Alım Satım Komisyonculuğu Sözleşmesi - ÖZ SEÇER

SUNUŞ

Değerli meslektaşım Dr. Öz Seçer'in yazmış olduğu "Alım Satım Ko­misyonculuğu Sözleşmesi" başlıklı doktora tezi, Türk Özel Hukukunda üzerinde durulmamış önemli bir konunun, bu konudaki yabancı literatür ve mahkeme kararlarının geniş surette ele alınarak mukayeseli bir biçimde incelenerek yazıldığı değerli bir eserdir. Özellikle yabancı kaynaklardaki konuya bakış tarzı dikkatle incelenerek Türk Hukukunda ilk defa konunun irdelenmesine çalışılmıştır. Bu açıdan uygulamadaki yabancı mahkeme kararlarının sonuçlarının Türk Hukukunda ne şekilde uygulanabileceği üzerinde durulmuş ve Türk Hukuku açısından sonuçlarının ne olacağı incelenmiştir. Bu incelemelerin konusunda yeni ufuklar açtığı şüphesizdir. Bu açıdan yazarın tebrike layık olduğunu açıkça belirtmek gerekir. Eser, üç bölümden ibaret olup, birinci bölümde Alım Satım Komisyon­culuğu sözleşmesinin tanımı, unsurları, benzer hukuki kurumlardan ayırt edilmesi, ikinci bölümde sözleşmenin hükümleri, üçüncü bölümde ise söz­leşmenin sona ermesine bağlı sonuçlar ele alınarak mukayeseli bir şekilde tetkik edilmiştir. İlgili konularda Türkiye'deki hukuki durumun ne olduğu yabancı hukuk kaynaklarından faydalanılmak suretiyle açık bir üslupla başarılı bir biçimde ele alınmış, bilimsel metotlara uygun bir biçimde izah edilmeye çalışılmıştır. Yazara bundan sonraki mesleki hayatında başarılar diler ve böyle bir zor konuyu bilimsel metotlarla açık bir şekilde izah etmesi dolayısıyla tebrik ederim.

Prof. Dr. Özer Seliçi

 

ÖNSÖZ Bu çalışma, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Bölümü Doktora programı çerçevesinde doktora tezi olarak hazır­lanmış olup, 18.03.20J3 tarihinde Prof. Dr. H. Cumhur Özakman, Prof. Dr. Atilla Altop, Prof. Dr. Şaibe Oktay-Özdemir, Doç. Dr. K. Emre Gökyayla, Doç. Dr. Mehmet Erdem'den oluşan jüri önünde savunulmuş ve oybirliği ile başarılı bulunmuştur. Tez, değerli jüri üyelerinin tez savunması sırasındaki önerileri dikkate alınarak savunulduğu haliyle basıma hazırlanmıştır. Medeni Hukuk Kürsü'sünde asistan olarak akademik hayata adım atma­yı kendilerine borçlu olduğum, engin bilgi ve tecrübeleri ile gelişmemde büyük katkı sağlayan, desteklerini her zaman hissettiğim, asistanları olmak­tan her daim büyük onur duyduğum ve emekleri ve haklarını ödememin asla mümkün olmadığı hocalarım Prof. Dr. Özer Seliçi ve Prof. Dr. H. Cumhur Özakman'a minnet ve şükran duygularımı arz ediyorum.

Ayrıca kendilerini tanımak ve asistanları olmak onuruna eriştiğim sayın hocalarım Prof. Dr. Şaibe Oktay Özdemir, Prof. Dr. Gülçin Elçin Grassinger'e de teşekkürlerimi sunuyorum. Ayrıca jürimde yer almayı kabul eden ve beni onurlandıran çok değerli hocalarım sayın Prof. Dr. Atilla Altop'a, sayın Doç. Dr. K. Emre Gökyayla ve sayın Doç. Dr. Mehmet Erdem'e de şükranlarımı sunuyorum.

Yetişmemde büyük katkısı olan, bana iyi bir hukukçu ve akademisyenin nasıl olması gerektiğini öğreten, her ne kadar lisans döneminde olmasa da yüksek lisans ve doktora ders sürecinde öğrencisi olmaktan çok büyük onur duyduğum sevgili hocam Prof. Dr. Nami Barlas'a da en derin teşekkürlerimi sunuyorum.

Mensubu bulunduğum Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Sayın Prof. Dr. Ayşe Nuhoğlu hocama tez yazım sürecinde rahat bir çalışma ortamı sağladığı için en içten teşekkürlerimi sunuyorum. Medeni Hukuk kürsüsüne intisap ettiğim günden beri her türlü destek ve yakın ilgisini gör­düğüm Sayın Hocam Yrd. Doç. Dr. Emin Cem Kahyaoğlu'na da teşekkürü bir borç bilirim.

 

GİRİŞ

Bir şey almak ya da satmak isteyen kimse, bu malların bulunduğu paza­ra erişim olanağından yoksunsa veya erişim olanağına sahip olmasına rağ­men herhangi bir sebeple bu pazarda bizzat alım ya da satım işiyle uğraşmak istemiyorsa, çoğunlukla bu pazarda mal alıp satan birine yönelmekte ve böy­lelikle alım satım komisyonculuğu sözleşmesi kurulmaktadır^.. Eski çağlarda bağımsız ve belirgin olarak tanımlanmış bir hukuki ku­rum olmayan alım satım komisyonculuğu sözleşmesi, vekâlet sözleşmesinin ticari hayatta uygulanması sırasında çeşitli değişikliklere uğraması sonucu ortaya çıkmıştır². Bu sözleşme, ticari faaliyetle uğraşanlara uzak yerlere git­meleri gerekmeden, başka bir ülkede hatta bir kıtadan diğerine faaliyette bulunmalarına imkân tanımakta, zaman ve para kaybım önemli ölçüde ön­lemektedir³.

Günümüzde, alım satım komisyonculuğu sözleşmesinin tek satıcılık, acentelik gibi diğer işgörme sözleşmelerine göre daha az uygulandığı, üreti­cilerin mallan için bizzat müşteri buldukları, ayrıca reklam ve satış hizmet­lerini de sağlayabildikleri görülmektedir⁴. Buna rağmen alım satım komisyonculuğu sözleşmesi ticari hayatta ve özellikle borsa işlemlerinde önemini korumaya devam etmektedir.

Bugünkü anlamda komisyonculuk sözleşmesine ilk defa 16. ve 17. yüz­yıllarda rastlanılmaktadır⁵. Gerçek veya tüzel kişi vekâlet veren hesabına ve kendi adına hareket eden komisyoncu hakkındaki ilk yasal düzenleme, Fransız Ticaret Kanunu ile yapılmış ve bu kanunun iktibası ile Osmanlı Hukuku'na dâhil olmuştur. 1926 tarihli Ticaret Kanunu'nun komisyon söz­leşmesine ilişkin hükümleri ise çeşitli ülke kanunlarından özellikle İtalyan Ticaret Kanunu'ndan alınmıştır. 1926 tarihli Ticaret Kanunu'nun yürür­lükte bulunduğu sıralarda Borçlar Kanunu'nda komisyon sözleşmesine ait hükümler bulunduğundan 1957 tarihli Ticaret Kanunu, bu ikiliği kaldırmak amacı ile eski Ticaret Kanunu'nun 10'uncu faslında yer alan komisyon hü­kümlerini Ticaret Kanunu'ndan çıkarmış ve bu şekilde komisyon sözleşmesi Borçlar Kanunu hükümlerine tabi kılınmıştır. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nunda alım satım komisyonculuğu sözleşmesi dört bölüme ayrılmaktadır⁷: TBK m. 532, giriş maddesi olarak komisyon sözleşmesi kavramını tanımlamakta ve TBK m. 532/f. II yolla­masıyla vekâlet sözleşmesi hükümlerinin komisyon sözleşmesi için de uy­gulanma alanı bulacağı ifade edilmektedir; TBK m. 533 ve m. 536 arası komisyoncunun yükümlülüklerinden bahsedilmekte, TBK m. 537'den m. 542'ye kadar olan maddelerde ise komisyoncunun hakları sıralanmakta, son bölümde yani TBK m. 543-m. 545 arasında da komisyoncunun kendisiyle işlem yapma hakkı düzenlenmektedir^..

Türk Borçlar Kanunu'nun "Alım Satım Komisyonculuğu Sözleşmesi"ni düzenleyen onbirinci bölümü, iki çeşit kural içermektedir. Birinci çeşide giren kurallar, vekâlet sözleşmesi ilkelerinin uygulanması sonucu doktrin ve mahkeme içtihatlarının dahi ortaya koyabileceği kurallardır. İkinci çeşit kuralların ise ticaret hayatının gereklerini veya komisyoncunun çıkarlarını göz önüne alan daha özel nitelikte kurallar olduğu görülmektedir⁹. Vekâlet sözleşmesine ilişkin kanun hükümlerinden olduğu kadar borçlar hukukunun genel hükümlerinden de farklılık arzeden bu kurallara, TBK m. 541'te ko­misyoncu yararına koyulmuş olan hapis hakkı, TBK m. 542'de satım komis­yonculuğunda komisyoncu satış yapamadığında vekâlet verenin malı almak­ta gecikmesi halinde getirilen düzenleme, TBK m. 543-545'te düzenlenen komisyoncunun kendisiyle işlem yapması örnek olarak gösterilebilir. Her ne kadar diğer komisyon işleri bakımından TBK m. 546/f. H'de alım satım komisyonculuğuna ilişkin hükümlerin uygulanacağı belirtilmişse de, çalışma konusunun sınırlandırılması bakımından TBK m. 532-546 ara­sında yer alan alım satım komisyonculuğuna ilişkin hükümler çalışmamızın konusunu oluşturacaktır. Ayrıca, komisyonculuğun özel bir türü olan ser­maye piyasasında aracılık işlemlerine ilişkin komisyon sözleşmesi de, bu komisyon sözleşmesinin pratik hayatta çok yaygın bir uygulamasının olması ve alım satım komisyonculuğu sözleşmesinden hükümleri bakımından çok büyük bir farklılık göstermemesi sebebiyle -sermaye piyasası yapısından kaynaklanan bazı özellikler hariç olmak üzere- çalışma konusu kapsamına dâhil edilmiştir.

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nda 818 sayılı Borçlar Kanunu'ndan farklı olarak hem vekâlet hem de alım satım komisyonculuğu sözleşmesi ba­kımından sözleşmenin taraflarından biri olan "müvekkil" yerine "vekâlet ve­ren" terimi tercih edildiğinden çalışmamızda "müvekkil" yerine "vekâlet ve­ren" terimi kullanılmıştır. Sözleşmenin diğer tarafı olan komisyoncu içinse özellik arz eden durumlarda "alım komisyoncusu" ve "satım komisyoncusu" terimleri kullanılmış olmakla beraber çalışmamızın genelinde "komisyon­cu" terimi tercih edilmiştir. Çalışma kapsamında temel olarak Türk- İsviçre hukuk doktrininde yer alan eserlerden faydalanılmıştır. Türk Hukuku'nda pek çalışılmamış bir alan olan alım satım komisyon­culuğu sözleşmesini bir bütün olarak incelemek ve bu sözleşmenin uygulan­ması dolayısıyla ortaya çıkan hukuki problemlere çözüm bulmak amacıyla ele alınan çalışmamız, üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde alım satım komisyonculuğu sözleşmesinin tanımı, unsurları ve hukuki niteliğine yer verilmiş, alım satım komisyonculuğu sözleşmesinin sermaye piyasasın­daki görünümü özel olarak incelenmiş ve benzer sözleşmelerden olan fark­ları açıklanmaya çalışılmıştır.

Alım satım komisyonculuğu sözleşmesinin hükümleri başlıklı ikinci bö­lümde sırasıyla alım satım komisyoncusunun borçları, vekâlet verenin borç­ları ve komisyon sözleşmesine uygulanacak diğer hükümler incelenmiştir. Bu bölümde komisyoncunun bilgi verme borcu, her ne kadar hesap verme borcunun bir görünümü olarak kabul edilmekte ise de komisyon sözleşme­sine ilişkin Türk Borçlar Kanunu hükümleri arasında özel olarak düzenlen­mesi nedeniyle komisyoncunun borçları kısmında ayrı bir başlık altında in­celenmiştir. Bu bölümde komisyon sözleşmesine özgü olan komisyoncunun sözleşme konusu malı sigorta ettirme, eşyaya özen gösterme, talimat verme borcu kapsamında vekâlet verenin belirlediği bedele uyma, veresiye mal satmama ve malı teslim almadan peşin ödemede bulunmama ve kazandığı alacaklar nedeniyle garanti borçlan ayrıntılı olarak ele alınmıştır. İkinci bölümün ikinci alt başlığı, vekâlet verenin borçlarına ayrılmıştır. Bu başlık altında sırasıyla vekâlet verenin ücret ödeme borcu, komisyoncu tarafından yapılan giderleri ve avansları ödeme borcu, komisyoncuyu vekâlet veren hesabına yüklendiği borçlardan kurtarma borcu, komisyoncuya avans verme ve karşılık sağlama borcu ve komisyoncu tarafından uğranılan zararı tazmin borcu incelenmiştir. İkinci bölümün üçüncü alt başlığı ise komisyon sözleşmesine uygula­nacak diğer hükümlere ayrılmıştır. Bu başlık altında sırasıyla, yasal devir ve ayırma hakkı, komisyon malının artırma ile satılması, birlikte vekâlet verenlerin ve komisyoncuların müteselsil sorumluluğu ve komisyoncunun kendisiyle işlem yapması incelenecektir. Komisyon sözleşmesine özgü bir düzenleme olan kendisiyle işlem yapmanın hukuki niteliği, kendisiyle işlem yapma için aranan şartlar, kendisiyle işlem yapma hakkının kullanılması ve hükümleri, kendisiyle işlem yapmanın sona ermesi, ikinci bölüm üçüncü alt başlığının son kısmında inceleme konusu yapılmıştır.

Üçüncü bölüm olan komisyon sözleşmesinin sona ermesinde ise ko­misyon sözleşmesinin genel ve vekâlet sözleşmesine özgü sebeplerle sona ermesi incelenmiştir. Çalışma, konunun genel olarak değerlendirildiği ve varılan sonuçların belirtildiği bir sonuç bölümüyle sona erecektir.

Ayrıca, bana daima maddi ve manevi her türlü konuda yardımcı olan, bilgilerinden ve deneyimlerinden yararlanma imkanı sunan, değerli zamanlarını ayırarak tezimi okuyan ve zorlu tez yazma sürecinde her türlü destek ve yardımlarını esirgemeyen sevgili arkadaşlarım Yrd. Doç. Dr. Seda Öktem Çevik ve Yrd. Doç. Dr. Aslı Makaracı'ya, fakültemize geldiği günden beri güleryüzünü hiç eksiltmeyen ve beraber çalışmaktan her daim onur ve mutlululuk duyduğum Ahu Ablam Yrd. Doç. Dr. Ahu Ayanoğlu Moralı'ya, tezimi okuduğu ve değerli görüşlerini paylaştığı için can dostum Yrd. Doç. Dr. Sezer Çabri'ye, tezde sıkıntılı noktalarda verdiği değerli öğüt­ler için sevgili hocam Yrd. Doç. Dr. Burak Huysal'a, tezimi yazmamda her türlü yardımları ve destekleri için sevgili çalışma arkadaşlarım Araş. Gör. Ş. Deren Gündüz ve Araş. Gör. Gülen Sinem Tek'e; fakülte yıllarından beri her daim yanımda olan, dostluğu ile hayatımı güzelleştirmiş ve zenginleş-tirmiş can dostum değerli akademisyen Dr. Zafer Kahraman'a, her dönem maddi manevi yanımda olan can dostlarım Yard. Doç. Dr. Mehmet Fethi Şua, Av. İbrahim Ataş, Av. Serdar Uygur, Av. K. Korhan Yıldırım'a, ulaş­mamda zorluk çektiğim kaynaklara erişmem için her türlü yardımda bulu­nan sevgili arkadaşım Araş. Gör. Deniz Ergene'ye ve üniversitede bulunan diğer çalışma arkadaşlarıma en derin teşekkürlerimi sunuyorum.

En çok teşekkür etmem gereken kişilerden biri de tezimi okuyarak değerli görüşlerini paylaşmakla kalmayıp hayatımın her aşamasında her daim yanımda olan canım kardeşim Av. Yaren Seçer'dir. Bugünlere gel­memde en büyük desteklerimden biri olan anne yarısı canım teyzem Lütfıye Harut'a da en derin teşekkürlerimi sunuyorum. Beni bugünlere kadar getir­mek için her türlü zorluğu ve sıkıntıyı göğüsleyen, bana verdiği emekleri asla ödememin mümkün olmadığı biricik annem Nihal Seçer'e de en derin sevgilerimi ve şükranlarımı sunuyorum. Tezimin zorlu yazım sürecinde pek çok özveride bulunarak beni yalnız bırakmayan, evlilik yolunda bütün yükleri birlikte omuzlayan, her sevincim ve sıkıntımın ortağı olan biricik eşim Pınar Dörter Seçer'e verdiği destek ve gösterdiği fedakarlık için en içten teşekkürlerimi sunarım.

Kitabın basımıyla ilgili her türlü çalışmayı özveriyle gerçekleştiren değerli yayıncı sayın Vedat Carbaş'a ve bu çalışmanın dizgisini büyük bir itina ile yapan sayın Berrin Doğrul'a teşekkürlerimi sunuyorum.

Dr. Öz Seçer

Gayrettepe 2013

İÇİNDEKİLER

SUNUŞ................................................................................................. V ÖNSÖZ.............................................................................................. VII KISALTMALAR............................................................................. XXI GİRİŞ................................................................................................... 1

BİRİNCİ BÖLÜM

ALIM SATIM KOMİSYONCULUĞU SÖZLEŞMESİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ

I.    ALIM SATIM KOMİSYONCULUĞU SÖZLEŞMESİNİN
TANIMI VE UNSURLARI............................................................ 5

A.  Tanım......................................................................................... 5

B.  Alım Satım Komisyonculuğu Sözleşmesinin Unsurları..................... 7

1.  Komisyoncunun Kendi Adına Vekâlet Veren

Hesabına Üçüncü Kişilerle Hukuki İşlem Yapması.................... 7

2. Alım Satım Komisyonculuğu Sözleşmesinin Konusunun
   Taşınır Mal veya Kıymetli Evrak Alım Satımı Olması................ 14
3. Ücret.................................................................................... 16
4. Tarafların Anlaşması.............................................................. 17

II.   ALIM SATIM KOMİSYONCULUĞU SÖZLEŞMESİNİN
HUKUKİ NİTELİĞİ VE UYGULANACAK HÜKÜMLERİN
TESPİTİ....................................................................................... 19

A.  Hukuki Niteliği........................................................................... 19

B.  Uygulanacak Hükümlerin Tespiti................................................. 23

III. ALIM SATIM KOMİSYONCULUĞU SÖZLEŞMESİNİN
UYGULANMA ALANI................................................................ 24

A.  Genel Olarak............................................................................. 24

B.  Sermaye Piyasası Hukuku Açısından........................................... 25

1. Genel Olarak......................................................................... 25
2. Sermaye Piyasası Araçlarının Halka Arzına Aracılık................ 27

a.  Genel Olarak..................................................................... 27

b.  En İyi Gayret Aracılığı....................................................... 29

c.  Aracılık Yüklenimi............................................................. 31

aa. Tam Aracılık............................................................... 31

bb. Kesin Bağlantı Aracılığı................................................ 32

3.  Daha Önce İhraç Edilmiş Olan Sermaye Piyasası

Araçlarının Alım Satımına Aracılık.......................................... 33

a.  Genel Olarak..................................................................... 33

b.  Alım Satıma Aracılık Sözleşmesi ve Hukuki Niteliği............. 34

c.  Alım ve Satıma Aracılık Faaliyetlerinde Uygulanacak
Bireysel Sözleşmeler ve Hukuki Nitelikleri........................... 38

4.  Türev Araçların Alım Satımına Aracılık................................... 40

IV. ALIM SATIM KOMİSYONCULUĞU SÖZLEŞMESİNİN
KURULUŞU BAKIMINDAN ÖZELLİK ARZ EDEN
DURUMLAR............................................................................... 41

A.  Komisyon Sözleşmesinde Zımni Kabul......................................... 41

1. Genel Olarak......................................................................... 41
2. Hukuki Niteliği....................................................................... 42
3. Uygulanma Alanı ve Hukuki Sonuçları.................................... 43

B.  Sermaye Piyasası Hukuku'nda Aracı Kurumların Alım

Satıma Aracılık Faaliyetleri Açısından Değerlendirme................... 45

1. Alım Satıma Aracılık Sözleşmesinin Şekli................................. 45
2. Alım Satıma Aracılık Sözleşmesinin Genel İşlem

Şartlan Açısından İncelenmesi................................................ 46

3.  Bireysel Sözleşmelerin Kurulması........................................... 48

V.  ALIM SAIIM KOMİSYONCULUĞU SÖZLEŞMESİNİN

BENZER HUKUKİ KURUMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI     50

A.   Satım Sözleşmesi ile Karşılaştırılması............................................................... 50

B.   Vekâlet Sözleşmesi ile Karşılaştırılması............................................................ 52

C.   Simsarlık Sözleşmesi ile Karşılaştırılması.......................................................... 53

1). Satım İçin Bırakma Sözleşmesi ile Karşılaştırılması........................................ 56

E.  Acentelik Sözleşmesi ile Karşılaştırılması......................................................... 60

h   I ek Satıcılık Sözleşmesi ile Karşılaştırılması................................................. 62

İKİNCİ BÖLÜM

ALIM SATIM KOMİSYONCULUĞU SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMLERİ I.    ALIM SATİM KOMİSYONCUSUNUN BORÇLARI............... 65

A.  Komisyoncunun Satım Sözleşmesi Akdetme ve

Bu Sözleşmei İfa Htme Borcu................................................... 65

1. Komisyoncunun Satım Sözleşmesi Akdetmesi.......................... 65
2. Komisyoncunun Satım Sözleşmesini İfa Etmesi........................ 70

B.   Komisyoncunun Vekâlet Verene Bilgi Verme Borcu.................... 73

1. Genel Olarak......................................................................... 73
2. Bilgi Verme Borcunun Kapsamı e Koşulları............................ 74
3. Sözleşme ile Bilgi Verme Yükümlülüğüne İlişkin

Düzenleme Yapılabilmesi....................................................... 78

4.  Yükümlülüğün İhlali Halinde Yaptırım..................................... 78

C.   Komisyoncunun Sözleşme Konusu Malı Sigorta

Ettirme Borcu............................................................................ 80

1. Genel Olarak......................................................................... 80
2. Alım Komisyonculuğunda Riskin Üstlenilmesi........................ 81
3. Satım Konmyonculuğunda Riskin Üstlenilmesi......................... 82
4. Komisyoncunun Malı Sigorta Ettirmesi.................................... 83
5. Yükümlülüğe Aykırılığın Sonuçları........................................... 85

a.  Alım Komisyonculuğu Sözleşmesinde.................................. 85

b.   Satım Komisyonculuğu Sözleşmesinde............................... 85 D.  Komisyoncunun Eşyaya Özen Gösterme Borcu............................ 86

1. Genel Olarak......................................................................... 86
2. Vekâlet Verenin Haklarının Korunması................................... 88
3. Bozulabilir Mallar ve Zararın Azaltılması Yükümlülüğü............. 91
4. Eşyaya Özen Borcunun İhlali Halinde Yaptırım........................ 95

E.   Komisyoncunun Vekâlet Verenin İradesine ve Özellikle
Talimatlarına Uyma Yükümlülüğü................................................ 96

1.  Vekâlet Verenin Talimat Verme Hakkı, Kullanılması

Şekilleri ve Sınırları................................................................ 96

2. Talimat Türleri ve Talimattan Amaca Elverişli Olmama
   Sebebiyle Ayrılma................................................................ 101
3. Komisyoncunun Vekâlet Verenin Talimatına

Uymaması ve Sonuçlan........................................................ 104

4.  Komisyoncunun Özellikle Vekâlet Verenin Bedele İlişkin
Talimatına Uyma Borcu....................................................... 106

a.  Genel Olarak................................................................... 106

b.  Belirlenen Fiyata Uyma Yükümlülüğü............................... 108

c.  Bedele İlişkin Talimata Uyulmamasının Sonuçları............... 111

aa. Satım Komisyonculuğu Sözleşmesinde......................... 111

bb. Alım Komisyonculuğu Sözleşmesinde.......................... 112

d.  Diğer Kazançların Hesaba Katılması Yükümlülüğü............ 112

F.   Komisyoncunun Veresiye Mal Satmama ve Malı Teslim
Almadan Peşin Ödemede Bulunmama Borcu............................. 114

1. Genel Olarak....................................................................... 114
2. Aynı Anda İfa..................................................................... 114
3. Borcu İfa Etmemenin Sonuçları............................................ 116
4. Satım Bedeline İlişkin Alacağın Teminat

Altına Alınması.................................................................... 117

G. Komisyoncunun Vekâlet Veren Hesabına Kazandığı

Alacaklar Nedeniyle Garanti Borcu........................................... 118

1. Komisyoncunun Sonuç Sorumluluğunun Olmaması.................. 118
2. Delcredere Ücreti................................................................ 122
3. Garanti Borcunun Hukuki Niteliği.......................................... 124

H. Komisyoncunun İşi Sadakat ve Özenle Yapma Borcu................. 126

1. Sadakat Borcu..................................................................... 126
2. Komisyoncunun İşi Özenle Yapma Borcu.............................. 129

a.  Genel Olarak................................................................... 129

b.  Özen Borcunun Konusu ve Gösterilecek

Özenin Derecesi.............................................................. 131

c.  Özen Borcunun Yerine Getirildiğim İspat Külfeti................ 133

d.  Sorumluluğu Sınırlayan veya Kaldıran Şartların
Geçerliliği........................................................................ 134

e.  Özen Borcuna Aykırılığın Sonuçlan................................... 136

3.  Komisyoncunun Sır Saklama Yükümlülüğü............................ 137

a.  Yükümlülüğün Konusu..................................................... 137

b.  Sır Saklama Yükümlülüğüne Aykırı

Davranışın Sonuçları........................................................ 138

I.   Komisyoncunun İşi Bizzat Yapma Borcu................................... 139

1.  Kural ve İstisnaları............................................................... 139

a.  Vekâlet Veren Tarafından Komisyoncunun İşi Başkasına
Yaptırmasına Açıkça veya Örtülü Olarak Rıza Gösterilmiş
Olması............................................................................ 143

b.  Komisyoncunun İşi Başkasına Yaptırmasının Teamül
Gereğince Mümkün Olması.............................................. 145

c.  Zorunlu Durumlarda Komisyoncunun İşi Başkasına
Yaptırmaya Mecbur Olması............................................. 145

2. Komisyoncunun Sözleşmenin İfasında Yerine Başkasını
Koyması Halinde Sorumluluğu............................................... 146

a. Yetkisi Olmadığı Halde Başkasını Koyması

Durumunda Sorumluluk................................................... 146

b. Yetkisi Olduğu Halde Başkasını Koyması Durumunda

Sorumluluk...................................................................... 148

3.  Vekâlet Verenin Alt Komisyoncuya Karşı Sahip Olduğu
Doğrudan Doğruya Talep Haklarının Hukuki Niteliği

ve Kapsamı......................................................................... 153

a.  Doğrudan Doğruya Talep Haklarının Hukuki Niteliği.......... 154

b.  Doğrudan Doğruya Talep Haklarının İçeriği ve Kapsamı... 156

4.  Alt Komisyoncunun Vekâlet Verene Karşı Talepte
Bulunabilmesi Sorunu........................................................... 159

J.   Komisyoncunun Hesap Verme Borcu....................................... 160

1. Genel Olarak....................................................................... 160
2. Hesap Verme Borcunun Hukuki Niteliği ve Kapsamı............. 160
3. Hesap Verme Borcunun Yerine Getirilmemesinin

Sonuçları............................................................................. 166

4.  Hesabın Onaylanması, Bakiyenin Tanınması ve İbra............... 167

K. Komisyoncunun Satım Sözleşmesinin İfası İçin veya İfa

Dolayısıyla Aldıklarını Vekâlet Verene Verme Borcu................. 169

1. Alınanları Verme Borcunun Hukuki Niteliği........................... 169
2. Almanları Verme Borcunun Konusu...................................... 170
3. Alınanları Verme Borcunun Yerine Getirilmesi....................... 174
4. Almanları Verme Borcuna Karşı Komisyoncu Tarafından

İleri Sürülebilecek İtiraz ve Defıler........................................ 175

a.  Takas............................................................................. 175

b.  Ödemezlik Defi............................................................... 176

c.  Zamanaşımı.................................................................... 177

5.  Hapis Hakkı........................................................................ 177

a.  Genel Olarak................................................................... 177

b.  Alım Komisyonculuğunda................................................. 178

c.  Satım Komisyonculuğunda............................................... 180

d.  Hapis Hakkının Konusu ve Kapsamı................................. 183

6. Alınanları Verme Borcunun Yerine Getirilmemesinin

Sonuçlan............................................................................. 184 II.  VEKÂLET VERENİN BORÇLARI.......................................... 186

A.  Ücret Ödeme Borcu................................................................. 186

1. Genel Olarak....................................................................... 186
2. Komisyon Ücretinin Doğması İçin Gerekli Şartlar................... 188
3. Başka Sebeplerden Dolayı İfa İmkânsızlığı Halinde

Tazminat Hakkı................................................................... 192

4.  Komisyoncunun Ücret İsteme Hakkının Düşmesi ve Vekâlet
Verenin Komisyoncuyu Bizzat Alıcı ya da Satıcı

Sayma Hakkı....................................................................... 195

a.  Genel Olarak................................................................... 195

b.  Dürüstlük Kuralına Aykırı Davranışın Sonuçlan.................. 198

B.  Komisyoncu Tarafından Yapılan Giderleri ve Verilen

Avansları Ödeme Borcu........................................................... 200

1. Genel Olarak....................................................................... 200
2. Uygulanma Şartları.............................................................. 201

a.  Geçerli Bir Komisyon Sözleşmesinin Bulunması................. 201

b.  Gider Yapılması veya Avans Verilmesi............................. 202

c.  Komisyon Sözleşmesinden Doğan İşgörme Borcunun
Gereği Gibi İfa Edilmiş Olması.......................................... 204

3.  Borcun Muaccelliği, Kapsamı ve Bu Borca İlişkin

Alacaktan Önceden Vazgeçilememesi................................... 206

4.  Komisyoncuların Özellik Arzeden Harcama Talepleri............. 207

C.  Vekâlet Verenin Komisyoncuyu Onun Hesabına

Yüklendiği Borçlardan Kurtarma Borcu..................................... 209

1. Genel Olarak....................................................................... 209
2. Borçtan Kurtarma Yükümlülüğünün Şartları........................... 210

a. Komisyoncunun Kendi Adına Vekalet Veren Hesabına

Bir Borç Altına Girmesi................................................... 210

b.  Borç Altma Geçerli Bir Komisyon Sözleşmesinden Doğan
İş Görme Borcunun Gereği Gibi İfası İçin Girilmiş

Olması............................................................................ 211

c.  Yüklenilen Borcun Henüz Devam Etmekte Olması............ 211

3. Borçtan Kurtarma Yükümlülüğünün Muaccel Hale Gelmesi,
Yerine Getirilmesi ve Temliki................................................ 211

D.  Vekâlet Verenin Komisyoncuya Avans Verme ve

Karşılık Sağlama Borcu............................................................ 214

1. Genel Olarak....................................................................... 214
2. Avans veya Karşılığın Ölçüsü ve Mahsubu............................ 215

E.   Komisyoncu Tarafından Uğranılan Zararı Tazmin Borcu............. 216

1. Genel Olarak....................................................................... 216
2. Tazminat Borcunun Koşulları................................................ 216

a.  Komisyoncunun Uğradığı Zararla İş Görme Borcunun

İfası Arasında Uygun İlliyet Bağı Bulunması...................... 216

b.  Komisyoncunun İş Görme Borcunu Gereği Gibi İfa

Etmiş Olması................................................................... 217

c.  Vekalet Verenin Kusuru Bulunmadığını
Kanıtlayamaması............................................................. 217

3.  Tazminat Borcunun Kapsamı, Muaccel Olması ve
Zamanaşımı......................................................................... 218 III. KOMİSYON SÖZLEŞMESİNDE ÖZELLİK

ARZEDEN DURUMLAR.......................................................... 219

A. Yasal Devir ve Vekâlet Verenin Ayırma Hakkı.......................... 219

1. Yasal Devir......................................................................... 219

a.  Genel Olarak................................................................... 219

b.  Vekalet Verenin Komisyoncuya Karşı Doğrudan

Alacaklı Olmasının Şartlan............................................... 225

aa. Komisyoncu Tarafından Kendi Adına Vekâlet
Veren Hesabına Satım Sözleşmesi Yapılmış
Olması...................................................................... 225

bb. Kendi Adına Vekâlet Veren Hesabına Yaptığı
İşlemden Komisyoncu Lehine Bir Alacak Doğmuş
Olması...................................................................... 225

cc. Vekâlet Verenin Komisyoncuya Karşı Komisyon
Sözleşmesinden Doğan Bütün Borçlarım İfa Etmiş
Olması...................................................................... 227

dd. Komisyoncunun Kazandığı Alacakların Ortadan

Kalkmamış Bulunması............................................... 228

c. Yasal Devrin Hükümleri................................................... 229

aa. Taraflar ve Külli Halefleri Bakımından........................ 229

bb. Üçüncü Kişilere Karşı................................................ 230

2. Vekâlet Verenin Ayırma Hakkı............................................. 233

a.  Genel Olarak.................................................................. 233

b.  Ayırma Hakkının Şartları................................................. 237

aa. Bir Taşınır Eşyanın Varlığı.......................................... 237

bb. Ayırma Hakkı Konusunun Belirli Olması...................... 237

cc. Komisyoncunun Taşınır Eşyanın veya Kıymetli

Evrakın Mülkiyetini Kazanmış Olması......................... 239

dd. Komisyoncunun İflas Etmiş Olması............................. 240

ee. Vekâlet Verenin Komisyoncuya Karşı Bütün

Borçlarını İfa Etmiş Olması........................................ 240

c.  Ayırma Hakkının Hukuki Niteliği...................................... 240

d.  Ayırma Hakkının Kullanılma Şekli ve Hükümleri................ 242 B.  Komisyon Malının Artırma ile Satılması..................................... 243

1. Genel Olarak....................................................................... 243
2. Şartları................................................................................ 246
3. Komisyon Sözleşmesi Konusu Malın Paraya Çevrilmesi.......... 247

C.  Birlikte Komisyoncuların ve Birlikte Vekâlet Verenlerin
Müteselsil Sorumluluğu............................................................. 250

1. Birden Fazla Kişinin Komisyoncu Olması ve Hükümleri......... 250

a. Genel Olarak................................................................... 250

II. KOMİSYON SÖZLEŞMESİNİN VEKÂLET SÖZLEŞMESİNE
ÖZGÜ SEBEPLERLE SONA ERMESİ.................................... 284

A.  Tek Taraflı Sona Erdirme......................................................... 284

1. Sona Erdirme Hakkının Hukuki Niteliği.................................. 284
2. Sona Erdirme Hakkının Kullanılması...................................... 286
3. Sona Erdirme Hakkından Feragat Edilmezlik.......................... 283
4. Tek Taraflı Sona Erdirmenin Sonuçları................................... 293

a.  Genel Olarak................................................................... 293

b.  Uygun Olmayan Zamanda Sona Erdirmenin Sonuçlan........ 296

aa. Genel Olarak............................................................. 296

bb. TBK m. 512/c. 2'de Öngörülen Tazminat

Talebinin Şartlan........................................................ 297

cc. TBK m. 512/c. 2'de Öngörülen Tazminat Talebinin

Hukuki Niteliği Kapsamı............................................ 298

c.  Sona Erdirmenin Özel Sonuçları....................................... 301

B.  Ölüm ve Benzeri Sebeplerle Sona Erme.................................... 302

1. Genel Olarak....................................................................... 302
2. Ölüme Rağmen Vekâletin Sözleşme veya İşin Mahiyeti

Gereği Devam Etmesi.......................................................... 304

3.  Ölümün Komisyon Sözleşmesini Sona Erdirmesi Gereken
Hallerde Geçici Olarak İş Görmeye Devam Yükümlülüğü...... 305

a.  Genel olarak................................................................... 305

b.  İş Görmeye Geçici Olarak Devam Borcunun Şartları......... 307

c.  İş Görmeye Geçici Olarak Devam Borcunun Hükümleri.... 308

4. Ölümün Komisyon Sözleşmesini Sona Erdirmesinin
   Hükümleri........................................................................... 308
5. Ölüme Benzeyen Sona Erme Halleri..................................... 309

a.  Gaiplik............................................................................ 309

b.  Tüzel Kişiliğin Sona Ermesi.............................................. 310

C.  Komisyon Sözleşmesinin Taraflardan Birinin Ehliyetsizliği
Sebebiyle Sona Ermesi............................................................. 311

1. Vekâlet Verenin Ehliyetsizliği................................................ 311
2. Komisyoncunun Ehliyetsizliği................................................ 313

D.  Komisyon Sözleşmesinin Taraflardan Birinin İflası

Yüzünden Sona Ermesi............................................................. 314

1. Genel Olarak....................................................................... 314
2. Vekalet Verenin İflası.......................................................... 316
3. Komisyoncunun İflası........................................................... 317

E.   TBK m. 512 ve m. 513'e Göre Komisyon Sözleşmesinin

Sona Ermesinin Hüküm ve Sonuç Doğurduğu An....................... 318

SONUÇ............................................................................................. 321 KAYNAKÇA.................................................................................... 331

Yorum yapabilmek için üye girişi yapmalısınız, üye değilseniz tıklayınız...