Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Anonim Ortaklıkların Kendi Paylarının İktisap Etmesi
Anonim Ortaklıkların Kendi Paylarının İktisap Etmesi
Mehmet ÖZDAMAR
Sayfa Sayısı
:
250
Kitap Ölçüleri
:
21x18 cm
Basım Yılı
:
2005
ISBN NO
:
9754643318
140,00
TL GİRİŞ I. Çalışmaya İlişkin Genel Bilgiler Anonim ortaklıklar, sermayeleri paylara bölünmüş ticaret ortaklık¬larıdır (TTK md. 269). Bu paylara sahip olan kişilere paydaş/ortak denir. Ortakların, edindikleri paylar karşılığında getirdikleri değerler ise ortaklığın sermayesini oluşturur. Anonim ortaklıkların bu paylara, bir başka ifadeyle kendi paylarına sahip olması (iktisap-rehin) tezimi¬zin konusunu oluşturmaktadır. Avrupa′da on dokuzuncu yüzyılda ortaya çıkan ve çeşitli ülke ka¬nunlarında düzenlenen anonim ortaklıkların kendi paylarını iktisap etmesi hususu, uzun süredir anonim ortaklıklar hukukunda tartışılmak¬tadır. İktisadî yönden küçük yatırımcıları birleştirerek büyük fonları toplamayı hedefleyen anonim ortaklıkların muayyen ve sabit nitelikte olan sermayesinin korunması, ortaklık bünyesindeki dengelerin göze¬tilmesi gibi ana etkenler yüzünden payların iktisabına öncelikle hep olumsuz olarak bakılmıştır. Söz konusu fikir akımının etkisiyle, yir¬minci yüzyılın başında genel olarak anonim ortaklıkların paylarını alması yasaklanmıştır. Hatta ilk düzenlemenin yer aldığı Alman huku¬kunda istisnasız mutlak bir yasak getirilmiştir. Daha sonra ortaya çıkan iktisadî ve hukukî ihtiyaçlar, söz konusu iktisap yasağının delinmesini gündeme getirmiştir. Bunun neticesinde yasak, çeşitli istisnalarla yumuşatılmaya başlanmıştır. Süreç, yirminci yüz yılın son çeyreğinde anonim ortaklıkların paylarını iktisap etmesi¬nin sanıldığı kadar sakıncalı olmadığının anlaşılmasıyla yeni bir boyut kazanmıştır. Avrupa Ekonomik Topluluğu nun, üye ülkelerin düzen¬lemelerinde çerçeve oluşturması ve yeknesaklığın sağlanması amacıy¬la çıkardığı direktiflerden birisi de, anonim ortaklıkların paylarını edinmelerine ilişkindir. 1976 yılındaki bu düzenleme ile, payların ikti¬sabına sınırlı da olsa izin verilmiştir. Avrupa′daki anılan gelişmelere karşılık, Amerika Birleşik Devletleri nde ise, payların iktisabı yazılı kurallarla hiç yasaklanmamış ve sınırlanmamıştır. Türk hukuku bakımından, eski Ticaret Kanunu döneminde tanışı¬lan iktisap yasağı kavramı, Türk Ticaret Kanunu′nda da yer almıştır. Ancak konu, Türk hukukunda hemen hemen hiç tartışılmadan Avrupa pozitif hukukunda yer alan kurallar iktibas edilmiştir. Türk Ticaret 37 Kanunu′nda anonim ortaklıkların paylarını iktisap etmesiyle ilgili düzenleme 329′uncu maddede yer almıştır. Maddede öncelikle, ortak¬lık tarafından payların alınmasının ve rehin olarak kabul edilmesinin mümkün olmadığı hükme bağlanmış, sonra bu kurala altı adet istisna getirilmiştir. Bu istisnalardan Türk hukukuna özgü olanı yoktur. İlk beş istisna dönemin (1936 tarihli) İsviçre Borçlar Kanunu′nda yer alan hükümlerdir. Buna karşılık son istisna olan payların ivazsız iktisabı, Alman Ticaret Kanunu′ndan alınmıştır. Maddenin ikinci ve üçüncü fıkrasında, kurala uygun şekilde elde edilen payların akıbetiyle ilgili hükümler mevcuttur. Ancak, ortada şöyle ilginç bir durum vardır: Bu konuda Avrupa′daki asıl düzenleme Alman hukukunda yer almıştır. Genellikle diğer hukuk sistemleri, Alman kurallarını esas almış veya ondan etkilenmiştir. Aynı yönde İsviçre kanun koyucusu ve öğretisi de Alman sisteminden faydalanmıştır. Şu halde Türk Ticaret Kanu-nu′ndaki düzenlemenin dolaylı da olsa genel olarak Alman sisteminin çatısını benimsediğini ifade edebiliriz. Anonim ortaklıkları, paylarını elde etmelerine yönelten saikler çe¬şitlidir. Bunlar olumlu ya da olumsuz olabilirler. Başka bir deyişle bazı saikler iyiniyetlidir ve ortaklık yönetimi, bu yöntemle hiç kimse¬ye zarar vermeyi düşünmez. Meselâ ortaklık için finansman kaynağı olarak kullanma, vergi avantajlarının bulunması, esas sermayenin in¬dirilmesi yöntemlerinden birisi olarak tercih edilmesi ve ortaklığın başka kişi/grup tarafından ele geçirilmesine karşı savunma amaçlı kullanılması, anonim ortaklıkları kendi paylarını almaya iten sebepler olarak hemen gözümüze çarparlar. Günümüzde payların iktisabıyla ortaya çıkan faydaların, sakıncalarından daha fazla olduğu ve belli sınırlar dahilinde bu konuda izin vermenin yararlan anlaşılmıştır. Yeni Ticaret Kanunu bakımından da ana çatının bu yönde olması gerekli ve yararlıdır. Nitekim Türk Ticaret Kanunu Tasarısı benzer bir düzenle¬me içermektedir. Buna karşılık ortaklıklar için payların alınmasını cazip kılan ama olumsuz sonuçlar ihtiva eden saikler de vardır. Bu olumsuzluklar, bizzat ortaklık veya ortaklar ya da alacaklılar açısından olabilir. Ortak¬lık bakımından, özellikle pay sahibi olmaktan kaynaklanan risklerin üstlenilmesi söz konusu olur. Ortaklar için, genel kuruldaki oy denge¬lerine müdahale edilmesi, ortaklar arasındaki eşitlik ilkesine zarar ve¬rilmesi ve içerden öğrenenlerin ticaretine imkan vermesi gibi olumsuz sonuçlar ortaya çıkabilir. Payların iktisabının zarar verme riskinin en 38 yüksek olduğu grup, ortaklık alacaklılarıdır. Sınırlı sorumlu ortaklara sahip olan anonim ortaklıkların sermayesi alacaklılar için çok önemli¬dir. Ortaklık sermayesinin azalması durumu doğrudan alacaklıları da etkiler. Payların iktisabı da, çoğu kez sermayenin azalması riskini meydana getirir. Böylece yanlış şekilde yapılan iktisaplar, alacaklıla¬rın tahsil kabiliyetini azaltır. Tez konusu olarak anonim ortaklıkların paylarını iktisap etmesini seçmemizin ana etkeni, konunun Türk hukukunda yeterince tartışıl¬mamış olmasıdır. Avrupa′da yaklaşık bir buçuk asrı aşan bir süredir gündemde olan konu bizde hak ettiği ölçüde araştırılmamış ve tartı¬şılmamıştır. Bu çalışma ile, Türk hukuk öğretisindeki bu eksikliğin gi¬derilmesinin yanı sıra halen çalışmaları devam eden yeni Ticaret Ka-nunu′nda yapılacak olan düzenlemelere de ışık tutulmak istenmiştir. Çalışmamızın konusu anonim ortaklıklarla sınırlanmıştır. Ortakla¬rın sayı bakımından fazla ama yönetime karşı en savunmasız durumda oldukları ortaklık tipi anonim ortaklıklardır. Ortakların ortaklık borç¬ları nedeniyle sınırlı ve adi şekilde sorumlu olmaları ve bu nedenle alacaklıların yegane güvencesini ortaklık sermayesi ve malvarlığının teşkil ettiği ortaklık da anonimdir. Dolayısıyla tüzel kişiliğin kendi kendisinin ortağı olmasının en sakıncalı ve en çok konuşulan türü a-nonim ortaklıklarda gerçekleşendir. Anılan nedenlerle payların iktisa¬bı konusu anonim ortaklıklara özgü bir şekilde incelenmiştir. Bunun yanında, payların iktisabı hakkında hüküm bulunan limited ortaklıklar bakımından da kısa açıklamalar yapılmıştır. Anonim ortaklığın paylarını iktisap etmesinden kasıt, payları mül¬kiyetine alması veya alacağına karşılık teminat amacıyla (rehin) edin-mesidir. Dolayısıyla, iktisap kavramı, hem ortaklığın malik olmasını, hem de rehinli alacaklı hale gelmesini ifade etmektedir. İsviçre′de kaldırılmasına karşılık, Alman ve Türk hukuk sistemlerinde payların ortaklık tarafından rehin olarak kabulü halâ yasaktır. Bu konuda Türk Ticaret Kanunu md. 329′da tek bir istisna mevcuttur. II. Çalışma Plânı Anonim ortaklıkların kendi paylarını iktisabıyla ilgili çalışmamız girişten sonra üç bölüm ve sekiz paragraftan oluşmaktadır. Birinci bölümde konuya ilişkin kavramlarla ilgili açıklamalar yer almaktadır. Özellikle konunun daha iyi anlaşılması açısından yararlı 39 olacağı düşüncesiyle söz konusu bilgiler kısaca verilmiştir. Ayrıca bu bölümde, anonim ortaklıkların paylarını iktisap etmelerinin yararları ve bundan kaynaklanan sakıncalar izah edilmiştir. İkinci bölümde ise, payların iktisabının çeşitli hukuk sistemlerin¬deki tarihi gelişimi ve düzenleniş biçimi, başka bir deyişle çalışmamı¬zın karşılaştırmalı hukuk kısmı yer almıştır. Türk Ticaret Kanunu sis¬teminin de temelini oluşturan bu sistemler, konunun ilk ortaya çıkışın¬dan itibaren ele alınmış ve günümüzdeki son haline kadar incelenmiş¬tir. Bu bölümde ayrıca, konunun Türkiye′deki tarihi seyri ve çeşitli Kanunlarımızdaki mevcut düzenlemeler de incelenmiştir. Burada son olarak Türk Ticaret Kanunu Tasarısındaki kanıyla ilgili düzenlemeye yer verilmiştir. Üçüncü ve son bölümde ise, Türk Ticaret Kanunu md. 329′daki yasağı içeren hüküm ve bunun kapsamı açıklanmıştır. Bu kısımda yasağın hangi hususları içine aldığı incelenmiştir. Ayrıca, anonim or¬taklıkların paylarını ne tür durumlarda iktisap edebilecekleri yani ya¬sağın istisnaları açıklanmıştır. Buna ek olarak, iktisabın Türk hukuku bakımından hüküm ve sonuçları irdelenmiştir. Payların iktisabına bağ¬lanan hukukî sonuçlar, diğer hukuk sonunda yasakla ilgili bazı özel durumlara yer verilmiştir. Çalışmamız, yapılan inceleme ve değerlendirmeler neticesinde va¬rılan sonuçların açıklandığı bir kısımla son bulmaktadır. 40 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER U KISALTMALAR CETVELİ 17 BİBLİYOGRAFYA 21 GİRİŞ 37 I. Çalışmaya İlişkin Genel Bilgiler 37 II. Çalışma Plânı 39 BİRİNCİ BÖLÜM ANONİM ORTAKLIKLARDA GENEL OLARAK PAY VE PAY SENEDİ İLE ORTAKLIĞIN KENDİ PAYINI İKTİSAP YASAĞININ SEBEPLERİ § 1. GENEL OLARAK PAY VE PAY SENEDİ I. Pay Kavramı 41 A. Kanunî Düzenleme, Hukukî Nitelik ve Tanım 41 B. Pay Senedinin Özellikleri ve Çeşitleri 45 1. Genel Olarak 45 2. Nama Yazılı Pay Senetleri 46 a) Genel Olarak 46 b) Devri ve Özellikleri 48 3. Hamiline Yazılı Pay Senetleri 48 a) Genel Olarak 48 b) Devri ve Özellikleri 49 4. Oydan Yoksun Pay Senetleri 49 a) Genel Olarak 49 b) Hukukî Düzenleme 50 5. Kaydî Sistemde Pay Kavramı 51 II. Payın İktisabı ve Türleri 53 A. Aslen İktisap 53 B. Devren İktisap 54 III. Payın Rehni Kavramı 56 § 2. ANONİM ORTAKLIKLARIN PAYLARIM İKTİSAP ETMESİNİN SEBEPLERİ VE ORTAYA ÇIKABİLECEK PROBLEMLER I. Anonim Ortaklıkların Paylarını İktisap Etmelerinin Sebepleri 57 A. Ortaklığın Fazla Sermayesini Dağıtmak İstemesi 57 B. Temettü Dağıtımının Alternatifi Olarak Kullanılması 59 C. Doğrudan Temettü Dağıtımına Nazaran Vergi Avantajı Sağlaması 60 11 D. Ortaklığın Ele Geçirilmesi Tehlikesine Karşı Savunma Amaçlı Kullanılması 60 E. Ortaklık Çalışanlarının Katılımının Sağlanması 68 F. Payların İktisabının Finansman Aracı Olarak Kullanılması 70 G. Azınlığın Korunması Bakımından Payların İktisabı 71 II. Anonim Ortaklığın Paylarını İktisap Etmesi Halinde Ortaya Çıkabilecek Problemler 73 A. Ortaklık Sermayesinin Dağıtılması 75 1. Anonim Ortaklıkta Esas Sermayenin Garanti İşlevi ....75 2. Anonim Ortaklığın Paylarını İktisap Etmesi Halinde Alacaklıların Zarara Uğraması 77 B. Ortaklara Eşit Davranılmaması 79 1. Genel Anlamda Ortaklara Eşit Davranma İlkesi 79 2. Anonim Ortaklığın Kendi Paylarını İktisap ve Devir Ederken Eşit Davranma İlkesini İhlâl Etmesi 81 C. Yönetimin Ortaklık İçindeki Oy Dengelerine Müdahale Etmesi 83 D. Paydaşlıktan Kaynaklanan Risklerin Ortaklık Tarafından Üstlenilmesi ....85 E. Anonim Ortaklıkların Paylarım İktisap Ederek Borsa Kurunu Manüple Etmesi 86 F. İnsider Muamelelerine İmkân Vermesi 90 1. Genel Olarak 91 2. Payların İktisabıyla İnsider Muamelelerinin İlişkisi 92 III. Değerlendirme 93 İKİNCİ BÖLÜM ANONİM ORTAKLIKLARIN PAYLARINI İKTİSAP ETMESİNİN ÇEŞİTLİ HUKUK SİSTEMLERİNDEKİ TARİHİ GELİŞİMİ § 3. YABANCI HUKUK SİSTEMLERİNDE ORTAKLIK PAYLARIN İKTİSABI I. İsviçre Hukuku 96 A. 1881 Tarihli Borçlar Kanunu 96 B. 1911 Tarihli Borçlar Kanunu 98 C. 1991 Değişikliğinden Sonraki Durum 101 II. Alman Hukuku 105 A. 1931 Yılına Kadar Olan Gelişme 105 B. 19.09.1931 Tarihli Anonim Ortaklıklar Hukuku. Bankaların Denetimi ve Vergide Pişmanlık Hakkındaki Notverordnung 107 1. Notverordnung′un Özellikleri 107 2. Noh′erordnung′daki Hukukî Düzenleme 109 a) Genel Olarak 109 b) % 10 Sınırının Anlamı 110 12 C. 1998 Yılına Kadar Olan Gelişmeler 111 D. 1998 Yılından Günümüze Kadar Olan Dönem 113 III. Hollanda Hukuku 116 A. 1928 Yılındaki İlk Pozitif Düzenlemeye Kadar Olan Gelişmeler 116 B. 1928 Yılından Avrupa Birliğinin İkinci Konsey Yönergesine Kadar Olan Gelişmeler 118 C. Günümüz Hollanda Hukukundaki Düzenlemeler 119 IV. Fransız Hukuku 121 V. İtalyan Hukuku 123 VI. İngiliz Hukuku 125 VII. Amerika Birleşik Devletleri Hukuku 128 A. Tarihi Gelişim 128 B. Günümüz Amerika Birleşik Devletleri Hukukundaki Durum 128 1. Genel Olarak 128 2. Anonim Ortaklıkların Kendi Paylarını Satın Alma Yöntemleri 130 a) Açık Piyasa Satın Alımları 130 b) Sabit Fiyatlı Alenî Pay Alım Teklifine Dayalı Satın Alımlar 131 c) Fiyatın Sonradan Tespit Edildiği Alenî Pay Alım Teklifine Dayalı Satın Alımlar 132 d) Doğrudan Müzakere Yoluyla Yapılan İktisaplar 134 VIII. Avrupa Birliği Hukuku 134 A. Anonim Ortaklıkların Kendi Paylarını İktisap Etmesi 137 1. İktisabın Şartları 137 2. Şartsız İktisap Halleri 139 3. Ortaklık Tarafından İktisap Edilen Payların Durumu 142 B. Anonim Ortaklığın Paykmnı Taahhüt Edememesi (Aslî İktisap Yasağı)... 142 C. Kanuna Karşı Hile 143 D. Anonim Ortaklığın Kendi Paylarını Rehin Olarak Kabul Etmesi 144 § 4. GENEL OLARAK TÜRK HUKUKUNDAKİ TARİHİ GELİŞİM VE KONUNUN DÜZENLENİŞİ I. 1926 Tarihli (Eski) Ticaret Kanunu 144 II. Günümüz Mevzuatındaki Durum 148 A. Yürürlükteki Ticaret Kanunu 148 1. Anonim Ortaklıklar Hakkındaki Düzenlemeler 148 2. Limited Ortaklıklar Hakkındaki Düzenlemeler 150 B. Sermaye Piyasası Mevzuatı 154 C. Bankalar Kanunu 155 D. Türk Ticaret Kanunu Tasarısındaki Düzenleme 158 1. Anonim Ortaklıkların Kendi Paylarını İktisap ve Rehin Olarak Kabul Etmesi 158 2. Anonim Ortaklığın Elde Ettiği Payların Hukuki Durumu 160 3. Payların Taahhüt Edilmesi Yasağı 161 UÇUNCU BOLUM ANONİM ORTAKLIKLARIN KENDİ PAYLARINI İKTİSAP ETMESİ YASAĞININ TÜRK HUKUKUNDA DÜZENLENİŞ BİÇİMİ § 5. YASAĞIN KAPSAMI I. Genel Olarak 163 II. Yasağın İçeriği 164 A. Ortaklık Payları ve İlmühaberler 165 B. Anonim Ortaklığın Kendi Paylarını Taahhüt Etmesi (Asli İktisap) 166 C. Rüçhan Hakkı 169 D. İntifa Senetleri 170 E. Oydan Yoksun Paylar 173 F. Anonim Ortaklığın Paylarını Ortaklık Hesabına Hareket Eden Üçüncü Kişiler Vasıtasıyla İktisap Etmesi 174 1. Genel Olarak 174 2. Anonim Ortaklığın Stok Paylarını (Vorratsaktien) İktisabı 176 III. Yasağın Özel Görünümü Olarak Karşılıklı İştirak 178 A. Genel Olarak 178 B. Karşılıklı İştirakin Payların İktisabıyla İlişkisi 180 § 6. İKTİSAP YASAĞININ İSTİSNALARI I. Payların Ortaklık Sermayesinin Azaltılması Amacıyla İktisap Edilmesi 185 A. İstisnanın Özellikleri 185 B. Genel Olarak Esas Sermaye İndirimi 186 C. Sermaye İndirimi Yöntemleri 187 1. Payların İtibarî Değerlerinin Düşürülmesi 189 2. Payların Sayısının Azaltılması 190 a) Payların Birleştirilmesi 190 b) Payların Ortaklıkça Devralınması ve İmhası (İtfa. Amortizasyon) 190 II. Alacağın Tahsili Amacıyla Payların İktisap Edilmesi 192 A. Genel Olarak 192 B. İstisnanın Uygulanması Sorunu 195 III. Payların Bir Mamelekin veya İşletmenin Temellükü Dolayısıyla İktisabı 198 A. Genel Olarak 198 B. Türk Borçlar Kanunu md. 179 ve 180 Anlamında Devir ve Birleşme 198 C. Ticaret Ortaklıklarının Birleşmesi 200 IV. Payların İktisabının Ortaklığın Konusuna Girmesi 201 A. Genel Olarak 201 B. İstisnanın Kapsamı ve Özellikleri 202 14 V. Payların Ortaklık Çalışanları Tarafından Rehin Amacıyla Tevdi Edilmesi ...204 A. Genel Olarak 204 B. İstisnanın Kapsamı ve Özellikleri 206 VI. Payların İvazsız İktisap Edilmesi 208 § 7. ANONİM ORTAKLIKLARIN PAYLARINI İKTİSAP ETMELERİNİN HÜKÜM VE SONUÇLARI I. İstisnalara Dayanarak Yapılan İktisapların Sonuçları 210 A. Genel Olarak 210 B. Payların İmha Edilmesi 210 C. Payların İlk Fırsatta Elden Çıkarılması 212 D. Paylara Bağlı Hakların Durumu 217 1. Oy Hakkı 217 a) Genel Olarak 217 b) Ortaklığın Elindeki Payların Toplantı ve Karar Yetersayılarının Hesabında Dikkate Alınıp Alınmayacağı Sorunu 219 c) Karşılıklı İştirak Halinde Paylara Bağlı Oy Hakkının Durumu 221 d) Oy Hakkının Donmasına İlişkin Kurala Aykırılık ve Yaptırımı 221 2. Malî Haklar 223 E. Ortaklığın Elinde Bulunan Payların Bilançoda Gösterilmesi 225 II. İktisap Yasağına Aykırı Davranışların Hukuki Sonuçları 228 A. Genel Olarak 228 B. Kanuna Karşı Hile Durumunda Yapılan İşlemlerin Akıbeti 231 C. Yönetim Kurulu Üyeleri ve Paylarını Devreden Ortakların Sorumluluğu 232 § 8 PAYLARIN İKTİSABINDA ÖZEL DURUMLAR A. Ortaklıktan Iskat 236 B. Bedelleri Tamamen Ödenmemiş Payların İktisabı 238 C. Anonim Ortaklığın Kendi Paylarını Komisyoncu Olarak İktisap Etmesi 242 SONUÇ 245 15
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı