Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Anonim Şirketlerde İşadamı Kararı İlkesinin ( Business Judgment Rule ) Uygulanması
.jpg){kind=small}
Anonim Şirketlerde İşadamı Kararı İlkesinin ( Business Judgment Rule ) Uygulanması
Sevgi BOZKURT YAŞAR
Sayfa Sayısı
:
314
Kitap Ölçüleri
:
16*24
Basım Yılı
:
2015
ISBN NO
:
9786053332725
499,00
TL ÖNSÖZ
Bu eserin temelini İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel
Hukuk Doktora programı kapsamında hazırlanan “Anonim Şirketlerde İşadamı
Kararı İlkesinin (Business Judgment Rule) Uygulanması” başlıklı doktora tezi
oluşturmaktadır. Çalışmada yönetim kurulunun ve yöneticilerin takdir yetkisine
dayanarak vermiş oldukları kararlar, bu kararların zararlı sonuçlarından doğan
sorumluluğun sınırlandırılması ve mahkemelerin bu kararlara müdahalelerinin
önlenmesi incelenmiştir. Tez çalışmasında Türk Hukuk doktrininde öne sürülen
görüşlerin yanı sıra, özellikle konuya ilişkin standartları ortaya koyan işadamı
kararı ilkesinin doğup, geliştiği Amerikan hukuku uygulaması ve konuya iliş-
kin seçilmiş yabancı hukuk sistemlerinde mevcut görüş ve değerlendirmeler göz
önüne alınmıştır.
İşadamı kararı ilkesinin, Amerikan hukukunda mahkemelerin içtihatları
ile geliştirildiği dikkate alındığında, uygulanma şartlarına ve uygulanma alanına
ilişkin yeknesak bir düzenlemenin bulunmadığı gözlemlenir. Bu sebeple tez kapsamında
ilkenin genel olarak kabul edilen uygulanma şekli hakkında bilgi verilerek,
farklılıklar gerekli olduğu ölçüde teze işlenmiştir. Ayrıca Amerikan Barolar
Birliği (American Bar Association) tarafından düzenlenen Ticaret Şirketlerine
İlişkin Model Kanun’un (Model Business Corporation Act) ve Amerikan Hukuk
Enstitüsü’nün (American Law Institute) hazırlamış olduğu Kurumsal Yönetim
İlkeleri’nin konuya ilişkin hükümleri tez kapsamında değerlendirilmiştir.
Bu vesile ile tez danışmanlığımı kabul eden, tezin hazırlanması sırasında
ilgisini esirgemeyen ve karşılaşılan sorunlar karşısında açıklamaları ile yol gösteren
değerli Hocam Prof. Dr. Mehmet Helvacı ile tez jürimde bulunan ve görüşleri
ile çalışmamı düzeltmemi ve zenginleştirmemi sağlayan değerli hocalarım Prof.
Dr. Cevdet Yavuz, Prof. Dr. Arslan Kaya, Doç. Dr. N. Füsun Nomer Ertan ve
Doç. Dr. Zekeriyya Arı’ya teşekkürü bir borç bilirim. Tezin hazırlanması sırasında
yardımlarını ve desteklerini esirgemeyen kıymetli hocalarım Prof. Dr. Mehmet
Genç’e, Prof. Dr. Doğan Şenyüz’e, Doç. Dr. Halit Aker’e, sevgili arkadaşlarım
Yrd. Doç. Dr. Ç. Mine Yılmaz’a, Yrd. Doç. Dr. M. Cahit Günel’e, Arş. Gör. Sercan
Uçar’a ve Freiburg Albert Ludwigs Üniversitesi’nde çalışma ortamı sağlayan Prof.
Dr. Uwe Blaurock’a teşekkürlerimi sunarım.
Zor zamanlarımda desteğini esirgemeyen sevgili ablam Sevinç Kır ve ağabeyim
Bülent Kır’a, sevgili arkadaşlarım Ayşe Değirmenci ile Mine Cantürk’e ve
tezin kitap olarak basımını üstlenen Beta Basım Yayım Dağıtım AŞ çalışanlarına
da ayrıca teşekkür ederim.
Yrd. Doç. Dr. Sevgi BOZKURT YAŞAR
Bursa - 2015
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ........................................................................................................................V
KISALTMALAR.................................................................................................... XIII
GİRİŞ.............................................................................................................................1
A. Konunun Takdimi........................................................................................1
B. Kavram Seçimi .............................................................................................3
C. İnceleme Planı ..............................................................................................4
I. İŞADAMI KARARI İLKESİNE İLİŞKİN GENEL ESASLAR .......................5
A. İşadamı Kararı İlkesi Hakkında Genel Bilgi.............................................5
1. İşadamı Kararı İlkesinin Anlamı .......................................................5
2. İşadamı Kararı İlkesinin Uygulanmasının Nedenleri.....................6
B. Seçilmiş Hukuk Sistemlerinde İşadamı Kararı İlkesi............................10
1. Amerikan Hukuku.............................................................................10
a. İşadamı Kararı İlkesinin Gelişimi.............................................10
b. İşadamı Kararı İlkesinin Uygulanma Şekli..............................15
2. Alman Hukuku...................................................................................20
a. İşadamı Kararı İlkesinin Gelişimi.............................................20
b. İşadamı Kararı İlkesinin Uygulanma Şekli..............................25
3. İsviçre Hukuku ...................................................................................28
4. Avustralya Hukuku............................................................................31
5. Güney Afrika Cumhuriyeti Hukuku ...............................................35
C. İşadamı Kararı İlkesinin Uygulanma Alanı............................................36
1. Kişi Bakımından Uygulanma Alanı.................................................36
a. Kurucular.....................................................................................36
b. Yönetim Kurulu Üyeleri.............................................................38
c. Yöneticiler....................................................................................41
(1) Genel Olarak Yönetici Kavramı ........................................41
VIII
(2) Yönetimi Devralan Kişiler..................................................42
(3) Şirketin Diğer Temsilcileri .................................................48
i. Müdürler..........................................................................48
ii. Ticari Temsilci ve Ticari Vekil .....................................49
d. Tasfiye Memurları.......................................................................51
2. Konu Bakımından Uygulanma Alanı..............................................51
D. İşadamı Kararı İlkesinin Hukuki Niteliği ...............................................53
II. İŞADAMI KARARI İLKESİNİN UYGULANMA ŞARTLARI ..................59
A. Uygulanma Şartları ...................................................................................60
1. İşletmeye Dair Bir Karar Bulunması ...............................................60
2. Kararın Alınmasından Önce Yeterli Araştırma
Yapılmış Olmalı (Bilgilenmiş Olmak).............................................63
3. Karar Verenlerin Menfaatinin Bulunmaması.................................65
a. Genel Olarak................................................................................65
b. Menfaat Çatışmasından Kaçınılması Gerekliliği....................66
c. Menfaat Çatışması Halinde İlkenin Uygulanmasının
Sağlanmasına İlişkin Önlemler.................................................70
(1) Amerikan Hukukunda Kabul Edilen Önlemler .............70
i. İşlemde Şahsi Menfaati Bulunmayan
Yönetim Kurulu Üyelerinin Kararı .............................71
ii. İşlemde Şahsi Menfaati Bulunmayan
Pay Sahiplerinin Kararı ..............................................83
(2) TTK Hükümleri Kapsamında Alınabilecek
Önlemlerin Değerlendirilmesi .........................................88
i. Müzakereye Katılma Yasağı .......................................88
ii. Şirketle İşlem Yapma ve Şirkete Borçlanma Yasağı...93
iii. Şirketle Rekabet Yasağı............................................. 101
iv. Bazı Mali Hakların Tespitinde Yönetim
Kurulunun Yetkisizliği............................................. 106
4. Şirketin Menfaatleri Yönünde Hareket Edildiği İnancına
Sahip Olunması .............................................................................. 108
a. Genel Olarak............................................................................. 108
b. Dürüstlük Kuralı ..................................................................... 113
c. Şirket Menfaati ......................................................................... 117
IX
(1) Şirket Menfaati Kavramını Somutlaştıracak
Ölçütlerin Tespiti............................................................. 119
(2) Şirket Menfaatinin Belirlenmesi .................................. 120
d. Şirket Menfaatlerinin Dürüstlük Kuralına Uygun Şekilde
Gözetilmesi Yükümlülüğü ...................................................... 121
B. İşadamı Kararı İlkesinin Uygulanmadığı Haller ................................ 123
1. Kanunla Tespit Edilmiş Yükümlülüklere Aykırı
Davranılmış Olması........................................................................ 123
2. Esas Sözleşme Hükümleri ile Tespit Edilmiş Yükümlülüklere
Aykırı Davranılmış Olması............................................................ 125
3. Hukuka Uygun Genel Kurul Kararları ile Tespit Edilmiş
Yükümlülüklere Aykırı Davranılmış Olması............................... 126
III. İŞADAMI KARARI İLKESİNİN UYGULANMASI ................................. 129
A. Dogmatik Temel Olarak Yönetimin Takdir Yetkisi ........................... 129
B. Yönetimin Takdir Yetkisinin Sınırları .................................................. 131
1. Kanun Hükümleri ile Düzenlenen Görevler ve Yasaklar .......... 132
a. Doğrudan Yönetim Kurulunun Faaliyetlerine Yönelik
Hükümler ile Düzenlenen Görevler ve Yasaklar ................. 132
b. Dolaylı Olarak Yönetim Kurulunun Faaliyetlerini
Düzenleyen ve Yönetimin Hareket Alanını
Sınırlandıran Düzenlemeler................................................... 135
2. Esas Sözleşme, İç Yönerge ve Hukuka Uygun Genel Kurul
Kararları ile Belirlenmiş Görevler ve Yasaklar............................ 135
3. Sadakat ve Özen Yükümlülüğü ..................................................... 136
a. Sadakat Yükümlülüğü ............................................................. 136
b. Özen Yükümlülüğü.................................................................. 139
(1) Özen kavramı................................................................... 139
(2) Borç İlişkisinin İçerdiği Yükümlülükler
Kapsamında Özen Yükümlülüğünün Yeri................... 140
(3) Özen Yükümlülüğünün Konusu...................................... 141
i. Görevin Kabulünde Özen........................................ 141
ii. Şirket Organizasyonuna İlişkin Görevlerde Özen.. 143
iii. Şirketin Yönetim ve Temsili Kapsamındaki
Görevlerde Özen ...................................................... 149
X
iv. Şirketin Yapısal Değişiklikleri ve Finansal
Durumuna İlişkin Görevlerde Özen ..................... 155
v. Sermayenin Korunması İlkesi Kapsamındaki
Görevlerde Özen ....................................................... 159
vi. Sermayenin Artırılması ve Azaltılmasına
İlişkin Görevlerde Özen .......................................... 163
(4) Tedbirli Yönetici Ölçüsü Kavramı ................................... 165
i. Genel Olarak ............................................................. 165
ii. Karar Sürecinde Özen Derecesinin Somutlaştırılması
(Makul Ölçüde Bilgilenmiş Olma) ......................... 170
(a) Toplantı Öncesinde ............................................. 172
(b) Toplantı Sırasında ..................................................... 175
(c) Makul Ölçüde Bilgi Düzeyini Tespite Yarayan
Kriterler...................................................................... 177
(d) Sunulan Belge ve Raporların İncelenmesi............. 181
(i) Şekli Açıdan İnceleme ........................................ 184
(ii) Maddi Açıdan İnceleme..................................... 184
C. İşadamı Kararı İlkesi Çerçevesinde Sorumluluk Şartlarının
Değerlendirilmesi ................................................................................... 186
1. Kanun ve Esas Sözleşmeye Aykırılık ............................................ 188
a. Genel Olarak............................................................................. 188
b. İşadamı Kararı İlkesi Çerçevesinde Kanun ve
Esas Sözleşmeye Aykırılık Şartının Değerlendirilmesi....... 189
2. Zarar ........................................................................................... 196
a. Zarar Kavramı .......................................................................... 196
b. Zarar Türleri ............................................................................. 197
(1) Doğrudan Zarar ............................................................. 197
i. Şirketin Zararı .......................................................... 198
ii. Pay Sahipleri ve Şirket Alacaklılarının
Doğrudan Zararı ....................................................... 200
(2) Dolayısıyla Zarar............................................................. 203
c. İşadamı Kararı İlkesi Çerçevesinde Zarar Şartının
Değerlendirilmesi .................................................................... 205
3. İlliyet Bağı ........................................................................................ 206
a. İlliyet Bağı Kavramı ................................................................. 206
XI
b. İlliyet Bağının Kesilmesi ......................................................... 207
c. İşadamı Kararı İlkesi Çerçevesinde İlliyet Bağı Şartının
Değerlendirilmesi .................................................................... 208
4. Kusur ........................................................................................... 208
a. Kusurun Subjektif ve Objektif Unsurları .............................. 209
(1) Kusurun Subjektif Unsuru ............................................. 209
(2) Kusurun Objektif Unsuru .............................................. 209
b. Kusurun Çeşitleri..................................................................... 210
(1) Kast.................................................................................... 210
(2) İhmal................................................................................. 210
c. Gerekli Özenin Ölçüsü............................................................ 210
(1) Subjektif Kusur Teorisi ................................................... 211
(2) Objektif Kusur Teorisi .................................................... 211
d. Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumluluğunda Kusur Şartı... 211
e. İşadamı Kararı İlkesi Çerçevesinde Kusur Şartının
Değerlendirilmesi .................................................................... 215
f. Kusurun İspatı.......................................................................... 218
D. İşadamı Kararı İlkesinin Uygulanmasının Sınırlandığı
Bazı Durumlar......................................................................................... 218
1. İstenmeyen Şirket Ele Geçirmelerinde (Unfriendly Take Overs)
Hedef Şirketin Savunma Önlemlerine İlişkin Kararları ............... 218
a. Genel Olarak............................................................................. 218
b. Amerikan Hukukunda Şirket Ele Geçirmelerinde
Alınan Savunma Önlemleri ................................................... 220
c. Savunma Önlemlerinin Değerlendirilmesi ve
İlkenin Uygulanmasının Sınırlanması .................................. 223
d. TTK Hükümleri Kapsamında Savunma Önlemleri ve
İlkenin Uygulanmasının Sınırlanması .................................. 231
2. Özel Dava Komitesi Kararları (Special Litigation Committee) .. 233
IV. İSPAT YÜKÜ DAĞILIMI BAKIMINDAN İLKENİN
UYGULANMASININ DEĞERLENDİRİLMESİ....................................... 239
A. İspat Yükü Dağılımına İlişkin Genel Esaslar....................................... 239
1. İspat Kavramı ve Genel İspat Kuralı............................................. 240
2. Sorumluluk Davasında İspat Yükü Dağılımı............................... 241
XII
3. TTK m. 553’ün Değerlendirilmesi................................................ 242
4. Zarar Türleri Bakımından Sorumluluk Davalarının
Hukuki Dayanağının Tespiti ......................................................... 243
B. İşadamı Kararı İlkesi Şartlarının İspat Yükü Dağılımı
Bakımından Değerlendirilmesi............................................................. 247
1. İşadamı Kararı İlkesinin Uygulanma Şartlarında
İspat Yükü Dağılımı........................................................................ 247
2. İşadamı Kararı İlkesinin Uygulanma Şartlarının
Bulunmaması Halinde Yargılama Süreci ..................................... 251
3. Özen Yükümlülüğü İhlalinin İspatının Kolaylaştırılması.......... 256
a. Özen Yükümlülüğünün İhlalinin İspatını Kolaylaştırıcı
Araç Olarak İlk Görünüş İspatı.............................................. 256
b. Özen Yükümlülüğü İhlalinin İspatının Davacıdan
Beklenemediği Diğer Haller ve İspat Yükünün Ters
Çevrilmesi................................................................................. 258
V. İŞADAMI KARARI UYGULANMASININ SONUÇLARI VE ETKİSİ.... 259
A. İşadamı Kararı İlkesinin Hukuk Sistemimizde
Uygulanabilirliğinin Değerlendirilmesi............................................... 259
B. İşadamı Kararı İlkesinin Uygulanmasının Sonuçları ve Etkisi......... 268
1. Özen Yükümlülüğünü Somutlaştırır ve Sınırlandırır................. 268
2. Takdire Dayalı Karar Verilirken Uyulması Gereken
Temel İlkeleri Belirler..................................................................... 269
3. Yönetim Kurulunun Yönetim Yetkisini Somutlaştırır,
Takdir Alanını Korur ve Etkinliğini Arttırır............................... 270
4. Yerindelik Denetimini Engeller..................................................... 271
5. Usul Ekonomisi İlkesinin Uygulanmasını Sağlar....................... 271
SONUÇ ................................................................................................................... 275
KAYNAKÇA ........................................................................................................... 285
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı