Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Anonim Şirket Yöneticilerinin Mali Hakları ( Türk ve Yabancı Hukuk Sistemlerinde )
Anonim Şirket Yöneticilerinin Mali Hakları ( Türk ve Yabancı Hukuk Sistemlerinde )
Işık ÖZER
Sayfa Sayısı
:
407
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2013
ISBN NO
:
9786051461540
220,00
TL GİRİŞ I. KONUNUN TAKDİMİ Yöneticiler için bir teşvik sistemi olarak kullanılması gereken mali hakların, özellikle payları borsada işlem gören anonim şirketlerde (AŞ) çok yüksek tutarlara ulaşması ve yapılan ödemeler ile yöneticilerin performans¬ları arasındaki uyumsuzluk, halen tartışılan pek çok problemin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Konunun öneminin hissedilmeye başlandığı ilk ülke olan Amerika Birleşik Devletlerinde (ABD) 2000\′li yıllara kadar üst düzey yöneticiler ve icra yetkisine sahip yönetim kurulu üyeleri, hiçbir performans kriterini yerine getirmek zorunda olmaksızın çok yüksek bir üeretlendirilme politikasına tâbi tutulmuş; görevden ayrılırken çalışmalarıyla orantısız tazminatlar almış ve paysahiplerine bu haklar üzerinde herhangi bir söz hakkı tanınmamıştır\′. Mali haklarla ilgili bu sorunlar, ABD\′nde bu dönemde başlayan çok sayıdaki şirket iflasının sebepleri arasında da yer almış ve sadece paysahiplerinin değil; bütün halkm tepkisini çeken bu konu, politik açıdan da hassas bir mevzu haline gelmiştir. Türkiye\′de, ABD\′nde olduğu kadar ciddi problemler yaşanmamış olsa da zayıf bir mali haklar rejimi, şirketin asıl sahipleri olan paysahiplerinden yöneticilere haksız bir malvarlığı devrine sebep olmakta ve şirket kaynakla¬rının daha verimli alanlarda kullanılmasını engellemektedir. Yöneticiler şirketin sadece kısa vadeli başarılarına odaklanarak daha hızlı bir biçimde ödüllendirilmeyi hedeflemekte ve başarılı bir imaj yaratmak adına payların değerini artırmak için hileli ve aldatıcı işlemlere girişmekte; dolayısıyla uzun vadede başarısız sonuçlar getiren davranışlar ücretlendirilmektedir. Bu durum, ülke ekonomisine de yön veren anonim şirketlerin uzun dönemde devamlılığım tehlikeye sokmakta; yatırımcılar, müstakbel paysahipleri ve şirket çalışanlarının güveni sarsılmakta ve hatta rekabet ortamı zarar görmektedir. Yatırımcıların güvenlerini kaybetmesi, sermayenin kullanılabilirliği ve maliyetleri üzerinde de olumsuz sonuçlar doğurmakta ve sermaye piyasalarının etkinliği zayıflamaktadır. Sayılan sorunlar, ABD ve bunu takiben Avrupa Birliğinde (AB) çeşitli önlemler alınmasını zorunlu kılmıştır. İyi hazırlanmış mali hak paketleri, doğru yöneticileri en düşük maliyetle şirkete çekmeli ve şirkette kalmalarını sağlayarak paysahiplerinin uzun vadeli çıkarlarına hizmet edecek kararlar almaya teşvik etmelidir. Bunun için şirket içinde ücret komitesi ile denetimden sorumlu bir komitenin kurulması; mali hak paketlerinin, tamamı bağım¬sız üyelerden oluşan ücret komitesi tarafından hazırlanması; mali hakların uygulamaya konmadan önce paysahiplerinin onayından geçirilmesi ve kamuyu aydınlatmanın ileri derecede gerçekleştirilmesine yönelik yeni hukuki düzenlemeler hazırlanmış ve yürürlüğe sokulmuştur. Bunlar arasında, paylan borsada işlem gören anonim şirketlerin uyguladıkları mali haklar politikala¬rının ve yöneticilere bireysel olarak sağlanan menfaatlerin yıllık faaliyet raporları ile açık ve anlaşılır bir biçimde kamuya duyurulması zorunluluğu, mali hakların gizlenmesinin önlenmesi, paysahipleri ve diğer menfaat gruplarının yöneticilerin mali hakları konusunda bilgi sahibi olmaları ve ücret komitelerinin çalışmaları hakkında şeffaflığın sağlanması için özellikle önemlidir. Şirket içinde etkili bir mali hak rejimi yaratılması için çok kısa bir süre içinde böyle kapsamlı düzenlemelere imza atılmış olması, konunun hukukumuz açısından da incelenmesi gereğini doğurmuştur. Böylece gelecekte Türk anonim şirketlerinin de karşılaşabileceği bazı sorunların çözümüne şimdiden ışık tutulması amaçlanmaktadır. II. KONUNUN SINIRLANDIRILMASI Çalışmamız konusu, halka açık anonim şirketlerde (HAAŞ), yönetim kurulu üyeleri ve üst düzey yöneticilere sağlanan mali haklarla sınırlandırıl¬mıştır. Burada esas olarak profesyonel yöneticilerin mali hakları üzerinde durulacaktır. Halka kapalı AŞ′lerde, yöneticilerin aynı zamanda büyük paysahipleri olmalarının bir sonucu olarak, profesyonel bir yönetime ihtiyaç duyulmadığı ya da böyle bir yönetim kadrosu oluşturulmaya çalışılmadığı için yöneticilerin mali haklarına ilişkin uygulama ve düzenlemeler de HAAŞ′lerde ön plana çıkmış ve gelişmiştir. Buna paralel olarak HAAŞ′ler ele alınmakla beraber, önem arz eden konularda kapalı tip AŞ′lere de yer verilecek; özellikle TTK′nda düzenlenen mali haklara ilişkin hükümlere yönelik açıklamalar tüm AŞ′ler için yapılacaktır. Konunun fınans sektörünü ilgilendiren boyutu; bir başka deyişle, fi-nansal sistem içinde ağırlıklı olarak bankalarda ve banka dışı fmansal ku¬rumlarda yöneticilere sağlanan mali haklar ise çalışmamızda ayrıca incelen¬memiştir. Finans sektörünü ilgilendiren düzenlemeler, daha katı ve sınırlayı¬cı nitelikte kurallardır ve ayrı bir çalışmanın konusunu oluşturacak hacme sahiptirler. Konunun ilk kez ABD′nde tartışılmaya ve hukuken düzenlenmeye başlanmış olması, çalışmamızda da ABD hukukuna geniş bir yer ayrılmasına sebep olmuştur. Özellikle son yıllarda çok yaygın şekilde kullanılan paya dayalı ödemelerin tamamı, ABD kökenlidir. Mali hakların planlanması, mali haklar sözleşmeleriyle ilgili sorunlar, performansa dayalı ve şeffaf bir mali haklar rejimi yaratılmasına ilişkin problemler, çok sayıda bilimsel çalışma¬nın da konusunu oluşturmuş; varılan sonuçlar tüm dünyayı etkilemiştir. AB ve üyelerinden birisi olan Almanya da ABD′ni takip etmiş ve gerek kanuni gerek kurumsal yönetim ilkeleriyle getirilen kuralları, oradaki bakış açısına paralel biçimde şekillendirmişlerdir. Bu nedenle konumuzla ilgili hem fede¬ral kanunlar hem de büyük eyaletlerin hukuki metinlerine değinilmeye çalışı¬lacaktır. Ancak özellikle paya dayalı ödemelerin, hem şirket hem de yöneti¬cilere getirdiği vergi yükümlülüklerine ilişkin kapsamlı maddeler koyan "Devlet Gelirleri Kanunu {interneti Revenue Code/JRC)"4 hükümlerinin ay¬rıntıları ve bu tip ödemelerin bağlı olduğu "Finansal Muhasebe Standartla¬rını belirleyen "Financial Accoıınting Standarts No. 123 (FAS 123)" gibi kurallar çalışmamız kapsamı dışında tutulmuştur. Benzer şekilde özel sek¬törde çalışanlara sağlanacak emeklilik planlarıyla ilgili temel standartlar getiren ve bu planların vergisel boyutunu detaylı biçimde kaleme alan "Emeklilik Gelirlerinin Teminat Altına Alınması Hakkında Kanun (Employee Retirement Income Secıırity Act/ERISA)"^ maddelerine de geniş bir yer ayrılmamıştır. Çalışmamızda, AB, Almanya, ABD ve Türk hukukundaki düzenleme¬ler incelendiği için bu sistemlerdeki farklılıklara uygun bir yapı oluşturulma¬ya gayret gösterilmiştir. Zira bilindiği gibi her ülkenin siyasi yapısı, hukuki düzenlemelerini de etkilemektedir. Almanya ve ABD, Federal birer devlet olmasına karşılık Türkiye üniter bir devlettir. ABD′nde Federal kanunlar yanında eyaletlerin de birbirinden bağımsız bağlayıcı düzenlemeleri {bine sky laws) bulunmaktadır. Almanya′da ise eyalet düzeyinde bu tip düzenle¬meler yoktur. Almanya′daki Federal kanunlar gibi, Türkiye′de de şirketler hukuku ve dolayısıyla konumuzla ilgili hükümler getiren kanunlar tüm ülke¬de geçerlidir. Dolayısıyla bu yapısal farklılığı da yansıtacak bir iskelet ku¬rulmaya çalışılmıştır. Son olarak belirtilmelidir ki, içinde bulunduğumuz dönem, AB uyum sürecinin gerektirdiği yenilikler ve teknolojik gelişmeler nedeniyle Türk şirketler hukukunun da yeniden şekillendirildiği, yeni çalışmaların ve re¬formların yapıldığı bir dönemdir. Bu nedenle özel hukukun temeli olarak kabul edilebilecek kanunlar değiştirilmiş ve hızla yürürlüğe girmeye başla¬mışlardır. Bu kapsamda anonim şirket yönetim kurulu üyeleri ve diğer yöne¬ticilere sağlanan mali haklar açıklanırken, esas itibariyle 13.01.2011 tarihin¬de Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından kabul edilen 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu (TTK)6 dikkate alınmıştır7. 01.07.2012 tari¬hinde yürürlüğe giren TTK, 6762 sayılı eski Türk Ticaret Kanununda (eski TTK) mevcut bulunan mali haklarla ilgili bazı düzenlemeleri aynen koru¬makla birlikte, yöneticilere tanınabilecek yeni mali hak türlerinin de önünü açmış bulunmaktadır. Bununla beraber gerek kelimelerin seçiminde, gerek söz diziminde önemli değişiklikler yapılmış ve doktrindeki bazı yorum güç¬lükleri giderilmiştir. Ayrıca TTK′nun pek çok maddesi üzerinde değişiklik yapan, 26.06.2012 tarihinde TBMM tarafından kabul edilmiş ve yine 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girmiş olan 6335 sayılı "Türk Ticaret Kanu¬nu ile Türk Ticaret Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun"8 hükümlerine de yer veril¬miştir. Ancak ilgili yerlerde Kanunun son metni incelenmiş; konunun daha kolay anlaşılabilmesi için sadece mali haklarla ilgili eski TTK′ndaki hüküm¬lerle TTK′ndaki yeni düzenlemeler yeri geldikçe karşılaştırılmıştır. HAAŞ′ler hakkındaki hükümler için ise 06.12.2012 tarihinde kabul edilen ve 30.12.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6362 sayılı yeni Sermaye Piyasası Kafnunu (SerPK)9 esas alınmıştır10. Benzer şekilde borçlar hukukunu ilgilendi¬ren konularda, 11.01.2011 tarihinde kabul edilen ve 01.07.2012 tarihinde ′ yürürlüğe giren 6098 sayılı yeni Türk Borçlar Kanunu (TBK)11 ile usul hu¬kukuna ilişkin 12.01.2011 tarihinde kabul edilen ve 01.10.2011 tarihinde yürürlüğe giren 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK)12 hüküm¬leri incelenmiştir. Fakat konunun fazlaca genişletilmemesi amacıyla 818 sayılı eski Borçlar Kanunu ya da 1086 sayılı eski Hukuk Usulü Muhakeme-′: leri Kanunu hükümlerine ayrıca değinilmemiştir. Çalışmamız beş bölümden oluşmakta olup, birinci bölümde kurumsal yönetim kavramı, kurumsal yönetim ilkelerine ilişkin hukuki düzenlemeler, yabancı hukukta ve Türk hukukunda yönetim organı ve hukukumuzdaki mevcut hükümler karşısında profesyonel bir yönetimin mümkün olup olma¬dığı incelenmeye çalışılacaktır. İkinci bölümde mali haklar, AB komisyonu tarafından yayımlanan tavsiye kararları ve ABD hukukunda, hem kanuni ve idari düzenlemeler hem de kurumsal yönetim ilkeleri çerçevesinde ayrıntılarıyla açıklanacaktır. Bu kapsamda pek çok ülkeye kaynaklık yapan OECD′nin (Organization for Economic Co-operation and Development) yayımladığı kurumsal yönetim ilkelerindeki konumuza ilişkin kurallar da ele alınacaktır. AB′ndeki hukuki düzenlemelerle paralel hükümler getirilmiş olan Alman hukukuna ise tekrara düşmemek ve çalışmamız kapsamını genişletmemek amacıyla sadece genel hükümler ve kurumsal yönetim ilkeleriyle sınırlı olarak değinilecektir. Üçüncü bölüm Türk hukukundaki mali haklara ayrılmıştır. Burada mali haklarla ilgili hukuki çerçeve çizildikten sonra mali hak türleri, ilgili kanunlar ve kurumsal yönetim ilkeleri esas alınarak incelenecektir. Ayrıca yabancı hukukta düzenlenmiş olan mali hakların Türk hukukunda da uygu¬lama alanı bulup bulamayacakları ve uygulanma şartları üzerinde durulacak¬tır. Dördüncü bölümde, Türk ve yabancı hukukta mali hakların nasıl tespit edildiği ve hangi organ tarafından karara bağlandığı izah edilecek ve uygu¬lamaya konan mali hak politikaları ile bireysel olarak yöneticilere sağlanan mali hak türlerinin kamuya açıklanması ile ilgili kural ve usuller kaleme alınacaktır. Beşinci bölümde, yöneticilere fahiş mali haklar verilmesine sebep olan karar organının sorumlu tutulup tutulamayacağı ve mali hakların şirkete iadesinin mümkün olup olmadığına ilişkin kurallar mercek altına alınacaktır. Bütün bunlardan sonra ise varılan sonuçlar belirtilecek ve çalışmanın kısa bir özeti yapılacaktır. ÖNSÖZ Anonim şirketin en önemli ve daimi nitelikte organı olan yönetim kurulu, şirkete ait işletmenin de sahibi konumundadır. Ticaret şirketi tipi olarak anonim şirketler, bugünkü dünya ekonomik yaşamında etkin bir aktör konumu edinmelerini yönetim kurullarının üstün sevk ve yönetimine borçludur. Bu nedenli önemli ve kutsal sayılabilecek nitelikteki misyonu ve vizyonu haiz olan yönetim kurulu üyelerinin mali haklarına ilişkin düzenlemeler yasalarda gereği kadar ilgi görmemiştir. Bu konuda Türk Ticaret Kanununda (TTK) sadece 394. maddede pozitif bir düzenleme bulunmasına karşın, kaynak İsviçre hukukunda bu konuda bir hüküm yer almamaktadır. Öte yandan, Sermaye Piyasası mevzuatında ise, yönetim kurulu üyele¬rinin ve daha geniş anlamda anonim şirket yöneticilerinin mali haklan, TTK\′ya nazaran farklı şekilde düzenlenmiş bulunmaktadır. Kurul\′un Seri: IV, No:56 sayılı Tebliğinde, yönetim kurulunun, hem kurul hem de üye bazında, özeleştirisini ve performans değerlendirmesini yapacağı ve yönetim kurulu üyelerinin bu değerlendirmeler dikkate alınarak ödüllendirileceği veya azledileceği öngörülmektedir (4.6.1). Ayrıca, yönetim kurulu üyelerinin ve üst düzey yöneticilerin ücretlendirme esaslarının yazılı hale getirilmesi ve genel kurul toplantısında ayrı bir madde olarak ortakların bilgisine sunularak paysahiplerine bu konuda görüş bildirme imkânı tanınması ve bu amaçla hazırlanan ücret politikasının, şirketin internet sitesinde yer alması belirtil¬mektedir (4.6.2). Nihayet, yönetim kurulu üyelerine ve üst düzey yöneticile¬re verilen ücretler ile sağlanan diğer tüm menfaatlerin, yıllık faaliyet raporu vasıtasıyla kamuya açıklanacağı öngörülmektedir. Yabancı hukuk sistemlerinde ise Avrupa ve Amerika Birleşik Devletinde, şirket yöneticilerinin özellikle CEOTarm (Chief Executive Officer), performansa dayalı olarak, çok yüksek düzeyde yıllık ücretlerin yanı sıra uçak ve yat gibi önemli ayni değerler ile pay (senedi) alım opsiyonu hakkı aldıkları ve şirketle yapılan sözleşmelere \"Golden Parachute\" hükümlerini koydurdukları görülmektedir. Ancak bu tür ikramiye ve ödüllendirme şeklinin, şirketlerin fmansal tablolarının dürüst resim ilkesine aykırı biçimde düzenlenmesine ve sonuçta önemli boyutlarda şirket iflaslarına neden olduğu bir gerçektir. Bu bağlamda en kayda değer gelişme İsviçre\′de meydana gelmiştir. Yedi yıldan beri uğraşılan \"Anonim Şirketler Hukukundaki Büyük Revizyon\" (Die grosse Aktienrechtsrevision), hisseleri borsada işlem gören şirket yöneticilerinin mali haklarına ilişkin düzenleme nedeniyle gerçekleştirilememiştir. Çünkü \"soyguna karşı halk inisiyatifi {Volksinititave gegen Abzockerei)\" adı altında Thomas Minder\′in öncülüğünde hazırlanmış olan şirket yöneticilerinin mali haklarına ilişkin öneri, 07.03.2013 tarihinde yapılan halk oylamasında h gibi bir oyla kabul edilmiş ve bu düzenlemenin kanuna \"emredici hüküm\" niteliğinde konulmasının en az bir yıl daha zaman alacağı belirtilmiştir. Sadece anonim şirket ile yöneticilerin menfaatlerinin çatıştığı değil; aksine tüm potansiyel paysahiplerini ve giderek ülke ekonomilerini de ilgilendiren anonim şirket yöneticilerinin mali haklan konusunun doktora tezinde derinliğine incelenmesi, hem bugün hem de gelecek açısından fevkalade önemlidir. Türk hukukunda bu konuyla ilgili henüz bilimsel bir çalışma ya¬pılmış değildir. İşte Dr. Işık ÖZER bu konuyu doktora tezinde isabetli olarak ele alıp titiz ve başarılı şekilde incelemiş bulunmaktadır. Eserin, olağan doktora tezinin boyutlarını aşan nitelikte kapsamlı olması, Dr. ÖZER\′in hukukî sezgisi ve nosyonunun güçlü olduğunun bir göstergesidir. Ayrıca Dr. ÖZER\′in İngilizce diline çok iyi derecede hâkim olması, tezin bilimsel kalitesini etkilemiştir. Türk hukukunda bu konunun şimdiye kadar karşılaştırmalı olarak bu düzeyde ele alınmamış olması nedeniyle bu çalışmanın, özellikle uygulama açısından yol gösterici niteliğinde olduğunu söyleyebilirim. Aslında Dr. ÖZER bu çalışmayı 8-9 ay önce bitirme imkânına sahipti. Ancak o daha zahmetli fakat bilimsel açıdan doğru olanı yaparak dört aylık bir burs elde edip ABD\′ye giderek ve özellikle tezin hisse opsiyonları kısmını zen¬ginleştirerek, Türk hukukuna önemli katkılar yapmayı yeğlemesi takdire şayandır. Bu nedenle, Dr. ÖZER önemli bir övgüyü hak etmiştir. Fakültemizin Ticaret Hukuku Anabilim Dalında Arş. Görevlisi Dr. Işık ÖZER\′in bu çalışması, değerli jüri üyeleri, Prof. Dr. Sabih ARKAN, Prof. Dr. Hasan PULAŞLI, Prof. Dr. Rıza AYHAN, Prof. Dr. Asuman TURANBOY ve Doç. Dr. Çağlar MANAVGAT tarafından oybirliği ile ba¬şarılı bulunmuştur. Bu tez çalışması ile Türk hukuk literatürüne özgün ve nitelikli bir eser sunan ve bilimsel yeteneğini başarıyla kanıtlayan Dr. Işık ÖZER\′i en içten şekilde kutlarım. \"İstikrarlı\" şekilde çalışması halinde daha nice yararlı eserler vereceği hususunda inancım tamdır. Prof. Dr. Hasan PULAŞLI Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Başkanı TEŞEKKÜR Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk (Ticaret Hukuku) Bölümünde doktora tezi olarak hazırladığım \"Kurumsal Yönetim İlkeleri Çerçevesinde Anonim Şirket Yöneticilerine Sağlanan Mali Haklar\" başlıklı çalışmam, 21.01.2013 tarihinde Prof. Dr. Sabih Arkan, Prof. Dr. Hasan Pulaşlı, Prof. Dr. Asuman Turanboy, Prof. Dr. Rıza Ayhan ve Doç. Dr. Çağlar Manavgat\′tan oluşan jüri önünde savunularak oybirliği ile kabul edilmiştir. Bu çalışma, jüride bulunan değerli hocalarımın önerileri de dikka¬te alınarak gözden geçirilmiş; öncelikle kapsamı yansıtacak şekilde başlığı değiştirilmiş ve yürürlüğe sokulan yeni mevzuat hükümleri çerçevesinde güncellenerek yayıma hazırlanmıştır. Bunun dışında orijinal metne ve savu¬nulan tüm görüşlere sadık kalınmıştır. Jüride bulunan tüm hocalarıma, değerlendirmeleri için teşekkürlerimi sunuyorum. Her şeyden önce bu tezin oluşması ve yazılmasında, son halini alma¬sında ve yayımlanmasında emeği geçen pek çok kişinin bulunduğunu belirt¬mek isterim ve her birine ayrı ayrı teşekkür etmeyi bir borç bilirim. Bu kişi¬lerden en önemlisi kuşkusuz Prof. Dr. Hasan Pulaşh\′dır. Fiili danışmanım olan hocamın, Başkent Üniversitesi\′nde çalışmaya başlaması benim için büyük bir şans olmuştur. Akademik çalışma disiplinini veren ve hukuk nos¬yonumu güçlendiren hocamın yeri benim için ayrıdır. Tezimin bu noktaya gelmesinde, akademik güçlükleri yenmemde yardımcı olan; bana cesaret veren ve mesleğime duyduğum sevgiyi pekiştiren değerli hocama çok şey borçlu¬yum. Kendisi benim için yeni ufuklar açmış, sabırla ve titizlikle benimle ilgilenmiştir. Odasına her gittiğimde yeni bilgilerle döndüm ve bilimsel ola¬rak biraz daha geliştim. İnanıyorum ki bu, benim içinde bulunduğum aşama¬da genç bir araştırmacının bulabileceği çok önemli bir imkândır. Hocamın mesleki bilgileri uygulamamda, bilimsel kültürü özümsememde ve akademik sonuçlara varmam ve bunları değerlendirmemde üzerimdeki etkisi büyüktür. Bütün bunlar için kendisine müteşekkirim. Bana sık sık öğütlediği gibi, \"ayırt eden, iyi öğretir\". Onun gibi bir araştırmacı, öğretmen ve akademisyen olabilmeyi diliyorum. Akademik hayatın uzun ve sabırla işlenmesi gereken bir yol olduğunu görüyorum ve ben bu yolda, Prof. Dr. Hasan Pulaşlı\′nm asistanı olmaktan kıvanç duyduğumu bir kez daha dile getirmek istiyorum. Tez danışmanım olarak çalışmamı yakından takip eden ve şekillendi¬ren Prof. Dr. Asuman Turanboy\′a ve bu konuyu araştırmam konusunda beni yönlendiren ve zaman ayırarak hiçbir sorumu yanıtsız bırakmayan Doç. Dr. Çağlar Manavgat\′a ayrıca teşekkür ederim. Hiçbir zaman desteklerini esirgemeyen, mesleğime attığım ilk adım¬lardan itibaren bana yardımcı olan üç değerli hocama; Prof. Dr. Güven Vu¬ral′a, Yrd. Doç. Dr. Mürsel Başgül′e ve Yrd. Doç. Dr. Hamdı Pınar′a teşek¬kür ediyorum. En önemlisi de her zaman huzurlu bir çalışma ortamı sağlayarak araştırmalarımın verimli şekilde biçimlenmesine yardımcı olan Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Kudret Güven′′e teşekkür ederim. Kendisi benim için her zaman bir dekanın çok ötesinde sevgi ve şefkat dolu bir yol gösterici olmuştur. Sağladığı bir yıllık burs desteğiyle Pennsylvania State University The Dickinson School of Law′da kalma olanağı sağlayan "Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)"na ve ABD′nde çalışma imkânı sunan Prof. Dr. Karen Bysiewicz ile kaldığım süre boyunca akademik deste¬ğini sunan ve bilgilerini aktaran Prof. Dr. Larry Catâ Backer′a teşekkürleri¬mi sunuyorum. Çalışmamla ilgili olarak her sorun için ayrı bir tartışma kapısı açan ve düşüncelerini paylaşan Arş. Gör. Harun Keskin′′e, tezimi yazdığım dönemde en sıkışık zamanlarımda hiçbir yardımı esirgemeyen Arş. Gör. Ahmet Cemil Ünal′a, Bilkent kütüphanesindeki çalışma arkadaşım Arş. Gör. Musa Top¬rak′a, birlikte hep güldüğümüz arkadaşım hâkim Dr. Eda Manav′a teşekkür ediyorum. İngiltere′de bulunduğu aylarda bile beni yalnız bırakmayan, aynı zorlukları birlikte paylaştığımız canım dostum Dr. Defne Günay′a ve tüm zor zamanlarımda benimle olan, beni hep mutlu eden canım dostum Aslı Gemci′ye ayrıca teşekkürler. İyi ki varsınız. Bana inanan tüm ailem ve annem ve babam için ise kelimeler yetersiz kalıyor. Sahip olduğum her şeyi onlara borçluyum. Son olarak kitabımın yayımım üstlenen Adalet Yaymevi′ne, yardımla¬rını esirgemeyen Hakan Karaaslan′a, sayfa düzenini hazırlayan ve gerekli değişiklikleri yapan Hülya Çam′a ve kapak tasarımı için Özgül Emekçi Özbudak′a teşekkürlerimi sunarım. Dr. Işık Özer Ankara, Mayıs 2013 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ VII TEŞEKKÜR IX İÇİNDEKİLER XI KISALTMALAR XIX BİBLİYOGRAFYA XXIII GİRİŞ 1 I. KONUNUN TAKDİMİ 1 II. KONUNUN SINIRLANDIRILMASI 2 BİRİNCİ BÖLÜM KURUMSAL YÖNETİM İLKELERİ VE YÖNETİM ORGANININ YAPILANMASI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ § 1. KURUMSAL YÖNETİM İLKELERİ 9 I. KURUMSAL YÖNETİM KAVRAMİ 9 II. KURUMSAL YÖNETİM İLKELERİNE İLİŞKİN HUKUKİ DÜZENLEMELER 15 A. YABANCI HUKUKTA 16 B. TÜRK HUKUKUNDA 19 III. KURUMSAL YÖNETİM İLKELERİNİN ESASLİ UNSURLARI 23 IV. KURUMSAL YÖNETİM İLKELERİ İÇİNDE YÖNETİM ORGANININ YERİ VE MAHİYETİ 25 § 2. YABANCI HUKUKTA VE TÜRK HUKUKUNDA YÖNETİM ORGANİ 31 I. YÖNETİM FAALİYETİ VE YÖNETİCİ KAVRAMI 31 A. YÖNETİM FAALİYETİ 31 B. YÖNETİCİ KAVRAMİ 33 II. ALMAN HUKUKUNDA 36 A. YÖNETİCİ KURUL 38 B. GÖZETİM KURULU 39 C. KOMİTELER 42 III. ABD HUKUKUNDA 43 A. YÖNETİM KURULU 47 1. Yönetim Kurulu Başkanı 49 2. İcra Yetkisine Sahip Olan ve Olmayan Yönetim Kurulu Üyeleri 50 3. CEO 52 4. Lead Director 56 5. Bağımsız Yönetim Kurulu Üyeleri 56 B. KOMİTELER 58 IV. TÜRK HUKUKUNDA 61 A. YÖNETİM KURULU 62 1. Yönetim Kurulu Başkanı 64 2. Murahhas Üyeler ve Murahhas Müdürler 65 3. Müdürler 67 4. Bağımsız Yönetim Kurulu Üyeleri 68 B. KOMİTELER 68 IKİNCİ BÖLÜM YABANCI HUKUKTA VE KURUMSAL YÖNETİM İLKELERİNDE YÖNETİCİLERİN MALİ HAKLARI » 3. MALİ HAK KAVRAMI 73 i 4. OECD KURUMSAL YÖNETİM İLKELERİ KODUNDA 75 i 5. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA 79 I. MALİ HAKLARA İLİŞKİN HAZIRLIK ÇALIŞMALARI VE HUKUKİ DÜZENLEMELER 79 A. HAZIRLIK ÇALIŞMALARI 81 1. Şirketler Hukuku Yüksek Uzmanlar Grubu Raporu 81 2. Avrupa Birliği Komisyonu Eylem Planı 83 B. HUKUKİ DÜZENLEMELER 85 1. Avrupa Birliği Komisyonunun 2004/913 Sayılı Tavsiye Karan 85 a. Gerekçe 85 b. İçerik 86 c. Değerlendirme 90 d. Uyum Raporu 93 2. Avrupa Birliği Komisyonunun 2009/385 Sayılı Tavsiye Kararı 96 a. Gerekçe 96 b. İçerik 100 c. Değerlendirme 102 d. Uyum Raporu 104 II. MALİ HAK TÜRLERİ 108 i 6. ALMAN HUKUKUNDA 111 I. MALİ HAKLARA İLİŞKİN HUKUKİ DÜZENLEMELER VE KURUMSAL YÖNETİM İLKELERİ 111 A. FEDERAL DÜZENLEMELER 11 1 B. KURUMSAL YÖNETİM İLKELERİ 112 1. Yönetici Kurul Üyelerinin Mali Haklan 112 2. Gözetim Kurulu Üyelerinin Mali Hakları 115 II. MALİ HAK TÜRLERİ 115 A. NAKDE DAYALI ÖDEMELER 115 B. PAYA DAYALI ÖDEMELER VE PAY OPSİYONLARI 117 1. Paya Dayalı Ödemeler 117 2. Pay Opsiyonları 117 a. Kavram ve Uygulanması 117 b. Uygulanma Usulü 119 ba. Şarta Bağlı Sermaye Artırımı Yoluyla 119 bb. Şirketin Kendi Paylanm İktisap Etmesi Yoluyla 122 C. DİĞER TÜR MALİ HAKLAR 123 1. Görevden Ayrılma Tazminatları 123 2. Sorumluluk Sigortası Primleri 124 (7. ABD HUKUKUNDA 127 I. MALİ HAKLARIN TARİHİ GELİŞİMİ 127 MALİ HAKLARIN BİR PROBLEM OLARAK ORTAYA ÇIKIŞI 130 II. MALİ HAKLARA İLİŞKİN HUKUKİ DÜZENLEMELER VE KURUMSAL YÖNETİM İLKELERİ 132 A. FEDERAL DÜZENLEMELER 134 B. KURUMSAL YÖNETİM İLKELERİ 135 1. Kamu Güveni ve Özel Teşebbüsler Komisyonu Raporu 136 2. Yuvarlak Masa Görüşmelerinde Hazırlanan Rapor 137 IV. MALİ HAKLARİN YÖNETİCİLER İLE PAYSAHİPLERİ ARASINDAKİ ÇIKAR ÇATIŞMALARINA ETKİSİ 138 A. OPTİMAL SÖZLEŞME GÖRÜŞÜ 139 B. YÖNETİMSEL GÜÇ GÖRÜŞÜ 139 V. MALİ HAKLARIN PLANLANMASI VE SÖZLEŞMEYE BAĞLANMASI....141 A. PLANLANMASI 141 B. MALİ HAKLARA İLİŞKİN ÖZEL SÖZLEŞME 144 VI. MALİ HAK TÜRLERİ 146 A. ÜCRET 147 B. İKRAMİYE 147 C. PAYA DAYALI ÖDEMELER 150 1. Paya Dayalı Ödemelerin Uygulanmasının Sebepleri 150 2. Paya Dayalı Ödemelere İlişkin Hukuki Düzenlemeler 153 a. Kanuni Düzenlemeler 153 b. İdari Düzenlemeler 157 3. Paya Dayalı Ödemelerin Planlanması 158 4. Paya Dayah Ödeme Türleri 160 a. Pay Opsiyonları 161 aa. Kavram ve Uygulanması 161 ab. Türleri 164 ac. Uygulanma Koşullan 166 i. Ücret Komitesinde Tespit Edilip Önerilmesi 166 ii. Opsiyonu Kullanma Fiyatının Belirlenmesi 167 ad. Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri 169 i. Pay Değerlerinin Manipüle Edilmesi 172 ii. Kamuya Yapılacak Açıklamaların Zamanında Yapılmaması 174 iii. Yemden Fiyatlandırmanm Usulsüz Olması 178 iv. Opsiyon Tarihinin Öne Alınmasının Usulsüz Olması 181 v. Paysahiplerinin Kâr Paylarını Azaltması 183 b. Performansa Dayalı Pay Primleri 183 c. Pay Değer Artışlarına Bağlı Haklar 184 d. Devredilemeyen Pay Primleri 185 e. Farazi Pay Planlan 186 5. Görevin Sona Ermesi Halinde Paya Dayalı Ödemelerin Durumu 188 D. İLERİDE ÖDEMELİ MALİ HAK PLANLARI 189 1. Genel Olarak 189 2. Emeklilik Planları 190 E. GÖREVDEN AYRILMA TAZMİNATLARI 193 1. Genel Olarak 193 2. Görevden Ayrılma Tazminatlarının Konusu 194 3. Görevden Ayrılma Tazminatlarının Ödenme Koşullan 195 F. DİĞER TÜR MALİ HAKLAR 196 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TÜRK HUKUKUNDA YÖNETİCİLERİN MALİ HAKLARI §8. HUKUKİ DÜZENLEMELER 203 I. KANUNİ DÜZENLEMELER 204 II. SERMAYE PİYASASI KURULU DÜZENLEMELERİ 205 § 9. MALİ HAKLARIN DAYANAĞI BAKIMINDAN ŞİRKET İLE YÖNETİCİLER ARASINDAKİ HUKUKİ İLİŞKİ 207 I. SÖZLEŞMENİN TÜRÜ VE NİTELİĞİ 207 II. MALİ HAKLARIN SÖZLEŞMENİN NİTELİĞİNE ETKİSİ 211 III. MALİ HAKLARA İLİŞKİN ÖZEL SÖZLEŞME 213 § 10. MALİ HAK TÜRLERİ 219 I. TÜRK TİCARET KANUNUNDA MALİ HAKLAR 219 A. KANUNİ DÜZENLEMENİN ELEŞTİRİSİ 219 B. ÜCRET 222 1. Ücret Kavramı ve Hukuki Niteliği 222 2. Ücret Ödenmesinin Koşulları 223 3. Ücret Miktarının Belirlenmesi 225 4. Ücretin İstenebilir Hale Gelmesi 227 C. KAZANÇ PAYI 227 1. Kazanç Payı Kavramı ve Hukuki Niteliği 227 2. Kazanç Payı Ödenmesinin Koşulları 229 a. Esas Sözleşmede Öngörülmüş Olması 229 b. Şirketin Kâr Elde Etmesi 231 c. Kanuni Yedek Akçelerin Ayrılması 233 d. Genel Kurulun Kâr Payı Dağıtımına Karar Vermesi 239 e. Paysahiplerinin Kâr Paylarının Dağıtılması 241 3. Kazanç Payı Miktarının Belirlenmesi 244 4. Kazanç Payının İstenebilir Hale Gelmesi 246 D. HUZUR HAKKI 248 1. Huzur Hakkı Kavramı ve Hukuki Niteliği 248 2. Huzur Hakkı Ödenmesinin Koşulları 250 3. Huzur Hakkı Miktarının Belirlenmesi 252 4. Huzur Hakkının İstenebilir Hale Gelmesi 254 E. İKRAMİYE 254 1. İkramiye Kavramı ve Hukuki Niteliği 254 2. İkramiye Ödenmesinin Koşulları 257 3. İkramiye Miktarının Belirlenmesi 257 4. İkramiye ile Prim Arasındaki Fark 258 5. İkramiyenin İstenebilir Hale Gelmesi 259 F. ŞİRKETİN MALİ HAKLARI ÖDEMEDE TEMERRÜDE DÜŞMESİ 259 G. ZAMANAŞIMI 261 II. SERMAYE PİYASASI KANUNUNDA MALİ HAKLAR 261 A. KAZANÇ PAYI 261 1. Esas Sözleşmede Öngörülmüş Olması 262 2. Şirketin Kâr Elde Etmesi 262 3. Kanuni Yedek Akçelerin Ayrılması 263 3. Paysahiplerinin Kâr Paylarının Dağıtılması 264 B. DİĞER MALİ HAKLAR 266 III. KURUMSAL YÖNETİM İLKELERİNDE MALİ HAKLAR 267 IV. ÖZEL SÖZLEŞMEDE ÖNGÖRÜLEBİLECEK MALİ HAKLAR 271 A. PAY OPSİYONLARI 271 1. Opsiyonlara İlişkin Hukuki Düzenlemeler 271 2. Opsiyonların Uygulanma Koşulları 274 3. Opsiyonların Uygulanma Usulü 278 a. Şarta Bağlı Sermaye Artırımı Yoluyla 281 b. Şirketin Kendi Paylarını İktisap Etmesi Yoluyla 283 4. Opsiyonların Şirketten Borçlanılarak Kullanılması Sorunu 285 B. GÖREVDEN AYRILMA TAZMİNATLARI 286 C. SORUMLULUK SİGORTASI PRİMLERİ 288 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM MALİ HAKLARIN BELİRLENMESİ YÖNTEMLERİ VE KAMUYA AÇIKLANMASI MALİ HAKLARIN BELİRLENMESİ YÖNTEMLERİ 293 I. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA 293 A. ÜCRET KOMİTESİNDE TESPİT EDİLİP ÖNERİLMESİ 293 1. Avrupa Birliği Komisyonunun 2005/162 Sayılı Tavsiye Kararı 294 a. Komitelere İlişkin Genel Kurallar 294 b. Ücret Komitesine İlişkin Özel Kurallar 296 2. Avrupa Birliği Komisyonunun 2009/385 Sayılı Tavsiye Kararı 297 B. YÖNETİM VEYA GÖZETİM KURULU KARARI 298 C. GENEL KURULDA OYLANMASI 298 II. ALMAN HUKUKUNDA 299 A. YÖNETİCİ KURUL ÜYELERİNİN MALİ HAKLARI 299 1. Ücret Komitesinde Tespit Edilip Önerilmesi 299 a. Ücret Komitesinin Yapısı 301 b. Ücret Komitesinin Çalışma Esasları 302 2. Gözetim Kurulunda Karara Bağlanması 302 B. GÖZETİM KURULU ÜYELERİNİN MALİ HAKLARI 302 1. Esas Sözleşmede Öngörülmesi 302 2. Genel Kurulda Karara Bağlanması 303 III. ABD HUKUKUNDA 304 A. ÜCRET KOMİTESİNDE TESPİT EDİLİP ÖNERİLMESİ 304 1. Ücret Komitesinin Yapısı 305 a. Üye Sayısı 305 b. Üyelerin Nitelikleri 306 2. Ücret Komitesinin Çalışma Esasları 309 a. Görevleri 309 b. Yönerge Hazırlanması 311 c. Danışmanlardan Yararlanılması 312 d. Karar Alınması 313 e. Paysahiplerine Bilgi Verilmesi 315 3. Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri 316 B. MALİ HAKLAR DANIŞMANLARINDAN YARARLANILMASI 318 1. Görevleri 318 2. Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri 319 C. YÖNETİM KURULU KARARI 321 D. PAYSAHİPLERİNİN GENEL KURULA ÖNERİ SUNMA HAKLARI 321 E. GENEL KURULDA OYLANMASI 323 1. Oylamanın Etkisi 324 2. Oy Haklarının Kullanılmasının Usulü 327 a. Paya Dayalı Ödemelerde 327 b. Diğer Mali Haklarda 329 IV. TÜRK HUKUKUNDA 332 A. ESAS SÖZLEŞMEDE ÖNGÖRÜLMESİ 332 B. ÜCRET KOMİTESİNDE TESPİT EDİLİP ÖNERİLMESİ 332 1. Ücret Komitesinin Yapısı 333 2. Ücret Komitesinin Çalışma Esasları 334 C. YÖNETİM KURULU KARARI 336 D. PAYSAHİPLERİNİN GENEL KURULA ÖNERİ SUNMA HAKLARI 336 1. Genel Kurul Toplantısından Önce 337 2. Genel Kurul Toplantısı Sırasında 338 E. GENEL KURULDA KARARA BAĞLANMASI 339 12. MALİ HAKLARIN KAMUYA AÇIKLANMASI 343 I. KAMUYA AÇIKLAMANIN ÖNEMİ 343 II. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA 344 III. ALMAN HUKUKUNDA 345 IV. ABD HUKUKUNDA 347 A. KAMUYA AÇIKLAMAYA İLİŞKİN HÜKÜMLERİN TEMEL NİTELİKLERİ 347 B. KONUYA İLİŞKİN FEDERAL DÜZENLEMELER 349 1. Özet Mali Haklar Tablosuna İlişkin Düzenleme 350 2. Özet Mali Haklar Tablosunun İyileştirilmesine İlişkin Düzenleme 354 V. TÜRK HUKUKUNDA 355 A. TÜRK TİCARET KANUNUNDAKİ DÜZENLEMELER 355 B. SERMAYE PİYASASI KURULU DÜZENLEMELERİ 358 1. Kurumsal Yönetim İlkeleri 359 2. Mali Tablo ve Raporlara İlişkin İlke ve Kurallar Hakkında Tebliğ 360 3. Finansal Raporlamaya İlişkin Esaslar Tebliği 361 BEŞİNCİ BÖLÜM MALİ HAKLARIN DENETİMİ 13. MALİ HAKLARIN DENETİMİ 365 I. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA 365 II. ALMAN HUKUKUNDA 366 III. ABD HUKUKUNDA 370 A. MALİ HAKLARA İLİŞKİN YÖNETİM KURULU KARARLARINA KARŞI BAŞVURU YOLLARI 371 B. MALİ HAKLARIN İADESİ 374 C. MALİ HAKLARIN ÖDENMESİNİN DURDURULMASI 376 IV. TÜRK HUKUKUNDA 377 A. KANUNİ DÜZENLEMEYE AYKIRILIK VE SONUÇLARI 377 B. MALİ HAKLARA İLİŞKİN GENEL KURUL KARARLARINA KARŞI BAŞVURU YOLLARI 380 1. Mali Hak Miktarlarının Düşürülmesi Halinde 380 a. İptal Davası Açılmasına Gerek Olmayan Haller 381 b. İptal Davası Açılabilecek Haller 383 2. Mali Hak Miktarlarının Fahiş Olması Halinde 384 a. Tespit Davası Açılması 384 b. İptal Davası Açılması 386 ba. İptal Davası Sonucunda Mali Hakların Geri Verilmesi 386 bb. Kısmi İptalin Mümkün Olup Olmadığı Sorunu 388 C. MALİ HAKLARIN İADESİ 389 1. Haksız Olarak Alınmaları Halinde 391 a. Kazanç Payı 391 b. Diğer Mali Haklar 396 2. Şirketin İflası Halinde 398 SONUÇ 401
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı