Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Avrupa Birliği Rekabet Hukukunda Kötüye Kullanma Kriterleri - SERPİL ŞİRAMUN
Avrupa Birliği Rekabet Hukukunda Kötüye Kullanma Kriterleri - SERPİL ŞİRAMUN
Serpil ŞİRAMUN - Vedat Kitapçılık
Sayfa Sayısı
:
132
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2005
ISBN NO
:
9799758875213
350,00
TL GİRİŞ Günümüzün küreselleşen Dünya ekonomisinde, müdahaleci yaklaşımlar ye¬rini serbest piyasa düzenine bırakmıştır. Söz konusu düzen içerisinde, piyasaya giriş ve çıkışlarda herhangi bir müdahalede bulunulmadığından fiyatlar arz ve ta¬lebe göre belirlenmekte, gerek teşebbüsler gerekse müşteriler kararlarını her tür¬lü baskıdan uzakta özgürce alabilmektedirler. Bu kapsamda rekabet, serbest pi¬yasa ekonomisinin özünü teşkil etmektedir. Öyle ki, rekabetçi yapı ile piyasalar¬da dinamik bir gelişme ortamı sağlanacağı gibi, verimlilik artacak ve sonuç ola¬rak toplumsal refah seviyesi yükselecektir. Ancak, anılan etkin rekabet ortamın¬da meydana gelen ve kötüye kullanma olarak nitelendirilebilecek müdahaleci davranışlar, genel karakteristik yapılan itibariyle sömürüye veya ayrımcılığa ya da pazar yapısını değiştirmeye hatta bunların tümüne birden neden olabilecekle¬rinden sistem bütünüyle tehlike altına girebilecektir. Rekabetin öncelikli amacı piyasaya müdahale etmek olmayıp, piyasaya ya¬pılan müdahaleleri önlemektir. Bu kapsamda etkin bir rekabet ortamının tesis edilerek basan ile devam ettirilebilmesi için, iyi işleyen bir rekabet mevzuatının varlığı zorunludur. Yaklaşık 40 yılı aşkın bir süredir uygulanan ve serbest piyasa ekonomisi üzerine kurulu bulunan AB Rekabet Hukukunun ana hedefi, üye dev¬letler arasındaki her türlü sınırlann kaldınlarak ortak pazann tesis edilmesi ve ni¬hayetinde bütünleşmenin gerçekleştirilmesidir. Söz konusu hedefe bağlı olarak anılan mevzuatta, ortak pazar içinde rekabet gücü nispeten sınırlı olan müşteriler ile küçük teşebbüslerin büyük teşebbüsler karşısında korunması gözetildiği gibi, kaynaklann etkin kullanımı sağlanarak üretimin artınlması ve bu bağlamda da rekabetçi yapının canlı tutulması öngörülmüştür. Yukarıda belirtmiş olduğumuz üzere, Topluluk bakımından rekabet mevzu¬atı hayati bir öneme sahiptir. AB mevzuatında da, Dünya′daki diğer ileri düzen¬lemelerde olduğu gibi, rekabete ilişkin hükümler üç grupta toplanmaktadır. Bun¬lar; rekabetin kısıtlanması ve hakim durumun kötüye kullanılmasının yasaklan¬ması ile birleşme ve devralmalann denetim altında tutulması şeklinde sıralanabi¬lir. ATA′nın 82. maddesinde, pazarda hakim durumda bulunan teşebbüslerin ha¬kim durumda olmaktan kaynaklanan imkanlannı kötüye kullanmaları açıkça ya¬saklanmaktadır. Söz konusu madde kapsamında yer alan kötüye kullanma kavra- 13 mı kısaca, hakim durumdaki bir teşebbüsün rekabet koşullarının varolduğu bir ortamda elde edemeyeceği haksız bazı yararlan elde etmesi şeklinde tanımlana¬bilir. Esasen kavramın enginliği, 82. madde kapsamı içinde kanun koyucuyu doğrudan bir tanımlama yapmaktan ala koymuş, sınırlayıcı olmayan örneklerle kötüye kullanma kavramı izah edilmeye çalışılmıştır. Bu haliyle kavramın geniş yorumlanması sınırların aşılmasını sağlayacağı gibi, gereğinden fazla geniş ele alınması da özellikle yasaklamada caydırıcılığın sağlanması için, getirilen dü¬zenlemelerin ağırlığı nedeniyle pazarın sağlıklı işleyişi bakımından tehlikeli ola¬bilecektir. Bu itibarla kavram izah edilmeye çalışılırken hassas dengelerin korun¬ması zorunludur. ATA′nın 82. maddesi′nde, hakim durumun kötüye kullanılması genel ifade¬lerle düzenlenerek yasaklanmıştır. Yasaklamanın uygulama içinde yön bulması ise, Komisyon ve ATM kararlan ile gerçekleştirilmiştir. Bu nedenle, çalışmamı¬zın tamamında ilgili konulan değerlendirirken mevzuat ile birlikte, ağırlıklı ola¬rak yargı kararlan ve doktrinde yer alan görüşlere başvurulmuştur. Bütünleşme hedefi içinde AB Rekabet Hukukunun temellerinden birini oluşturan ve kesin olarak tanımlanması gerçekten zor olan kötüye kullanma kriterlerini doğrudan incelemeye başlamadan önce, ön bilgi olarak çalışmanın I. Bölümü′nde, Toplu¬luk Rekabet Hukukunun amacını ve kötüye kullanma yasağına hakim olan ilke¬leri açıklamanın yararlı olacağı düşünülmüştür. Buna göre, AB Rekabet Hukuku¬nun önceliği ile doğrudan etkililiği ve uygulanması ilkeleri kötüye kullanma ya¬sağını da kapsamaktadır. Söz konusu ilkeler 82. maddenin üye ülkeler nezdinde basan ile uygulanması bakımından önemlidir. Öte yandan, AB rekabet düzeni içinde hakim durumda bulunmak değil kötüye kullanmanın yasaklandığı, söz ko¬nusu kötüye kullanma halinin hukuka aykın olarak kabul edilebilmesi için, üye devletler arasındaki rekabet düzenini olumsuz yönde etkilenmesi gerektiği aynı bölüm içinde izah edilmeye çalışılmıştır. Bölüm içinde aynca, rekabet düzeninin diğer temelini oluşturan ATA′nın 81. maddesi, sistemin işleyişini ortaya koymak bakımından kısaca ele alınarak 82. maddeyle bir karşılaştırma yapılmıştır. II. Bölüm′de; kötüye kullanma kavramının izahından önce 82. maddede yer alan ilgili pazar, hakim durum, nedensellik bağı gibi temel unsurlar ele alınarak maddenin bütünü anlatılmıştır. Daha sonra, rekabeti ortadan kaldıran bir davra¬nış olarak kötüye kullanma kavramının genel olarak açıklanmasına geçilmiş ve bu kısmı teorik sınıflandırmalar izlemiş, sonuç olarak söz konusu kavram engel¬leme, sömürü ve pazar yapısını değiştirme şeklinde genel olarak üçlü bir sınıf¬landırmaya tabi tutulmuştur. Bu kısmı, ATA′nın 82. maddesinde kötüye kullan¬ma için verilen örnekler de dikkate alınarak, uygulamada karşılaşılan kötüye kul¬lanma olarak kabul edilebilecek davranışların incelenmesi izlemektedir. Anılan davranışlar sıklıkla değişik fiyat uygulamaları şeklinde ortaya çıkabildiği gibi; mal veya hizmet vermeden kaçınma, haksız ek sözleşme koşullarının uygulan- 14 ması, fikri mülkiyet haklarının kullanılması, üretim veya pazarlama ya da teknik gelişmenin kısıtlanması, birleşme ve devralmalar, ithalat ve ihracat kısıtlamaları veya rakiplerin maliyetlerini yükseltmek şeklinde de olabilmektedir. Hiç kuşku¬suz, belirtmiş olduğumuz bu davranışlar her durumda kötüye kullanma olarak ni-telendirilemeyeceği gibi, kötüye kullanma halleri bunlarla da sınırlı değildir. Bu bölümde yapılan incelemenin amacı daha çok kötüye kullanma kavramına veril¬mesi gereken anlamı ortaya koymaya çalışmaktadır. Bölümün son kısmında kö¬tüye kullanmanın hukuki sonuçlarına yer verilmiştir. III. Bölüm, Türk Hukuku bakımından kötüye kullanma yasağının uygulan¬masına ayrılmıştır. Esasen, ülkemiz rekabet mevzuatı AB Rekabet Hukukuna uy¬gun olarak hazırlandığından, bu bölüm içinde kötüye kullanma kavramına ülke¬miz uygulamasında yüklenilen anlam incelenmiştir. Başka bir ifadeyle, üçüncü bölüm bir önceki bölümün kendi hukukumuz açısından uygulamasını göstermek¬tedir. Nitekim, Bölüm başında RKHK′dan önceki durumun kısa bir değerlendi¬rilmesi yapılarak, kötüye kullanma kavramı ülkemiz hukukundaki diğer ilgili mevzuat hükümleri kapsamında ele alınmış ve bu konudaki boşluk ortaya koyul¬maya çalışılmıştır. Bundan sonra, RKHK′nun kötüye kullanma yasağına ilişkin 6. maddesi kavramın daha iyi anlaşılabilmesi bakımından genel olarak incelen¬miş, söz konusu inceleme yapılırken, bu bölümün diğer kısımlarında da tekrar¬landığı üzere, AB rekabet mevzuatı ile Komisyon ve ATM kararlarıyla karşılaş¬tırmalarda bulunulmuştur. Daha sonra, Kanunda verilen örnekler sistematik ola¬rak izlenilerek uygulamada ortaya çıkan kötüye kullanma sayılabilecek eylem ya da işlemlerin kapsamlı olarak incelemesine geçilmiştir. Öte yandan, bir mevzu¬atın etkin olarak uygulanması, yaptırımların caydırıcılığına bağlı bulunmaktadır. Bu nedenle, Rekabet Kurulu′nun hukuka aykırılık halinde alacağı kararlar ile ko¬nu adli yargıya intikal ettiğinde verilecek kararlar önem taşımaktadır. Ülkemiz uygulamasında Rekabet Kuruluna AB Komisyonu′na benzer yetki ve görevler ta¬nınmıştır. Çalışmamızda Kurulun yetkileri incelendikten sonra aynca, Topluluk Rekabet Hukuku′nda da çözümü üye ülkelerin ulusal hukuklanna bırakılmış olan kötüye kullanma neticesinde yapılan işlemlerin geçersizliği ve aynca doğa¬bilecek tazminat hakkının haksız fiil sorumluluğu ve objektif özen borcu kapsa¬mında nasıl değerlendirilmesi gerektiği üzerinde durulmuştur. 15 ÖNSÖZ Hakim durumdaki teşebbüslerin güçlerini kötüye kullanarak haksız menfaat elde etmeleri sonucunda piyasadaki ticaret ortamı zarar göreceğinden, bu tür mü¬dahalelerin hukuk düzeni tarafından himaye edilmesi düşünülemez. Rekabet dü¬zeni bakımından çok önemli olan bir konu olan hakim durumun kötüye kullanıl¬masının yasaklanmasını kısaca bu şekilde ifade etmek mümkün olmakla birlikte, konunun boyutlarının genişliği ve hassasiyeti nedeniyle kötüye kullanma kavra¬mının sınırlarının belirlenmesinde güçlük bulunmaktadır. Nitekim Avrupa Birli¬ği Rekabet Hukuku′nun temel düzenlemelerinden biri olan ve emredici nitelikte bulunan ATA′nın 82. maddesi ile hakim durumun kötüye kullanılması yasaklan¬mış, kanun koyucu sadece genel esasları belirlemekle yetinmiştir. Anılan düzen¬lemede yer alan esaslar dışında kalan hususlar ise uygulamayla, başka bir ifadey¬le ATM ve Komisyon kararlarıyla yön bulmaktadır. Gelişmiş ülkelerde benimsenen serbest piyasa düzeninin en önemli unsurla¬rından biri olan dürüst ve adil bir rekabet ortamının yaratılarak korunması gere¬ği, gecikmeli de olsa 13 Aralık 1994 tarihinde yürürlüğe giren Rekabetin Korun¬ması Hakkındaki Kanun ile ülkemiz bakımından da kabul edilmiştir. Esasen, söz konusu yasanın hazırlanmasındaki en önemli etkenlerden birisi de, ülkemizin Avrupa Birliği (AB) ile imzalamış olduğu Ortaklık Anlaşmasında yer alan reka¬bet mevzuatının uyumlaştırılmasına ilişkin taahhütlerimiz olmuştur. Rekabete ilişkin mevzuat ise, AB′nin ana hedeflerinin gerçekleştirilmesi bakımından Top¬luluğun olmazsa olmazını oluşturmaktadır. Bugün için, AB Rekabet Hukuku gü¬nümüzde örnek alınacak bir içeriğe sahip bulunmaktadır. Bu haliyle AB′ne tam üyelik için beklemede bulunan ülkemiz bakımından AB Rekabet Hukuku′nun ör¬nek alınması zorunlu olduğu kadar yarar da sağlamıştır. Nitekim, mevcut durum itibariyle AB mevzuatına paralel hükümler içeren Türk Rekabet Hukuku, Reka¬bet Kurulu ve yargı kararlarıyla da giderek etkin olarak uygulanıp, şekillenmek¬tedir. Avrupa Birliği Rekabet Hukukunda Kötüye Kullanma Kriterleri konulu bu çalışmanın temeli istanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Avrupa Toplu¬luğu Anabilim Dalı′nda 17 Nisan 2002 tarihinde tamamlanan doktora çalışması¬na dayanmaktadır. Kitapta, tez çalışmasına sadık kalınarak anılan tarihe kadar olan ilgili mevzuat değerlendirilmiş olup, sehven yapılan hataların düzeltilmesi dışında içerikte bir değişiklik yapılmamıştır. Bu çalışmanın ortaya çıkmasında emeği geçen tüm hocalarıma, arkadaşları¬ma ve aileme çok teşekkür ederim. Aynca doktora çalışmasına başladığım tarih¬ten itibaren her zaman büyük destek veren, birlikte çalışmaktan onur duyduğum Sayın Prof. Dr. Hüseyin HATEMÃ�′ye teşekkürlerimi sunarım. Dr. S. Serpil ŞÃ�RAMUN İÇİNDEKİLER Sayfa ÖNSÖZ 5 İÇİNDEKİLER 7 KISALTMALAR 11 GİRİŞ 13 I. BÖLÜM AVRUPA BİRLİĞİ REKABET HUKUKUNUN AMACI VE KÖTÜYE KULLANMA YASAĞINA İLİŞKİN İLKELER A. Avrupa Birliği Rekabet Hukukunun Amacı 16 B. Kötüye Kullanma Yasağının Özellikleri 18 1. Kötüye Kullanma Yasağının Üstünlüğü ile Doğrudan Etkililiği ve Uygulanması 18 2. Hakim Durumun Değil Kötüye Kullanmanın Yasak Olması 19 3. Ortak Pazar İçinde Rekabetin Olumsuz Etkilenmesi 19 C. ATA′nın 81. Maddesiyle Karşılaştırılması 20 II. BÖLÜM AVRUPA BİRLİĞİ REKABET HUKUKU′NA GÖRE KÖTÜYE KULLANMA A. Genel Unsurlar 22 1. İlgili Pazar 23 2. Teşebbüs 25 3. Hakim Durum 28 7 4. Hakim Durumla Kötüye Kullanma Arasındaki Nedensellik Bağı .. 31 Kötüye Kullanma 32 1. Genel Olarak Kötüye Kullanma Kavramı 32 2. Kötüye Kullanma Hallerinin Sınıflandırılması 34 3. Kötüye Kullanma Örnekleri 38 a. Fiyat Uygulamaları 39 (1) Yıkıcı Fiyatlar 39 (2) Aşın Fiyatlar 43 (3) Fiyat Ayrımcılığı 44 (4) Fiyat Sıkıştırması 46 (5) indirim ve Primler 47 i. Sadakat İndirimi ve Primi 48 ii. Hedef İndirimi ve Primi 50 b. Mal Verme veya Hizmet Sunmadan Kaçınma 51 (1) Genel Olarak 51 (2) Esaslı Unsur Kuralı 55 c. Haksız Ek Sözleşme Koşullarının Uygulanması 58 d. Fikri Mülkiyet Haklarının Kullanılması 60 e. Üretim, Pazarlama veya Teknik Gelişimin Kısıtlanması 63 f. Birleşme ve Devralmalar 63 g. İthalat ve İhracat Kısıtlamaları 65 h. Çapraz Sübvansiyon 65 Kötüye Kullanmanın Hukuki Sonuçlan 66 1. Genel Olarak 17 Sayılı Konsey Tüzüğü 66 a. Komisyonun İnceleme ve Soruşturma Prosedürü 67 b. Komisyonun Alabileceği Kararlar 68 (1) İhlalin Sona Erdirilmesi ve/veya Olumlu Bir Davranışta Bulunulması Karan 68 (2) İhtiyati Tedbir Karan 69 (3) Para Cezası Kararı 70 c. Komisyon Kararlarının İptali 71 2. Özel Hukuk Sonuçlan 71 a. Geçersizlik 71 b. Tazminat 72 III. BÖLÜM ÜLKEMİZ HUKUKU BAKIMINDAN KÖTÜYE KULLANMA A. Anayasal Zorunluluk 75 B. Rekabetin Korunması Hakkındaki Kanundan Önceki Durum 75 C. Rekabetin Korunması Hakkında Kanun 79 1. Genel Olarak 79 a. İlgili Pazar 81 b. Teşebbüs 82 c. Hakim Durum 83 2. Kötüye Kullanma Kavramı 84 3. Kötüye Kullanma Halleri 85 a. Rakipleri Engelleme ve Faaliyetlerini Zorlaştırma 85 b. Ayrımcılık 87 c. Ek Satış Yükümlülükleri 91 d. Başka Pazardaki Kötüye Kullanma 92 e. Tüketicinin Zararına Girişimler 93 f. Birleşme ve Devralmalar 93 g. Fikri Mülkiyet Haklarının Kullanılması 96 4. Kötüye Kullanmanın Sonuçları 98 a. İdare Hukuku Bakımından 98 b. Özel Hukuk Bakımından 102 (1) Geçersizlik 102 9 (2) Tazminat 109 SONUÇ VE ÖNERİLER 115 KAYNAKÇA 126 EKLER 130 1. Yararlanılan ATM ve Komisyon Kararlan 130 2. Yararlanılan Rekabet Kurulu Kararlan 132 --
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı