Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Ãœyelik
Ãœye GiriÅŸi
Anayasa Mahkemesi Kararlarında Devletin Resmi İdeolojisi ( Siyasi Parti Kapatma Kararlarının İçerik Analizi )
Anayasa Mahkemesi Kararlarında Devletin Resmi İdeolojisi ( Siyasi Parti Kapatma Kararlarının İçerik Analizi )
Hüseyin Murat IŞIK
Sayfa Sayısı
:
498
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2012
ISBN NO
:
9786055263478
160,00
TL
GÄ°RÄ°Åž
İnsanoğlu var olduğu sürece "varoluşunu anlamlandırma" sorunu da onunla birlikte var olacaktır. Tarihsel süreç içinde varoluşunu anlam¬landırmada insanoğlunun çeşitli referans çerçeveleri olagelmiştir. Küçük gruplardan topluluklara, toplumdan devlete kadar, insan ürünü olan bütün "inşa/yapım"lar, söz konusu beraberliği açıklama ve anlamlan¬dırma amacına yönelik olarak bu çerçevelerden yararlanmışlardır.
Tıpkı insanoğlunun "varoluşunu anlamlandırma" sorunsalı gibi devletlerin de varoluşunu anlamlandırma ya da siyaset bilimi terminolo¬jisi ile ifade edecek olursak "meşruluk/meşrulaşürma" sorunsalı olmuş¬tur ve bu bağlamda, geçmişten günümüze devletler de, kendi varoluşlarını anlamlandırmaya yönelik bir çaba içinde olmuşlardır. Çünkü devlet olgusu beraberinde bir "yöneten-yönetilen" ayrımını ge¬tirdiği için yönetenlerin niye yönettiği yönetilenlerin de niçin itaat ettiği sorusuna doyurucu bir yanıt, ancak bu meşruluk araçları ile verilebile¬cektir. Modern zamanlarda işte bu meşruluk araçları olarak ideolojiler; bireysel düzeyde varoluşu anlamlandırırken, aynı zamanda devlet / ikti¬dar düzleminde de meşrulaştırma işlevini yerine getiren en önemli araç¬lardan olmuşlardır.
Kuşkusuz her devletin, kendisini ona referansla tanımladığı bir de¬ğerler sistemi vardır. İdeoloji de en geniş tanımıyla; "verili dünyayı okumamızı kolaylaştırarak bir perspektif sunan paradigma, siyaset dün¬yasına yön veren sistematik fikir ve anlamlar haritası, devletin ve/veya bireyin siyasi varoluşunu anlamlandıran bir değerler sistemi, sistematik dünya görüşü"1 olarak, devletlerin kendilerini dayandırdığı değerlerle ilişkili olabilir. Bu çerçevede, günümüz dünyasında ideolojiyle ilişkisi bakımından iki tür devlerin mevcut olduğu söylenebilir. Bunlardan ilki, kuruluş ve işleyişinde, vatandaşlarının ideolojik çeşitliliğini tanıyan ve onlar arasında herhangi bir ayrım gözetmeyen "ideolojisiz/nötr" veya "insan haklarına dayalı demokratik" devlet; diğeri ise, belirli bir ideolo¬jiyi temel alan ve kendisine o ideolojinin korunması ve topluma benim¬setilmesi misyonunu yükleyen "ideolojik" veya "resmi ideolojili" devlet¬tir.
Ä°nsan haklarına dayalı demokratik devlet, ideolojik çeÅŸitliliÄŸi tanır ve onlardan hiç birini resmi düzeyde kayırmaz. Günümüzde en iyi ör¬neklerini Batılı demokratik devletlerde gördüğümüz resmi ideolojisi olmayan devlet, bütün ideolojilerin serbest bir yarışma ortamında birlik¬te var olabileceÄŸi bir hukuki ve siyasi çerçeveyi oluÅŸturup koruyan dev¬lettir. Yine günümüzde en somut örneklerini Asya ve Afrika′nın "geliş¬mekte olan" ülkelerinde gördüğümüz resmi ideolojili devletler ise, belirli bir ideolojiyi tercih eden, onu resmi olarak kayıran ve dolayısıyla vatan¬daÅŸları arasında, bu ideolojiye yakınlık veya itaate baÄŸlı olarak ayrım yapan devletlerdir.
Her iki devlet türünde de, tercih edilen hukuki ve siyasal çerçeveye bağlı olarak anayasalar yapılmakta ve yorumlanmaktadır. Demokratik rejimler genellikle kendilerini "ideolojiden arındırılmış anayasa" ile ta¬nımlayan ve "anayasal demokrasi"nin bu yönünü vurgulayan rejimler¬dir. Buna karşılık, devletin belirli bir ideolojiyi tercih etmesini "or¬tak/kamusal iyi" adına haklı gören rejimler ise, devlete yükledikleri bu "ortak misyon" adına toplumu dönüştürebilmek için anayasalara da bu yönde bir vazife biçen rejimlerdir.
Demokratik rejimlerde, vatandaşların temel hak ve özgürlüklerinin korunması, ideal bir anayasasal çerçevenin tesisinin yanında, haklan koruma duyarlılığına sahip bir anayasa yargısının varlığına bağlıdır. Bu çerçevede, eğer varsa, anayasa mahkemesi ve verdikleri kararları, ilgili ülkenin vatandaşlarının hak ve özgürlüklerinin korunmasında iktidarla¬ra karşı kalkan, demokratik rejimin açısından ise konsolide edici bir fak¬tör olacağı aşikârdır.
Türkiye′de kökleri neredeyse Cumhuriyetin kuruluÅŸ dönemine ka¬dar uzanan bir siyasal çatışma/tartışma sürmektedir. Bu tartışma veya çatışma, demokratikleÅŸme yolunda devleti mevcut resmi ideolojisinden arındırmaya çalışanlarla (çevre), onu bir resmi ideolojinin çerçevesi içinde tutmaya çalışanlar (merkez) arasında yürütülmektedir. Özellikle yeni bir anayasa yapmanın elzem olduÄŸu hususunda hemen tüm sosyal ve siyasal aktörlerin hemfikir olduÄŸu bugünlerde yürütülen "ideolojisiz anayasa", "sivil anayasa" veya "resmi ideolojinin anayasadan çıkarılma¬sı" tartışmaları, bu siyasal çatışma ve tartışmanın nirengi noktasını oluş¬turmaktadır. Ancak bu konudaki tartışmalar, evrensel düzeydeki de¬mokrasi pratikleri göz önünde bulundurulmadan, daha çok gündelik siyasal mücadele ve polemiklerin gölgesinde devam ettirilmektedir. Böy¬lesi bir siyasal kör dövüşünün sürdürüldüğü Türkiye′de, özgürlükler açısından vereceÄŸi kararlar Türk Anayasa Mahkemesini, Türkiye de¬mokrasisinin Batılı emsallerine ulaÅŸması açısından kilit konuma getirmiÅŸ ve siyasal hayatın odağına yerleÅŸtirmiÅŸtir. Ancak 1982 Anayasasındaki ifadesiyle "demokratik rejimin vazgeçilmez unsurları" olan siyasi parti¬lerin kapatılması ve anayasal yetkilerini de aÅŸmak suretiyle, TBMM tara¬fından yapılan anayasa deÄŸiÅŸikliklerini iptal kararları, Türk Anayasa Mahkemesinin meÅŸruiyetini, demokratik teori ve pratik açısından son derece tartışmalı bir hale getirmiÅŸtir. Dolayısıyla, anayasal açıdan "fonk¬siyon gaspı" sayılabilecek ve açık yetkisizliÄŸine raÄŸmen vermiÅŸ olduÄŸu mevzubahis kararlarıyla, Türk Anayasa Mahkemesinin, Türkiye′nin "insan haklarına dayalı demokratik" bir devlete ulaÅŸmasının önündeki en ciddi engellerden biri olduÄŸu söylenebilir.
Bu minval üzere bu çalışmada, öncelikle Türk Anayasa Mahkemesi¬nin siyasal partilere iliÅŸkin kapatma kararları ile Türkiye siyasetinde yarattığı etki mercek altına alınarak, bu kararların belli bir Dev¬let/Cumhuriyet anlayışına tekabül edip etmediÄŸi ortaya konmaya çalışı-lacakür. Daha açık bir ifadeyle, bu çalışma; Türk Anayasa Mahkeme-si′nin, kararlarını verirken resmi bir ideoloji doÄŸrultusunda hareket edip etmediÄŸi sorusuna, "içerik analizi" yöntemini de kullanmak suretiyle teorik düzeyde cevap aramayı amaçlamaktadır.
Bu çerçevede çalışmanın birinci bölümünde "içerik analizi" yöntemi ele alınacak; bu yöntemin sosyal bilimlerdeki yeri ve önemine vurgu yapılacak, akabinde ise, çalışmada takip edilecek usul hakkında bilgi verilecektir.
Usule iliÅŸkin olarak, bir yandan "araÅŸtırma soruları"na, diÄŸer yan¬dan da bu soruyu cevaplandırmada kullanılacak "araÅŸtırmanın tespit ve varsayımları"na yer verilecektir. AraÅŸtırma sorulan: "Anayasa Mahke-mesi′nin siyasi parti kapatma davalarında verdiÄŸi kararlardan çıkarılabilecek bir Cumhuriyet ve Devlet anlayışı var mıdır?" sorusu ile, birinci soruya olumlu karşılık verilmesi halinde cevaplanması gereken ikinci bir soru olarak, "Anayasa Mahkemesi′nin Cumhuriyet ve Devlet anlayışı aynı zamanda Devlet′in resmi ideolojisine tekabül etmekte midir?" soru¬sudur.
Araştırmanın temel tespit ve varsayımlarını şu şekilde sıralamak mümkündür:
I. Anayasa Mahkemesi′nin siyasi parti kapatma karalarında üç ge¬
rekçe mevcuttur. Bunlardan ilki şekli aykırılıklardır, ikincisi, kısaca "Bö¬
lünmez Bütünlük" ilkesi olarak ifade edilen "Türk Devletinin Ülkesi ve
Milletiyle Bölünmez Bütünlüğü"ne aykırılık gerekçesidir. Son olarak ise,
"Laiklik" ilkesine aykırılık gerekçesidir.
II. Anayasa Mahkemesi′nin, siyasi partilere iliÅŸkin verdiÄŸi kapatma
kararlarında ortaya çıkan "Cumhuriyet ve Devlet Anlayışı" veya "resmi
ideoloji"; Anayasada yer alan temel referans ilkelerine, özellikle de "Ata¬
türk İlke ve İnkılâplan"na ve bunun içinden de "Laiklik ve Milliyetçilik"
ilkelerine Mahkemenin getirdiği yoruma dayanmaktadır. Bir diğer
deyişle devletin resmi ideolojisi; Atatürk ilkelerinin en önemlilerinden
biri olan, "Milliyetçilik" ilkesi ve ondan neşet eden "Bölünmez Bütün¬
lük" ilkesi ile, bir başka kurucu ilke olan "Laiklik" ilkesinin Anayasa
Mahkemesince yapılan özgün yorumuna tekabül etmektedir.
III. Anayasa Mahkemesi′nin "Cumhuriyet ve Devlet Anlayışı" veya
buna tekabül eden resmi ideoloji, vesayetçi bir siyasi rejimin ortaya çık¬
masına yol açmaktadır. Anayasa Mahkemesi, bu olguyu, sahip olduğu
"Anayasayı yorumlama tekeli" ve verdiği kararların tüm özel/kamusal
ve gerçek/tüzel kişi ve kuruluşları bağlaması sayesjnde gerçekleştirmek¬
tedir.
Çalışmanın birinci bölümünde, son olarak, analizde kullanılacak "kavramsal araçlar"a yer verilmektedir. Kavramsal araçlara iliÅŸkin ola¬rak da ÅŸunlar ifade edilebilir: Türkiye′de resmi ideoloji dendiÄŸinde, bun¬dan, "Kemalizm/Atatürkçülük" kavramının anlaşıldığı veya anlaşılması gerektiÄŸi hususunda literatürde genel bir mutabakat bulunmaktadır2.
Nitekim Anayasanın kimi amir hükümleri de (BaÅŸlangıç bölümü, deÄŸiş¬tirilemeyecek hükümler içerisinde yer alan 2 ve 3. maddeler, eÄŸitim ve öğretim hakkının düzenlendiÄŸi 42. madde, gençliÄŸin korunması kenar baÅŸlıklı 58. madde, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu′nun düzenlendiÄŸi 134. madde ve Ä°nkılâp kanunlarının korunması kenar baş¬lıklı 174. madde) bu durumu teyit eder mahiyettedir. Türk Anayasa Mahkemesi, bu amir hükümler ışığında hem resmi ideolojinin kurgula-yıcısı, hem de muhafızı rolünü üstlenmek/oynamak suretiyle, politik alanın sınırlarını tespit ve tayin yetkisini deruhte etmektedir. Türk Ana¬yasa Mahkemesi, bu yetkiyi deruhte ederken kararlarında geliÅŸtirdiÄŸi Atatürkçülük yorumu, doÄŸrudan doÄŸruya Türkiye Cumhuriyetinin res¬mi ideolojisine tekabül etmektedir.
Birinci bölümde açıklanmaya çalışılan referans kavram setinin, ana¬liz edilecek siyasi parti kapatma kararlarındaki resmi ideolo¬ji/Atatürkçülük vurgusunu ortaya çıkarmaya matuf ilke ve kavramlar¬dan seçildiÄŸi ifade edilmelidir. Referans kavram seti olarak ise; "Atatürk | Ä°lke ve Ä°nkılâpları", "Anayasanın BaÅŸlangıç Ä°lkeleri", Anayasadaki DeÄŸiş¬tirilemez Ä°lkeler", "Ä°nkılâp Kanunları" ve "Siyasi Partiler Kanunundaki Ä°lkeler" ÅŸeklindeki kavram ve ilkeler ile bunların alt baÅŸlığı olarak nite- ′ lendirilebilecek alt ilke ve kavramlar tespit edilmiÅŸtir. Mevzubahis refe¬rans kavram seti, doÄŸrudan doÄŸruya resmi ideolojinin (Atatürkçülüğün) hem sınırlarını belirleyen ve hem de koruyucu iÅŸlev üstlenen anayasal ve yasal hüküm ve ilkelerden seçilmiÅŸtir. Son olarak; tüm bu referans kav¬ram seti tablolara dönüştürülmek suretiyle, analizde kullanılacak nihai araçlar temin edilmiÅŸtir.
Çalışmanın izleyen ikinci bölümünde; demokratik teoride anayasa yargısı ve anayasa mahkemelerinin yerinin tartışılması ve Türkiye siya¬setindeki gelişmeler ışığında konunun değerlendirilmesine çalışılmıştır.
Çalışmanın üçüncü bölümünde; Anayasa Mahkemesi nezdinde hak¬larında kapatılma davası açılan siyasi partilere ilişkin verilen kararlar, araştırmanın tespit ve varsayımları doğrultusunda aşağıdaki şu üçlü tasnif esas alınarak incelenecektir:
- "Şekli aykırılık" gerekçesiyle haklarında kapatılma kararı verilen
siyasi parti kapatma davaları,
- "Bölünmez bütünlük ilkesine aykırılık" gerekçesiyle haklarında
kapatılma kararı verilen siyasi parti kapatma davaları,
- "Laiklik ilkesine aykırılık" gerekçesiyle haklarında kapatılma ka¬
ran verilen siyasi parti kapatma davaları.
Birinci tasnif içerisinde yer alan kapatma davaları ve bunlara ilişkin verilen kararların bu başlık içerisinde incelenmesinin sebebi, bir bütün olarak Anayasa Mahkemesi tarafından verilen kapatma kararlarını göre¬bilmektir. Her ne kadar bu tasnifte yer alan kapatma kararları, resmi ideoloji ile ilgili olmayan ve tamamıyla teknik sebeplere bağlı olarak verilmiş kararlar olsalar da, Anayasa Mahkemesince verilen kapatma kararlarının bir parçası oldukları için bu çalışmada söz konusu kararlar, herhangi bir içerik analizine tabi tutulmadan inceleneceklerdir.
Şekli hukuki aykırılık gerekçesiyle haklarında kapatılma davası açı¬lan 22 siyasi partiye ilişkin kararların incelenmesinin ardından, bölün¬mez bütünlük ilkesine aykırılık gerekçesiyle 15, laiklik ilkesine aykırılık gerekçesiyle de 6 siyasi parti hakkında açılan kapatılma davaları, refe¬rans kavram setinden oluşturulan tablolar yardımı ile içerik analizine tabi tutulmak suretiyle analiz edileceklerdir.
Çalışmanın dördüncü bölümünde; üçlü tasnifteki başlıklar esas alınmak ve içerik analizi yöntemiyle elde edilen veriler dikkate alınmak suretiyle, Anayasa Mahkemesi tarafından verilen siyasi parti kapatma kararlarının genel bir değerlendirilmesi yapılmaya çalışılacaktır.
Sonuç bölümünde ise, çalışmada ortaya konan kavramsal araçlar¬dan yararlanarak, içerik analizine tabi tutulan siyasi parti kapatma karar¬larından elde edilen veriler ışığında, günümüz Türkiye′sindeki hukuki ve siyasi durum tanımlanmaya ve Türkiye siyasetinde Anayasa Mahke-mesi′nin oynadığı rolün, demokrasi ve resmi ideoloji iliÅŸkisi minvalinde tartışılıp deÄŸerlendirilmesine ayrılacaktır.
Bu çalışmada ele alman konunun, evrensel deÄŸer ve standartlarda bir demokratik düzenin oluÅŸturulması ve geliÅŸtirilmesi amacı bakımın¬dan önemi aÅŸikârdır. Bu çerçevede çalışmamızın Türkiye′deki demokra¬tikleÅŸme çabalarına da katkıda bulunması ümit edilmektedir.
SUNUÅž
Cumhuriyet döneminin en çalkantılı dönemleri arasında kuÅŸkusuz 2007-2008 yıllarına damgasını vuran anayasal ve politik krizin ayrı bir yeri var. CumhurbaÅŸkanı′nm TBMM tarafından seçilmesine Anayasa Mahkemesi′nin hiçbir hukukî ve mantıkî ölçüye sığmayan ünlü "367 Kararı" ile müdahale etmesi, bu müdahalenin 27 Nisan tarihli e-muhtıra ile anamuhalefetin desteÄŸinde gerçekleÅŸmesi çarpıcı enstantaneler olarak hafızalardaki yerini korumaktadır. Burada Anayasa Mahkemesi üzerin¬den ve dolayısıyla hukukî bir kılıf içinde ortaya çıkmış gibi görünen "anayasa krizi", aslında doÄŸrudan politik bir krizdi. CumhurbaÅŸkanı seçimi de dâhil bütün politik tercihlerin çaÄŸdaÅŸ demokrasilerde hukuk normlarına dönüştürülmesi gerektiÄŸi bilindiÄŸinde, zâten politik ve diÄŸer tercihlerden arındırılmış veya yalıtılmış "saf hukukî" anlamda bir kriz de pek mümkün deÄŸildir. Bu, Türkiye gibi politik tercihler arasındaki farklılıklardan kaynaklanan çatışmaların önemli ölçüde hâlâ devletin temel düzenleyici ilkelerinin ne olduÄŸu üzerindeki tartışmalardan bes¬lendiÄŸi toplumlarda evleviyetle böyledir. Nitekim Cumhuriyet′i halkın demokratik yolla ortaya koyduÄŸu politik tercihlere karşı koruma mantığı üzerine inşÃ¢ edilmiÅŸ bulunan "vesayetçi" yapının, zaman zaman doÄŸru¬dan veya dolaylı askerî (ve sivil bürokratik) müdahale ve darbeler yo¬luyla devreye giriÅŸinin bir diÄŸer örneÄŸi olan "367 kararı" sonrasında, hem 28 Nisan′daki karşı çıkış, hem genel seçimlerin Temmuz′a alınması ve hem de Anayasa′nın, CumhurbaÅŸkanı′nm halk tarafından seçilmesi yönünde deÄŸiÅŸtirilmesi politik-anayasal krizi çözebilecek önemli geliş¬melerdi. Buna raÄŸmen kriz devam etti ve "367 Kararı" ile sürecin en önemli aktörü hâline gelmiÅŸ olan Anayasa Mahkemesi, önce -"411 el kaosa kalktı" manÅŸetlerinin desteÄŸinde- 2008 yılında Anayasa′daki yetki sınırlarını aÅŸarak, yüksek öğretim kurumlarında uygulanmakta olan ve herhangi bir yasal dayanağı olmayan başörtüsü yasağını kaldırmayı amaçlayan anayasa deÄŸiÅŸikliklerini sırf bu amaç gerekçesiyle anayasaya aykırı bularak iptal etti. Bunun hemen ardından da, dünya demokrasi tarihinde eÅŸine rastlanmadık bir biçimde, geçerli oyların yarıya yakınını almış olan iktidar partisine karşı açılan "kapatma davası"nda iktidar partisinin "lâiklik karşıtı eylemlerin odağı haline geldiÄŸi"ne hükmede¬bildi.
Bu süreçte Anayasa Mahkemesi′nin baÅŸ aktörlerden biri olarak öne çıkması, hem genel olarak anayasa yargısı ve hem de özel olarak Türki¬ye′de Anayasa Mahkemesi′nin niteliÄŸi ve iÅŸlevi bakımından önemli tar¬tışmaların yapılmasını da bir anlamda güdüleyici bir geliÅŸme olmuÅŸtur. Åžurası muhakkaktır ki, yasaların anayasaya uygunluÄŸu demokratik hu¬kuk devletinin temel ilkelerinden biridir. Bu, çaÄŸdaÅŸ hukuk kavramında merkezî bir yere sahip bulunan normlar hiyerarÅŸisinin bir gereÄŸidir. Bu¬nunla birlikte, unutulmaması gereken hususlardan biri ve bu baÄŸlamda belki de en önemlisi ise, anayasanın da üzerinde, anayasayı da baÄŸlayan üstün normların varlığıdır. Normlar hiyerarÅŸisi düşüncesinin anayasanın temeline yerleÅŸtirdiÄŸi "temel norm" kavramına da baÄŸlanabilecek bir biçimde bu üstün normlar, uluslararası ve ulusalüstü insan hakları hu¬kukunun içeriÄŸinde belirginleÅŸebildiÄŸi gibi, bunlardan daha soyut temel demokratik ilkeler olarak da formüle edilebilir. Her halükârda, anayasa yargısının demokratik hukuk devletindeki yeri ile ilgili olarak yapılması gereken tesbit ÅŸudur: "Yasalar anayasaya, anayasa da uluslararası ve ulusalüstü insan hakları ve temel özgürlüklere aykırı olamaz. Anayasa yargısının görevi, aÅŸağıdan yukarıya doÄŸru sıraladığımızda, yasa-anayasa-insan hak ve özgürlükleri arasındaki hiyerarÅŸiyi gözeten bir "hukuka uygunluk denetimi" yapmaktır." Nitekim, örneÄŸin Türki¬ye′deki Anayasa Mahkemesi′nin kendi görev ve yetki alanını tanımlayıp uygulama tarzını meÅŸrulaÅŸtırmak amacıyla zaman zaman müracaat edi¬len Almanya ve Ä°spanya gibi Avrupa′lı örneklerde, yukarıdaki tesbite uygun bir anlayışın geçerli olduÄŸunu görebilmekteyiz. Buna mukabil Türkiye′nin Anayasa Mahkemesi, yüksek yargı organlarının diÄŸer alan¬lardaki içtihadına yansıyan uygulamalarda da görüldüğü üzere, örneÄŸin Avrupa Ä°nsan Haklan SözleÅŸmesi′ni ihlâl edici mahiyette kararlar vermiÅŸ ve vermektedir. Bu kararların en çarpıcı ihlâ örneklerini sergilediÄŸi alan¬lardan biri siyasî parti kapatma kararlarıdır. Hatırlatalım: bu kararlar aleyhine AÄ°HM′ne yapılmış müracaatların onda dokuzunun AÄ°HS′nin ihlâli olarak hükme baÄŸlanmıştır. Avrupalı yerleÅŸik demokrasilerle açık bir çatışma içinde olan bu gerçeklik, ya 1982 Anayasası′nın demokratik hukuk devletiyle baÄŸdaÅŸmayan "resmî ideoloji" yükünden, ya Anayasa Mahkemesi′nin Anayasa′da varolan ideolojiyi çaÄŸdaÅŸ demokratik hukuk devletiyle baÄŸdaÅŸmayacak bir biçimde resmîleÅŸtiren yorumundan veya her ikisinden birden kaynaklanmaktadır.
DeÄŸerli meslekdaşım Dr. Hüseyin Murat Işık′ın "Anayasa Mahke¬mesi Kararlarına Göre Türkiye′de Cumhuriyet ve Devlet Anlayışı" baÅŸlıklı doktora tezi, siyasî parti kapatma kararlarına uygulanan bir içerik analizi üzerinden, Türkiye Cumhuriyeti′nin anayasal düzeninde hâki¬miyet kurmuÅŸ bulunan "resmî ideoloji"nin eleÅŸtirel bir sorgulanmasını amaçlamaktadır. Dr. Işık′ın tezi, yukarıda kısaca iÅŸaret etmeye çalıştığım ana mes′eleye, yâni Türkiye′nin demokratik hukuk devletini tam anla¬mıyla inşÃ¢ etmesinin önündeki asıl engelin anayasa metni mi, yoksa anayasa yargısında derûnî bir hâkimiyet tesis etmiÅŸ olan "resmî ideoloji" mi olduÄŸu mes′elesine "ışık" tutabilecek önemli bir kaynak olmuÅŸtur. Demokratik hukuk devletinin normatif standardlarıyla uyumlu bir Tür¬kiye′yi inşÃ¢ etme yolunda "yeni bir anayasa metni" arayışı içinde bulun¬duÄŸumuz bugünlerde Dr. Işık′ın çalışmasının ihmâl edilemez katkılar yapacağından eminim.
Levent Köker
ONSOZ
Türk Anayasa Mahkemesinin, çaÄŸdaÅŸ demokratik rejimlerdeki Ana¬yasa Mahkemelerinin tersine, hak ve özgürlükler temelli yorum ve yak¬laşımlar yerine, "Cumhuriyet ve Devlef′i korumaya matuf yorum ve yaklaşımları esas almak suretiyle kararlarını verdiÄŸi ve dolayısıyla dev¬leti bireye önceleyen bu yaklaşımın temelinde, "Kemalizm" veya "Ata¬türkçülük" adlı Cumhuriyetin/Devletin resmi ideolojisinin bulunduÄŸu varsayımının, siyasi parti kapatma kararlarının içerik analizi yöntemi ile incelenmesi suretiyle deÄŸerlendirilmeye çalışılması, bu çalışmanın temel maksadıdır. Asli maksadı bu olan çalışmanın, tali maksadı da; hakla¬rında "kapatılma davası" açılmış tüm siyasi partileri kapsayacak ÅŸekil¬de "karar incelemelerinin" yapılmaya çalışılmasıdır. Mevzubahis mak¬satların ne kadar hâsıl olduÄŸu ise, okuyucularının takdirine kalmış bir ÅŸeydir.
Bu çalışmanın ortaya çıkış sürecine gelecek olursak öncelikle şunları ifade etmemiz gerekir: Akademyadakiler yakinen bilirler ki doktora sü¬reci bir akademisyenin "sırat köprüsüdür". Böylesi zorlu bir süreci; lazım gelen tüm şeylere sahip olsanız dahi tek başınıza aşabilmeniz mümkün değildir. Muhakkak surette, hem akademik hem de insani anlamda yardım görmeniz gerekir. Aksi takdirde başarısızlık mukad¬derdir. Bu tespit, mesleğe nispeten geç intisap etmiş ve ciddi sağlık sorunları ve bürokratik sıkıntılar yaşamış benim gibi birisi için ise, iki kat geçerlidir.
Bu minval üzere, eÄŸer ortaya "akademik eser" namına bir ÅŸeyler çıkmışsa bunu herkesten önce iki kiÅŸiye borçlu olduÄŸumu ifade etmeli¬yim. Öncelikle, yüksek lisans yapmam noktasında beni yüreklendirdik¬ten sonra akademiye intisabım için de beni teÅŸvik ederek her türlü kolay¬lığı saÄŸlayan, lisans yıllarından itibaren yaÅŸadığım çok ciddi saÄŸlık so¬runları nedeniyle ara verdiÄŸim akademik çalışmalara kaldığım yerden yeniden baÅŸlayabilmem için beni yüreklendiren ve yine bu süreçte de her türlü yardımı esirgemeyen çok kıymetli hocam ve aÄŸabeyim Dicle Ãœniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyelerinden Prof. Dr Fazıl Hüsnü Erdem′e; taÅŸradaki her araÅŸtırma görevlisinin kâbusu haline gelen "35. Madde"den mütevellit sıkıntılar ile her türlü bürokratik sıkıntıyı "kural merkezli" deÄŸil "insan merkezli" yaklaşımı ile çözen, benim gibi; evlenmiÅŸ, hastalanmış, yaşı geçmiÅŸ üstüne üstlük çocuk sahibi de olmuÅŸ, yani "bu iÅŸin naturasına aykırı ne varsa yapmış" (bu tespit kıymetli hocam Ahmet ÇiÄŸdem′e aittir) birisine, tam havlu atmak üzereyken destek çıkan ve "iÅŸi kolay kılan", ve öğrencisi, memuru, arkadaşı veya bir baş¬ka "yakın" sıfatla kendisini tanıyan hemen herkesin "kalenderliÄŸinde ittifak edeceÄŸi G.Ãœ. Ä°Ä°BF Kamu Yönetimi Bölüm BaÅŸkanı çok kıymetli, saygıdeÄŸer hocam Prof. Dr. Kemal Görmez′e sonsuz şükranlarımı arz ederim.
Zarif kiÅŸiliÄŸi ve engin bilgisiyle yol göstericiliÄŸinden son derece fay¬dalandığım, tezimin fikir babası, danışman hocam Prof. Dr. Levent Köker′e olan şükran borcumun büyüklüğü izahtan varestedir.
Doktora ders dönemindeyken, hemen her hafta Diyarbakır′dan yak¬laşık 15-16 saatlik (kış aylarında 18 saate ulaÅŸan) otobüs yolculukların¬dan sonra, zevkle derslerini dinlediÄŸim ve kendilerinden çok ÅŸeyler öğ¬rendiÄŸim, öğrencileri olmak ve rahle-i tedrislerinden geçmekle kendimi bahtiyar addettiÄŸim hocalarım; Prof. Dr. Kadir Cangizbay, Prof. Dr. Mümtaz′er Türköne, Prof. Dr. Atilla Yayla, Prof. Dr. Hayati Hazır, Prof. Dr. Ahmet ÇiÄŸdem ve Prof. Dr. Hikmet Kavruk′a emekleri için minnet¬tarım. O stresli dönemde angaryalarımı yüksünmeden üstlenen sevgili asistan arkadaÅŸlarım KürÅŸat Birinci, Hamdi TurÅŸucu, Ä°brahim SarıtaÅŸ ve Mehmet KocaoÄŸlu′na ne kadar teÅŸekkür etsem azdır. Yine aynı dönem¬de yalnızca evlerini deÄŸil yüreklerini de açarak beni misafir eden kıy¬metli aÄŸabeyim Necdet Seçkin ve ablam Leman Seçkin′in haklarını ödeyemem.
Gerek bu çalışma sırasında gerekse diÄŸer zamanlarda hep yardımla¬rını gördüğüm mesai arkadaÅŸlarım, Ä°ngilizce okutmanımız hocam Mu¬harrem Tunç ve mümtaz akademisyen kardeÅŸim Vahap CoÅŸkun′a hep borçlu kalacağım kuÅŸkusuzdur. Ticari kaygıları bir kenara bırakarak, pür akademik sayılabilecek bu çalışmayı yayınlamayı üstlenen ADALET YAYINEVÄ° çalışanlarına müteÅŸekkirim. Kıldan ince, kılıçtan keskin "Sı¬rat Köprüsü"nü geçerken sabırlarını çok zorladığım eÅŸim ve çocukları¬mın ise haklarını zaten ödeyemem.
Hasseten sosyal bilimlerde yeni bir şeyler söylemenin zorluğunu; "güneşin altında söylenmedik hiçbir şey kalmamıştır" hakikatini bihak¬kın müdrik olarak; bu çalışmayı, eserlerinden istifade etmek suretiyle ancak ortaya çıkarabildiğim ve dolayısıyla kendilerine "deyn-i bî ifa" borçlu olduğum tüm müelliflerin emekleri önünde tazimle eğiliyorum.
Önsözün sonsözü olarak da; bu çalışmada ortaya çıkan tüm hata ve eksikliklerin şahsıma, akademik anlamda faydalı sayılabilecek tüm şeylerin ise yukarıda sayılan zevata ait olduğunda ise kuşku yoktur. Okuyucuların kitap künyesinde yer alan iletişim bilgilerimden bana ulaşarak çalışmamın eksik ve hatalarını bildirmeleri beni çok mutlu edecektir.
Hüseyin Murat IŞIK
İÇİNDEKİLER :
SUNUÅž-VII
ÖNSÖZ-XI
İÇİNDEKİLER-XV
TABLOLAR LÄ°STESÄ°-XIX
KISALTMALAR-XXV
GÄ°RÄ°Åž-1
BİRİNCİ BÖLÜM
SOSYAL BİLİMLERDE İÇERİK ANALİZİ YÖNTEMİ
VE ÇALIŞMADA TAKİP EDİLECEK USUL
I. -SOSYAL BİLİMLERDE İÇERİK ANALİZİ YÖNTEMİ-9
II. -ÇALIŞMADA TAKİP EDİLECEK USUL-15
1. -ÇALIŞMANIN USULÜNE DAİR-15
2. -ÇALIŞMADA KULLANILACAK KAVRAMSAL ARAÇLAR-20
3. -REFERANS İLKE VE KAVRAMLAR SETİNE İLİŞKİN ÖRNEK TABLOLAR-23
3. 1. -ÖRNEK TABLO 1-23
3. 2. -ÖRNEK TABLO 2-29
3. 3. -ÖRNEK TABLO 3-41
3. 4. -ÖRNEK TABLO 4-45
3. 5. -ÖRNEK TABLO 5-48
3. 6. -ÖRNEK TABLO 6-52
3. 7. -ÖRNEK TABLO 7-55
3. 8. -ÖRNEK TABLO 8-63
3. 9. -ÖRNEK TABLO 9-68
İKİNCİ BÖLÜM
ANAYASAL DEMOKRASÄ° BAÄžLAMINDA
ANAYASA YARGISI
I. -DEMOKRASÄ° KAVRAMI-69
II. -ANAYASACILIK DÜŞÜNCESİ VE ANAYASAL DEVLET-73
1. -UZLAÅžMA ALANLARI-75
2. -ÇATIŞMA/GERİLİM ALANLARI-75
III. -ANAYASAL DEMOKRASÄ°LERDE ANAYASA YARGISI-76
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
HAKLARINDA KAPATILMA DAVASI AÇILAN SİYASİ PARTİLER VE BU KARARLARIN İNCELENMESİ
I. -ŞEKLİ- HUKUKİ GEREKÇELERLE HAKLARINDA KAPATILMA DAVASI AÇILAN SİYASİ PARTİLER-83
1. -İŞÇİ- ÇİFTÇİ PARTİSİ-83
2. -TÜRKİYE İLERİ ÜLKÜ PARTİSİ-85
3. -BÃœYÃœK ANADOLU PARTÄ°SÄ°-86
4. -YÜCE GÖREV PARTİSİ-86
5. -BÄ°ZÄ°M PARTÄ°-87
6. -MUHAFAZAKÂR PARTİ-88
7. -YENÄ° DÃœZEN PARTÄ°SÄ°-90
8. -DOÄžRU YOL PARTÄ°SÄ°-91
9. -BAYRAK PARTÄ°SÄ°-93
10. -(CUMHURÄ°YET) HALK PARTÄ°SÄ°-94
11. -MİLLİYETÇİ ÇALIŞMA PARTİSİ-96
12. -YEŞİLLER PARTİSİ-97
13. -DEMOKRAT PARTÄ°-98
14. -DÄ°RÄ°LÄ°Åž PARTÄ°SÄ°-99
15. -TÜRKİYE SOSYALİST İŞÇİ PARTİSİ-100
16. -ADALET PARTÄ°SÄ°-101
17. -BÃœYÃœK ADALET PARTÄ°SÄ°-102
18. -TÃœRKÄ°YE ADALET PARTÄ°SÄ°-102
19. -TÜRKİYE ÖZÜRLÜSÜ İLE MUTLUDUR PARTİSİ-103
20. -DEVRİMCİ SOSYALİST İŞÇİ PARTİSİ-103
21. -ANAYOL PARTÄ°SÄ°-104
22. -TÃœRKÄ°YE KOMÃœNÄ°ST PARTÄ°SÄ°-104
II. -HAKLARINDA BÖLÜNMEZ BÜTÜNLÜK İLKESİNE
AYKIRILIK GEREKÇESİYLE KAPATILMA DAVASI AÇILAN
SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER VE BU PARTÄ°LERE Ä°LÄ°ÅžKÄ°N KARARLARIN
İÇERİK ANALİZİ YÖNTEMİ İLE İNCELENMESİ-105
1. -TÜRKİYE İŞÇİ PARTİSİ (TİP) KARARI-105
2. -TÜRKİYE EMEKÇİ PARTİSİ (TEP) KARARI-113
3. -TÜRKİYE BİRLEŞİK KOMÜNİST PARTİSİ (TBKP) KARARI-119
4. -SOSYALÄ°ST PARTÄ° (SP) KARARI-128
5. -HALKIN EMEK PARTÄ°SÄ° (HEP) KARARI-144
6. -ÖZGÜRLÜK VE DEMOKRASİ PARTİSİ (ÖZDEP) KARARI-154
7. -SOSYALÄ°ST TÃœRKÄ°YE PARTÄ°SÄ° (STP) KARARI-165
8. -DEMOKRASÄ° PARTÄ°SÄ° (DEP) KARARI-176
9. -SOSYALÄ°ST BÄ°RLÄ°K PARTÄ°SÄ° (SBP) KARARI-187
10. -DEMOKRASİ VE DEĞİŞİM PARTİSİ (DDP) KARARI-196
11. -EMEK PARTÄ°SÄ° (EP) KARARI-204
12. -DEMOKRATÄ°K KÄ°TLE PARTÄ°SÄ° (DKP) PARTÄ°SÄ°-214
13. -HALKIN DEMOKRASÄ° PARTÄ°SÄ° (HADEP) KARARI-222
14. -HAK VE ÖZGÜRLÜKLER PARTİSİ (HAKPAR) KARARI-231
15. -DEMOKRATÄ°K TOPLUM PARTÄ°SÄ° (DTP) KARARI-239
III. -LAİKLİK İLKESİNE AYKIRILIK GEREKÇESİYLE HAKLARINDA KAPATILMA DAVASI AÇILAN SİYASİ PARTİLER VE
BU PARTİLERE İLİŞKİN KARARLARIN İÇERİK ANALİZİ
YÖNTEMİ İLE İNCELENMESİ-248
1. -MÄ°LLÄ° NÄ°ZAM PARTÄ°SÄ° (MNP) KARARI-248
2. -HUZUR PARTÄ°SÄ° KARARI-258
3. -DEMOKRATÄ°K BARIÅž HAREKETÄ° PARTÄ°SÄ° (DBHP) KARARI-266
4. -REFAH PARTÄ°SÄ° KARARI-273
5. -FAZÄ°LET PARTÄ°SÄ° KARARI-285
6. -ADALET VE KALKINMA PARTÄ°SÄ° (AKP) KARARI-298
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
SÄ°YASÄ° PARTÄ° KAPATMA KARARLARININ
GENEL DEÄžERLENDÄ°RMESÄ°
I. -ŞEKLİ- HUKUKİ GEREKÇELERLE HAKLARINDA KAPATILMA DAVASI AÇILAN SİYASİ PARTİLERE İLİŞKİN KARARLARIN GENEL DEĞERLENDİRMESİ-311
II. -BÖLÜNMEZ BÜTÜNLÜK İLKESİNE AYKIRILIK GEREKÇESİ
İLE HAKLARINDA KAPATILMA DAVASI AÇILAN SİYASİ PARTİLERE İLİŞKİN KARARLARIN GENEL
DEÄžERLENDÄ°RMESÄ°-312
III. -LAİKLİK İLKESİNE AYKIRILIK GEREKÇESİYLE HAKLARINDA KAPATILMA DAVASI AÇILAN SİYASİ PARTİLERE İLİŞKİN KARARLARIN GENEL DEĞERLENDİRMESİ-347
SONUÇ-409
KAYNAKÇA-423
EKLER-435
EK - 1 -: -BÖLÜNMEZ BÜTÜNLÜK İLKESİNE AYKIRILIK SEBEBİYLE HAKLARINDA KAPATILMA DAVASI AÇILAN SİYASİ PARTİLER HAKKINDAKİ ESAS İNCELEMESİNDE KULLANILAN ŞABLON METİN-435
EK-2 -: -LAİKLİK İLKESİNE AYKIRILIK GEREKÇESİYLE
HAKLARINDA KAPATILMA DAVASI AÇILAN SİYASİ PARTİLER HAKKINDAKİ ESAS İNCELEMESİNDE KULLANILAN ŞABLON METİN-471
EK-3 -: -ŞEKLİ- HUKUKİ AYKIRILIK GEREKÇESİYLE HAKLARINDA KAPATILMA DAVASI AÇILAN SİYASİ PARTİLER
TABLOSU-491
EK-4 -: -BÖLÜNMEZ BÜTÜNLÜĞE AYKIRILIK GEREKÇESİYLE HAKLARINDA KAPATILMA DAVASI AÇILAN SİYASİ PARTİLER TABLOSU-493
EK-5 -: -LAİKLİĞE AYKIRILIK GEREKÇESİYLE HAKLARINDA KAPATILMA DAVASI AÇILAN SİYASİ PARTİLER
TABLOSU-495
EK-6 -: -HAKLARINDA KAPATILMA DAVASI AÇILAN TÜM
SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER TABLOSU-497
TABLOLAR LÄ°STESÄ°
ÖRNEK TABLO 1 -(1 NUMARALI REFERANS İLKE VE KAVRAMLAR TABLOSU: ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI) - 23
ÖRNEK TABLO 2 -(2 NUMARALI REFERANS İLKE VE KAVRAMLAR TABLOSU: İNKILÂP KANUNLARI) - 29
ÖRNEK TABLO 3 -(3 NUMARALI REFERANS İLKE VE KAVRAMLAR TABLOSU: ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ/ 1961 ANAYASASINA GÖRE) - 41
ÖRNEK TABLO 4 -(4 NUMARALI REFERANS İLKE VE KAVRAMLAR TABLOSU: ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ/ 1982 ANAYASASINA GÖRE)- 45
ÖRNEK TABLO 5 -(5 NUMARALI REFERANS İLKE VE KAVRAMLAR TABLOSU: ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ/ 1961 ANAYASASINA GÖRE)- 48
ÖRNEK TABLO 6 -(6 NUMARALI REFERANS İLKE VE KAVRAMLAR TABLOSU: ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ/ 1982 ANAYASASINA GÖRE)- 52
ÖRNEK TABLO 7 -(7 NUMARALI REFERANS İLKE VE KAVRAMLAR TABLOSU: SİYASİ PARTİLER KANUNUNDAKİ İLKELER/ 648 SAYILI SPK’YA GÖRE)- 55
ÖRNEK TABLO 8 -(8 NUMARALI REFERANS İLKE VE KAVRAMLAR TABLOSU: SİYASİ PARTİLER KANUNUNDAKİ İLKELER/ 2820 SAYILI SPK’YA GÖRE)- 63
ÖRNEK TABLO 9 -(9 NUMARALI REFERANS İLKE VE KAVRAMLAR TABLOSU: KARARA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER/ SAYISAL VERİLER) - 68
TABLO 1 TÄ°P KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-106
TABLO 1. 1. (TİP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-106
TABLO 1. 2. (TİP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-108
TABLO 1. 3. (TİP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-109
TABLO 1. 4. (TİP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-110
TABLO 1. 5. (TÄ°P KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-111
TABLO 2 TEP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-113
TABLO 2. 1. (TEP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-114
TABLO 2. 2. (TEP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-115
TABLO 2. 3. (TEP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-116
TABLO 2. 4. (TEP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-117
TABLO 2. 5. (TEP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-117
TABLO 3 TBKP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-119
TABLO 3. 1. (TBKP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-120
TABLO 3. 2. (TBKP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-122
TABLO 3. 3. (TBKP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-122
TABLO 3. 4. (TBKP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-124
TABLO 3. 5. (TBKP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-127
TABLO 4 SP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-129
TABLO 4. 1. (SP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-129
TABLO 4. 2. (SP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-132
TABLO 4. 3. (SP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-132
TABLO 4. 4. (SP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-136
TABLO 4. 5. (SP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-142
TABLO 5 HEP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-144
TABLO 5. 1. (HEP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-145
TABLO 5. 2. (HEP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-147
TABLO 5. 3. (HEP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-147
TABLO 5. 4. (HEP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-150
TABLO 5. 5. (HEP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-153
TABLO 6 ÖZDEP KARARI (GENEL BİLGİLER- SAYISAL VERİLER)-154
TABLO 6. 1. (ÖZDEP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-155
TABLO 6. 2. (ÖZDEP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-157
TABLO 6. 3. (ÖZDEP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-158
TABLO 6. 4. (ÖZDEP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-161
TABLO 6. 5. (ÖZDEP KARARI/ SİYASİ PARTİLER KANUNUNDAKİ İLKELER)-163
TABLO 7 STP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-165
TABLO 7. 1. (STP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-166
TABLO 7. 2. (STP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-168
TABLO 7. 3. (STP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-168
TABLO 7. 4. (STP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-171
TABLO 7. 5. (STP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-174
TABLO 8 DEP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-176
TABLO 8. 1. (DEP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-177
TABLO 8. 2. (DEP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-179
TABLO 8. 3. (DEP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-180
TABLO 8. 4. (DEP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-183
TABLO 8. 5. (DEP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-186
TABLO 9 SBP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-188
TABLO 9. 1. (SBP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-188
TABLO 9. 2. (SBP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-190
TABLO 9. 3. (SBP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-191
TABLO 9. 4. (SBP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-192
TABLO 9. 5. (SBP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-194
TABLO 10 DDP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-196
TABLO 10. 1. (DDP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-197
TABLO 10. 2. (DDP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-199
TABLO 10. 3. (DDP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-199
TABLO 10. 4. (DDP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-201
TABLO 10. 5. (DDP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-203
TABLO 11 EP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-205
TABLO 11. 1. (EP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)- 205
TABLO 11. 2. (EP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)- 208
TABLO 11. 3. (EP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-208
TABLO 11. 4. (EP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-210
TABLO 11. 5. (EP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-212
TABLO 12 DKP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-214
TABLO 12. 1. (DKP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-215
TABLO 12. 2. (DKP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-216
TABLO 12. 3. (DKP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-217
TABLO 12. 4. (DKP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)- 219
TABLO 12. 5. (DKP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)- 220
TABLO 13 HADEP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-222
TABLO 13. 1. (HADEP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-223
TABLO 13. 2. (HADEP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-225
TABLO 13. 3. (HADEP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-226
TABLO 13. 4. -(HADEP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ
Ä°LKELERÄ°)-228
TABLO 13. 5. -(HADEP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ°
Ä°LKELER)-230
TABLO 14 HAKPAR KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-231
TABLO 14. 1. (HAKPAR KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-232
TABLO 14. 2. (HAKPAR KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-233
TABLO 14. 3. (HAKPAR KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-234
TABLO 14. 4. -(HAKPAR KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ
Ä°LKELERÄ°)-235
TABLO 14. 5. -(HAKPAR KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ°
Ä°LKELER)-237
TABLO 15 DTP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-239
TABLO 15. 1. (DTP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-240
TABLO 15. 2. (DTP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-242
TABLO 15. 3. (DTP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-242
TABLO 15. 4. (DTP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-244
TABLO 15. 5. (DTP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-246
TABLO 16 MNP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-249
TABLO 16. 1. (MNP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-249
TABLO 16. 2. (MNP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-252
TABLO 16. 3. (MNP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-253
TABLO 16. 4. (MNP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-254
TABLO 16. 5. (MNP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-256
TABLO 17 HZP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-258
TABLO 17. 1. (HZP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-259
TABLO 17. 2. (HZP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-262
TABLO 17. 3. (HZP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-263
TABLO 17. 4. (HZP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-264
TABLO 17. 5. (HZP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-265
TABLO 18 DBHP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-267
TABLO 18. 1. (DBHP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-267
TABLO 18. 2. (DBHP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-268
TABLO 18. 3. (DBHP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-269
TABLO 18. 4. (DBHP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-270
TABLO 18. 5. (DBHP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-272
TABLO 19 RP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-274
TABLO 19. 1. (RP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-274
TABLO 19. 2. (RP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-278
TABLO 19. 3. (RP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-279
TABLO 19. 4. (RP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-281
TABLO 19. 5. (RP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-284
TABLO 20 FP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-286
TABLO 20. 1. (FP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-286
TABLO 20. 2. (FP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-291
TABLO 20. 3. (FP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-292
TABLO 20. 4. (FP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-294
TABLO 20. 5. (FP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-296
TABLO 21 AKP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-299
TABLO 21. 1. (AKP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-299
TABLO 21. 2. (AKP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-303
TABLO 21. 3. (AKP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-303
TABLO 21. 4. (AKP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-306
TABLO 21. 5. (AKP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-309
İnsanoğlu var olduğu sürece "varoluşunu anlamlandırma" sorunu da onunla birlikte var olacaktır. Tarihsel süreç içinde varoluşunu anlam¬landırmada insanoğlunun çeşitli referans çerçeveleri olagelmiştir. Küçük gruplardan topluluklara, toplumdan devlete kadar, insan ürünü olan bütün "inşa/yapım"lar, söz konusu beraberliği açıklama ve anlamlan¬dırma amacına yönelik olarak bu çerçevelerden yararlanmışlardır.
Tıpkı insanoğlunun "varoluşunu anlamlandırma" sorunsalı gibi devletlerin de varoluşunu anlamlandırma ya da siyaset bilimi terminolo¬jisi ile ifade edecek olursak "meşruluk/meşrulaşürma" sorunsalı olmuş¬tur ve bu bağlamda, geçmişten günümüze devletler de, kendi varoluşlarını anlamlandırmaya yönelik bir çaba içinde olmuşlardır. Çünkü devlet olgusu beraberinde bir "yöneten-yönetilen" ayrımını ge¬tirdiği için yönetenlerin niye yönettiği yönetilenlerin de niçin itaat ettiği sorusuna doyurucu bir yanıt, ancak bu meşruluk araçları ile verilebile¬cektir. Modern zamanlarda işte bu meşruluk araçları olarak ideolojiler; bireysel düzeyde varoluşu anlamlandırırken, aynı zamanda devlet / ikti¬dar düzleminde de meşrulaştırma işlevini yerine getiren en önemli araç¬lardan olmuşlardır.
Kuşkusuz her devletin, kendisini ona referansla tanımladığı bir de¬ğerler sistemi vardır. İdeoloji de en geniş tanımıyla; "verili dünyayı okumamızı kolaylaştırarak bir perspektif sunan paradigma, siyaset dün¬yasına yön veren sistematik fikir ve anlamlar haritası, devletin ve/veya bireyin siyasi varoluşunu anlamlandıran bir değerler sistemi, sistematik dünya görüşü"1 olarak, devletlerin kendilerini dayandırdığı değerlerle ilişkili olabilir. Bu çerçevede, günümüz dünyasında ideolojiyle ilişkisi bakımından iki tür devlerin mevcut olduğu söylenebilir. Bunlardan ilki, kuruluş ve işleyişinde, vatandaşlarının ideolojik çeşitliliğini tanıyan ve onlar arasında herhangi bir ayrım gözetmeyen "ideolojisiz/nötr" veya "insan haklarına dayalı demokratik" devlet; diğeri ise, belirli bir ideolo¬jiyi temel alan ve kendisine o ideolojinin korunması ve topluma benim¬setilmesi misyonunu yükleyen "ideolojik" veya "resmi ideolojili" devlet¬tir.
Ä°nsan haklarına dayalı demokratik devlet, ideolojik çeÅŸitliliÄŸi tanır ve onlardan hiç birini resmi düzeyde kayırmaz. Günümüzde en iyi ör¬neklerini Batılı demokratik devletlerde gördüğümüz resmi ideolojisi olmayan devlet, bütün ideolojilerin serbest bir yarışma ortamında birlik¬te var olabileceÄŸi bir hukuki ve siyasi çerçeveyi oluÅŸturup koruyan dev¬lettir. Yine günümüzde en somut örneklerini Asya ve Afrika′nın "geliş¬mekte olan" ülkelerinde gördüğümüz resmi ideolojili devletler ise, belirli bir ideolojiyi tercih eden, onu resmi olarak kayıran ve dolayısıyla vatan¬daÅŸları arasında, bu ideolojiye yakınlık veya itaate baÄŸlı olarak ayrım yapan devletlerdir.
Her iki devlet türünde de, tercih edilen hukuki ve siyasal çerçeveye bağlı olarak anayasalar yapılmakta ve yorumlanmaktadır. Demokratik rejimler genellikle kendilerini "ideolojiden arındırılmış anayasa" ile ta¬nımlayan ve "anayasal demokrasi"nin bu yönünü vurgulayan rejimler¬dir. Buna karşılık, devletin belirli bir ideolojiyi tercih etmesini "or¬tak/kamusal iyi" adına haklı gören rejimler ise, devlete yükledikleri bu "ortak misyon" adına toplumu dönüştürebilmek için anayasalara da bu yönde bir vazife biçen rejimlerdir.
Demokratik rejimlerde, vatandaşların temel hak ve özgürlüklerinin korunması, ideal bir anayasasal çerçevenin tesisinin yanında, haklan koruma duyarlılığına sahip bir anayasa yargısının varlığına bağlıdır. Bu çerçevede, eğer varsa, anayasa mahkemesi ve verdikleri kararları, ilgili ülkenin vatandaşlarının hak ve özgürlüklerinin korunmasında iktidarla¬ra karşı kalkan, demokratik rejimin açısından ise konsolide edici bir fak¬tör olacağı aşikârdır.
Türkiye′de kökleri neredeyse Cumhuriyetin kuruluÅŸ dönemine ka¬dar uzanan bir siyasal çatışma/tartışma sürmektedir. Bu tartışma veya çatışma, demokratikleÅŸme yolunda devleti mevcut resmi ideolojisinden arındırmaya çalışanlarla (çevre), onu bir resmi ideolojinin çerçevesi içinde tutmaya çalışanlar (merkez) arasında yürütülmektedir. Özellikle yeni bir anayasa yapmanın elzem olduÄŸu hususunda hemen tüm sosyal ve siyasal aktörlerin hemfikir olduÄŸu bugünlerde yürütülen "ideolojisiz anayasa", "sivil anayasa" veya "resmi ideolojinin anayasadan çıkarılma¬sı" tartışmaları, bu siyasal çatışma ve tartışmanın nirengi noktasını oluş¬turmaktadır. Ancak bu konudaki tartışmalar, evrensel düzeydeki de¬mokrasi pratikleri göz önünde bulundurulmadan, daha çok gündelik siyasal mücadele ve polemiklerin gölgesinde devam ettirilmektedir. Böy¬lesi bir siyasal kör dövüşünün sürdürüldüğü Türkiye′de, özgürlükler açısından vereceÄŸi kararlar Türk Anayasa Mahkemesini, Türkiye de¬mokrasisinin Batılı emsallerine ulaÅŸması açısından kilit konuma getirmiÅŸ ve siyasal hayatın odağına yerleÅŸtirmiÅŸtir. Ancak 1982 Anayasasındaki ifadesiyle "demokratik rejimin vazgeçilmez unsurları" olan siyasi parti¬lerin kapatılması ve anayasal yetkilerini de aÅŸmak suretiyle, TBMM tara¬fından yapılan anayasa deÄŸiÅŸikliklerini iptal kararları, Türk Anayasa Mahkemesinin meÅŸruiyetini, demokratik teori ve pratik açısından son derece tartışmalı bir hale getirmiÅŸtir. Dolayısıyla, anayasal açıdan "fonk¬siyon gaspı" sayılabilecek ve açık yetkisizliÄŸine raÄŸmen vermiÅŸ olduÄŸu mevzubahis kararlarıyla, Türk Anayasa Mahkemesinin, Türkiye′nin "insan haklarına dayalı demokratik" bir devlete ulaÅŸmasının önündeki en ciddi engellerden biri olduÄŸu söylenebilir.
Bu minval üzere bu çalışmada, öncelikle Türk Anayasa Mahkemesi¬nin siyasal partilere iliÅŸkin kapatma kararları ile Türkiye siyasetinde yarattığı etki mercek altına alınarak, bu kararların belli bir Dev¬let/Cumhuriyet anlayışına tekabül edip etmediÄŸi ortaya konmaya çalışı-lacakür. Daha açık bir ifadeyle, bu çalışma; Türk Anayasa Mahkeme-si′nin, kararlarını verirken resmi bir ideoloji doÄŸrultusunda hareket edip etmediÄŸi sorusuna, "içerik analizi" yöntemini de kullanmak suretiyle teorik düzeyde cevap aramayı amaçlamaktadır.
Bu çerçevede çalışmanın birinci bölümünde "içerik analizi" yöntemi ele alınacak; bu yöntemin sosyal bilimlerdeki yeri ve önemine vurgu yapılacak, akabinde ise, çalışmada takip edilecek usul hakkında bilgi verilecektir.
Usule iliÅŸkin olarak, bir yandan "araÅŸtırma soruları"na, diÄŸer yan¬dan da bu soruyu cevaplandırmada kullanılacak "araÅŸtırmanın tespit ve varsayımları"na yer verilecektir. AraÅŸtırma sorulan: "Anayasa Mahke-mesi′nin siyasi parti kapatma davalarında verdiÄŸi kararlardan çıkarılabilecek bir Cumhuriyet ve Devlet anlayışı var mıdır?" sorusu ile, birinci soruya olumlu karşılık verilmesi halinde cevaplanması gereken ikinci bir soru olarak, "Anayasa Mahkemesi′nin Cumhuriyet ve Devlet anlayışı aynı zamanda Devlet′in resmi ideolojisine tekabül etmekte midir?" soru¬sudur.
Araştırmanın temel tespit ve varsayımlarını şu şekilde sıralamak mümkündür:
I. Anayasa Mahkemesi′nin siyasi parti kapatma karalarında üç ge¬
rekçe mevcuttur. Bunlardan ilki şekli aykırılıklardır, ikincisi, kısaca "Bö¬
lünmez Bütünlük" ilkesi olarak ifade edilen "Türk Devletinin Ülkesi ve
Milletiyle Bölünmez Bütünlüğü"ne aykırılık gerekçesidir. Son olarak ise,
"Laiklik" ilkesine aykırılık gerekçesidir.
II. Anayasa Mahkemesi′nin, siyasi partilere iliÅŸkin verdiÄŸi kapatma
kararlarında ortaya çıkan "Cumhuriyet ve Devlet Anlayışı" veya "resmi
ideoloji"; Anayasada yer alan temel referans ilkelerine, özellikle de "Ata¬
türk İlke ve İnkılâplan"na ve bunun içinden de "Laiklik ve Milliyetçilik"
ilkelerine Mahkemenin getirdiği yoruma dayanmaktadır. Bir diğer
deyişle devletin resmi ideolojisi; Atatürk ilkelerinin en önemlilerinden
biri olan, "Milliyetçilik" ilkesi ve ondan neşet eden "Bölünmez Bütün¬
lük" ilkesi ile, bir başka kurucu ilke olan "Laiklik" ilkesinin Anayasa
Mahkemesince yapılan özgün yorumuna tekabül etmektedir.
III. Anayasa Mahkemesi′nin "Cumhuriyet ve Devlet Anlayışı" veya
buna tekabül eden resmi ideoloji, vesayetçi bir siyasi rejimin ortaya çık¬
masına yol açmaktadır. Anayasa Mahkemesi, bu olguyu, sahip olduğu
"Anayasayı yorumlama tekeli" ve verdiği kararların tüm özel/kamusal
ve gerçek/tüzel kişi ve kuruluşları bağlaması sayesjnde gerçekleştirmek¬
tedir.
Çalışmanın birinci bölümünde, son olarak, analizde kullanılacak "kavramsal araçlar"a yer verilmektedir. Kavramsal araçlara iliÅŸkin ola¬rak da ÅŸunlar ifade edilebilir: Türkiye′de resmi ideoloji dendiÄŸinde, bun¬dan, "Kemalizm/Atatürkçülük" kavramının anlaşıldığı veya anlaşılması gerektiÄŸi hususunda literatürde genel bir mutabakat bulunmaktadır2.
Nitekim Anayasanın kimi amir hükümleri de (BaÅŸlangıç bölümü, deÄŸiş¬tirilemeyecek hükümler içerisinde yer alan 2 ve 3. maddeler, eÄŸitim ve öğretim hakkının düzenlendiÄŸi 42. madde, gençliÄŸin korunması kenar baÅŸlıklı 58. madde, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu′nun düzenlendiÄŸi 134. madde ve Ä°nkılâp kanunlarının korunması kenar baş¬lıklı 174. madde) bu durumu teyit eder mahiyettedir. Türk Anayasa Mahkemesi, bu amir hükümler ışığında hem resmi ideolojinin kurgula-yıcısı, hem de muhafızı rolünü üstlenmek/oynamak suretiyle, politik alanın sınırlarını tespit ve tayin yetkisini deruhte etmektedir. Türk Ana¬yasa Mahkemesi, bu yetkiyi deruhte ederken kararlarında geliÅŸtirdiÄŸi Atatürkçülük yorumu, doÄŸrudan doÄŸruya Türkiye Cumhuriyetinin res¬mi ideolojisine tekabül etmektedir.
Birinci bölümde açıklanmaya çalışılan referans kavram setinin, ana¬liz edilecek siyasi parti kapatma kararlarındaki resmi ideolo¬ji/Atatürkçülük vurgusunu ortaya çıkarmaya matuf ilke ve kavramlar¬dan seçildiÄŸi ifade edilmelidir. Referans kavram seti olarak ise; "Atatürk | Ä°lke ve Ä°nkılâpları", "Anayasanın BaÅŸlangıç Ä°lkeleri", Anayasadaki DeÄŸiş¬tirilemez Ä°lkeler", "Ä°nkılâp Kanunları" ve "Siyasi Partiler Kanunundaki Ä°lkeler" ÅŸeklindeki kavram ve ilkeler ile bunların alt baÅŸlığı olarak nite- ′ lendirilebilecek alt ilke ve kavramlar tespit edilmiÅŸtir. Mevzubahis refe¬rans kavram seti, doÄŸrudan doÄŸruya resmi ideolojinin (Atatürkçülüğün) hem sınırlarını belirleyen ve hem de koruyucu iÅŸlev üstlenen anayasal ve yasal hüküm ve ilkelerden seçilmiÅŸtir. Son olarak; tüm bu referans kav¬ram seti tablolara dönüştürülmek suretiyle, analizde kullanılacak nihai araçlar temin edilmiÅŸtir.
Çalışmanın izleyen ikinci bölümünde; demokratik teoride anayasa yargısı ve anayasa mahkemelerinin yerinin tartışılması ve Türkiye siya¬setindeki gelişmeler ışığında konunun değerlendirilmesine çalışılmıştır.
Çalışmanın üçüncü bölümünde; Anayasa Mahkemesi nezdinde hak¬larında kapatılma davası açılan siyasi partilere ilişkin verilen kararlar, araştırmanın tespit ve varsayımları doğrultusunda aşağıdaki şu üçlü tasnif esas alınarak incelenecektir:
- "Şekli aykırılık" gerekçesiyle haklarında kapatılma kararı verilen
siyasi parti kapatma davaları,
- "Bölünmez bütünlük ilkesine aykırılık" gerekçesiyle haklarında
kapatılma kararı verilen siyasi parti kapatma davaları,
- "Laiklik ilkesine aykırılık" gerekçesiyle haklarında kapatılma ka¬
ran verilen siyasi parti kapatma davaları.
Birinci tasnif içerisinde yer alan kapatma davaları ve bunlara ilişkin verilen kararların bu başlık içerisinde incelenmesinin sebebi, bir bütün olarak Anayasa Mahkemesi tarafından verilen kapatma kararlarını göre¬bilmektir. Her ne kadar bu tasnifte yer alan kapatma kararları, resmi ideoloji ile ilgili olmayan ve tamamıyla teknik sebeplere bağlı olarak verilmiş kararlar olsalar da, Anayasa Mahkemesince verilen kapatma kararlarının bir parçası oldukları için bu çalışmada söz konusu kararlar, herhangi bir içerik analizine tabi tutulmadan inceleneceklerdir.
Şekli hukuki aykırılık gerekçesiyle haklarında kapatılma davası açı¬lan 22 siyasi partiye ilişkin kararların incelenmesinin ardından, bölün¬mez bütünlük ilkesine aykırılık gerekçesiyle 15, laiklik ilkesine aykırılık gerekçesiyle de 6 siyasi parti hakkında açılan kapatılma davaları, refe¬rans kavram setinden oluşturulan tablolar yardımı ile içerik analizine tabi tutulmak suretiyle analiz edileceklerdir.
Çalışmanın dördüncü bölümünde; üçlü tasnifteki başlıklar esas alınmak ve içerik analizi yöntemiyle elde edilen veriler dikkate alınmak suretiyle, Anayasa Mahkemesi tarafından verilen siyasi parti kapatma kararlarının genel bir değerlendirilmesi yapılmaya çalışılacaktır.
Sonuç bölümünde ise, çalışmada ortaya konan kavramsal araçlar¬dan yararlanarak, içerik analizine tabi tutulan siyasi parti kapatma karar¬larından elde edilen veriler ışığında, günümüz Türkiye′sindeki hukuki ve siyasi durum tanımlanmaya ve Türkiye siyasetinde Anayasa Mahke-mesi′nin oynadığı rolün, demokrasi ve resmi ideoloji iliÅŸkisi minvalinde tartışılıp deÄŸerlendirilmesine ayrılacaktır.
Bu çalışmada ele alman konunun, evrensel deÄŸer ve standartlarda bir demokratik düzenin oluÅŸturulması ve geliÅŸtirilmesi amacı bakımın¬dan önemi aÅŸikârdır. Bu çerçevede çalışmamızın Türkiye′deki demokra¬tikleÅŸme çabalarına da katkıda bulunması ümit edilmektedir.
SUNUÅž
Cumhuriyet döneminin en çalkantılı dönemleri arasında kuÅŸkusuz 2007-2008 yıllarına damgasını vuran anayasal ve politik krizin ayrı bir yeri var. CumhurbaÅŸkanı′nm TBMM tarafından seçilmesine Anayasa Mahkemesi′nin hiçbir hukukî ve mantıkî ölçüye sığmayan ünlü "367 Kararı" ile müdahale etmesi, bu müdahalenin 27 Nisan tarihli e-muhtıra ile anamuhalefetin desteÄŸinde gerçekleÅŸmesi çarpıcı enstantaneler olarak hafızalardaki yerini korumaktadır. Burada Anayasa Mahkemesi üzerin¬den ve dolayısıyla hukukî bir kılıf içinde ortaya çıkmış gibi görünen "anayasa krizi", aslında doÄŸrudan politik bir krizdi. CumhurbaÅŸkanı seçimi de dâhil bütün politik tercihlerin çaÄŸdaÅŸ demokrasilerde hukuk normlarına dönüştürülmesi gerektiÄŸi bilindiÄŸinde, zâten politik ve diÄŸer tercihlerden arındırılmış veya yalıtılmış "saf hukukî" anlamda bir kriz de pek mümkün deÄŸildir. Bu, Türkiye gibi politik tercihler arasındaki farklılıklardan kaynaklanan çatışmaların önemli ölçüde hâlâ devletin temel düzenleyici ilkelerinin ne olduÄŸu üzerindeki tartışmalardan bes¬lendiÄŸi toplumlarda evleviyetle böyledir. Nitekim Cumhuriyet′i halkın demokratik yolla ortaya koyduÄŸu politik tercihlere karşı koruma mantığı üzerine inşÃ¢ edilmiÅŸ bulunan "vesayetçi" yapının, zaman zaman doÄŸru¬dan veya dolaylı askerî (ve sivil bürokratik) müdahale ve darbeler yo¬luyla devreye giriÅŸinin bir diÄŸer örneÄŸi olan "367 kararı" sonrasında, hem 28 Nisan′daki karşı çıkış, hem genel seçimlerin Temmuz′a alınması ve hem de Anayasa′nın, CumhurbaÅŸkanı′nm halk tarafından seçilmesi yönünde deÄŸiÅŸtirilmesi politik-anayasal krizi çözebilecek önemli geliş¬melerdi. Buna raÄŸmen kriz devam etti ve "367 Kararı" ile sürecin en önemli aktörü hâline gelmiÅŸ olan Anayasa Mahkemesi, önce -"411 el kaosa kalktı" manÅŸetlerinin desteÄŸinde- 2008 yılında Anayasa′daki yetki sınırlarını aÅŸarak, yüksek öğretim kurumlarında uygulanmakta olan ve herhangi bir yasal dayanağı olmayan başörtüsü yasağını kaldırmayı amaçlayan anayasa deÄŸiÅŸikliklerini sırf bu amaç gerekçesiyle anayasaya aykırı bularak iptal etti. Bunun hemen ardından da, dünya demokrasi tarihinde eÅŸine rastlanmadık bir biçimde, geçerli oyların yarıya yakınını almış olan iktidar partisine karşı açılan "kapatma davası"nda iktidar partisinin "lâiklik karşıtı eylemlerin odağı haline geldiÄŸi"ne hükmede¬bildi.
Bu süreçte Anayasa Mahkemesi′nin baÅŸ aktörlerden biri olarak öne çıkması, hem genel olarak anayasa yargısı ve hem de özel olarak Türki¬ye′de Anayasa Mahkemesi′nin niteliÄŸi ve iÅŸlevi bakımından önemli tar¬tışmaların yapılmasını da bir anlamda güdüleyici bir geliÅŸme olmuÅŸtur. Åžurası muhakkaktır ki, yasaların anayasaya uygunluÄŸu demokratik hu¬kuk devletinin temel ilkelerinden biridir. Bu, çaÄŸdaÅŸ hukuk kavramında merkezî bir yere sahip bulunan normlar hiyerarÅŸisinin bir gereÄŸidir. Bu¬nunla birlikte, unutulmaması gereken hususlardan biri ve bu baÄŸlamda belki de en önemlisi ise, anayasanın da üzerinde, anayasayı da baÄŸlayan üstün normların varlığıdır. Normlar hiyerarÅŸisi düşüncesinin anayasanın temeline yerleÅŸtirdiÄŸi "temel norm" kavramına da baÄŸlanabilecek bir biçimde bu üstün normlar, uluslararası ve ulusalüstü insan hakları hu¬kukunun içeriÄŸinde belirginleÅŸebildiÄŸi gibi, bunlardan daha soyut temel demokratik ilkeler olarak da formüle edilebilir. Her halükârda, anayasa yargısının demokratik hukuk devletindeki yeri ile ilgili olarak yapılması gereken tesbit ÅŸudur: "Yasalar anayasaya, anayasa da uluslararası ve ulusalüstü insan hakları ve temel özgürlüklere aykırı olamaz. Anayasa yargısının görevi, aÅŸağıdan yukarıya doÄŸru sıraladığımızda, yasa-anayasa-insan hak ve özgürlükleri arasındaki hiyerarÅŸiyi gözeten bir "hukuka uygunluk denetimi" yapmaktır." Nitekim, örneÄŸin Türki¬ye′deki Anayasa Mahkemesi′nin kendi görev ve yetki alanını tanımlayıp uygulama tarzını meÅŸrulaÅŸtırmak amacıyla zaman zaman müracaat edi¬len Almanya ve Ä°spanya gibi Avrupa′lı örneklerde, yukarıdaki tesbite uygun bir anlayışın geçerli olduÄŸunu görebilmekteyiz. Buna mukabil Türkiye′nin Anayasa Mahkemesi, yüksek yargı organlarının diÄŸer alan¬lardaki içtihadına yansıyan uygulamalarda da görüldüğü üzere, örneÄŸin Avrupa Ä°nsan Haklan SözleÅŸmesi′ni ihlâl edici mahiyette kararlar vermiÅŸ ve vermektedir. Bu kararların en çarpıcı ihlâ örneklerini sergilediÄŸi alan¬lardan biri siyasî parti kapatma kararlarıdır. Hatırlatalım: bu kararlar aleyhine AÄ°HM′ne yapılmış müracaatların onda dokuzunun AÄ°HS′nin ihlâli olarak hükme baÄŸlanmıştır. Avrupalı yerleÅŸik demokrasilerle açık bir çatışma içinde olan bu gerçeklik, ya 1982 Anayasası′nın demokratik hukuk devletiyle baÄŸdaÅŸmayan "resmî ideoloji" yükünden, ya Anayasa Mahkemesi′nin Anayasa′da varolan ideolojiyi çaÄŸdaÅŸ demokratik hukuk devletiyle baÄŸdaÅŸmayacak bir biçimde resmîleÅŸtiren yorumundan veya her ikisinden birden kaynaklanmaktadır.
DeÄŸerli meslekdaşım Dr. Hüseyin Murat Işık′ın "Anayasa Mahke¬mesi Kararlarına Göre Türkiye′de Cumhuriyet ve Devlet Anlayışı" baÅŸlıklı doktora tezi, siyasî parti kapatma kararlarına uygulanan bir içerik analizi üzerinden, Türkiye Cumhuriyeti′nin anayasal düzeninde hâki¬miyet kurmuÅŸ bulunan "resmî ideoloji"nin eleÅŸtirel bir sorgulanmasını amaçlamaktadır. Dr. Işık′ın tezi, yukarıda kısaca iÅŸaret etmeye çalıştığım ana mes′eleye, yâni Türkiye′nin demokratik hukuk devletini tam anla¬mıyla inşÃ¢ etmesinin önündeki asıl engelin anayasa metni mi, yoksa anayasa yargısında derûnî bir hâkimiyet tesis etmiÅŸ olan "resmî ideoloji" mi olduÄŸu mes′elesine "ışık" tutabilecek önemli bir kaynak olmuÅŸtur. Demokratik hukuk devletinin normatif standardlarıyla uyumlu bir Tür¬kiye′yi inşÃ¢ etme yolunda "yeni bir anayasa metni" arayışı içinde bulun¬duÄŸumuz bugünlerde Dr. Işık′ın çalışmasının ihmâl edilemez katkılar yapacağından eminim.
Levent Köker
ONSOZ
Türk Anayasa Mahkemesinin, çaÄŸdaÅŸ demokratik rejimlerdeki Ana¬yasa Mahkemelerinin tersine, hak ve özgürlükler temelli yorum ve yak¬laşımlar yerine, "Cumhuriyet ve Devlef′i korumaya matuf yorum ve yaklaşımları esas almak suretiyle kararlarını verdiÄŸi ve dolayısıyla dev¬leti bireye önceleyen bu yaklaşımın temelinde, "Kemalizm" veya "Ata¬türkçülük" adlı Cumhuriyetin/Devletin resmi ideolojisinin bulunduÄŸu varsayımının, siyasi parti kapatma kararlarının içerik analizi yöntemi ile incelenmesi suretiyle deÄŸerlendirilmeye çalışılması, bu çalışmanın temel maksadıdır. Asli maksadı bu olan çalışmanın, tali maksadı da; hakla¬rında "kapatılma davası" açılmış tüm siyasi partileri kapsayacak ÅŸekil¬de "karar incelemelerinin" yapılmaya çalışılmasıdır. Mevzubahis mak¬satların ne kadar hâsıl olduÄŸu ise, okuyucularının takdirine kalmış bir ÅŸeydir.
Bu çalışmanın ortaya çıkış sürecine gelecek olursak öncelikle şunları ifade etmemiz gerekir: Akademyadakiler yakinen bilirler ki doktora sü¬reci bir akademisyenin "sırat köprüsüdür". Böylesi zorlu bir süreci; lazım gelen tüm şeylere sahip olsanız dahi tek başınıza aşabilmeniz mümkün değildir. Muhakkak surette, hem akademik hem de insani anlamda yardım görmeniz gerekir. Aksi takdirde başarısızlık mukad¬derdir. Bu tespit, mesleğe nispeten geç intisap etmiş ve ciddi sağlık sorunları ve bürokratik sıkıntılar yaşamış benim gibi birisi için ise, iki kat geçerlidir.
Bu minval üzere, eÄŸer ortaya "akademik eser" namına bir ÅŸeyler çıkmışsa bunu herkesten önce iki kiÅŸiye borçlu olduÄŸumu ifade etmeli¬yim. Öncelikle, yüksek lisans yapmam noktasında beni yüreklendirdik¬ten sonra akademiye intisabım için de beni teÅŸvik ederek her türlü kolay¬lığı saÄŸlayan, lisans yıllarından itibaren yaÅŸadığım çok ciddi saÄŸlık so¬runları nedeniyle ara verdiÄŸim akademik çalışmalara kaldığım yerden yeniden baÅŸlayabilmem için beni yüreklendiren ve yine bu süreçte de her türlü yardımı esirgemeyen çok kıymetli hocam ve aÄŸabeyim Dicle Ãœniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyelerinden Prof. Dr Fazıl Hüsnü Erdem′e; taÅŸradaki her araÅŸtırma görevlisinin kâbusu haline gelen "35. Madde"den mütevellit sıkıntılar ile her türlü bürokratik sıkıntıyı "kural merkezli" deÄŸil "insan merkezli" yaklaşımı ile çözen, benim gibi; evlenmiÅŸ, hastalanmış, yaşı geçmiÅŸ üstüne üstlük çocuk sahibi de olmuÅŸ, yani "bu iÅŸin naturasına aykırı ne varsa yapmış" (bu tespit kıymetli hocam Ahmet ÇiÄŸdem′e aittir) birisine, tam havlu atmak üzereyken destek çıkan ve "iÅŸi kolay kılan", ve öğrencisi, memuru, arkadaşı veya bir baş¬ka "yakın" sıfatla kendisini tanıyan hemen herkesin "kalenderliÄŸinde ittifak edeceÄŸi G.Ãœ. Ä°Ä°BF Kamu Yönetimi Bölüm BaÅŸkanı çok kıymetli, saygıdeÄŸer hocam Prof. Dr. Kemal Görmez′e sonsuz şükranlarımı arz ederim.
Zarif kiÅŸiliÄŸi ve engin bilgisiyle yol göstericiliÄŸinden son derece fay¬dalandığım, tezimin fikir babası, danışman hocam Prof. Dr. Levent Köker′e olan şükran borcumun büyüklüğü izahtan varestedir.
Doktora ders dönemindeyken, hemen her hafta Diyarbakır′dan yak¬laşık 15-16 saatlik (kış aylarında 18 saate ulaÅŸan) otobüs yolculukların¬dan sonra, zevkle derslerini dinlediÄŸim ve kendilerinden çok ÅŸeyler öğ¬rendiÄŸim, öğrencileri olmak ve rahle-i tedrislerinden geçmekle kendimi bahtiyar addettiÄŸim hocalarım; Prof. Dr. Kadir Cangizbay, Prof. Dr. Mümtaz′er Türköne, Prof. Dr. Atilla Yayla, Prof. Dr. Hayati Hazır, Prof. Dr. Ahmet ÇiÄŸdem ve Prof. Dr. Hikmet Kavruk′a emekleri için minnet¬tarım. O stresli dönemde angaryalarımı yüksünmeden üstlenen sevgili asistan arkadaÅŸlarım KürÅŸat Birinci, Hamdi TurÅŸucu, Ä°brahim SarıtaÅŸ ve Mehmet KocaoÄŸlu′na ne kadar teÅŸekkür etsem azdır. Yine aynı dönem¬de yalnızca evlerini deÄŸil yüreklerini de açarak beni misafir eden kıy¬metli aÄŸabeyim Necdet Seçkin ve ablam Leman Seçkin′in haklarını ödeyemem.
Gerek bu çalışma sırasında gerekse diÄŸer zamanlarda hep yardımla¬rını gördüğüm mesai arkadaÅŸlarım, Ä°ngilizce okutmanımız hocam Mu¬harrem Tunç ve mümtaz akademisyen kardeÅŸim Vahap CoÅŸkun′a hep borçlu kalacağım kuÅŸkusuzdur. Ticari kaygıları bir kenara bırakarak, pür akademik sayılabilecek bu çalışmayı yayınlamayı üstlenen ADALET YAYINEVÄ° çalışanlarına müteÅŸekkirim. Kıldan ince, kılıçtan keskin "Sı¬rat Köprüsü"nü geçerken sabırlarını çok zorladığım eÅŸim ve çocukları¬mın ise haklarını zaten ödeyemem.
Hasseten sosyal bilimlerde yeni bir şeyler söylemenin zorluğunu; "güneşin altında söylenmedik hiçbir şey kalmamıştır" hakikatini bihak¬kın müdrik olarak; bu çalışmayı, eserlerinden istifade etmek suretiyle ancak ortaya çıkarabildiğim ve dolayısıyla kendilerine "deyn-i bî ifa" borçlu olduğum tüm müelliflerin emekleri önünde tazimle eğiliyorum.
Önsözün sonsözü olarak da; bu çalışmada ortaya çıkan tüm hata ve eksikliklerin şahsıma, akademik anlamda faydalı sayılabilecek tüm şeylerin ise yukarıda sayılan zevata ait olduğunda ise kuşku yoktur. Okuyucuların kitap künyesinde yer alan iletişim bilgilerimden bana ulaşarak çalışmamın eksik ve hatalarını bildirmeleri beni çok mutlu edecektir.
Hüseyin Murat IŞIK
İÇİNDEKİLER :
SUNUÅž-VII
ÖNSÖZ-XI
İÇİNDEKİLER-XV
TABLOLAR LÄ°STESÄ°-XIX
KISALTMALAR-XXV
GÄ°RÄ°Åž-1
BİRİNCİ BÖLÜM
SOSYAL BİLİMLERDE İÇERİK ANALİZİ YÖNTEMİ
VE ÇALIŞMADA TAKİP EDİLECEK USUL
I. -SOSYAL BİLİMLERDE İÇERİK ANALİZİ YÖNTEMİ-9
II. -ÇALIŞMADA TAKİP EDİLECEK USUL-15
1. -ÇALIŞMANIN USULÜNE DAİR-15
2. -ÇALIŞMADA KULLANILACAK KAVRAMSAL ARAÇLAR-20
3. -REFERANS İLKE VE KAVRAMLAR SETİNE İLİŞKİN ÖRNEK TABLOLAR-23
3. 1. -ÖRNEK TABLO 1-23
3. 2. -ÖRNEK TABLO 2-29
3. 3. -ÖRNEK TABLO 3-41
3. 4. -ÖRNEK TABLO 4-45
3. 5. -ÖRNEK TABLO 5-48
3. 6. -ÖRNEK TABLO 6-52
3. 7. -ÖRNEK TABLO 7-55
3. 8. -ÖRNEK TABLO 8-63
3. 9. -ÖRNEK TABLO 9-68
İKİNCİ BÖLÜM
ANAYASAL DEMOKRASÄ° BAÄžLAMINDA
ANAYASA YARGISI
I. -DEMOKRASÄ° KAVRAMI-69
II. -ANAYASACILIK DÜŞÜNCESİ VE ANAYASAL DEVLET-73
1. -UZLAÅžMA ALANLARI-75
2. -ÇATIŞMA/GERİLİM ALANLARI-75
III. -ANAYASAL DEMOKRASÄ°LERDE ANAYASA YARGISI-76
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
HAKLARINDA KAPATILMA DAVASI AÇILAN SİYASİ PARTİLER VE BU KARARLARIN İNCELENMESİ
I. -ŞEKLİ- HUKUKİ GEREKÇELERLE HAKLARINDA KAPATILMA DAVASI AÇILAN SİYASİ PARTİLER-83
1. -İŞÇİ- ÇİFTÇİ PARTİSİ-83
2. -TÜRKİYE İLERİ ÜLKÜ PARTİSİ-85
3. -BÃœYÃœK ANADOLU PARTÄ°SÄ°-86
4. -YÜCE GÖREV PARTİSİ-86
5. -BÄ°ZÄ°M PARTÄ°-87
6. -MUHAFAZAKÂR PARTİ-88
7. -YENÄ° DÃœZEN PARTÄ°SÄ°-90
8. -DOÄžRU YOL PARTÄ°SÄ°-91
9. -BAYRAK PARTÄ°SÄ°-93
10. -(CUMHURÄ°YET) HALK PARTÄ°SÄ°-94
11. -MİLLİYETÇİ ÇALIŞMA PARTİSİ-96
12. -YEŞİLLER PARTİSİ-97
13. -DEMOKRAT PARTÄ°-98
14. -DÄ°RÄ°LÄ°Åž PARTÄ°SÄ°-99
15. -TÜRKİYE SOSYALİST İŞÇİ PARTİSİ-100
16. -ADALET PARTÄ°SÄ°-101
17. -BÃœYÃœK ADALET PARTÄ°SÄ°-102
18. -TÃœRKÄ°YE ADALET PARTÄ°SÄ°-102
19. -TÜRKİYE ÖZÜRLÜSÜ İLE MUTLUDUR PARTİSİ-103
20. -DEVRİMCİ SOSYALİST İŞÇİ PARTİSİ-103
21. -ANAYOL PARTÄ°SÄ°-104
22. -TÃœRKÄ°YE KOMÃœNÄ°ST PARTÄ°SÄ°-104
II. -HAKLARINDA BÖLÜNMEZ BÜTÜNLÜK İLKESİNE
AYKIRILIK GEREKÇESİYLE KAPATILMA DAVASI AÇILAN
SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER VE BU PARTÄ°LERE Ä°LÄ°ÅžKÄ°N KARARLARIN
İÇERİK ANALİZİ YÖNTEMİ İLE İNCELENMESİ-105
1. -TÜRKİYE İŞÇİ PARTİSİ (TİP) KARARI-105
2. -TÜRKİYE EMEKÇİ PARTİSİ (TEP) KARARI-113
3. -TÜRKİYE BİRLEŞİK KOMÜNİST PARTİSİ (TBKP) KARARI-119
4. -SOSYALÄ°ST PARTÄ° (SP) KARARI-128
5. -HALKIN EMEK PARTÄ°SÄ° (HEP) KARARI-144
6. -ÖZGÜRLÜK VE DEMOKRASİ PARTİSİ (ÖZDEP) KARARI-154
7. -SOSYALÄ°ST TÃœRKÄ°YE PARTÄ°SÄ° (STP) KARARI-165
8. -DEMOKRASÄ° PARTÄ°SÄ° (DEP) KARARI-176
9. -SOSYALÄ°ST BÄ°RLÄ°K PARTÄ°SÄ° (SBP) KARARI-187
10. -DEMOKRASİ VE DEĞİŞİM PARTİSİ (DDP) KARARI-196
11. -EMEK PARTÄ°SÄ° (EP) KARARI-204
12. -DEMOKRATÄ°K KÄ°TLE PARTÄ°SÄ° (DKP) PARTÄ°SÄ°-214
13. -HALKIN DEMOKRASÄ° PARTÄ°SÄ° (HADEP) KARARI-222
14. -HAK VE ÖZGÜRLÜKLER PARTİSİ (HAKPAR) KARARI-231
15. -DEMOKRATÄ°K TOPLUM PARTÄ°SÄ° (DTP) KARARI-239
III. -LAİKLİK İLKESİNE AYKIRILIK GEREKÇESİYLE HAKLARINDA KAPATILMA DAVASI AÇILAN SİYASİ PARTİLER VE
BU PARTİLERE İLİŞKİN KARARLARIN İÇERİK ANALİZİ
YÖNTEMİ İLE İNCELENMESİ-248
1. -MÄ°LLÄ° NÄ°ZAM PARTÄ°SÄ° (MNP) KARARI-248
2. -HUZUR PARTÄ°SÄ° KARARI-258
3. -DEMOKRATÄ°K BARIÅž HAREKETÄ° PARTÄ°SÄ° (DBHP) KARARI-266
4. -REFAH PARTÄ°SÄ° KARARI-273
5. -FAZÄ°LET PARTÄ°SÄ° KARARI-285
6. -ADALET VE KALKINMA PARTÄ°SÄ° (AKP) KARARI-298
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
SÄ°YASÄ° PARTÄ° KAPATMA KARARLARININ
GENEL DEÄžERLENDÄ°RMESÄ°
I. -ŞEKLİ- HUKUKİ GEREKÇELERLE HAKLARINDA KAPATILMA DAVASI AÇILAN SİYASİ PARTİLERE İLİŞKİN KARARLARIN GENEL DEĞERLENDİRMESİ-311
II. -BÖLÜNMEZ BÜTÜNLÜK İLKESİNE AYKIRILIK GEREKÇESİ
İLE HAKLARINDA KAPATILMA DAVASI AÇILAN SİYASİ PARTİLERE İLİŞKİN KARARLARIN GENEL
DEÄžERLENDÄ°RMESÄ°-312
III. -LAİKLİK İLKESİNE AYKIRILIK GEREKÇESİYLE HAKLARINDA KAPATILMA DAVASI AÇILAN SİYASİ PARTİLERE İLİŞKİN KARARLARIN GENEL DEĞERLENDİRMESİ-347
SONUÇ-409
KAYNAKÇA-423
EKLER-435
EK - 1 -: -BÖLÜNMEZ BÜTÜNLÜK İLKESİNE AYKIRILIK SEBEBİYLE HAKLARINDA KAPATILMA DAVASI AÇILAN SİYASİ PARTİLER HAKKINDAKİ ESAS İNCELEMESİNDE KULLANILAN ŞABLON METİN-435
EK-2 -: -LAİKLİK İLKESİNE AYKIRILIK GEREKÇESİYLE
HAKLARINDA KAPATILMA DAVASI AÇILAN SİYASİ PARTİLER HAKKINDAKİ ESAS İNCELEMESİNDE KULLANILAN ŞABLON METİN-471
EK-3 -: -ŞEKLİ- HUKUKİ AYKIRILIK GEREKÇESİYLE HAKLARINDA KAPATILMA DAVASI AÇILAN SİYASİ PARTİLER
TABLOSU-491
EK-4 -: -BÖLÜNMEZ BÜTÜNLÜĞE AYKIRILIK GEREKÇESİYLE HAKLARINDA KAPATILMA DAVASI AÇILAN SİYASİ PARTİLER TABLOSU-493
EK-5 -: -LAİKLİĞE AYKIRILIK GEREKÇESİYLE HAKLARINDA KAPATILMA DAVASI AÇILAN SİYASİ PARTİLER
TABLOSU-495
EK-6 -: -HAKLARINDA KAPATILMA DAVASI AÇILAN TÜM
SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER TABLOSU-497
TABLOLAR LÄ°STESÄ°
ÖRNEK TABLO 1 -(1 NUMARALI REFERANS İLKE VE KAVRAMLAR TABLOSU: ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI) - 23
ÖRNEK TABLO 2 -(2 NUMARALI REFERANS İLKE VE KAVRAMLAR TABLOSU: İNKILÂP KANUNLARI) - 29
ÖRNEK TABLO 3 -(3 NUMARALI REFERANS İLKE VE KAVRAMLAR TABLOSU: ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ/ 1961 ANAYASASINA GÖRE) - 41
ÖRNEK TABLO 4 -(4 NUMARALI REFERANS İLKE VE KAVRAMLAR TABLOSU: ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ/ 1982 ANAYASASINA GÖRE)- 45
ÖRNEK TABLO 5 -(5 NUMARALI REFERANS İLKE VE KAVRAMLAR TABLOSU: ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ/ 1961 ANAYASASINA GÖRE)- 48
ÖRNEK TABLO 6 -(6 NUMARALI REFERANS İLKE VE KAVRAMLAR TABLOSU: ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ/ 1982 ANAYASASINA GÖRE)- 52
ÖRNEK TABLO 7 -(7 NUMARALI REFERANS İLKE VE KAVRAMLAR TABLOSU: SİYASİ PARTİLER KANUNUNDAKİ İLKELER/ 648 SAYILI SPK’YA GÖRE)- 55
ÖRNEK TABLO 8 -(8 NUMARALI REFERANS İLKE VE KAVRAMLAR TABLOSU: SİYASİ PARTİLER KANUNUNDAKİ İLKELER/ 2820 SAYILI SPK’YA GÖRE)- 63
ÖRNEK TABLO 9 -(9 NUMARALI REFERANS İLKE VE KAVRAMLAR TABLOSU: KARARA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER/ SAYISAL VERİLER) - 68
TABLO 1 TÄ°P KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-106
TABLO 1. 1. (TİP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-106
TABLO 1. 2. (TİP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-108
TABLO 1. 3. (TİP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-109
TABLO 1. 4. (TİP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-110
TABLO 1. 5. (TÄ°P KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-111
TABLO 2 TEP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-113
TABLO 2. 1. (TEP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-114
TABLO 2. 2. (TEP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-115
TABLO 2. 3. (TEP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-116
TABLO 2. 4. (TEP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-117
TABLO 2. 5. (TEP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-117
TABLO 3 TBKP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-119
TABLO 3. 1. (TBKP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-120
TABLO 3. 2. (TBKP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-122
TABLO 3. 3. (TBKP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-122
TABLO 3. 4. (TBKP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-124
TABLO 3. 5. (TBKP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-127
TABLO 4 SP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-129
TABLO 4. 1. (SP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-129
TABLO 4. 2. (SP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-132
TABLO 4. 3. (SP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-132
TABLO 4. 4. (SP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-136
TABLO 4. 5. (SP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-142
TABLO 5 HEP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-144
TABLO 5. 1. (HEP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-145
TABLO 5. 2. (HEP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-147
TABLO 5. 3. (HEP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-147
TABLO 5. 4. (HEP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-150
TABLO 5. 5. (HEP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-153
TABLO 6 ÖZDEP KARARI (GENEL BİLGİLER- SAYISAL VERİLER)-154
TABLO 6. 1. (ÖZDEP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-155
TABLO 6. 2. (ÖZDEP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-157
TABLO 6. 3. (ÖZDEP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-158
TABLO 6. 4. (ÖZDEP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-161
TABLO 6. 5. (ÖZDEP KARARI/ SİYASİ PARTİLER KANUNUNDAKİ İLKELER)-163
TABLO 7 STP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-165
TABLO 7. 1. (STP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-166
TABLO 7. 2. (STP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-168
TABLO 7. 3. (STP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-168
TABLO 7. 4. (STP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-171
TABLO 7. 5. (STP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-174
TABLO 8 DEP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-176
TABLO 8. 1. (DEP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-177
TABLO 8. 2. (DEP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-179
TABLO 8. 3. (DEP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-180
TABLO 8. 4. (DEP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-183
TABLO 8. 5. (DEP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-186
TABLO 9 SBP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-188
TABLO 9. 1. (SBP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-188
TABLO 9. 2. (SBP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-190
TABLO 9. 3. (SBP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-191
TABLO 9. 4. (SBP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-192
TABLO 9. 5. (SBP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-194
TABLO 10 DDP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-196
TABLO 10. 1. (DDP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-197
TABLO 10. 2. (DDP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-199
TABLO 10. 3. (DDP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-199
TABLO 10. 4. (DDP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-201
TABLO 10. 5. (DDP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-203
TABLO 11 EP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-205
TABLO 11. 1. (EP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)- 205
TABLO 11. 2. (EP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)- 208
TABLO 11. 3. (EP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-208
TABLO 11. 4. (EP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-210
TABLO 11. 5. (EP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-212
TABLO 12 DKP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-214
TABLO 12. 1. (DKP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-215
TABLO 12. 2. (DKP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-216
TABLO 12. 3. (DKP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-217
TABLO 12. 4. (DKP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)- 219
TABLO 12. 5. (DKP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)- 220
TABLO 13 HADEP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-222
TABLO 13. 1. (HADEP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-223
TABLO 13. 2. (HADEP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-225
TABLO 13. 3. (HADEP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-226
TABLO 13. 4. -(HADEP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ
Ä°LKELERÄ°)-228
TABLO 13. 5. -(HADEP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ°
Ä°LKELER)-230
TABLO 14 HAKPAR KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-231
TABLO 14. 1. (HAKPAR KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-232
TABLO 14. 2. (HAKPAR KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-233
TABLO 14. 3. (HAKPAR KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-234
TABLO 14. 4. -(HAKPAR KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ
Ä°LKELERÄ°)-235
TABLO 14. 5. -(HAKPAR KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ°
Ä°LKELER)-237
TABLO 15 DTP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-239
TABLO 15. 1. (DTP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-240
TABLO 15. 2. (DTP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-242
TABLO 15. 3. (DTP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-242
TABLO 15. 4. (DTP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-244
TABLO 15. 5. (DTP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-246
TABLO 16 MNP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-249
TABLO 16. 1. (MNP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-249
TABLO 16. 2. (MNP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-252
TABLO 16. 3. (MNP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-253
TABLO 16. 4. (MNP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-254
TABLO 16. 5. (MNP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-256
TABLO 17 HZP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-258
TABLO 17. 1. (HZP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-259
TABLO 17. 2. (HZP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-262
TABLO 17. 3. (HZP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-263
TABLO 17. 4. (HZP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-264
TABLO 17. 5. (HZP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-265
TABLO 18 DBHP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-267
TABLO 18. 1. (DBHP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-267
TABLO 18. 2. (DBHP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-268
TABLO 18. 3. (DBHP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-269
TABLO 18. 4. (DBHP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-270
TABLO 18. 5. (DBHP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-272
TABLO 19 RP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-274
TABLO 19. 1. (RP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-274
TABLO 19. 2. (RP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-278
TABLO 19. 3. (RP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-279
TABLO 19. 4. (RP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-281
TABLO 19. 5. (RP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-284
TABLO 20 FP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-286
TABLO 20. 1. (FP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-286
TABLO 20. 2. (FP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-291
TABLO 20. 3. (FP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-292
TABLO 20. 4. (FP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-294
TABLO 20. 5. (FP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-296
TABLO 21 AKP KARARI (GENEL BÄ°LGÄ°LER- SAYISAL VERÄ°LER)-299
TABLO 21. 1. (AKP KARARI/ ATATÜRK İLKE VE İNKILÂPLARI)-299
TABLO 21. 2. (AKP KARARI/ İNKILÂP KANUNLARI)-303
TABLO 21. 3. (AKP KARARI/ ANAYASANIN BAŞLANGIÇ İLKELERİ)-303
TABLO 21. 4. (AKP KARARI/ ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLEMEZ İLKELERİ)-306
TABLO 21. 5. (AKP KARARI/ SÄ°YASÄ° PARTÄ°LER KANUNUNDAKÄ° Ä°LKELER)-309
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı