Anayasa Yargısı İncelemeleri - 1

TANITIM YAZISI

 

Anayasa Yargısı İncelemeleri-1, anayasa yargısı ile ilgili konularda hazırlanması düşünülen bir kitap serisinin ilk ürünü olarak ortaya çıkmıştır. Kitapta, anayasa yargısının tarihçesini, varlık nedenini ve anayasa yargısı alanındaki kimi güncel gelişme ve tartışmaları konu edinen yazıların yanında, ağırlıklı olarak, Türkiye özelinde anayasa yargısından ve Anayasa Mahkemesi nden söz edildiğinde hemen akla gelen konularda yapılmış olan çalışmalar yer almıştır. İncelenen konuların tespitinde Anayasa Mahkemesinin görevleri, çalışma ve yargılama usulü ve anayasa yargısında yeniden yapılanma arayışları göz önünde bulundurulmuştur. Bu yönleriyle kitabın, anayasa yargısının hem kuramsal hem de uygulamaya yönelik belli başlı konularını içeren bir Anayasa Yargısı kitabı kimliğine büründüğü belirtilebilir. Bu zemin üzerinde devam edecek olan diğer çalışmalarda anayasa yargısının daha spesifik konuları üzerinde ve daha genişçe durulması mümkün olabilecektir.

 

 

Anayasa Yargısı İncelemeleri-1 isimli bu kitabın, anayasa yargısı alanında gerek teorik incelemeler yaparak, gerekse de uygulamanın içinde görev alarak geniş bir birikim elde etmiş olan yazarlarca hazırlanmış olması, kitabın kendi kategorisinde bir “ilk” olarak nitelenebilmesine olanak vermektedir. Bu kitabın yazarları arasında yer alan Prof. Dr. Fazıl SAĞLAM Anayasa Mahkemesi üyeliği; Prof. Dr. Mehmet TURHAN’ın ise Anayasa Mahkemesi raportörlüğü görevlerinde bulunmuşlardır. Akademisyen kimliğiyle Anayasa yargısı alanında değerli araştırmalar yapmış olan Prof. Dr. Erdal ONAR, kitabın yazarları arasında yer alarak anayasa yargısına olan katkısını devam ettirmiştir. Kitabın diğer yazarları ise, halen Anayasa Mahkemesi raportörlüğü görevini yürütmektedirler. Yazarların bu niteliği, kitapta incelenen konuların “içeriden” bir bakışla da ele alınabilmesini mümkün kılmıştır. Böylece, incelen konular teorik ve uygulamada önem kazanan yönleriyle ele alınarak teori ile uygulama arasında bir köprü kurulmuştur.

 

 

Anayasa Mahkemesinde görev almış kişilerin bu görevleri sırasında elde ettikleri birikimleri yazıya dökmeleri halinde bunun, anayasa yargısı ile bir şekilde ilgili bulunan tüm kişi ve kurumlar yönünden yararlı olacağı düşüncesi bu kitabın hazırlanmasına yol açan temel etken olmuştur. Bu çerçevede, yazarlar, başta akademik çevreye olmak üzere, iptal davası açmaya yetkili olanlara, itiraz yoluna başvuracak olan mahkemelere, tüm hukukçulara ve konuya ilgi duyacak herkese seslerini duyurmayı hedeflemişlerdir.

 

 

Kitabın yazarları, ele aldıkları konuları sadece betimsel açıdan incelemekle yetinmemişler; bunun yanında, konularıyla ilgili gerek öğretide açıklanan görüşleri gerekse de konuyla ilgili içtihatları eleştirel bir gözle de değerlendirmişlerdir. Yöntemine uygun bir tarzda ifade edilen farklı veya eleştirel görüşler, ilgili oldukları sorunların aydınlatılmasını ve konuyla ilgili fikirlerin zenginleşmesini sağlayabileceğinden bunların saygıyla karşılanması gerekir. Kitabın bu yönden de dikkati çeken bir içeriğe sahip olduğu görülmektedir.

 

 

Kitapta incelenen konuların iki kategoride toplanması mümkündür. Birinci grupta yer alan yazıların anayasa yargısı ile ilgili teorik çalışmaları içerdiği söylenebilir. Bu bölümde; Prof. Dr. Fazıl Sağlam, ülkemizde henüz uygulaması olmayan anayasa şikayeti kurumunu karşılaştırmalı bakış açısından ele alarak, Türk Hukukuna kazandırılması düşünülen kurumun olası sorunlarını ve çözüm olanaklarını zengin bir içerikle tartışmaktadır. Prof. Dr. Mehmet Turhan ise, bu bölümde, anayasa yargısının demokratik meşruluğunu sorgulayan dikkat çekici bir yazı kaleme almıştır. Prof. Dr. Erdal Onar’ın, Türkiye’de 1961 Anayasası öncesindeki dönemde ortaya çıkan anayasa yargısı girişimleri üzerine odaklanan yazısı ile Dr. Bahadır Kılınç’ın, kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi kurumunun İngiltere ve A.B.D’deki görünümünü araştıran çalışması da bu grupta değerlendirilebilir.

 

 

Kitaptaki ikinci grup yazılar ise, Ülkemizdeki anayasa yargısı sisteminin yapısal özellikleri, işleyişi ve sorunları ile ilgili çeşitli konulara yöneliktir. Bu çerçevede, başta, kanunların anayasaya uygunluğunun denetlenmesi olmak üzere, Yüce Divan görevinin yerine getirilmesinden başlayıp, siyasi partilerin kapatılması davalarına ve siyasi partilerin mali yönden denetlenmelerine kadar uzanan bir kapsamda anayasa yargısı ile ilgili pek çok konu ayrı ayrı incelenmiştir. Bu kapsamda, Dr. Hikmet Tülen, Türk anayasa yargısı sisteminin temel bileşenlerini vurgulayan ve sistemde yeniden yapılanma arayışlarını irdeleyen bir yazı kaleme almıştır. Dr. Kemal Başlar, kitaba, anayasa yargısı bağlamında “davaya bakmakta olan mahkeme” kavramını özgün bir perspektiften inceleyen bir yazıyla katılmıştır. Doç. Dr. Ali Karagülmez, ilk inceleme aşamasını konu edinen ve bu alanda karşılaşılan sorunlara değinip ilgililere rehber olmayı hedefleyen bir çalışma yapmıştır. Ü. Müge Kadıgil, üzerinde çok fazla çalışma yapılmayan bir konu olan, itiraz başvuruları kapsamında “davada uygulanacak kural” sorunu hakkında titiz bir inceleme yapmıştır. Bu konuyla ilişkili bulunan ve “sınırlama sorunu”nu ele alan diğer bir yazıda ise Kadir Özkaya, konuyu kapsamlı örneklere de yer vermek suretiyle incelemiştir. Şahnaz Gerek ve Ali Rıza Aydın’ın birlikte hazırladıkları ve usule ilişkin konuların anayasal denetime etkilerini araştıran çalışmaları, konuyla ilgili özgün ve kapsamlı verileri ortaya çıkarmıştır. Dr. Evren Altay, yazısında, anayasa yargısında yürürlüğün durdurulması konusunu özellikle yargısal içtihatlara odaklanarak incelemiş ve dikkat çekici saptamalarda bulunmuştur. Nurdan Okur ve Ayşegül Atalay, ortak çalışmalarında, Yüce Divan yargılaması konusunu derli toplu bir biçimde ve güncel tartışmaları ve gelişmeleri de yansıtacak şekilde kaleme almışlardır. Yine güncel bir konu olan “yüce divanda dava zamanaşımı” konusu Mustafa Çağatay tarafından etraflıca incelenmiştir. Dr. Osman Can, “siyasi partilerin kapatılmasında anayasal ölçütler” başlıklı kapsamlı yazısıyla kitabın yazarları arasında yer almıştır. Alparslan Altan, siyasi partilere ihtar verilmesi istemlerinin Anayasa Mahkemesince incelenmesi ile ilgili bulunan bir inceleme kaleme almıştır. Dr. Levent Mutlu, siyasi partilerin mali denetimi konusunu mevcut hukuksal durumu baz alarak geniş bir şekilde açıklamıştır. M. Oğuz Kaya ise, siyasi partilerin mali denetimi konusunu eleştirel bir bakış açısıyla ele almış ve bu konuda ortaya çıkan kimi sorunlar ve bunlarla ilgili çözüm olanaklarını özgün bir üslupla yazıya aktarmıştır. Bu kitaptaki son yazıda Mustafa Baysal, anayasa yargısında yargılamanın yenilenmesi konusunu ele alarak oldukça yararlı bir çalışma meydana getirmiştir.