At Ve Türk Hukukunda Anonim Ortaklığın Karar Alma Sürecinde Yönetim Kurulunun Yapısı Ve Çalışanların Katılımı
At Ve Türk Hukukunda Anonim Ortaklığın Karar Alma Sürecinde Yönetim Kurulunun Yapısı Ve Çalışanların Katılımı
Sibel HACIMAHMUTOĞLU
Sayfa Sayısı
:
227
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2008
ISBN NO
:
2506800018736
Bu ürün şu anda stoklarımızda yok!
Yazarın diğer ürünlerine gözatmanızı tavsiye ederiz...
Yazarın diğer ürünlerine gözatmanızı tavsiye ederiz...
GİRİŞ I. GENEL OLARAK Hiçbir devletin hukuk ve diğer düzenleyici kuralları artık diğer devletlerin hukuk ve düzenleyici kurallarından bağımsız, kapalı bir kutu içinde gelişmemektedir. Günümüzde devletlerin kültürleri kadar hukuk ve diğer düzenleyici kuralları de birbirlerini yakından etkile¬mektedir. Anonim ortaklıklar ticaret ortaklıkları içinde küçük birikimlerin bir araya gelerek büyük sermayelerin oluşması için en elverişli yapıya sahiptirler. Mesafelerin adeta yok olduğu, ülke sınırlarının yavaş ya¬vaş kaybolduğu günümüzde ortaklıkların faaliyetleri ülke sınırlarım aşmakta; sınır ötesi küçük birikimlere erişmek bakımından da anonim ortaklıklar yine en uygun yapıyı oluşturmaktadırlar. Çağımızda büyük sermayeleri ve uzman eğitim kadroları ile modern anonim ortaklıklar devletlerin sadece ekonomileri üzerinde etkili olmakla kalmayıp, onla¬rın politikalarına yön verebilecek güce de sahip olmaktadırlar. İzin verici ya da teşvik edici hukuk politikaları ile anonim ortaklıkların en fazla geliştiği devletlerden biri olan Amerika Birleşik Devletleri′nde (ABD) "Corporate America" terimi anonim ortaklıkların devlet eko¬nomilerinde ve politikalarında sahip olduğu güç bakımından geldiği yeri göstermeye yeterlidir. Birer dünya devi haline gelebilen anonim ortaklıklar dünya ekonomisine dahi yön vermektedirler. Böyle büyük güce sahip olan anonim ortaklıkların faaliyetleri, paysahipleri, alacak¬lılar, çalışanlar, tedarikçiler, ortaklığın içinde faaliyet gösterdiği top¬lum gibi çok büyük bir alana yayılmış olan farklı çıkar gruplarını etki¬lemektedir. Öte yandan anonim ortaklıkların başarıları kadar iflaslara kadar giden başarısızlıkları da sadece bulundukları ülkeleri değil, pek çok ülke ekonomilerini birden etkilerken, farklı çıkar gruplarının çıkarları üzerinde de olumsuz sonuçlar yaratabilmektedir. Böylece büyük güce sahip modern anonim ortaklıkların faaliyetle¬rinin yakından etkilediği farklı çıkar gruplarının ortaklıktaki rollerinin ne olması gerektiği büyük önem taşımaktadır. 15 Farklı sistemlere dâhil anonim ortaklıklarda çıkar sahiplerinin hak ve yükümlülükleri birbirlerinden farklılıklar gösterir. Bu çalışmada farklı sistemlere dâhil anonim ortaklıklarda yönetim kurulunun yapısı ve çalışanların katılımı karşılaştırmalı olarak incelenmektedir. II. KONUNUN İNCELEME PLÃNI Bu çalışmanın birinci bölümünde önce Corporate Governance kavramı açıklanmaktadır. Kavramın bir sistemi ifade etmesi, sistemi oluşturan unsurların tek başına değil, birlikte değerlendirilmesi zorun¬luluğunu da beraberinde getirir. Anonim ortaklığın dayandığı teori, yönetim kurulunun yapısı, paysahipleri ve diğer çıkar sahiplerinin hak ve yükümlülükleri gibi sistemi oluşturan unsurlar arasında yakın bir bağ vardır. Ortaklığın dayandığı teoriye bağlı olarak ortaklıktaki çıkar sahiplerinin hak ve yükümlülükleri, ya da başka bir anlatımla ortaklı¬ğın karar alma sürecindeki rolleri farklılaşır ve böylece farklı yönetim ve kontrol sistemleri ortaya çıkar. Bu nedenle başlangıç noktası olarak birinci bölümde ortaklığın dayandığı iki temel teori sözleşme ve ku¬rum teorileri tartışılmış daha sonraki bölümlerde bu teorilere göre ya¬pılanan anonim ortaklığın yönetim ve kontrol sistemlerinin iki unsuru; yönetim kurulunun yapısı ve çalışanların katılımı birlikte ele alınmış¬tır. İkinci bölümde kurum teorisine dayanan ortaklık yapılanmasının örnekleri Alman ve Hollanda Hukuk sistemlerinde yönetim kurulunun yapısı ve çalışanların karar alma sürecine katılması incelenmektedir. Bu Hukuk düzenlerinde iki farklı organdan oluşan ikili yönetim kuru¬lu yapısı paysahipleri yanında başka çıkar sahiplerinin yararlarını or¬taklık çıkarı yapabilmektedir. Ortaklık çalışanları gözetim kuruluna doğrudan gözetim kurulu üyesi seçerek ya da gözetim kurulu üyeliği için aday belirleyerek ortaklığın karar alma sürecine katılabilmektedir¬ler. Kurum teorisine dayanan bir sistemde yönetim organlarının yetki ve sorumlulukları kanunun emredici hükümleri ile kesin bir biçimde belirlenmiştir. Üçüncü bölümde sözleşme teorisine dayanan ortaklık yapılanma¬sının örneği olarak İngiliz Hukuk sisteminde yönetim kurulunun yapı¬sı ve çalışanların katılımı irdelenmektedir. Sözleşme teorisine dayanan bir sistemde tekli yönetim kurulu, paysahiplerinin çıkarlarını ortaklık 16 çıkarı yapmak için en uygun yapıyı oluşturur. Yönetim kurulu üyeleri¬nin paysahipleri tarafından atanıp, azledilmesi yönetimi paysahipleri-ne karşı sorumlu kılmakta, yöneticilerin ortaklığın yönetiminde paysa-hiplerinin çıkarlarını ön planda tutmalarını sağlamaktadır. Sözleşme teorisine dayanan bir sistemde paysahiplerinin irade serbestîsine önce¬lik tanınmakta; bu nedenle anonim ortaklığın yapılanmasında emredici değil, teşvik edici ya da izin verici kurallara vurgu yapılmaktadır. Bu sistem anonim ortaklığın hızla değişen koşullara daha kolay uyum sağlamasına olanak tanıdığından, rekabet açısından, kurum teorisine dayanan ortaklık yapılanmasına göre üstünlük gösterir. Dördüncü bölümde yönetim kurulunun yapısı ve çalışanların katı¬lımına ilişkin farklı sistemleri birlikte barındırmayı hedefleyen Avrupa anonim ortaklığının yönetim kurulunun yapısı ve çalışanlarını katılımı incelenmektedir. Avrupa Ortaklığı Tüzüğü ve onu tamamlayan Yöner¬ge üye devletlerin anonim ortaklıklarının yönetim kurullarının yapısı ve çalışanların katılımına ilişkin hükümlerini birbirine yaklaştırmayı hedeflediğinden; Avrupa ortaklığının yönetim kurulunun yapısı ve ça¬lışanların katılımına ilişkin düzenlemesinde, üye devletlerin ve özel¬likle yukarıdaki bölümlerde incelediğimiz Alman-Hollanda ve İngiliz Hukuk sistemlerine dayanmaktadır. Bu nedenle bu bölümde Avrupa Ortaklığı Tüzüğü ve onu tamamlayan Yönerge nin ilgili hükümleri Alman ve Hollanda sistemini inceleyen ikinci ve İngiliz sistemini in¬celeyen üçüncü bölümle bağlantılı olarak ele alınmaktadır. Beşinci bölümde anonim ortaklığın yönetim kurulunun yapısı ve çalışanların katılımına ilişkin Türk Hukuk kuralları yukarıdaki bölüm¬lerde incelenen farklı sistemler göz önünde bulundurularak irdelen¬mektedir. Bu, Türk Hukukunda anonim ortaklığın yapısının önceki bölümlerde açıklanan sistemlerden hangisine daha yakın olduğunu gösterirken ortaklığın niteliğinin belirlenmesine de yardımcı olacaktır. Bu çalışma, önceki bölümlerde incelenen konular ışığında önerileri içeren sonuç bölümü ile son bulmaktadır. 17 İÇİNDEKİLER KISALTMALAR 13 ÇİRİŞ 15 I. GENEL OLARAK 15 II. KONUNUN İNCELEME PLÃNI 16 Birinci Bölüm ANONİM ORTAKLIĞIN YÖNETİM VE KONTROL SİSTEMİ I. KONUNUN TANITIMI 19 II. OR [AKLIĞIN GELENEKSEL HUKUKİ TEORİLERİ VE ORTAKLIK KAVRAMİ 25 A- FİKSİYON YA DA İMTİYAZ TEORİSİNE DAYANAN ORTAKLIK KAVRAMI 25 B- SÖZLEŞME TEORİSİNE DAYANAN ORTAKLIK KAVRAMI 26 C- GERÇEKLİK YA DA KURUM TEORİSİNE DAYANAN ORTAKLIK KAVRAMI 33 İkinci Bölüm KURUM TEORİSİNE DAYANAN ORTAKLIK YAPILANMASI I. İKİLİ YÖNETİM KURULU YAPISI VE ÇALIŞANLARIN KARAR ALMA SÜRECİNE KATILMASI 39 II. ALMAN HUKUK DÜZENİNDE YÖNETİM KURULUNUN YAPISI VE ÇALIŞANLARIN KARAR ALMA SÜRECİNE KATILMASI 41 A- GÖZETİM KURULU 42 1. Yapısı 42 2. Fonksiyonları 45 B- YÖNETİCİ KURUL 47 1. Yapısı 47 2. Fonksiyonları 48 9 10 III. HOLLANDA HUKUK DÜZENİNDE YÖNETİM KURULUNUN YAPİSİ VE ÇALIŞANLARIN KARAR ALMA SÜRECİNE KAPILMASI 50 A- GÖZETİM KURULU 54 1. Yapısı 54 2. Fonksiyonları 59 B- İŞ KONSEYİ 60 1. Yapısı 62 2. Fonksiyonları 63 a. İş Konseyinin Bilgilendirilmesi 63 b. İş Konseyinin Danışılma Hakkı 65 c. İş Konseyinin Onayının Alınması 66 C- YÖNETİCİ KURUL 68 1. Yapısı 68 2. Fonksiyonları 69 Üçüncü Bölüm SÖZLEŞME TEORİSİNE DAYANAN ORTAKLIK YAPILANMASI: İNGİLİZ HUKUK DÜZENİNDE YÖNETİM KURULUNUN YAPISI VE ÇALIŞANLARIN KATILIMI 1. TEKLİ YÖNETİM KURULU YAPISI 73 A- MAHKEMELERİN YARATTIĞI HUKUK 73 B- PAYSAHİPLERİ İLE YÖNETİCİLER ARASINDAKİ YETKİ PAYLAŞIMI 77 C- YÖNETİM KURULUNUN YAPISI 80 D- ÖZ-DÜZENLEME YA DA YUMUŞAK HUKUK KURALLARININ NİTELİĞİ 85 E- İNGİLTERE′NİN ÖZ-DÜZENLEME YA DA YUMUŞAK HUKUK NİTELİĞİNDEKİ KURALLARİ 87 1. Paysahiplerinin Üstünlüğü İlkesi 90 2. Yönetim Kurulunda İş Bölümü ve Kurulun Çalışma Düzeni 91 a. İcracı Olan ve İcracı Olmayan Üye Ayrımı 91 b. Yönetim Kurulunda Bağımsızlık 93 c. Ortaklık Hakkında ve Dışarıdan Teknik Bilgiye Erişim ...95 d. Yönetim Kurulunda Komiteler 96 3. Öz-düzenleyici Kuralların Yaptırımı 97 II. ÇALIŞANLARIN KATILIMI 99 A- AVRUPA İŞ KONSLYİ YÖNERGESİ 104 1. Kapsamı 104 2. Yönerge Hükümlerinin Uygulanması 107 B- ULUSAL İŞ KONSEYİ YÖNERGESİ 1 1 I C- İNGİLTERE′DE ÇALIŞANLARIN KATILIMININ DÜZENLENMESİ 113 Dördüncü Bölüm AVRUPA ANONİM ORTAKLIĞI I. AVRUPA ANONİM ORTAKLIĞININ KARAR ALMA SÜRECİNDE YÖNETİM KURULUNUN YAPISI VE ÇALIŞANLARIN KATILIMI 117 II. AT HUKUKUNUN KAYNAKLARINDAN TÜZÜKLERİN ÜYE DEVLETLERDE DOĞRUDAN UYGULANABİLİRLİĞİ 119 A- AVRUPA ANONİM ORTAKLIĞINDA YÖNETİM KURULUNUN YAPISI 122 1. İkili Yönetim Kurulu Yapısı 126 2. Tekli Yönetim Kurulu Yapısı 129 B- ÇALIŞANLARIN KATILIMI 130 1. Çalışanların Ortaklığın Karar Alma Sürecine Katılması 134 2. Çalışanların Katılımını Sağlayan Diğer Araçlar 137 a. Çalışanların Ortaklıkta Ayrı Bir Organ (İş Konseyi) Aracılığı ile Temsili 137 b. Çalışanların Ortaklıkta Sözleşmesel Temsili 139 3. Çalışanların Katılımına İlişkin Kuralların Uygulanması 140 a. Özel Görüşme Kurulu ve Görüşme Usulü 141 b. Anlaşmanın Kapsamı 144 e. Standart Kurallar 146 Beşinci Bölüm TÜRK HUKUKUNDA ORTAKLİK YAPILANMASI 1. ORTAKLIĞIN NİTELİĞİ 150 II. TEKLİ YÖNETİM KURULU YAPISI 155 A- ORTAKLIĞIN İÇ DÜZENİ 155 B- PAYSAHİPLLRİ GENEL KURULU İLE YÖNETİM KURULU ARASINDAKİ YETKİ PAYLAŞIMI. 159 C- YÖNETİM KURULUNUN YAPISI 166 1. Yönetim Kurulunun Oluşumu 169 2. Yönetim Kurulu Üyesi ve Yönetici ile Ortaklık Arasındaki Hukuki İlişkinin Niteliği 172 a. Yönetim Kurulu Üyelerinin Paysahiplerine Karşı Sorumluluğu 177 b. Yönetim Kurulu Üyelerinin Alacaklılara Karşı Sorumluluğu 183 3. Yönetim Kurulunda İş bölümü ve Yönetim Yetkilerinin Devri 184 a. Yönetim Kurulunda İş bölümü 184 b. Yönetim Yetkilerinin Devri 1 88 4. Türkiye"nin Öz-düzenleme ya da Yumuşak Hukuk Niteliğindeki Kuralları 190 a. İcracı Olan ve İcracı Olmayan Üye Ayrımı 191 b. Yönetim Kurulunda Bağımsızlık 192 c. Ortaklık Hakkında Bilgiye Erişim 194 d. Yönetim Kurulunda Komiteler 195 5. Öz-düzenleyici Kuralların Yaptırımı 196 III. ÇALIŞANLARIN KATILIMI 197 SONUÇ 201 KAYNAKÇA 207 12