDEKİLER
ONSOZ v
İÇİNDEKİLER ix
KISALTMALAR xv
TABLOLAR LİSTESİ xvii
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BÖLÜM
BEŞERİ SERMAYE İLE İLGİLİ GENEL AÇIKLAMALAR 5
1.1. BEŞERİ SERMAYENİN TANIMI 5
1.2. BEŞERİ SERMAYENİN KAPSAMI 7
1.3. BEŞERİ SERMAYENİN DIŞSAL FAYDA VE MALİYETLERİ 8
1.3.1. Eğitimin Parasal Fayda ve Maliyetleri 8
1.3.2. Eğitimin Parasal Olmayan Fayda ve Maliyetleri 9
1.4. BEŞERİ SERMAYENİN EKONOMİK BÜYÜMEYE KATKISI 10
1.5. BEŞERİ SERMAYENİN FİNANSMANINDA KAMUNUN ROLÜ 12
1.5.1. Eğitimin Hizmetlerinin Niteliği 13
1.5.2. Eğitim Hizmetlerinde Etkinlik Kriteri 14
1.5.2.1. Özel Faydalar 14
1.5.2.2. Sosyal Faydalar 14
1.5.2.3. Diğer Faydalar 15
15.3. Eğitim Hizmetlerinde Adalet Kriteri 16
1.6. BEŞERİ SERMAYENİN DÜNYADAKİ GELİŞİMİ 17
1.6.1. Dünya Geneli Okullaşma Oranı 18
1.6.2. Bölgeler İtibariyle Eğitimin Getirişi 19
1.6.3. Nüfusun Eğitim Durumu Karşılaştırması 21
İKİNCİ BOLUM
OECD GENELİNDE BEŞERİ SERMAYEYE
SAĞLANAN TEŞVİKLER 23
2.1. VERGİLEMENİN TEMEL İLKELERİ 24
2.2. EĞİTİMİN DOĞRUDAN MALİYETLERİNE YÖNELİK TEŞVİKLER 26
2.2.1. Eğitim Harcamalarına Sağlanan Gelir Vergisi Teşvikleri 26
2.2.1.1. Çocukların Eğitimine Yönelik Harcamalar 27
2.2.1.2. Lise Sonrası Eğitime Yönelik Harcamalar 28
2.2.1.3. Profesyonel Eğitime Yönelik Harcamalar 28
2.2.2. Eğitim Harcamalarına Sağlanan Kurumlar Vergisi Teşvikleri 33
2.2.3. Eğitim Harcamalarına Sağlanan Katma Değer Vergisi Teşvikleri 38
2.3. EĞİTİMİN FİNANSMAN KAYNAKLARINA YÖNELİK TEŞVİKLER 41
2.3.1. Eğitimin Finansmanında Kullanılan Gelire Sağlananlar 41
2.3.2. Eğitimin Finansmanında Kullanılan Borçlara Sağlananlar 50
2.3.3. Eğitimin Finansmanında Kullanılan Tasarruflara Sağlananlar 51
2.4. EĞİTİMİN SAĞLADIĞI MALİ HAKLARA YÖNELİK TEŞVİKLER 53
2.5. EĞİTİME ZORUNLU İŞVEREN KATKILARINA YÖNELİK TEŞVİKLER 53
2.6. EĞİTİMLİ İŞGÜCÜ TALEBİNE YÖNELİK TEŞVİKLER 54
2.7. ÖZET VE GENEL DEĞERLENDİRME 55
ÜÇÜNCÜ BOLUM
AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİNDE BEŞERİ
SERMAYEYE SAĞLANAN TEŞVİKLER 61
3.1. BEŞERİ SERMAYE YATIRIMLARININ GENEL GÖRÜNÜMÜ 62
3.1.1. Eğitim Harcamalarının Finansman Yapısı 62
3.1.2. Kamu-Özel Eğitimin Gelişimi 64
3.1.3. Eğitim Göstergelerinin Uluslararası Karşılaştırması 66
3.2. BEYERİ SERMAYE YATIRIMLARININ MALİYETİ 68
3.3. BEŞERİ SERMAYE SAĞLANAN VERGİ TEŞVİKLERİ 69
3.3.1. Eğitim ve Araştırma Bursları İstisnası 70
3.3.2. Amerikan Fırsat İndirimi 71
3.3.3. Yaşam Boyu Öğrenme İndirimi 73
3.3.4. Öğrenci Kredi Faizi İstisnası 76
3.3.5. Kredi İptali ve Kredi Geri Ödemesi 78
3.3.6. Eğitim Harcamaları ve Harç İstisnası 79
3.3.7. Coverdell Eğitim Tasarruf Hesabı 80
3.3.8. Nitelikli Öğrenim Programı 84
3.3.9. Bireysel Emeklilik Ek Vergisi İstisnası 86
3.3.10. Eğitim Tasarruf Bonosu Programı 87
3.3.11. İşveren Eğitim Yardımları 89
3.3.12. İşle İlgili Eğitim Harcamaları 89
DÖRDÜNCÜ BOLUM
AVRUPA BİRLİĞİNDE BEŞERİ SERMAYEYE
SAĞLANAN TEŞVİKLER 91
4.1. EĞİTİM SİSTEMİNİN GEÇİRDİĞİ AŞAMALAR 91
4.1.1. İşbirliğinin Olmadığı Dönem (1948-1968) 92
4.1.2. İşbirliğinin Kurulduğu Dönem (1969-1984) 93
4.1.3. Temel Programların Başlatıldığı Dönem (1985-1992) 94
4.1.4. Bilgi Toplumu Algısının Geliştiği Dönem (1993-1999) 95
4.1.5. Eğitimin Birlik Stratejisi Olduğu Dönem (2000 sonrası) 96
4.2. EĞİTİM YATIRIMLARININ GELİŞİMİ 97
4.2.1. Eğitim Yatırımlarının Genel Seviyesi 97
4.2.1.1. Kamu Eğitim Harcamaları 98
4.2.1.2. Özel Eğitim Harcamaları 100
4.2.2. Eğitim Seviyesine Göre Eğitim Harcamaları 100
4.2.2.1. Küresel Kriz Öncesi 101
4.2.2.2. Küresel Kriz Dönemi 101
4.2.2.3. Küresel Kriz Sonrası 103
4.2.3. Öğrenci Başına Eğitim Harcaması 105
4.2.4. Yüksek Öğretim Yatırımları 106
4.2.5. Araştırma ve Geliştirme Harcamaları 110
4.3. EĞİTİM PERFORMASLARININ KARŞILAŞTIRMASI 110
4.3.1. Eğitim Becerilerinin Genel Durumu 111
4.3.2. Eğitim Becerilerinin Karşılaştırması 111
4.4. AVRUPA GENELİNDE BEŞERİ SERMAYEYE SAĞLANAN TEŞVİKLER.. 113
4.4.1. Okul Öncesi Eğitimin Teşviki 114
4.4.2. Özel Eğitime Kaynak Tahsisi 116
4.4.3. Yüksek Öğretime Kamu Desteği 117
4.4.4. Ailelere Sağlanan Eğitim Teşvikleri 120
4.5. BAZI ÜYE ÜLKELERDE BEŞERİ SERMAYEYE SAĞLANAN
TEŞVİKLER 121
4.5.1. Bulgaristan 122
4.5.1.1. Katma Değer Vergisi Uygulaması 122
4.5.1.2. Gelir Vergisi Uygulamaları 123
4.5.1.3. Kurumlar Vergisi Uygulamaları 123
4.5.2. Avusturya 126
4.5.2.1. Katma Değer Vergisi Uygulamaları 126
4.5.2.2. Gelir Vergisi Uygulamaları 127
4.5.2.3. Kurumlar Vergisi Uygulamaları 127
4.5.2.4. Teşviklerin Değerlendirilmesi 128
4.5.3. Finlandiya 129
4.5.3.1. Katma Değer Vergisi Uygulamaları 129
4.5.3.2. Gelir Vergisi Uygulamaları 129
4.5.3.3. Kurumlar Vergisi Uygulamaları 129
4.5.3.4. Teşviklerin Değerlendirmesi 130
4.5.4. Fransa 131
4.5.4.1. Katma Değer Vergisi Uygulamaları 131
4.5.4.2. Gelir Vergisi Uygulamaları 132
4.5.4.3. Kurumlar Vergisi Uygulamaları 133
4.5.5. Almanya 133
4.5.5.1. Katma Değer Vergisi Uygulamaları 134
4.5.5.2. Gelir Vergisi Uygulamaları 134
4.5.5.3. Kurumlar Vergisi Uygulamaları 135
4.5.5.4. Teşviklerin Değerlendirmesi 135
4.5.6. İrlanda 136
4.5.6.1. Katma Değer Vergisi Uygulamaları 136
4.5.6.2. Gelir Vergisi Uygulamaları 137
4.5.6.3. Kurumlar Vergisi Uygulamaları 137
4.5.6.4. Teşviklerin Değerlendirilmesi 137
4.5.7. Hollanda 138
4.5.7.1. Katma Değer Vergisi Uygulamaları 139
4.5.7.2. Gelir Vergisi Uygulamaları 139
4.5.7.3. Kurumlar Vergisi Uygulamaları 139
4.5.7.4. Teşviklerin Değerlendirmesi 139
BEŞİNCİ BOLUM
TÜRKİYE\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\′DE BEŞERİ SERMAYEYE
SAĞLANAN TEŞVİKLER 141
5.1.TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNİN GENEL GÖRÜNÜMÜ 141
5.1.1. Okullaşma Oranının Gelişimi 142
5.1.2. Mesleki ve Teknik Eğitimin Durumu 143
5.1.3. Eğitim Durumuna Göre İşsizlik Oranlan 144
5.1.4. Eğitim ve Gelir Seviyeleri Arasındaki İlişki 145
5.1.5. Eğitim Harcamalarının Gelişimi 147
5.1.6. Eğitim Performanslarının Karşılaştırması 148
5.1.7. Türk Eğitim Sisteminin Başlıca Sorunları 150
5.2. BEŞERİ SERMAYEYE SAĞLANAN VERGİ TEŞVİKLERİ 151
5.2.1. Gelir Vergisi Kanunu İle Sağlanan Teşvikler 151
5.2.1.1. Eğitim ve Öğretim İşletmelerinde Kazanç İstisnası 151
5.2.1.2. Eğitim Harcamaları için Vergi İndirimi 154
5.2.1.3. Eğitim Amaçlı Bağış ve Yardımların İndirilmesi 156
5.2.1.4. Araştırma ve Geliştirme Harcamaları İndirimi 158
5.2.1.5. Telif kazançları İstisnası 158
5.2.1.6. Tahsil ve Staj Ödemeleri İstisnası 161
5.2.1.7. Çıraklık Ücretleri İstisnası 162
5.2.2. Kurumlar Vergisi Kanunu İle Sağlanan Teşvikler 163
5.2.2.1. Eğitim ve Öğretim İşletmelerinde Kazanç İstisnası 163
5.2.2.2. Kamu Eğitim Kurumları Muafiyeti 165
5.2.2.3. Araştırma ve Geliştirme Kurumları Muafiyeti 167
5.2.2.4. Araştırma ve Geliştirme Harcamaları İndirimi 167
5.2.2.5. Eğitim Amaçlı Bağış ve Yardımların İndirilmesi 170
5.2.2.6. Tahsil ve Staj Ödemeleri İstisnası 171
5.2.3. Katma Değer Vergisi Kanunu ile Sağlanan Teşvikler 172
5.2.3.1. İndirilmiş Oran Uygulaması 172
5.2.3.2. Bedelsiz Teslimlerde KDV İstisnası 173
5.2.3.3. Eğitim Amaçlı Teslimlerde KDV İstisnası 173
5.2.4. Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar İle Sağlanan Teşvikler 174
5.2.4.1. Gümrük Vergisi Muafiyeti 175
5.2.4.2. Katma Değer Vergisi İstisnası 175
5.2.4.3. Yatırım Kredilerine Faiz Desteği 175
5.2.4.4. Sigorta Pirimi Desteği 176
5.2.4.5. Gelir Vergisi Stopajı Desteği 177
5.2.4.6. Vergi İndirimi 178
5.2.4.7. Yatırım Yeri Tahsisi 179
5.2.5. Araştırma ve Geliştirmenin Desteklenmesi Kanunu İle
Sağlanan Teşvikler 180
5.2.5.1. Araştırma ve Geliştirme İndirimi 180
5.2.5.2. Gelir Vergisi Stopajı Teşviki 180
5.2.5.3. Sigorta Primi Desteği 183
5.2.5.4. Damga Vergisi İstisnası 183
5.2.5.5. Teknogirişim Sermayesi Desteği 183
5.2.6. Özel Öğretim Kurumları Kanunu ile Sağlanan Ayrıcalıklar 184
5.2.6.1. Ücret ve Sosyal Yardım Ödemeleri İstisnası 184
5.2.6.2. Mesleki ve Teknik Eğitim ve Öğretim Desteği 185
SONUÇ ve DEĞERLENDİRME 187
EKLER 193
KAYNAKLAR 199
DİZİN 205
Bilgi ve teknolojinin hızla geliştiği 21 inci yüz yılda, ekonomik kal¬kınma ve refahın yükselmesinde beşeri sermayeye duyulan ihtiyaç önemli ölçüde artmıştır. Teorik ve ampirik bir çok çalışma eğitim seviyesi ile eko¬nomik büyüme arasında doğrusal bir ilişki olduğunu göstermektedir. Bu konuda ekonomistler arasında geniş bir uzlaşma söz konusudur.
Adam Smith\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\′in ifadesiyle \\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\"insan sermayesine\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\" yapılan yatırım art¬tıkça ekonomik büyüme hızlanmakta ve gelir dağılımındaki eşitsizlik azal¬maktadır. Gelişmiş OECD üyesi ülkeler ile gelişmekte olan ülkelerin eğitim seviyeleri arasında büyük bir uçurum olduğu gözlenmektedir. Gelişmiş ül¬kelerde son dönemde kuşakların yaklaşık %50\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\′si yüksek öğretime girme başarısı kazanmışken, Afrika ve Asya\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\′nın fakir ülkelerinde bu oran %5\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\′in bile altına düşmüş durumdadır. Dünya genelinde gelir eşitsizliğinin arttığı ya da azaldığı yönünde bir tartışmaya girmeden, şu kadarım söylemek gerekir¬se Gini katsayısı ortalama eğitim başarısının daha yüksek olduğu ülkelerde gelir eşitsizliğinin çok daha düşük olduğunu göstermektedir. Bunun temel sebebi daha fazla insanm eğitime erişmesi ve daha iyi iş olanaklarına sahip olmasıdır. Bir diğer sebep de eğitimde daha fazla eşitliğin, sosyal hareketli¬liği artırması ve uzun dönemde gelir eşitsizliğini azaltmasıdır.
Son dönemde Japonya, Tayvan ve diğer Asya ekonomilerinin eko¬nomik verilerindeki göze çarpan gelişme insan sermayesinin büyüme üzeri¬deki etkisini açıkça ortaya koymaktadır. Doğal kaynaklarının yetersiz olma¬sına, enerji kaynaklarının neredeyse tamamının ithal edilmesine ve Batı ülkeleri tarafından sürekli ayırımcılığa maruz bırakılmalarına rağmen, Asya kaplanları olarak bilinen bu ülkeler iyi eğitimli ve dürüst işgücü sayesinde hızla büyümeyi başarabilmişlerdir. Bunlardan Japonya\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\′nın işgücünün eği¬timine önemli yatırımlar yapmak suretiyle teknolojisini yenilemeye başladığı ikinci Dünya Savaşı sonrasında büyük Japon şirketleri tarafından yaşam
boyu istihdam sistemi oluşturulmaya başlanması bir tesadüf olmayıp, bunda özellikle içinde bulunduğumuz yüzyılın ilk yarısında gerçekleştirilen Japon¬ya işgücü eğitimi anlayışındaki değişikliklerin etkisi büyük olmuştur.
Lutz vd. (2008) tarafından oluşturulan bir eğitim projeksiyonu senar¬yosuna göre; gelecek yirmi yılda Güney Asya\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\′daki çalışma yaşındaki toplam nüfus Çini aşacaktır. Ancak nüfusun eğitim yapısı karşılaştırması bakımın¬dan iki bölge arasında çarpıcı farklılıklar gözlenecektir. Çin\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\′de 2030 yılında çalışma yaşındaki nüfusun %73\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\′ü lise ya da üniversite mezunu olacakken, bu oran Güney Asya\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\′da ancak %40 olabilecektir. Bu ayrışmanın temel se¬bebi son yirmi yılda her iki bölgenin ilk ve orta öğretime yaptıkları yatırım¬lar arasındaki farklılıktan kaynaklanmaktadır. Nitelikli iş gücünde gelecekte ortaya çıkacak bu önemli değişikliklerin, küresel ekonomik sistem içerisin¬deki ağırlıklar bakımından geniş kapsamlı sonuçlar doğurması muhtemeldir. Diğer yandan Sahra Altı Afrika\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\′da insan sermayesinin azlığı geçmişte eğitim sisteminin önemsenmemiş olması ile ilişkilidir ve günümüzde bu baskının devam etmesi sosyal ve ekonomik gelişmeyi önemli ölçüde sınırlandırmak¬tadır.
Beşeri sermaye kavramı başlangıçta bir kısım ekonomist tarafından eleştirilmiş ve bu kavramın insanı köle ya da makine gibi göstereceğine inanılmıştır. Ancak bu gün beşeri sermaye kavramı sadece sosyal bilimler alanında değil, hayatın birçok alanında genel kabul görmüş durumdadır. Nobel ekonomi ödülü sahibi Gary S. Becker: \\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\"Okul eğitimi, bilgisayar kur¬su, sağlık yatırımı, dürüstlük eğitimi, gibi faaliyetlerin de aynı manada birer sermaye olduğunu, çünkü bunlarında; sağlığı artırdığını, kazana yükseltti¬ğini ya da kişinin yaşam boyu kültürüne aşırı katkı sağladığını\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\" ifade etmek¬tedir.
Netice itibariyle beşeri sermaye, diğer sermaye yatırımı şekillerinde olduğu gibi ekonomik kalkınma ve refah artışı için son derece önemlidir. Bu önemin farkına varan Devletler tarafından ciddi manada teşvik edilmekte ve beşeri sermaye yatırımlarına önemli vergi ayrıcalıkları tanınmaktadır. OECD genelinde birçok ülke, beşeri sermaye yatırımlarının doğrudan ve dolaylı maliyetlerinin gerçekleştiği yılda gelir ve kurumlar vergisi matrahın¬dan indirilmesine izin vermekte ve yatırımın maliyetini azaltmak için eğitim ve öğretim hizmetlerini sıfır oranda ya da düşük oranlı katma değer vergisine tabi tutmaktadır. OECD genelinde bu ve benzeri teşviklerden bazen birkaçı aynı anda uygulanabilmektedir.
Bu çalışmanın amacı söz konusu teşviklerin ülke uygulamalarını ana¬liz etmek ve Türkiye için bir takım önerilerde bulunmaktır. Bunun için 31 \\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\′i OECD üyesi ülke olmak üzere toplam 33 ülkenin beşeri sermayeye sağla¬dığı vergi teşvikleri; gelir, kurumlar ve katma değer vergisi ağırlıklı olarak incelenmiş ve özet tablolar halinde sunulmuştur. Ayrıca bu ülkeler içerisin¬de büyük çoğunluğu aynı zamanda Avrupa Birliği üyesi de olan bir kısım ülkedeki ve beşeri sermaye yatırımlarına en geniş teşviklerin sağlandığı Amerika Birleşik Devletlerindeki durum ayrıntılı olarak ele alınmış ve de¬ğerlendirmelerde bulunulmuştur.
Bu çalışmanın ilk baskısıdır, dolayısıyla gözden kaçan hususların ol¬ması muhtemeldir. Konunun uzmanları ve diğer okuyucular tarafından yapılacak katkılar çalışmanın sonraki baskılarının daha faydalı olmasına katkı sağlayacaktır. Saygılarımla.
Doç. Dr. Ali ÇELİKKAYA
acelikka@ogu.edu.tr
Eskişehir, 09 Mayıs 2013
İÇİNDEKİLER
ONSOZ v
İÇİNDEKİLER ix
KISALTMALAR xv
TABLOLAR LİSTESİ xvii
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BÖLÜM
BEŞERİ SERMAYE İLE İLGİLİ GENEL AÇIKLAMALAR 5
1.1. BEŞERİ SERMAYENİN TANIMI 5
1.2. BEŞERİ SERMAYENİN KAPSAMI 7
1.3. BEŞERİ SERMAYENİN DIŞSAL FAYDA VE MALİYETLERİ 8
1.3.1. Eğitimin Parasal Fayda ve Maliyetleri 8
1.3.2. Eğitimin Parasal Olmayan Fayda ve Maliyetleri 9
1.4. BEŞERİ SERMAYENİN EKONOMİK BÜYÜMEYE KATKISI 10
1.5. BEŞERİ SERMAYENİN FİNANSMANINDA KAMUNUN ROLÜ 12
1.5.1. Eğitimin Hizmetlerinin Niteliği 13
1.5.2. Eğitim Hizmetlerinde Etkinlik Kriteri 14
1.5.2.1. Özel Faydalar 14
1.5.2.2. Sosyal Faydalar 14
1.5.2.3. Diğer Faydalar 15
15.3. Eğitim Hizmetlerinde Adalet Kriteri 16
1.6. BEŞERİ SERMAYENİN DÜNYADAKİ GELİŞİMİ 17
1.6.1. Dünya Geneli Okullaşma Oranı 18
1.6.2. Bölgeler İtibariyle Eğitimin Getirişi 19
1.6.3. Nüfusun Eğitim Durumu Karşılaştırması 21
İKİNCİ BOLUM
OECD GENELİNDE BEŞERİ SERMAYEYE
SAĞLANAN TEŞVİKLER 23
2.1. VERGİLEMENİN TEMEL İLKELERİ 24
2.2. EĞİTİMİN DOĞRUDAN MALİYETLERİNE YÖNELİK TEŞVİKLER 26
2.2.1. Eğitim Harcamalarına Sağlanan Gelir Vergisi Teşvikleri 26
2.2.1.1. Çocukların Eğitimine Yönelik Harcamalar 27
2.2.1.2. Lise Sonrası Eğitime Yönelik Harcamalar 28
2.2.1.3. Profesyonel Eğitime Yönelik Harcamalar 28
2.2.2. Eğitim Harcamalarına Sağlanan Kurumlar Vergisi Teşvikleri 33
2.2.3. Eğitim Harcamalarına Sağlanan Katma Değer Vergisi Teşvikleri 38
2.3. EĞİTİMİN FİNANSMAN KAYNAKLARINA YÖNELİK TEŞVİKLER 41
2.3.1. Eğitimin Finansmanında Kullanılan Gelire Sağlananlar 41
2.3.2. Eğitimin Finansmanında Kullanılan Borçlara Sağlananlar 50
2.3.3. Eğitimin Finansmanında Kullanılan Tasarruflara Sağlananlar 51
2.4. EĞİTİMİN SAĞLADIĞI MALİ HAKLARA YÖNELİK TEŞVİKLER 53
2.5. EĞİTİME ZORUNLU İŞVEREN KATKILARINA YÖNELİK TEŞVİKLER 53
2.6. EĞİTİMLİ İŞGÜCÜ TALEBİNE YÖNELİK TEŞVİKLER 54
2.7. ÖZET VE GENEL DEĞERLENDİRME 55
ÜÇÜNCÜ BOLUM
AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİNDE BEŞERİ
SERMAYEYE SAĞLANAN TEŞVİKLER 61
3.1. BEŞERİ SERMAYE YATIRIMLARININ GENEL GÖRÜNÜMÜ 62
3.1.1. Eğitim Harcamalarının Finansman Yapısı 62
3.1.2. Kamu-Özel Eğitimin Gelişimi 64
3.1.3. Eğitim Göstergelerinin Uluslararası Karşılaştırması 66
3.2. BEYERİ SERMAYE YATIRIMLARININ MALİYETİ 68
3.3. BEŞERİ SERMAYE SAĞLANAN VERGİ TEŞVİKLERİ 69
3.3.1. Eğitim ve Araştırma Bursları İstisnası 70
3.3.2. Amerikan Fırsat İndirimi 71
3.3.3. Yaşam Boyu Öğrenme İndirimi 73
3.3.4. Öğrenci Kredi Faizi İstisnası 76
3.3.5. Kredi İptali ve Kredi Geri Ödemesi 78
3.3.6. Eğitim Harcamaları ve Harç İstisnası 79
3.3.7. Coverdell Eğitim Tasarruf Hesabı 80
3.3.8. Nitelikli Öğrenim Programı 84
3.3.9. Bireysel Emeklilik Ek Vergisi İstisnası 86
3.3.10. Eğitim Tasarruf Bonosu Programı 87
3.3.11. İşveren Eğitim Yardımları 89
3.3.12. İşle İlgili Eğitim Harcamaları 89
DÖRDÜNCÜ BOLUM
AVRUPA BİRLİĞİNDE BEŞERİ SERMAYEYE
SAĞLANAN TEŞVİKLER 91
4.1. EĞİTİM SİSTEMİNİN GEÇİRDİĞİ AŞAMALAR 91
4.1.1. İşbirliğinin Olmadığı Dönem (1948-1968) 92
4.1.2. İşbirliğinin Kurulduğu Dönem (1969-1984) 93
4.1.3. Temel Programların Başlatıldığı Dönem (1985-1992) 94
4.1.4. Bilgi Toplumu Algısının Geliştiği Dönem (1993-1999) 95
4.1.5. Eğitimin Birlik Stratejisi Olduğu Dönem (2000 sonrası) 96
4.2. EĞİTİM YATIRIMLARININ GELİŞİMİ 97
4.2.1. Eğitim Yatırımlarının Genel Seviyesi 97
4.2.1.1. Kamu Eğitim Harcamaları 98
4.2.1.2. Özel Eğitim Harcamaları 100
4.2.2. Eğitim Seviyesine Göre Eğitim Harcamaları 100
4.2.2.1. Küresel Kriz Öncesi 101
4.2.2.2. Küresel Kriz Dönemi 101
4.2.2.3. Küresel Kriz Sonrası 103
4.2.3. Öğrenci Başına Eğitim Harcaması 105
4.2.4. Yüksek Öğretim Yatırımları 106
4.2.5. Araştırma ve Geliştirme Harcamaları 110
4.3. EĞİTİM PERFORMASLARININ KARŞILAŞTIRMASI 110
4.3.1. Eğitim Becerilerinin Genel Durumu 111
4.3.2. Eğitim Becerilerinin Karşılaştırması 111
4.4. AVRUPA GENELİNDE BEŞERİ SERMAYEYE SAĞLANAN TEŞVİKLER.. 113
4.4.1. Okul Öncesi Eğitimin Teşviki 114
4.4.2. Özel Eğitime Kaynak Tahsisi 116
4.4.3. Yüksek Öğretime Kamu Desteği 117
4.4.4. Ailelere Sağlanan Eğitim Teşvikleri 120
4.5. BAZI ÜYE ÜLKELERDE BEŞERİ SERMAYEYE SAĞLANAN
TEŞVİKLER 121
4.5.1. Bulgaristan 122
4.5.1.1. Katma Değer Vergisi Uygulaması 122
4.5.1.2. Gelir Vergisi Uygulamaları 123
4.5.1.3. Kurumlar Vergisi Uygulamaları 123
4.5.2. Avusturya 126
4.5.2.1. Katma Değer Vergisi Uygulamaları 126
4.5.2.2. Gelir Vergisi Uygulamaları 127
4.5.2.3. Kurumlar Vergisi Uygulamaları 127
4.5.2.4. Teşviklerin Değerlendirilmesi 128
4.5.3. Finlandiya 129
4.5.3.1. Katma Değer Vergisi Uygulamaları 129
4.5.3.2. Gelir Vergisi Uygulamaları 129
4.5.3.3. Kurumlar Vergisi Uygulamaları 129
4.5.3.4. Teşviklerin Değerlendirmesi 130
4.5.4. Fransa 131
4.5.4.1. Katma Değer Vergisi Uygulamaları 131
4.5.4.2. Gelir Vergisi Uygulamaları 132
4.5.4.3. Kurumlar Vergisi Uygulamaları 133
4.5.5. Almanya 133
4.5.5.1. Katma Değer Vergisi Uygulamaları 134
4.5.5.2. Gelir Vergisi Uygulamaları 134
4.5.5.3. Kurumlar Vergisi Uygulamaları 135
4.5.5.4. Teşviklerin Değerlendirmesi 135
4.5.6. İrlanda 136
4.5.6.1. Katma Değer Vergisi Uygulamaları 136
4.5.6.2. Gelir Vergisi Uygulamaları 137
4.5.6.3. Kurumlar Vergisi Uygulamaları 137
4.5.6.4. Teşviklerin Değerlendirilmesi 137
4.5.7. Hollanda 138
4.5.7.1. Katma Değer Vergisi Uygulamaları 139
4.5.7.2. Gelir Vergisi Uygulamaları 139
4.5.7.3. Kurumlar Vergisi Uygulamaları 139
4.5.7.4. Teşviklerin Değerlendirmesi 139
BEŞİNCİ BOLUM
TÜRKİYE\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\′DE BEŞERİ SERMAYEYE
SAĞLANAN TEŞVİKLER 141
5.1.TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNİN GENEL GÖRÜNÜMÜ 141
5.1.1. Okullaşma Oranının Gelişimi 142
5.1.2. Mesleki ve Teknik Eğitimin Durumu 143
5.1.3. Eğitim Durumuna Göre İşsizlik Oranlan 144
5.1.4. Eğitim ve Gelir Seviyeleri Arasındaki İlişki 145
5.1.5. Eğitim Harcamalarının Gelişimi 147
5.1.6. Eğitim Performanslarının Karşılaştırması 148
5.1.7. Türk Eğitim Sisteminin Başlıca Sorunları 150
5.2. BEŞERİ SERMAYEYE SAĞLANAN VERGİ TEŞVİKLERİ 151
5.2.1. Gelir Vergisi Kanunu İle Sağlanan Teşvikler 151
5.2.1.1. Eğitim ve Öğretim İşletmelerinde Kazanç İstisnası 151
5.2.1.2. Eğitim Harcamaları için Vergi İndirimi 154
5.2.1.3. Eğitim Amaçlı Bağış ve Yardımların İndirilmesi 156
5.2.1.4. Araştırma ve Geliştirme Harcamaları İndirimi 158
5.2.1.5. Telif kazançları İstisnası 158
5.2.1.6. Tahsil ve Staj Ödemeleri İstisnası 161
5.2.1.7. Çıraklık Ücretleri İstisnası 162
5.2.2. Kurumlar Vergisi Kanunu İle Sağlanan Teşvikler 163
5.2.2.1. Eğitim ve Öğretim İşletmelerinde Kazanç İstisnası 163
5.2.2.2. Kamu Eğitim Kurumları Muafiyeti 165
5.2.2.3. Araştırma ve Geliştirme Kurumları Muafiyeti 167
5.2.2.4. Araştırma ve Geliştirme Harcamaları İndirimi 167
5.2.2.5. Eğitim Amaçlı Bağış ve Yardımların İndirilmesi 170
5.2.2.6. Tahsil ve Staj Ödemeleri İstisnası 171
5.2.3. Katma Değer Vergisi Kanunu ile Sağlanan Teşvikler 172
5.2.3.1. İndirilmiş Oran Uygulaması 172
5.2.3.2. Bedelsiz Teslimlerde KDV İstisnası 173
5.2.3.3. Eğitim Amaçlı Teslimlerde KDV İstisnası 173
5.2.4. Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar İle Sağlanan Teşvikler 174
5.2.4.1. Gümrük Vergisi Muafiyeti 175
5.2.4.2. Katma Değer Vergisi İstisnası 175
5.2.4.3. Yatırım Kredilerine Faiz Desteği 175
5.2.4.4. Sigorta Pirimi Desteği 176
5.2.4.5. Gelir Vergisi Stopajı Desteği 177
5.2.4.6. Vergi İndirimi 178
5.2.4.7. Yatırım Yeri Tahsisi 179
5.2.5. Araştırma ve Geliştirmenin Desteklenmesi Kanunu İle
Sağlanan Teşvikler 180
5.2.5.1. Araştırma ve Geliştirme İndirimi 180
5.2.5.2. Gelir Vergisi Stopajı Teşviki 180
5.2.5.3. Sigorta Primi Desteği 183
5.2.5.4. Damga Vergisi İstisnası 183
5.2.5.5. Teknogirişim Sermayesi Desteği 183
5.2.6. Özel Öğretim Kurumları Kanunu ile Sağlanan Ayrıcalıklar 184
5.2.6.1. Ücret ve Sosyal Yardım Ödemeleri İstisnası 184
5.2.6.2. Mesleki ve Teknik Eğitim ve Öğretim Desteği 185
SONUÇ ve DEĞERLENDİRME 187
EKLER 193
KAYNAKLAR 199
DİZİN 205
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı