Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Avrupa Birliği Çevre Hukuku
Avrupa Birliği Çevre Hukuku
Ahmet M. GÜNEŞ
Sayfa Sayısı
:
538
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2011
ISBN NO
:
9786055373207
450,00
TL
Dr. Ahmet M. Güneş
1979 yılında Batman\′da doğan Dr. Ahmet M. Güneş, 2001 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi\′nden mezun olmuştur. 2002 yılında avukat¬lık stajını tamamlayan yazar, MEB\′den aldığı burs ile 2003-2004 yılları arasında Berlin\′de Almanca dil kursuna devam etmiş, ardından 2005 yı¬lında Münster Üniversitesi Hukuk Fakültesi\′nde \"Die Bewertung der Um-weltauswirkungen in der UVP\" başlıklı tezi ile yüksek lisansını (LL.M.) tamamlamış ve 2007 yılında Bielefeld Üniversitesi Hukuk Fakültesi\′nde \"Das Schutzregime der FFH-Richtlinie und seine Umsetzung in nationa-les Recht\" başlıklı tezi ile hukuk doktoru (Dr. iur.) unvanını almıştır.
GİRİŞ
Tarihsel açıdan bakıldığında, bütünleşmiş bir Avrupa düşünce¬sinin 20. yüzyılın ortalarında ortaya çıkmış yeni bir düşünce olmadığı, Avrupa\′da bir birlik oluşturulmasına yönelik fikirlerin esasında 14. yüz¬yıla kadar uzandığı anlaşılacaktır.1 İlk izlerine Fransız hukukçu Pierre Dubois\′un eserlerinde rastlayabileceğimiz birleşik Avrupa düşüncesi, za¬manla Duck de Sully, Montesquieu, Rousseau, Voltaire, Kant, Proudhon ve Victor Hugo gibi düşünürler tarafından da benimsenerek geliştirilmiş¬tir. I. Dünya Savaşı\′nın ortaya çıkardığı kötü tecrübeler ise, Avrupa dev¬letlerinin eşitlik temelinde gönüllü ve barışçı birliğini gerçekleştirmeye yönelik düşüncelerin yaygınlaşmasını sağlamıştır. Bununla birlikte, Avru¬pa Birliği\′nin kuruluşunu sağlayan en önemli etkenin II. Dünya Savaşı\′nın yol açtığı acı yıkım olduğunu belirtmek gerekir. Bu tür acı olayların bir daha yaşanmaması için kendi aralarında bir işbirliği arayışına giren Avru¬pa devletleri, Avrupa\′da politik birliğin gerçekleştirilebilmesi için önce¬likle ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi ve bu ilişkilerin yeniden bir savaşa neden olmayacak şekilde düzenlenmesi gerektiği sonucuna varmıştır.
Avrupa bütünleşmesine giden süreçteki en önemli gelişmelerden biri de, İngiltere Başbakanı Winston Churchill\′in 19 Eylül 1946 tarihinde Zürich\′te yaptığı konuşmada Avrupa devletlerinin ABD gibi birleşik bir devlet oluşturmaları gerektiğini ifade etmesi olmuştur. Siyasal ve sosyal konularda işbirliğini amaçlayan Avrupa Konseyi\′nin 5 Mayıs 1949\′da kurulması, Avrupa devletleri arasında ekonomik işbirliğinin hayata ge¬çirilmesine yönelik görüşmeleri daha da hızlandırmıştır. Ekonomik ba¬kımdan Avrupa\′nın bütünleşme sürecinin başlangıcı sayılabilecek önemli gelişmelerden bir diğeri, Fransa Dışişleri Bakanı Robert Schuman tarafın¬dan Mayıs 1950\′de açıklanan bildirgedir. Bu bildirge, Fransa ile Almanya arasında o zamanların en önemli sanayi kolu durumunda olan kömür ve çelik endüstrisinde bir birliğin oluşturulmasını ve bu alandaki kararların yüksek bir otorite tarafından alınmasını öngörmekte idi. Fransa, Federal Almanya, İtalya, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg tarafından 18 Nisan 1951\′de Paris\′te imzalanan ve bugünkü Avrupa Birliği\′nin temelini oluş¬turan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğunun Kuruluşuna İlişkin Antlaş¬ma (AKÇTA), esas olarak Schuman tarafından açıklanan bildirgeyi esas almakta, II. Dünya Savaşı\′nm Avrupa\′daki doğal kaynakların paylaşımın¬dan çıktığı düşüncesine dayanmakta ve öncelikli olarak ortak bir pazar oluşturulması amacını gütmekte idi.
1950\′li yılların başında kurulan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu\′nun (AKÇT) ile Avrupa\′da başlayan bütünleşme süreci, 1957 yılında Roma\′da imzalanan Avrupa Ekonomik Topluluğu Antlaşması (AETA) ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu Antlaşması (AAET) ile yeniden hızlanmıştır. 8 Nisan 1965 tarihinde Brüksel\′de imzalanan Bir¬leşme Antlaşması ile her üç Topluluk için görev yapmak üzere ortak bir konsey ve komisyon oluşturulmuş, böylece Avrupa Toplulukları kendi aralarında kısmen birleştirilmiştir. 28 Şubat 1986 tarihinde imzalanan Avrupa Tek Senedi (ATS) ise, topluluğun kurucu antlaşmalarında ilk köklü değişiklikleri gerçekleştirerek, ortak pazarın önündeki fiziki, tek¬nik ve mali engellerin 1992 yılının sonuna kadar kaldırılıp tek pazarın oluşturulmasını öngörmekte idi. Bunların haricinde, 7 Şubat 1992 tari¬hinde imzalanan ve Avrupa Topluluğu\′nda ekonomik ve siyasal bütün¬leşmenin tam olarak gerçekleştirilmesine yönelik en önemli belgelerden biri olan Maastricht Antlaşması, üç sütunlu bir yapıya dayanan hukuki ve siyasal bir varlık olarak Avrupa Birliği\′ne ilk defa değinmiştir. 2 Ekim 1997 tarihinde imzalanan Amsterdam Antlaşması ise, Avrupa Birliği\′ni kuran Maastricht Antlaşması\′nda ilk kez değişiklikler yapmış ve Avrupa bütünleşmesinin önündeki engelleri kaldırarak, bütünleşme sürecini hız¬landırmayı amaçlamıştır.
Avrupa Birliğinin entegrasyon süreci, 21. yüzyılda da devam et¬miştir. 26 Şubat 2001 tarihinde imzalanan Nice Antlaşması, Avrupa Birliği\′nin genişleme sürecine hazırlanmasına yönelik birçok kurumsal değişiklik öngörmüştür. Ancak Nice Antlaşması\′nda öngörülen değişik¬liklerin üye sayısı nerdeyse iki katına çıkmış olan Avrupa Birliği\′nin so¬runlarını yeterince çözemediğinin anlaşılması, yeni çözüm arayışlarının bir sonucu olarak 29 Ekim 2004 tarihinde Avrupa Birliği üyesi devletlerin Roma\′da Avrupa Birliği Anayasa Antlaşması\′nın imzalanmasını sağlamış¬tır. Bununla birlikte, Avrupa Birliği\′nin hedeflediği bütünleşme sürecini güvence altına alarak son genişleme dalgası ile ortaya çıkan sorunların çözümünde kilit bir rol üstlenmesi beklenen bu anayasa taslağı, 2005 yılında Fransa ve Hollanda\′da gerçekleştirilen referandumların olumsuz sonuçlanması nedeniyle yürürlüğe girememiştir. Ancak, Avrupa Birliği Anayasa Antlaşması\′nın onay sürecinin başarısızlıkla sonuçlanmasının Avrupa Birliğinde köklü reformların yapılmasını amaçlayan girişimleri ortadan kaldırmadığını belirtmek gerekir. Nitekim 13 Aralık 2007 tari¬hinde imzalanan ve 1 Aralık 2009\′da yürürlüğe giren Lizbon Antlaşması ile Avrupa Birliği Anayasası\′nda öngörülen değişiklikler önemli ölçüde aynen kabul edilmiştir. Lizbon Antlaşması, Birliğin kurumsal yapısı ve işleyişine dair öngördüğü değişiklikler ile Avrupa Birliği\′ne yeni bir gö¬rünüm kazandırmıştır.
İnsanlık tarihinde farklı ulusların Avrupa Birliği\′nde olduğu gibi gönüllü olarak bir araya geldiği başka bir örnek yok gibidir. Avrupa bü¬tünleşmesinin temelinde yatan düşünce başlangıçta ekonomik kökenli idi. Ancak özellikle Avrupa Tek Senedi\′nin kabulünden sonra ekonomik nedenlerin yanında politik nedenlerin de Avrupa bütünleşme süreci üze¬rinde belirleyici olmaya başladığını ifade etmek gerekir. Hatta günümüzde Avrupa bütünleşmesinde politik nedenlerin ekonomik nedenlerin önüne geçtiğini belirtmek yanlış olmayacaktır. Bu bağlamda ekonomik bütünleşme, politik bütünleşmeye giden yolda önemli bir kilometre taşı ve aynı zamanda politik bütünleşmenin vazgeçilmez ön koşulu olarak görülmektedir.2 Burada belirtilmesi gereken diğer bir husus, Avrupa bütünleşmesinin nerede son bulacağı, nihai amacının\" ne olacağı, hukuki ve siyasal olarak ne şekilde sonlandırılacağı konusunda kesin bir görüşün mevcut olmadığıdır. Bütünleşme süreci, Avrupa\′da yaşayan insanların birliğine doğru ilerlemekte, her atılan adını bir sonrakinin altyapısını oluşturmaktadır.3 Dolayısıyla Maastricht, Amsterdam, Nice ve Lizbon Antlaşmaları, bu siyasal ve ekonomik bütünleşme sürecinin son aşaması değildir; ki bu nedenle Avrupa bütünleşme süreci, sonu belli olmayan bir serüvene benzetilmektedir.
Başlangıcında yalnızca ekonomik bütünleşme yolunda ilerlemeler kaydeden Avrupa Birliği, sonraki zamanlarda politik bütünleşme adına tarım, güvenlik, sağlık, turizm, eğitim, enerji ve çevre gibi alanlarda da ortak politikalar geliştirmek zorunda kalmıştır. Çevrenin korunması her ne kadar Avrupa Birliği\′nin ilk dönemlerinde temel kaygılar arasında yer almamışsa da, sanayileşme ve buna bağlı olarak doğal kaynakların yoğun kullanımının ortaya çıkardığı ciddi çevresel sorunlar çevre konusunda ortak politikaların oluşturulmasını gerekli kılmıştır. Avrupa Birliği\′nin ortak bir çevre politikası oluşturma yönündeki ilk somut adımını 1972 yılında kabul edilen Paris Deklarasyonu oluşturmaktadır. Avrupa çevre politikasına ilişkin temel ilkelerin resmi düzeyde ilk defa ortaya konduğu bu deklarasyondan önce Birliğin ortak bir çevre politikasının varlığından söz etmek mümkün değildir. Ortak bir çevre politikasına dair esasların Avrupa Birliği kurucu antlaşmalarına girmesi ise, 1987\′de yürürlüğe giren Avrupa Tek Senedi\′ne rastlamaktadır. Bunun yanı sıra, 1992 yılında im¬zalanan Maastricht Antlaşması ile çevre alanına politika statüsü verilmiş ve çevrenin korunması açıkça Topluluk hedefleri kapsamına alınmıştır. Birlik çapında serbest rekabet ve serbest dolaşımın sağlanabilmesi için ortak çevre politikalarının gerekliliği, Avrupa kamuoyunun çevre sorun¬ları konusunda gösterdiği hassasiyet, üye ülkelerdeki yaşam koşullarının iyileştirilmesi ve yaşam kalitesinin bütün Avrupa\′da ortak bir düzeye yükseltilmesi amacının Avrupa Birliği\′nin çevre sorunları ile ilgilenme¬sini zorunlu kılması ve sınıraşan niteliklerinden dolayı çevre sorunları ile mücadelede uluslararası işbirliğinin gerekliliği ise, Avrupa Birliği\′ni ortak bir çevre politikası oluşturmaya iten başlıca nedenler olmuştur.4
Ekonomik bütünleşme ve işbirliğini gerçekleştirmeye yönelik diğer konular karşısında çevrenin korunması her ne kadar Avrupa Birliği\′nin gündemine nispeten geç bir dönemde girmişse de, Avrupa Birliği\′nin günümüzde oldukça gelişmiş bir çevre politikasına sahip olduğunu be¬lirtmek gerekir. Özellikle Avrupa Tek Senedi\′nin yürürlüğe girmesinden itibaren çevre politikasının değişik sektörlerinde çok sayıda hukuki dü¬zenlemeyi kabul eden Avrupa Birliği, oldukça kapsamlı bir çevre mevzu¬atının oluşumunu sağlamıştır. Öte yandan Birliğin çevresel konulardaki hukuki düzenlemelerinin sayısı gün geçtikçe daha da artmakta ve Avrupa Birliği\′nin çevre alanında öngördüğü hukuki düzenlemeler dünyanın en sıkı çevre koruma düzenlemeleri arasında yer almaktadır. Çevre sorunları ile mücadelede uluslararası alanda da çoğu kez öncü bir rol üstlenen Av¬rupa Birliği, çevre alanında birçok uluslararası antlaşmanın hazırlanması ve kabulünde de aktif olarak yer almıştır. Bunların dışında, Birliğin çevre alanındaki düzenlemeleri ile ilgili hukuki meseleler sıklıkla Avrupa Adalet Divanına taşınmakta, Divan oluşturduğu içtihatlar ile çevrenin Avrupa Birliği düzeyinde korunmasına önemli bir katkı sunarak Birliğin çevre hukukunun gelişimine yön vermektedir. Burada belirtilmesi gereken diğer bir nokta, üye devletlerin ulusal çevre hukuklarının büyük ölçüde Avrupa Birliği\′nin çevre hukuku alanındaki düzenlemeleri tarafından şekillendirildiğidir. Bir başka deyişle, üye devletlerin çevre mevzuatında yer alan düzenlemelerin büyük bir kısmı esasında Avrupa Birliği\′nin ilgili düzenlemelerine dayanmaktadır. Tüm bu açıklamalar ışığında, Avrupa Birliği çevre hukukunun Birlik hukukunun en dinamik alanlarından biri¬ni oluşturduğunu ifade etmek gerekir.
Çalışmamız esas olarak iki bölümden oluşmaktadır. Avrupa Birliği çevre hukukunun genel esaslarına ilişkin ilk bölümde, öncelikle Avrupa Birliği çevre hukukunun tarihsel gelişimi, Avrupa Birliği\′nin hukuki dü¬zeni, kurumsal yapılanması ve işleyişi ele alınacaktır. Bunun devamında, başta ABÇUİA\′nın 191 ve 192. maddeleri olmak üzere Avrupa Birliği çevre politikasının kurucu antlaşmalardaki hukuki dayanakları üzerinde yoğunlaşılacaktır. Çalışmamızın ikinci bölümünde ise, Avrupa Birliği\′nin ikincil düzeydeki çevre hukuku ele alınacaktır. Avrupa Birliği\′nin ÇED, doğa koruma, çevresel sorumluluk, gen teknik, su koruma, kimyasallar ve atık hukuku gibi sektörlerdeki düzenlemeleri bu bölümde işlenecektir.
ÖNSÖZ
21 Aralık 2009 tarihinde Brüksel\′de gerçekleştirilen Hükümetlera-rası Katılım Konferansının bakanlar düzeyindeki 8. toplantısında alınan bir karar ile Türkiye\′nin Avrupa Birliği katılım müzakerelerinde çevre fas¬lı açılmıştır. Böylelikle Türkiye, Avrupa Birliği\′nin çevrenin\′korunmasına ilişkin düzenlemelerini ulusal hukukuna aktarmak ve ulusal mevzuatını Avrupa Birliği hukuku ile uyumlu hale getirmek yükümlülüğü altına gir¬miştir. Elinizdeki eser, Avrupa Birliği çevre hukuku alanında ülkemizde var olan kaynak boşluğunu doldurmak amacıyla hazırlanmıştır. İki kısım¬dan oluşan eserimizde bu doğrultuda, Avrupa Birliği\′nin çevrenin korun¬masına ilişkin birincil nitelikteki normlarının yanı sıra ikincil nitelikteki düzenlemeleri de ele alınmıştır. Bu çalışmanın hazırlanması sırasında sağladığı hoşgörülü ortam ve destekten dolayı öncelikle değerli Hocam Prof Dr. Adem Sözüer\′e kalbi teşekkürlerimi sunmak isterim. Bunun haricinde, bu çalışmamın ortaya çıkmasında içten teşvik ve yardımlarını gördüğüm Bielefeld Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyelerinden kıymetli Hocam Prof. Dr. Andreas Fisahn\′a şükranlarımı iletmek isterim. Ayrıca, sağladığı burs ile bu çalışmanın oluşumuna ciddi bir maddi katkı sunan Alman Akademik Değişim Servisine (DAAD) teşekkürü zevkli bir borç sayıyorum. Aynı şekilde, kaynakların toplanması sürecinde katkı ve desteğini gördüğüm Düsseldorf Barosu avukatlarından değerli dostum Tarkan Baran\′a., kitabın incelenmesine ilişkin isteğimi nezaketle kabul eden Doç. Dr. Sevim Budak\′a, kitabın tashihinde değerli yardımlarını esirgemeyen eşim Fatoş ve kardeşim Rıdvan Güneş\′e ve kitabın baskı ve dizgisinin hızlı bir şekilde gerçekleşmesini sağlayan Erol Öze en içten teşekkürlerimi sunmayı bir görev telakki ediyorum. Kitaba ilişkin görüş ve önerilerinizi guneslaw(a)hotmail.com adresine iletmeniz beni sevindi¬recektir. Kitabın ilgililere yararlı olması dileğiyle....
Dr. Ahmet M. Güneş
Beyazıt - Temmuz 2011
İÇİNDEKİLER
Birinci Bölüm
AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE HUKUKUNUN GENEL ESASLARI
I. AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE HUKUKUNUN TARİHSEL
GELİŞİMİ 7
A. Birinci Evre (1958-1972) 7
B. İkinci Evre (1972-1987) 8
C. Üçüncü Evre (1987-1993) 10
D. Dördüncü Evre (1993-1999) 13
E. Beşinci Evre (1999\′dan Günümüze) 15
1. Amsterdam ve Nice Antlaşmaları 15
2. Avrupa Birliği Anayasa Taslağı 18
3. Lizbon Antlaşması 19
II. AVRUPA BİRLİĞİ\′NİN ÇEVRE EYLEM
PROGRAMLARI 27
A. Genel Olarak 27
B. Birinci Çevre Eylem Programı (1973-1976) 28
C. İkinci Çevre Eylem Programı (1977-1981) 30
D. Üçüncü Çevre Eylem Programı (1982-1986) 31
E. Dördüncü Çevre Eylem Programı (1987-1992) 32
F. Beşinci Çevre Eylem Programı (1993-2000) ... 33
G. Altıncı Çevre Eylem Programı (2002-2012) 34
III. AVRUPA BİRLİĞİ\′NİN HUKUK DÜZENİ 35
A. Avrupa Birliği Hukukunun Kaynakları 35
1. Birincil Kaynaklar 36
a. Kurucu Antlaşmalar 36
b. Örf ve Adet Hukuku 38
c. Hukukun Genel İlkeleri 38
2. İkincil Kaynaklar 40
a. Tüzük 40
b. Yönerge 42
aa. Genel Olarak 42
bb. Yönergelerin Ulusal Hukuka Aktarılması 44
cc. Yönergelerin Ulusal Hukuka Hatalı Aktarılması
veya Hiç Aktarılmaması 46
aaa. Ulusal Hukukun Yönergeye Uygun
Yorumlanması 47
bbb. Yönergelerin Doğrudan Etkisi 48
ccc. Tazminat Talebi 50
c. Kararlar 51
d. Tavsiye ve Görüşler 52
3. Uluslararası Hukuk 53
4. Birlik Hukukunun Kaynakları Arasındaki Hiyerarşi 54
B. Avrupa Birliği Hukukunun Temel Özellikleri 55
1. Birlik Hukukunun Birliği 55
2. Birlik Hukukunun Özerkliği 56
3. Birlik Hukukunun Üstünlüğü 56
IV. AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE HUKUKUNDA TEMEL
AKTÖRLER 58
A. Avrupa Birliği Kurumları 59
1. Temel Kurumlar 60
a. Avrupa Komisyonu 60
b. Avrupa Parlamentosu 65
c. Konsey 68
d. Avrupa Konseyi 70
e. Avrupa Birliği Adalet Divanı 71
aa. Genel Olarak 71
bb. Dava Türleri 74
aaa. İhlal Davası 75
bbb. İptal Davası 77
ccc. Hareketsizlik Davası 79
ddd. Önkarar Usulü 80
eee. Akit Dışı Sorumluluktan Kaynaklanan
Tazminat Davası 82
f. Avrupa Sayıştayı 83
g. Avrupa Merkez Bankası 84
2. Yardımcı Kurumlar 84
a. Avrupa Çevre Ajansı 84
b. Ekonomikve Sosyal Komite 86
c. Bölgeler Komitesi 87
d. Avrupa Yatırım Bankası 88
e. Avrupa Arabulucusu 89
B. Üye Devletler 89
C. Bireyler 91
D. Baskı Grupları 93
V. AVRUPA BİRLİGİ\′NDE HUKUK KOYMA 95
A. Genel olarak 95
B. Avrupa Birliği ve Üye Devletler Arasındaki Yetki İlişkisi 96
C. Yetki Bölüşümü ve Kullanımı Bağlamında Önem Arz
Eden İlkeler 99
D. Hukuk Koyma Usulleri 101
1. Olağan Yasama Usulü , 101
2. Danışma Usulü 103
3. Onay Usulü 104
E. Avrupa Birliği Hukukunun Uygulanması ve Yorumu 104
VI. AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE HUKUKUNA DAİR
BİRİNCİL HUKUK HÜKÜMLERİ 107
A. Avrupa Birliği Çevre Politikasının Genel Çerçevesi
(ABÇUİAmd. 191) 110
1. Genel Olarak 110
2. Avrupa Birliği Çevre Politikasının Hedefleri 111
a. Genel Olarak 111
b. Çevre Kavramı 112
c. Çevre Kalitesinin Muhafaza Edilmesi; Korunması
ve İyileştirilmesi 115
d. İnsan Sağlığının Korunması 116
e. Doğal Kaynakların İtinalı ve Rasyonel Kullanımı 117
f. İklim Değişikliği ile Mücadele 118
g. Çevrenin Evrensel veya Bölgesel Sorunlarına
Karşı Koymayı Hedefleyen Tedbirlerin
Uluslararası Düzeyde Geliştirilmesi 118
3. Avrupa Birliği Çevre Politikasının İlkeleri 119
a. Genel olarak 119
b. Yüksek Seviyede Koruma İlkesi 121
c. İhtiyat İlkesi 123
d. Önleme İlkesi 125
e. Kaynakta Önleme İlkesi 127
f. Kirleten Öder İlkesi 128
g. Entegrasyon İlkesi 131
h. Diğer İlkeler 133
4. Korunma Hükmü (ABÇUİAmd. 191, f. 2, c. 2) 135
5. Avrupa Birliği Çevre Politikasının Oluşturulması
Sürecinde Dikkate Alınan Faktörler 136
a. Genel Olarak 136
b. Mevcut Bilimsel ve Teknik Veriler 137
c. Bölgesel Çevre Koşullan 138
d. Faaliyette Bulunmanın veya Bulunmamanın
Doğurabileceği Fayda ve Maliyetler 139
e. Birliğin Ekonomik ve Sosyal Kalkınması ile
Bölgelerinin Dengeli Kalkınması 139
6. Birliğin Dışsal Yetkileri 141
B. Çevrenin Korunması Alanındaki Yetki Hükümleri 148
1. Genel Olarak 148
2. Temel Yetki Normu (ABÇUİA md. 192, f. l) 151
3. Oybirliği İle Karara Bağlanacak Alanlar (ABÇUİA
md. 192, f. 2) 152
a. Genel Olarak 152
b. Ağırlıklı Olarak Vergi İle İlgili Olan
Düzenlemeler 154
c. Alan Planlaması ve Arazi Kullanımını Etkileyen
Tedbirler 155
d. Su Kaynaklarının Nicel İdaresi veya Su
Kaynaklarının Kullanılabilirliğini Etkileyen
Tedbirler 156
e. Üye Devletlerin Farklı Enerji Kaynakları
Arasından Tercihi ve Enerji Tedarikinin Genel
Yapısını Ciddi Ölçüde Etkileyen Tedbirler 157
4. Çevre Eylem Programlarının Kabulü (ABÇUİA md.
192, £ 3) 159
5. Çevre Politikasının Finansmanı ve Yürütülmesi
(ABÇUİAmd. 192, £4) 161
6. Orantısız Mali Yüklerin Ortaya Çıkması (ABÇUİA
md. 192, f. 5) 164
C. İç Pazarın Kuruluş ve İşleyişine İlişkin Yetki Hükümleri
(ABÇUİA md. 114) \′. 167
D. Birden Çok Yetki Normuna Dayanılması 171
E. Farklı Yetki Normları Arasındaki Ayrım 173
F. Üye Devletlerin Koruma Tedbirleri (ABÇUİA md. 193) 178
G. Temel Özgürlükler ve Çevrenin Korunması 183
1. Genel Olarak 183
2. Malların Serbest Dolaşımı (ABÇUİA md. 34) 184
3. Hukuka Uygunluk Nedenleri (ABÇUİA md. 36) 188
H. Temel Haklar ve Çevrenin Korunması 193
1. Genel Olarak 193
2. Çevrenin Korunması (Temel Haklar Şartı md. 37) 195
İkinci Bölüm
AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE HUKUKUNUN ÖZEL KISMI
ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ 199
A. Genel Olarak 199
B. Uygulama Alanı 203
C. ÇED\′in Usul Aşamaları 207
1. Proje Sahibinin İdareye Projeyi Gerçekleştirme
Yönündeki İradesini Bildirmesi 208
2. Ön İnceleme 208
3. Kapsam Belirleme 209
4. İlgili Makamların Görüşünün Alınması, Halkın
Katılımı ve Diğer Üye Devletlerin Katılımı 210
5. Dinleme Sonuçlarının ve Diğer Bilgilerin Onama
Sürecinde Dikkate Alınması 212
6. Kararın İlan Edilmesi 213
D. Yargısal Korunma 214
E. Bilgi Değişimi 215
II. STRATEJİK ÇEVRESEL DEĞERLENDİRME 216
A. Genel Olarak 216
B. Uygulama Alanı 220
C. Stratejik Çevresel Değerlendirmenin Usul Aşamaları 225
1. Ön İnceleme 226
2. Kapsam Belirleme 227
3. Çevre Raporunun Hazırlanması 228
4. Halkın Katılımı ve Konsültasyonlar 230
5. Katılım ve Konsültasyon Sonuçlarının Göz Önünde
Bulundurularak Planın Hazırlanması 231
6. İzleme 233
III. ÇEVRESEL BİLGİLERE ERİŞİM 233
A. Genel Olarak 233
B. Çevresel Bilgilere Erişim Yönergesi 236
1. Genel Özellikler 236
2. Çevresel Bilgiye Erişim Hakkı 238
3. Erişime İlişkin Esaslar 240
4. İstisnalara İlişkin Hükümler 244
C. 1049/2001 Sayılı Tüzük 250
D. 1367/2006 Sayılı Tüzük 255
IV. ENTEGRE KİRLİLİK ÖNLEME VE KONTROLÜ: IPCC
YÖNERGESİ 257
A. Genel Olarak 257
B. Yaklaşım ve Hedefler 259
C. Uygulama Alanı ...262
D. İşletmecinin Temel Yükümlülükleri 263
E. İzin İlkesi 265
F. Maddi Nitelikteki Asgari Şartlar 268
1. Temel Yükümlülüklere Riayet Edilmesi 268
2. Emisyon Sınır Değerlerinin Belirlenmesi 269
3. İlave Şartlar 272
4. İzleme Mekanizmaları 272
G. Bilgilere Erişim, Halkın Katılımı ve Yargısal Başvuru 274
H. Sınıraşan Etkiler 276
V. EKO-AUDİT SİSTEMİ 277
A. Genel Olarak 277
B. EMAS-III Tüzüğü 280
1. Temel Nitelik ve İlkeler 280
2. Eko-Audit Sistemine Katılım Süreci 283
VI. EKO-ETİKET SİSTEMİ 287
A. Genel Olarak 287
B. 66/2010 Sayılı Eko-Etiket Tüzüğü 289
1. Temel Nitelik ve İlkeler 289
2. Çevre Etiketinin Verilmesi ve Kullanımı 292
VII. ÇEVRESEL SORUMLULUK HUKUKU 296
A. Genel Olarak 296
B. Çevresel Sorumluluk Yönergesi 297
1. Tarihsel Gelişim 297
2. Yönergenin Temel Özellikleri 299
3. Yönergenin Uygulama Alanı 302
4. Çevresel Zarar 305
a. Korumanın Konusu Olarak Çevre 305
b. Çevresel Zararın Ciddiyeti 306
5. Sorumluluğun Hukuki Niteliği ve Sınırları 308
a. Kusura Dayanmayan Sorumluluk 308
b. Çevresel Sorumluluğu Sınırlayan Durumlar 310
c. Kusura Dayanan Sorumluluk 313
6. Sorumluluğun Muhatabı Olarak İşleten 313
7. Çevresel Sorumluluğun Doğuracağı Hukuki
Neticeler 315
a. Zararın Önlenmesine Yönelik Tedbirler 317
b. Zararın Giderilmesine Yönelik Tedbirler 317
8. Usule İlişkin Haklar 321
VIII. DOĞA KORUMA HUKUKU 322
A. Genel Olarak 322
B. Nesli Tehlikede Olan Türler Tüzüğü 326
C. Yabani Kuşlar Yönergesi 330
D. FFH-Yönergesi 334
E. Natura 2000 Ağının Oluşturulma Prosedürü 337
1. Genel Olarak 337
2. Ulusal Listenin Üye devletlerce Hazırlanması 338
3. Komisyon Tarafından Topluluk Listesinin
Hazırlanması 339
4. Koruma Alanlarının Üye Devletlerce İlan Edilmesi 340
F. Natura 2000 Alanlarında Geçerli Olacak Koruma Rejimi 341
1. Genel olarak 341
2. Muhafaza Tedbirleri 342
3. Genel Kirletme Yasağı 344
a. Kötüleşme Yasağı 345
b. Rahatsız Edilme Yasağı 346
4. Plan ve Projeler için Özel Hükümler 347
a. Genel Olarak 347
b. Uyumluluk Değerlendirmesi 348
aa. İlk İnceleme 350
bb. Uyumluluk Değerlendirmesi 351
cc. Onama Aşaması 354
c. İstisnai Onama 355
aa. Genel İstisna Hükmü 356
bb. Özel İstisna Hükmü 360
5. FFH-Yönergesi\′nin 7. Maddesi 364
6. Potansiyel Özel Koruma Alanları ve Fiili Kuş Koruma
Alanları 366
7. FFH-Yönergesi\′nin Diğer Koruma Hükümleri 368
IX. ATIK HUKUKU 369
A. Giriş 369
B. Atık Çerçeve Yönergesi « 371
1. Genel Olarak 371
2. Atık Kavramı 374
3. Atık Hiyerarşisi 379
4. Değerlendirme ve Bertaraf Etme Arasındaki Ayrım 383
5. Atıkların Önlenmesi 385
6. Atıkların Değerlendirilmesi 387
7. Atık Yönetimi 390
8. Diğer Hükümler 395
C. Atıkların Taşınımı Tüzüğü 398
1. Genel Olarak 398
2. Uygulama Alanı 399
3. Usuli Çerçeve 401
4. İtiraz Nedenleri 403
5. Üçüncü Devletlere İlişkin Düzenlemeler 404
D. Diğer Düzenlemeler 405
X. SU HUKUKU 410
A. Genel Olarak 410
B. Su Çerçeve Yönergesi 413
1. Tarihsel Gelişim 413
2. Temel Nitelikler ve Uygulama Alanı 415
3. Yönergenin Temel Hükümleri 418
a. Havzaların Belirlenmesi ve Nehir Havza
Bölgelerinin Oluşturulması 418
b. Suların Analizi ve İzlenmesi 419
c. Çevresel Hedefler 420
d. Önlemler Programı ve Yönetim Planlan 422
e. İdari Tedbirler 424
f. Maliyetin Karşılanması tikesi 425
4. Su Çerçeve Yönergesinin Zaman bakımından
Uygulanması 426
C. İçme Suyu Yönergesi 427
D. Kentsel Atık Su Arıtma Yönergesi 430
E. Nitrat Yönergesi \′. 433
F. Yüzme Suları Yönergesi 434
XI. GEN TEKNİK HUKUKU 437
A. Giriş 437
B. Sistem Yönergesi 443
C. Serbest Salım Yönergesi 448
1. Genel Olarak 448
2. Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların Deneysel
Amaçlarla Çevreye Salınımı 451
3. Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların Piyasaya
Sürülmesi 454
4. Birlikte Mevcudiyet 457
D. Genetiği Değiştirilmiş Gıda ve Yemlere İlişkin Tüzük 459
1. Genel Olarak 459
2. İzin Usulü 460
3. Koruma Tedbirleri ve Etiketleme 462
4. Ortak Hükümler 464
E. Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların İzlenebilirliği ve
Etiketlenmesine İlişkin Tüzük 464
F. Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların Sınıraşan
Hareketine İlişkin Tüzük 467
XII. KİMYASALLAR HUKUKU 468
A. Giriş 468
B. REACH Tüzüğü 473
1. Genel Olarak 473
2. Uygulama Alanı 476
3. Temel Tanımlar 477
4. Usul Evreleri 480
a. Kayıt 480
b. Değerlendirme 487
c. İzin ve Kısıtlamalar 489
aa. İzin Yükümlülüğü 490
bb. Kısıtlamalar 492
5. Bilgilendirmeye İlişkin Hükümler 495
6. Avrupa Kimyasallar Ajansı 497
C. CLP Tüzüğü 499
1. Genel Olarak 499
2. Uygulama Alanı 500
3. Temel Hükümler 501
a. Sınıflandırma 502
b. Etiketleme 504
c. Ambalajlama 505
d. Kimyasal Maddelerin Sınıflandırılması ve
Etiketlenmesinin Uyumlulaştırılması 506
e. Sınıflandırma ve Etiketleme Envanteri 507
f. Diğer Düzenlemeler 509
KAYNAKÇA 511
1979 yılında Batman\′da doğan Dr. Ahmet M. Güneş, 2001 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi\′nden mezun olmuştur. 2002 yılında avukat¬lık stajını tamamlayan yazar, MEB\′den aldığı burs ile 2003-2004 yılları arasında Berlin\′de Almanca dil kursuna devam etmiş, ardından 2005 yı¬lında Münster Üniversitesi Hukuk Fakültesi\′nde \"Die Bewertung der Um-weltauswirkungen in der UVP\" başlıklı tezi ile yüksek lisansını (LL.M.) tamamlamış ve 2007 yılında Bielefeld Üniversitesi Hukuk Fakültesi\′nde \"Das Schutzregime der FFH-Richtlinie und seine Umsetzung in nationa-les Recht\" başlıklı tezi ile hukuk doktoru (Dr. iur.) unvanını almıştır.
GİRİŞ
Tarihsel açıdan bakıldığında, bütünleşmiş bir Avrupa düşünce¬sinin 20. yüzyılın ortalarında ortaya çıkmış yeni bir düşünce olmadığı, Avrupa\′da bir birlik oluşturulmasına yönelik fikirlerin esasında 14. yüz¬yıla kadar uzandığı anlaşılacaktır.1 İlk izlerine Fransız hukukçu Pierre Dubois\′un eserlerinde rastlayabileceğimiz birleşik Avrupa düşüncesi, za¬manla Duck de Sully, Montesquieu, Rousseau, Voltaire, Kant, Proudhon ve Victor Hugo gibi düşünürler tarafından da benimsenerek geliştirilmiş¬tir. I. Dünya Savaşı\′nın ortaya çıkardığı kötü tecrübeler ise, Avrupa dev¬letlerinin eşitlik temelinde gönüllü ve barışçı birliğini gerçekleştirmeye yönelik düşüncelerin yaygınlaşmasını sağlamıştır. Bununla birlikte, Avru¬pa Birliği\′nin kuruluşunu sağlayan en önemli etkenin II. Dünya Savaşı\′nın yol açtığı acı yıkım olduğunu belirtmek gerekir. Bu tür acı olayların bir daha yaşanmaması için kendi aralarında bir işbirliği arayışına giren Avru¬pa devletleri, Avrupa\′da politik birliğin gerçekleştirilebilmesi için önce¬likle ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi ve bu ilişkilerin yeniden bir savaşa neden olmayacak şekilde düzenlenmesi gerektiği sonucuna varmıştır.
Avrupa bütünleşmesine giden süreçteki en önemli gelişmelerden biri de, İngiltere Başbakanı Winston Churchill\′in 19 Eylül 1946 tarihinde Zürich\′te yaptığı konuşmada Avrupa devletlerinin ABD gibi birleşik bir devlet oluşturmaları gerektiğini ifade etmesi olmuştur. Siyasal ve sosyal konularda işbirliğini amaçlayan Avrupa Konseyi\′nin 5 Mayıs 1949\′da kurulması, Avrupa devletleri arasında ekonomik işbirliğinin hayata ge¬çirilmesine yönelik görüşmeleri daha da hızlandırmıştır. Ekonomik ba¬kımdan Avrupa\′nın bütünleşme sürecinin başlangıcı sayılabilecek önemli gelişmelerden bir diğeri, Fransa Dışişleri Bakanı Robert Schuman tarafın¬dan Mayıs 1950\′de açıklanan bildirgedir. Bu bildirge, Fransa ile Almanya arasında o zamanların en önemli sanayi kolu durumunda olan kömür ve çelik endüstrisinde bir birliğin oluşturulmasını ve bu alandaki kararların yüksek bir otorite tarafından alınmasını öngörmekte idi. Fransa, Federal Almanya, İtalya, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg tarafından 18 Nisan 1951\′de Paris\′te imzalanan ve bugünkü Avrupa Birliği\′nin temelini oluş¬turan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğunun Kuruluşuna İlişkin Antlaş¬ma (AKÇTA), esas olarak Schuman tarafından açıklanan bildirgeyi esas almakta, II. Dünya Savaşı\′nm Avrupa\′daki doğal kaynakların paylaşımın¬dan çıktığı düşüncesine dayanmakta ve öncelikli olarak ortak bir pazar oluşturulması amacını gütmekte idi.
1950\′li yılların başında kurulan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu\′nun (AKÇT) ile Avrupa\′da başlayan bütünleşme süreci, 1957 yılında Roma\′da imzalanan Avrupa Ekonomik Topluluğu Antlaşması (AETA) ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu Antlaşması (AAET) ile yeniden hızlanmıştır. 8 Nisan 1965 tarihinde Brüksel\′de imzalanan Bir¬leşme Antlaşması ile her üç Topluluk için görev yapmak üzere ortak bir konsey ve komisyon oluşturulmuş, böylece Avrupa Toplulukları kendi aralarında kısmen birleştirilmiştir. 28 Şubat 1986 tarihinde imzalanan Avrupa Tek Senedi (ATS) ise, topluluğun kurucu antlaşmalarında ilk köklü değişiklikleri gerçekleştirerek, ortak pazarın önündeki fiziki, tek¬nik ve mali engellerin 1992 yılının sonuna kadar kaldırılıp tek pazarın oluşturulmasını öngörmekte idi. Bunların haricinde, 7 Şubat 1992 tari¬hinde imzalanan ve Avrupa Topluluğu\′nda ekonomik ve siyasal bütün¬leşmenin tam olarak gerçekleştirilmesine yönelik en önemli belgelerden biri olan Maastricht Antlaşması, üç sütunlu bir yapıya dayanan hukuki ve siyasal bir varlık olarak Avrupa Birliği\′ne ilk defa değinmiştir. 2 Ekim 1997 tarihinde imzalanan Amsterdam Antlaşması ise, Avrupa Birliği\′ni kuran Maastricht Antlaşması\′nda ilk kez değişiklikler yapmış ve Avrupa bütünleşmesinin önündeki engelleri kaldırarak, bütünleşme sürecini hız¬landırmayı amaçlamıştır.
Avrupa Birliğinin entegrasyon süreci, 21. yüzyılda da devam et¬miştir. 26 Şubat 2001 tarihinde imzalanan Nice Antlaşması, Avrupa Birliği\′nin genişleme sürecine hazırlanmasına yönelik birçok kurumsal değişiklik öngörmüştür. Ancak Nice Antlaşması\′nda öngörülen değişik¬liklerin üye sayısı nerdeyse iki katına çıkmış olan Avrupa Birliği\′nin so¬runlarını yeterince çözemediğinin anlaşılması, yeni çözüm arayışlarının bir sonucu olarak 29 Ekim 2004 tarihinde Avrupa Birliği üyesi devletlerin Roma\′da Avrupa Birliği Anayasa Antlaşması\′nın imzalanmasını sağlamış¬tır. Bununla birlikte, Avrupa Birliği\′nin hedeflediği bütünleşme sürecini güvence altına alarak son genişleme dalgası ile ortaya çıkan sorunların çözümünde kilit bir rol üstlenmesi beklenen bu anayasa taslağı, 2005 yılında Fransa ve Hollanda\′da gerçekleştirilen referandumların olumsuz sonuçlanması nedeniyle yürürlüğe girememiştir. Ancak, Avrupa Birliği Anayasa Antlaşması\′nın onay sürecinin başarısızlıkla sonuçlanmasının Avrupa Birliğinde köklü reformların yapılmasını amaçlayan girişimleri ortadan kaldırmadığını belirtmek gerekir. Nitekim 13 Aralık 2007 tari¬hinde imzalanan ve 1 Aralık 2009\′da yürürlüğe giren Lizbon Antlaşması ile Avrupa Birliği Anayasası\′nda öngörülen değişiklikler önemli ölçüde aynen kabul edilmiştir. Lizbon Antlaşması, Birliğin kurumsal yapısı ve işleyişine dair öngördüğü değişiklikler ile Avrupa Birliği\′ne yeni bir gö¬rünüm kazandırmıştır.
İnsanlık tarihinde farklı ulusların Avrupa Birliği\′nde olduğu gibi gönüllü olarak bir araya geldiği başka bir örnek yok gibidir. Avrupa bü¬tünleşmesinin temelinde yatan düşünce başlangıçta ekonomik kökenli idi. Ancak özellikle Avrupa Tek Senedi\′nin kabulünden sonra ekonomik nedenlerin yanında politik nedenlerin de Avrupa bütünleşme süreci üze¬rinde belirleyici olmaya başladığını ifade etmek gerekir. Hatta günümüzde Avrupa bütünleşmesinde politik nedenlerin ekonomik nedenlerin önüne geçtiğini belirtmek yanlış olmayacaktır. Bu bağlamda ekonomik bütünleşme, politik bütünleşmeye giden yolda önemli bir kilometre taşı ve aynı zamanda politik bütünleşmenin vazgeçilmez ön koşulu olarak görülmektedir.2 Burada belirtilmesi gereken diğer bir husus, Avrupa bütünleşmesinin nerede son bulacağı, nihai amacının\" ne olacağı, hukuki ve siyasal olarak ne şekilde sonlandırılacağı konusunda kesin bir görüşün mevcut olmadığıdır. Bütünleşme süreci, Avrupa\′da yaşayan insanların birliğine doğru ilerlemekte, her atılan adını bir sonrakinin altyapısını oluşturmaktadır.3 Dolayısıyla Maastricht, Amsterdam, Nice ve Lizbon Antlaşmaları, bu siyasal ve ekonomik bütünleşme sürecinin son aşaması değildir; ki bu nedenle Avrupa bütünleşme süreci, sonu belli olmayan bir serüvene benzetilmektedir.
Başlangıcında yalnızca ekonomik bütünleşme yolunda ilerlemeler kaydeden Avrupa Birliği, sonraki zamanlarda politik bütünleşme adına tarım, güvenlik, sağlık, turizm, eğitim, enerji ve çevre gibi alanlarda da ortak politikalar geliştirmek zorunda kalmıştır. Çevrenin korunması her ne kadar Avrupa Birliği\′nin ilk dönemlerinde temel kaygılar arasında yer almamışsa da, sanayileşme ve buna bağlı olarak doğal kaynakların yoğun kullanımının ortaya çıkardığı ciddi çevresel sorunlar çevre konusunda ortak politikaların oluşturulmasını gerekli kılmıştır. Avrupa Birliği\′nin ortak bir çevre politikası oluşturma yönündeki ilk somut adımını 1972 yılında kabul edilen Paris Deklarasyonu oluşturmaktadır. Avrupa çevre politikasına ilişkin temel ilkelerin resmi düzeyde ilk defa ortaya konduğu bu deklarasyondan önce Birliğin ortak bir çevre politikasının varlığından söz etmek mümkün değildir. Ortak bir çevre politikasına dair esasların Avrupa Birliği kurucu antlaşmalarına girmesi ise, 1987\′de yürürlüğe giren Avrupa Tek Senedi\′ne rastlamaktadır. Bunun yanı sıra, 1992 yılında im¬zalanan Maastricht Antlaşması ile çevre alanına politika statüsü verilmiş ve çevrenin korunması açıkça Topluluk hedefleri kapsamına alınmıştır. Birlik çapında serbest rekabet ve serbest dolaşımın sağlanabilmesi için ortak çevre politikalarının gerekliliği, Avrupa kamuoyunun çevre sorun¬ları konusunda gösterdiği hassasiyet, üye ülkelerdeki yaşam koşullarının iyileştirilmesi ve yaşam kalitesinin bütün Avrupa\′da ortak bir düzeye yükseltilmesi amacının Avrupa Birliği\′nin çevre sorunları ile ilgilenme¬sini zorunlu kılması ve sınıraşan niteliklerinden dolayı çevre sorunları ile mücadelede uluslararası işbirliğinin gerekliliği ise, Avrupa Birliği\′ni ortak bir çevre politikası oluşturmaya iten başlıca nedenler olmuştur.4
Ekonomik bütünleşme ve işbirliğini gerçekleştirmeye yönelik diğer konular karşısında çevrenin korunması her ne kadar Avrupa Birliği\′nin gündemine nispeten geç bir dönemde girmişse de, Avrupa Birliği\′nin günümüzde oldukça gelişmiş bir çevre politikasına sahip olduğunu be¬lirtmek gerekir. Özellikle Avrupa Tek Senedi\′nin yürürlüğe girmesinden itibaren çevre politikasının değişik sektörlerinde çok sayıda hukuki dü¬zenlemeyi kabul eden Avrupa Birliği, oldukça kapsamlı bir çevre mevzu¬atının oluşumunu sağlamıştır. Öte yandan Birliğin çevresel konulardaki hukuki düzenlemelerinin sayısı gün geçtikçe daha da artmakta ve Avrupa Birliği\′nin çevre alanında öngördüğü hukuki düzenlemeler dünyanın en sıkı çevre koruma düzenlemeleri arasında yer almaktadır. Çevre sorunları ile mücadelede uluslararası alanda da çoğu kez öncü bir rol üstlenen Av¬rupa Birliği, çevre alanında birçok uluslararası antlaşmanın hazırlanması ve kabulünde de aktif olarak yer almıştır. Bunların dışında, Birliğin çevre alanındaki düzenlemeleri ile ilgili hukuki meseleler sıklıkla Avrupa Adalet Divanına taşınmakta, Divan oluşturduğu içtihatlar ile çevrenin Avrupa Birliği düzeyinde korunmasına önemli bir katkı sunarak Birliğin çevre hukukunun gelişimine yön vermektedir. Burada belirtilmesi gereken diğer bir nokta, üye devletlerin ulusal çevre hukuklarının büyük ölçüde Avrupa Birliği\′nin çevre hukuku alanındaki düzenlemeleri tarafından şekillendirildiğidir. Bir başka deyişle, üye devletlerin çevre mevzuatında yer alan düzenlemelerin büyük bir kısmı esasında Avrupa Birliği\′nin ilgili düzenlemelerine dayanmaktadır. Tüm bu açıklamalar ışığında, Avrupa Birliği çevre hukukunun Birlik hukukunun en dinamik alanlarından biri¬ni oluşturduğunu ifade etmek gerekir.
Çalışmamız esas olarak iki bölümden oluşmaktadır. Avrupa Birliği çevre hukukunun genel esaslarına ilişkin ilk bölümde, öncelikle Avrupa Birliği çevre hukukunun tarihsel gelişimi, Avrupa Birliği\′nin hukuki dü¬zeni, kurumsal yapılanması ve işleyişi ele alınacaktır. Bunun devamında, başta ABÇUİA\′nın 191 ve 192. maddeleri olmak üzere Avrupa Birliği çevre politikasının kurucu antlaşmalardaki hukuki dayanakları üzerinde yoğunlaşılacaktır. Çalışmamızın ikinci bölümünde ise, Avrupa Birliği\′nin ikincil düzeydeki çevre hukuku ele alınacaktır. Avrupa Birliği\′nin ÇED, doğa koruma, çevresel sorumluluk, gen teknik, su koruma, kimyasallar ve atık hukuku gibi sektörlerdeki düzenlemeleri bu bölümde işlenecektir.
ÖNSÖZ
21 Aralık 2009 tarihinde Brüksel\′de gerçekleştirilen Hükümetlera-rası Katılım Konferansının bakanlar düzeyindeki 8. toplantısında alınan bir karar ile Türkiye\′nin Avrupa Birliği katılım müzakerelerinde çevre fas¬lı açılmıştır. Böylelikle Türkiye, Avrupa Birliği\′nin çevrenin\′korunmasına ilişkin düzenlemelerini ulusal hukukuna aktarmak ve ulusal mevzuatını Avrupa Birliği hukuku ile uyumlu hale getirmek yükümlülüğü altına gir¬miştir. Elinizdeki eser, Avrupa Birliği çevre hukuku alanında ülkemizde var olan kaynak boşluğunu doldurmak amacıyla hazırlanmıştır. İki kısım¬dan oluşan eserimizde bu doğrultuda, Avrupa Birliği\′nin çevrenin korun¬masına ilişkin birincil nitelikteki normlarının yanı sıra ikincil nitelikteki düzenlemeleri de ele alınmıştır. Bu çalışmanın hazırlanması sırasında sağladığı hoşgörülü ortam ve destekten dolayı öncelikle değerli Hocam Prof Dr. Adem Sözüer\′e kalbi teşekkürlerimi sunmak isterim. Bunun haricinde, bu çalışmamın ortaya çıkmasında içten teşvik ve yardımlarını gördüğüm Bielefeld Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyelerinden kıymetli Hocam Prof. Dr. Andreas Fisahn\′a şükranlarımı iletmek isterim. Ayrıca, sağladığı burs ile bu çalışmanın oluşumuna ciddi bir maddi katkı sunan Alman Akademik Değişim Servisine (DAAD) teşekkürü zevkli bir borç sayıyorum. Aynı şekilde, kaynakların toplanması sürecinde katkı ve desteğini gördüğüm Düsseldorf Barosu avukatlarından değerli dostum Tarkan Baran\′a., kitabın incelenmesine ilişkin isteğimi nezaketle kabul eden Doç. Dr. Sevim Budak\′a, kitabın tashihinde değerli yardımlarını esirgemeyen eşim Fatoş ve kardeşim Rıdvan Güneş\′e ve kitabın baskı ve dizgisinin hızlı bir şekilde gerçekleşmesini sağlayan Erol Öze en içten teşekkürlerimi sunmayı bir görev telakki ediyorum. Kitaba ilişkin görüş ve önerilerinizi guneslaw(a)hotmail.com adresine iletmeniz beni sevindi¬recektir. Kitabın ilgililere yararlı olması dileğiyle....
Dr. Ahmet M. Güneş
Beyazıt - Temmuz 2011
İÇİNDEKİLER
Birinci Bölüm
AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE HUKUKUNUN GENEL ESASLARI
I. AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE HUKUKUNUN TARİHSEL
GELİŞİMİ 7
A. Birinci Evre (1958-1972) 7
B. İkinci Evre (1972-1987) 8
C. Üçüncü Evre (1987-1993) 10
D. Dördüncü Evre (1993-1999) 13
E. Beşinci Evre (1999\′dan Günümüze) 15
1. Amsterdam ve Nice Antlaşmaları 15
2. Avrupa Birliği Anayasa Taslağı 18
3. Lizbon Antlaşması 19
II. AVRUPA BİRLİĞİ\′NİN ÇEVRE EYLEM
PROGRAMLARI 27
A. Genel Olarak 27
B. Birinci Çevre Eylem Programı (1973-1976) 28
C. İkinci Çevre Eylem Programı (1977-1981) 30
D. Üçüncü Çevre Eylem Programı (1982-1986) 31
E. Dördüncü Çevre Eylem Programı (1987-1992) 32
F. Beşinci Çevre Eylem Programı (1993-2000) ... 33
G. Altıncı Çevre Eylem Programı (2002-2012) 34
III. AVRUPA BİRLİĞİ\′NİN HUKUK DÜZENİ 35
A. Avrupa Birliği Hukukunun Kaynakları 35
1. Birincil Kaynaklar 36
a. Kurucu Antlaşmalar 36
b. Örf ve Adet Hukuku 38
c. Hukukun Genel İlkeleri 38
2. İkincil Kaynaklar 40
a. Tüzük 40
b. Yönerge 42
aa. Genel Olarak 42
bb. Yönergelerin Ulusal Hukuka Aktarılması 44
cc. Yönergelerin Ulusal Hukuka Hatalı Aktarılması
veya Hiç Aktarılmaması 46
aaa. Ulusal Hukukun Yönergeye Uygun
Yorumlanması 47
bbb. Yönergelerin Doğrudan Etkisi 48
ccc. Tazminat Talebi 50
c. Kararlar 51
d. Tavsiye ve Görüşler 52
3. Uluslararası Hukuk 53
4. Birlik Hukukunun Kaynakları Arasındaki Hiyerarşi 54
B. Avrupa Birliği Hukukunun Temel Özellikleri 55
1. Birlik Hukukunun Birliği 55
2. Birlik Hukukunun Özerkliği 56
3. Birlik Hukukunun Üstünlüğü 56
IV. AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE HUKUKUNDA TEMEL
AKTÖRLER 58
A. Avrupa Birliği Kurumları 59
1. Temel Kurumlar 60
a. Avrupa Komisyonu 60
b. Avrupa Parlamentosu 65
c. Konsey 68
d. Avrupa Konseyi 70
e. Avrupa Birliği Adalet Divanı 71
aa. Genel Olarak 71
bb. Dava Türleri 74
aaa. İhlal Davası 75
bbb. İptal Davası 77
ccc. Hareketsizlik Davası 79
ddd. Önkarar Usulü 80
eee. Akit Dışı Sorumluluktan Kaynaklanan
Tazminat Davası 82
f. Avrupa Sayıştayı 83
g. Avrupa Merkez Bankası 84
2. Yardımcı Kurumlar 84
a. Avrupa Çevre Ajansı 84
b. Ekonomikve Sosyal Komite 86
c. Bölgeler Komitesi 87
d. Avrupa Yatırım Bankası 88
e. Avrupa Arabulucusu 89
B. Üye Devletler 89
C. Bireyler 91
D. Baskı Grupları 93
V. AVRUPA BİRLİGİ\′NDE HUKUK KOYMA 95
A. Genel olarak 95
B. Avrupa Birliği ve Üye Devletler Arasındaki Yetki İlişkisi 96
C. Yetki Bölüşümü ve Kullanımı Bağlamında Önem Arz
Eden İlkeler 99
D. Hukuk Koyma Usulleri 101
1. Olağan Yasama Usulü , 101
2. Danışma Usulü 103
3. Onay Usulü 104
E. Avrupa Birliği Hukukunun Uygulanması ve Yorumu 104
VI. AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE HUKUKUNA DAİR
BİRİNCİL HUKUK HÜKÜMLERİ 107
A. Avrupa Birliği Çevre Politikasının Genel Çerçevesi
(ABÇUİAmd. 191) 110
1. Genel Olarak 110
2. Avrupa Birliği Çevre Politikasının Hedefleri 111
a. Genel Olarak 111
b. Çevre Kavramı 112
c. Çevre Kalitesinin Muhafaza Edilmesi; Korunması
ve İyileştirilmesi 115
d. İnsan Sağlığının Korunması 116
e. Doğal Kaynakların İtinalı ve Rasyonel Kullanımı 117
f. İklim Değişikliği ile Mücadele 118
g. Çevrenin Evrensel veya Bölgesel Sorunlarına
Karşı Koymayı Hedefleyen Tedbirlerin
Uluslararası Düzeyde Geliştirilmesi 118
3. Avrupa Birliği Çevre Politikasının İlkeleri 119
a. Genel olarak 119
b. Yüksek Seviyede Koruma İlkesi 121
c. İhtiyat İlkesi 123
d. Önleme İlkesi 125
e. Kaynakta Önleme İlkesi 127
f. Kirleten Öder İlkesi 128
g. Entegrasyon İlkesi 131
h. Diğer İlkeler 133
4. Korunma Hükmü (ABÇUİAmd. 191, f. 2, c. 2) 135
5. Avrupa Birliği Çevre Politikasının Oluşturulması
Sürecinde Dikkate Alınan Faktörler 136
a. Genel Olarak 136
b. Mevcut Bilimsel ve Teknik Veriler 137
c. Bölgesel Çevre Koşullan 138
d. Faaliyette Bulunmanın veya Bulunmamanın
Doğurabileceği Fayda ve Maliyetler 139
e. Birliğin Ekonomik ve Sosyal Kalkınması ile
Bölgelerinin Dengeli Kalkınması 139
6. Birliğin Dışsal Yetkileri 141
B. Çevrenin Korunması Alanındaki Yetki Hükümleri 148
1. Genel Olarak 148
2. Temel Yetki Normu (ABÇUİA md. 192, f. l) 151
3. Oybirliği İle Karara Bağlanacak Alanlar (ABÇUİA
md. 192, f. 2) 152
a. Genel Olarak 152
b. Ağırlıklı Olarak Vergi İle İlgili Olan
Düzenlemeler 154
c. Alan Planlaması ve Arazi Kullanımını Etkileyen
Tedbirler 155
d. Su Kaynaklarının Nicel İdaresi veya Su
Kaynaklarının Kullanılabilirliğini Etkileyen
Tedbirler 156
e. Üye Devletlerin Farklı Enerji Kaynakları
Arasından Tercihi ve Enerji Tedarikinin Genel
Yapısını Ciddi Ölçüde Etkileyen Tedbirler 157
4. Çevre Eylem Programlarının Kabulü (ABÇUİA md.
192, £ 3) 159
5. Çevre Politikasının Finansmanı ve Yürütülmesi
(ABÇUİAmd. 192, £4) 161
6. Orantısız Mali Yüklerin Ortaya Çıkması (ABÇUİA
md. 192, f. 5) 164
C. İç Pazarın Kuruluş ve İşleyişine İlişkin Yetki Hükümleri
(ABÇUİA md. 114) \′. 167
D. Birden Çok Yetki Normuna Dayanılması 171
E. Farklı Yetki Normları Arasındaki Ayrım 173
F. Üye Devletlerin Koruma Tedbirleri (ABÇUİA md. 193) 178
G. Temel Özgürlükler ve Çevrenin Korunması 183
1. Genel Olarak 183
2. Malların Serbest Dolaşımı (ABÇUİA md. 34) 184
3. Hukuka Uygunluk Nedenleri (ABÇUİA md. 36) 188
H. Temel Haklar ve Çevrenin Korunması 193
1. Genel Olarak 193
2. Çevrenin Korunması (Temel Haklar Şartı md. 37) 195
İkinci Bölüm
AVRUPA BİRLİĞİ ÇEVRE HUKUKUNUN ÖZEL KISMI
ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ 199
A. Genel Olarak 199
B. Uygulama Alanı 203
C. ÇED\′in Usul Aşamaları 207
1. Proje Sahibinin İdareye Projeyi Gerçekleştirme
Yönündeki İradesini Bildirmesi 208
2. Ön İnceleme 208
3. Kapsam Belirleme 209
4. İlgili Makamların Görüşünün Alınması, Halkın
Katılımı ve Diğer Üye Devletlerin Katılımı 210
5. Dinleme Sonuçlarının ve Diğer Bilgilerin Onama
Sürecinde Dikkate Alınması 212
6. Kararın İlan Edilmesi 213
D. Yargısal Korunma 214
E. Bilgi Değişimi 215
II. STRATEJİK ÇEVRESEL DEĞERLENDİRME 216
A. Genel Olarak 216
B. Uygulama Alanı 220
C. Stratejik Çevresel Değerlendirmenin Usul Aşamaları 225
1. Ön İnceleme 226
2. Kapsam Belirleme 227
3. Çevre Raporunun Hazırlanması 228
4. Halkın Katılımı ve Konsültasyonlar 230
5. Katılım ve Konsültasyon Sonuçlarının Göz Önünde
Bulundurularak Planın Hazırlanması 231
6. İzleme 233
III. ÇEVRESEL BİLGİLERE ERİŞİM 233
A. Genel Olarak 233
B. Çevresel Bilgilere Erişim Yönergesi 236
1. Genel Özellikler 236
2. Çevresel Bilgiye Erişim Hakkı 238
3. Erişime İlişkin Esaslar 240
4. İstisnalara İlişkin Hükümler 244
C. 1049/2001 Sayılı Tüzük 250
D. 1367/2006 Sayılı Tüzük 255
IV. ENTEGRE KİRLİLİK ÖNLEME VE KONTROLÜ: IPCC
YÖNERGESİ 257
A. Genel Olarak 257
B. Yaklaşım ve Hedefler 259
C. Uygulama Alanı ...262
D. İşletmecinin Temel Yükümlülükleri 263
E. İzin İlkesi 265
F. Maddi Nitelikteki Asgari Şartlar 268
1. Temel Yükümlülüklere Riayet Edilmesi 268
2. Emisyon Sınır Değerlerinin Belirlenmesi 269
3. İlave Şartlar 272
4. İzleme Mekanizmaları 272
G. Bilgilere Erişim, Halkın Katılımı ve Yargısal Başvuru 274
H. Sınıraşan Etkiler 276
V. EKO-AUDİT SİSTEMİ 277
A. Genel Olarak 277
B. EMAS-III Tüzüğü 280
1. Temel Nitelik ve İlkeler 280
2. Eko-Audit Sistemine Katılım Süreci 283
VI. EKO-ETİKET SİSTEMİ 287
A. Genel Olarak 287
B. 66/2010 Sayılı Eko-Etiket Tüzüğü 289
1. Temel Nitelik ve İlkeler 289
2. Çevre Etiketinin Verilmesi ve Kullanımı 292
VII. ÇEVRESEL SORUMLULUK HUKUKU 296
A. Genel Olarak 296
B. Çevresel Sorumluluk Yönergesi 297
1. Tarihsel Gelişim 297
2. Yönergenin Temel Özellikleri 299
3. Yönergenin Uygulama Alanı 302
4. Çevresel Zarar 305
a. Korumanın Konusu Olarak Çevre 305
b. Çevresel Zararın Ciddiyeti 306
5. Sorumluluğun Hukuki Niteliği ve Sınırları 308
a. Kusura Dayanmayan Sorumluluk 308
b. Çevresel Sorumluluğu Sınırlayan Durumlar 310
c. Kusura Dayanan Sorumluluk 313
6. Sorumluluğun Muhatabı Olarak İşleten 313
7. Çevresel Sorumluluğun Doğuracağı Hukuki
Neticeler 315
a. Zararın Önlenmesine Yönelik Tedbirler 317
b. Zararın Giderilmesine Yönelik Tedbirler 317
8. Usule İlişkin Haklar 321
VIII. DOĞA KORUMA HUKUKU 322
A. Genel Olarak 322
B. Nesli Tehlikede Olan Türler Tüzüğü 326
C. Yabani Kuşlar Yönergesi 330
D. FFH-Yönergesi 334
E. Natura 2000 Ağının Oluşturulma Prosedürü 337
1. Genel Olarak 337
2. Ulusal Listenin Üye devletlerce Hazırlanması 338
3. Komisyon Tarafından Topluluk Listesinin
Hazırlanması 339
4. Koruma Alanlarının Üye Devletlerce İlan Edilmesi 340
F. Natura 2000 Alanlarında Geçerli Olacak Koruma Rejimi 341
1. Genel olarak 341
2. Muhafaza Tedbirleri 342
3. Genel Kirletme Yasağı 344
a. Kötüleşme Yasağı 345
b. Rahatsız Edilme Yasağı 346
4. Plan ve Projeler için Özel Hükümler 347
a. Genel Olarak 347
b. Uyumluluk Değerlendirmesi 348
aa. İlk İnceleme 350
bb. Uyumluluk Değerlendirmesi 351
cc. Onama Aşaması 354
c. İstisnai Onama 355
aa. Genel İstisna Hükmü 356
bb. Özel İstisna Hükmü 360
5. FFH-Yönergesi\′nin 7. Maddesi 364
6. Potansiyel Özel Koruma Alanları ve Fiili Kuş Koruma
Alanları 366
7. FFH-Yönergesi\′nin Diğer Koruma Hükümleri 368
IX. ATIK HUKUKU 369
A. Giriş 369
B. Atık Çerçeve Yönergesi « 371
1. Genel Olarak 371
2. Atık Kavramı 374
3. Atık Hiyerarşisi 379
4. Değerlendirme ve Bertaraf Etme Arasındaki Ayrım 383
5. Atıkların Önlenmesi 385
6. Atıkların Değerlendirilmesi 387
7. Atık Yönetimi 390
8. Diğer Hükümler 395
C. Atıkların Taşınımı Tüzüğü 398
1. Genel Olarak 398
2. Uygulama Alanı 399
3. Usuli Çerçeve 401
4. İtiraz Nedenleri 403
5. Üçüncü Devletlere İlişkin Düzenlemeler 404
D. Diğer Düzenlemeler 405
X. SU HUKUKU 410
A. Genel Olarak 410
B. Su Çerçeve Yönergesi 413
1. Tarihsel Gelişim 413
2. Temel Nitelikler ve Uygulama Alanı 415
3. Yönergenin Temel Hükümleri 418
a. Havzaların Belirlenmesi ve Nehir Havza
Bölgelerinin Oluşturulması 418
b. Suların Analizi ve İzlenmesi 419
c. Çevresel Hedefler 420
d. Önlemler Programı ve Yönetim Planlan 422
e. İdari Tedbirler 424
f. Maliyetin Karşılanması tikesi 425
4. Su Çerçeve Yönergesinin Zaman bakımından
Uygulanması 426
C. İçme Suyu Yönergesi 427
D. Kentsel Atık Su Arıtma Yönergesi 430
E. Nitrat Yönergesi \′. 433
F. Yüzme Suları Yönergesi 434
XI. GEN TEKNİK HUKUKU 437
A. Giriş 437
B. Sistem Yönergesi 443
C. Serbest Salım Yönergesi 448
1. Genel Olarak 448
2. Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların Deneysel
Amaçlarla Çevreye Salınımı 451
3. Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların Piyasaya
Sürülmesi 454
4. Birlikte Mevcudiyet 457
D. Genetiği Değiştirilmiş Gıda ve Yemlere İlişkin Tüzük 459
1. Genel Olarak 459
2. İzin Usulü 460
3. Koruma Tedbirleri ve Etiketleme 462
4. Ortak Hükümler 464
E. Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların İzlenebilirliği ve
Etiketlenmesine İlişkin Tüzük 464
F. Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların Sınıraşan
Hareketine İlişkin Tüzük 467
XII. KİMYASALLAR HUKUKU 468
A. Giriş 468
B. REACH Tüzüğü 473
1. Genel Olarak 473
2. Uygulama Alanı 476
3. Temel Tanımlar 477
4. Usul Evreleri 480
a. Kayıt 480
b. Değerlendirme 487
c. İzin ve Kısıtlamalar 489
aa. İzin Yükümlülüğü 490
bb. Kısıtlamalar 492
5. Bilgilendirmeye İlişkin Hükümler 495
6. Avrupa Kimyasallar Ajansı 497
C. CLP Tüzüğü 499
1. Genel Olarak 499
2. Uygulama Alanı 500
3. Temel Hükümler 501
a. Sınıflandırma 502
b. Etiketleme 504
c. Ambalajlama 505
d. Kimyasal Maddelerin Sınıflandırılması ve
Etiketlenmesinin Uyumlulaştırılması 506
e. Sınıflandırma ve Etiketleme Envanteri 507
f. Diğer Düzenlemeler 509
KAYNAKÇA 511
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı