Anayasa Hukuku Boyutuyla Millî Güvenlik (Karşılaştırmalı Bir İnceleme)
Anayasa Hukuku Boyutuyla Millî Güvenlik (Karşılaştırmalı Bir İnceleme)
Ümit GÜVEYİ
KİTAP HAKKINDA
Kitapta, millî güvenlik kavramının anayasa hukuku boyutunda ne anlam ifade ettiği irdelenmektedir. Millî güvenlik kavramının muğlak yapısı, kavramın hukuki zeminde meşru kullanımı için hukuk devleti ilkesini zorunlu kılmaktadır.
Millî güvenlik kavramının somut olarak belirginleştirilmesi ile başlayan çalışmada, millî güvenliğin pozitif hukuk belgelerine girişi, anayasal düzenlerdeki görünümü ve neden olduğu kurumsal yapılanma konuları karşılaştırmalı bir yöntemle incelenmektedir. Karşılaştırmada, dünya üzerinde cari anayasalar yanında, uluslararası hukuk belgeleri de dikkate alınmaktadır. Millî güvenliğe dair öne çıkan içtihatların da yer aldığı kitap, millî güvenlik konusuna anayasal perspektiften, özgün ve karşılaştırmalı bir yöntemle eğilmektedir.
Konu Başlıkları
Millî Güvenlik Kavramının Anlamı
Hukuk Belgelerinde Millî Güvenlik
Anayasal Düzenlerde Millî Güvenlik Kurumları
Millî Güvenliğin Anayasal Boyuttaki Yansımaları
İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Kısaltmalar 17
Giriş 19
Birinci Bölüm
MİLLÎ GÜVENLİK KAVRAMININ ANLAMI
I. MİLLÎ GÜVENLİK KAVRAMININ TANIMI 21
A. Genel Olarak 21
B. Kavrama İlişkin Çeşitli Belirsiz Tanımlar 22
1. Türkiye’deki Tanımlar 22
2. Diğer Devletlerdeki Tanımlardan Örnekler 27
C. Çalışma Kapsamında Önerilen Millî Güvenlik Tanımı 36
II. MİLLÎ GÜVENLİĞİN BENZER KAVRAMLARDAN AYRILMASI 40
A. Genel Olarak 40
B. Millî Güvenliğe Benzer Başlıca Kavramlar 40
1. Kamu Düzeni 41
2. Kamu Güvenliği 45
3. Siyasi Güvenlik (Siyasi Emniyet) 47
4. İnsan Güvenliği 51
C. Millî Güvenlik Ne Değildir? 53
III. MİLLÎ GÜVENLİĞE İLİŞKİN İKİ TEMEL YAKLAŞIM 56
A. Genel Olarak 56
B. Realist Millî Güvenlik Anlayışı 57
C. Liberal Enternasyonal Millî Güvenlik Anlayışı 59
D. Küreselleşme Olgusu Bağlamında Kısa Bir Değerlendirme 60
İkinci Bölüm
HUKUK BELGELERİNDE MİLLÎ GÜVENLİK
I. MİLLÎ GÜVENLİĞİN POZİTİF HUKUKA GİRİŞİ 63
A. Genel Olarak 63
B. ABD’nin Değişen Millî Güvenlik Anlayışı 65
C. National Security Act of 1947: Kabulü ve Temel Nitelikleri 66
D. ABD Yüce Mahkemesinin Millî Güvenliğe Dair Seçilmiş Öncü Yorumları 69
II. ULUSLARARASI VE BÖLGESEL HUKUK BELGELERİNDE MİLLÎ GÜVENLİK 76
A. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) 77
B. Birleşmiş Milletler Hukuk Belgeleri 82
1. Birleşmiş Milletler Antlaşması 82
2. Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Sözleşme (MHDS) 83
3. Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmesi (MSHS) 84
4. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme (ESKHS) 87
5. Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (ÇHS) 87
6. Tüm Göçmen İşçilerin ve Aile Fertlerinin Haklarının Korunmasına Dair Uluslararası Sözleşme (TGİHS) 88
C. Amerikan Hukuk Belgeleri 88
1. Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi (Amer. İHS) 88
2. Amerikan Devletler Örgütü Sözleşmesi (ADÖS) 89
D. Avrupa Birliği Antlaşmaları 90
III. ANAYASALARDA MİLLÎ GÜVENLİK 92
A. Genel Olarak 92
B. Millî Güvenlik Kavramının Açıkça Yer Aldığı Anayasalar 93
1. 1852 Yeni Zelanda Anayasası 93
2. 1917 Meksika Anayasası 94
3. 1920 Avusturya Anayasası 95
4. 1947 İtalya Anayasası 96
5. 1947 Çin Cumhuriyeti (Tayvan) Anayasası 96
6. 1948 Kore Cumhuriyeti Anayasası 97
7. 1962 Samoa Anayasası 98
8. 1968 Mauritius Anayasası 98
9. 1972 Bangladeş Anayasası 98
10. 1973 Bahamalar Anayasası 99
11. 1975 Yunanistan Anayasası 99
12. 1978 Sri Lanka Anayasası 100
13. 1979 İran İslam Cumhuriyeti Anayasası 100
14. 1980 Şili Anayasası 101
15. 1988 Brezilya Anayasası 102
16. 1989 Cezayir Anayasası 102
17. 1991 Bulgaristan Anayasası 103
18. 1991 Hırvatistan Anayasası 103
19. 1991 Romanya Anayasası 104
20. 1991 Slovenya Anayasası 104
21. 1992 Estonya Anayasası 105
22. 1995 Ermenistan Anayasası 105
23. 1995 Gürcistan Anayasası 106
24. 1996 Ukrayna Anayasası 106
25. 1996 Güney Afrika Anayasası 107
26. 1997 Eritre Anayasası 107
27. 2006 Sırbistan Anayasası 108
28. 2008 Kosova Anayasası 108
29. 2008 Türkmenistan Anayasası 109
30. 2011 Macaristan Anayasası 109
31. 2014 Mısır Anayasası 109
C. Millî Güvenlik Kavramının Dolaylı Olarak Yer Aldığı Anayasalar 110
1. 1815 Hollanda Anayasası 110
2. 1853 Arjantin Anayasası 110
3. 1868 Lüksemburg Anayasası 111
4. 1921 Lihtenştayn Anayasası 111
5. 1922 Letonya Anayasası 112
6. 1945 Endonezya Anayasası 112
7. 1946 Japonya Anayasası 113
8. 1949 Kosta Rika Anayasası 113
9. 1949 Almanya Anayasası 114
10. 1949 Hindistan Anayasası 115
11. 1952 Ürdün Anayasası 115
12. 1953 Danimarka Anayasası 116
13. 1957 Malezya Anayasası 116
14. 1958 Fransa Anayasası 117
15. 1958 İsrail Anayasası 118
16. 1959 Brunei Darussalam Anayasası 118
17. 1960 Kıbrıs Anayasası 119
18. 1962 Kuveyt Anayasası 120
19. 1963 Singapur Anayasası 120
20. 1966 Uruguay Anayasası 121
21. 1968 Nauru Anayasası 122
22. 1971 Birleşik Arap Emirlikleri Anayasası 122
23. 1972 Kamerun Anayasası 122
24. 1972 Kuzey Kore Anayasası 123
25. 1973 Pakistan Anayasası 123
26. 1974 İsveç Anayasası 124
27. 1976 Küba Anayasası 125
28. 1976 Portekiz Anayasası 126
29. 1978 İspanya Anayasası 127
30. 1982 Çin Anayasası 127
31. 1991 Kolombiya Anayasası 128
32. 1991 Makedonya Anayasası 128
33. 1992 Suudi Arabistan Anayasası 129
34. 1993 Özbekistan Anayasası 129
35. 1993 Rusya Federasyonu Anayasası 130
36. 1999 İsviçre Anayasası 130
37. 2017 Tayland Anayasası 131
D. Türk Anayasalarında Millî Güvenlik Kavramı 131
1. 1876 Kanunu Esasî (1876 Anayasası) ve 1921 Teşkilatı Esasiye Kanunu (1921 Anayasası) 131
2. 1924 Teşkilatı Esasiye Kanunu (1924 Anayasası) 134
3. 1961 Anayasası 136
4. 1982 Anayasası 138
Üçüncü Bölüm
ANAYASAL DÜZENLERDE MİLLÎ GÜVENLİK KURUMLARI
I. SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİNDE ABD VE RUSYA’NIN ÖNCÜ MİLLÎ GÜVENLİK KURUMLARI 141
A. Genel Olarak 141
B. ABD’nin Öncü Millî Güvenlik Kurumları 142
C. Rusya’nın Öncü Millî Güvenlik Kurumları 144
1. Sovyetler Birliği Dönemi: Politbüro 145
2. Rusya Federasyonu Dönemi: Rus Güvenlik Kurulu 146
II. MİLLÎ GÜVENLİK KURULLARININ DÜNYA ANAYASALARINDAKİ DURUMU 150
A. Genel Olarak 150
B. İçeriğinde Millî Güvenlik Kuruluna Yer Vermeyen Anayasalar 151
C. İçeriğinde Millî Güvenlik Kuruluna Yer Veren Anayasalar 160
1. Angola Anayasası 161
2. Belize Anayasası 161
3. Çek Cumhuriyeti Anayasası 162
4. Ekvator Ginesi Anayasası 162
5. Fas Anayasası 163
6. Gambiya Anayasası 163
7. Gana Anayasası 164
8. Güney Sudan Anayasası 164
9. İran Anayasası 165
10. Karadağ Anayasası 166
11. Kenya Anayasası 166
12. Kosova Anayasası 167
13. Makedonya Anayasası 167
14. Mısır Anayasası 168
15. Mozambik Anayasası 168
16. Myanmar Anayasası 169
17. Namibya Anayasası 170
18. Nepal Anayasası 170
19. Nijerya Anayasası 171
20. Portekiz Anayasası 171
21. Sierra Leone Anayasası 172
22. Somali Anayasası 172
23. Sudan Anayasası 173
24. Surinam Anayasası 173
25. Şili Anayasası 174
26. Türkiye Cumhuriyeti Devleti Anayasası 174
27. Uganda Anayasası 175
28. Ukrayna Anayasası 175
29. Venezuela Anayasası 176
30. Vietnam Anayasası 176
31. Zimbabve Anayasası 177
III. TÜRKİYE’DE MİLLÎ GÜVENLİK KURULU 177
A. Temelleri 177
1. Harp Encümeni (1922) 178
2. Yüksek Müdafaa Meclisi (1933) 182
3. Millî Savunma Yüksek Kurulu (1949) 183
B. Anayasal Düzeyde Millî Güvenlik Kurulları 186
1. 1961 Anayasasında Millî Güvenlik Kurulu 187
2. 1982 Anayasasında Millî Güvenlik Kurulu 194
C. Türkiye’de Millî Güvenliğin Kurumsal İzdüşümü Üzerine Kısa Bir Değerlendirme 198
Dördüncü Bölüm
MİLLÎ GÜVENLİĞİN ANAYASAL BOYUTTAKİ YANSIMALARI
I. HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİ SINIRLAMA SEBEBİ OLARAK MİLLÎ GÜVENLİK 201
A. Genel Olarak 201
B. Millî Güvenliği Genel Bir Sınırlama Sebebi Olarak Kabul Eden Türkmenistan Anayasası 201
C. Millî Güvenliği Özel Bir Sınırlama Sebebi Olarak Kabul Eden Anayasalar 203
D. Millî Güvenliği Genel ve Özel Bir Sınırlama Sebebi Olarak Kabul Eden Anayasalar 210
E. 1982 Anayasasındaki Durum 213
II. DEVLET ERKLERİNE SİRAYET EDEN BİR ETKEN OLARAK MİLLÎ GÜVENLİK 218
A. Genel Olarak 218
B. Yasama Erki ile Yürütme Erki Bakımından 218
C. Yargı Erki Bakımından 223
III. MİLLÎ GÜVENLİĞİN ÇOK BOYUTLU ANAYASAL ETKİLERİ ÜZERİNE KISA BİR DEĞERLENDİRME 230
Sonuç 241
Kaynakça 245
Kişi–Kavram–Karar İndeksi 263