Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Alacaklının Temerrüdü
Alacaklının Temerrüdü
Mehmet ÜÇER
Sayfa Sayısı
:
261
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2007
ISBN NO
:
9789944265003
180,00
TL GİRİŞ Alacaklının temerrüdü (mora creditoris), borçlar hukukundaki birçok kurum gibi, tarihsel kökenini Roma hukukunda bulmaktadır. Roma huku¬kunda alacaklının temerrüdü, borçlunun temerrüdü (mora debitoris) ile bir¬likte ele alınmış ve bu iki kurum, birbirinin ikizi olarak değerlendirilmişti. Roma hukukunda her iki temerrüt türü de, kusur temeline dayandırılmış ve bir sözleşme ihlali olarak düzenlenmişti. Alacaklının temerrüdü kurumu, Roma hukukunda kabul edilen şekliyle, kendi içinde çelişki içermeyen bir şekilde, kusur temeline dayandırılmış ve uygulanmıştı. Ancak Pandekt hukukunda bu kurum, aslı ve niteliği değişecek boyut¬ta, yeniden tanımlanmıştı. Bu sonucu doğuran temel düşünce, alacaklı yö¬nünden edimi kabulün sadece bir hak olduğu, bir borç oluşturmadığı görü¬şünün ortaya çıkmasıdır. İlk kez Mommsen tarafından ileri sürülen bu görü¬şe göre, alacaklının edimi kabulü, sadece bir hak olarak değerlendirilebilir; edimi kabul veya borcun ifası için alacaklının katılımı, alacaklıya hiçbir şekilde borç veya yükümlülük yüklemez. Bu çerçevede borçlunun alacaklı¬dan talep edebileceği bir hakkı söz konusu olamaz. Mommsen, bu görüşle¬rini ortaya koymasına rağmen, alacaklının temerrüdünü kusur şartından ba¬ğımsız düşünmemiş, fakat farklı bir ölçüt ortaya koymuştur. Buna göre ala¬caklının temerrüdünden söz etmek için, alacaklının basit bir keyfi davranışı yeterlidir. Bu açıdan onun görüşleri ortalama yol çizen bir görüş olarak ka¬bul edilmiştir. Alacaklının temerrüdü kurumunun yapısında değişikliğe yol açan etkili düşünce Kohler tarafından ileri sürülmüştür. Kohler′e göre, edimi kabulle yükümlü tutulamayacak olan alacaklının herhangi bir kusu¬rundan söz edilemez. Yani alacaklı, borcun ifasında edimi kabule yükümlü değildir; o bu konuda sadece bir hakka sahiptir. Kendi hakkını kullanma yönünde bir davranış sergileyen kişi, kusurlu sayılamaz. Kohler′in görüşle¬ri, kendi içinde daha tutarlı ve savunulabilir görüşler olarak değerlendiril¬miştir. Kohler tarafından ileri sürülen görüşler, yeni bir alacaklının temerrü¬dü kurumu ortaya koymuştur. Bu yeni kurum, BGB′yi hazırlayanlar tarafın¬dan da kabul görmüş ve bu sayede Alman Medeni Kanununa yerleşmiş, oradan da diğer kıta Avrupa′sı hukuk sistemlerine yayılmıştır. Türk-İsviçre ve Alman hukukunda kabul edilen şekliyle bu kurum, kusur şartı dışında, şartları ve hukukî sonuçları itibariyle, Roma hukuku ve Müşterek hukukun genel bir tekrarından ibaret olarak varlığını sürdürmekte¬dir. Esas itibariyle BGB, genel yapısı ve özellikleriyle, borçlar hukuku ala- Giriş nında, büyük ölçüde Müşterek Hukuk uygulamalarının yasalaştırılmasından ibarettir. Alacaklının temerrüdü kurumu, uygulamadaki yeri ve ağırlığıyla kar¬şılaştırılamayacak ölçüde, teorik tartışmaların odağı olmuştur. Özellikle Kohler′den sonra, bu konu, hukukçuların fikirlerini yarıştırdığı bir alan halini almıştır. Bu tartışmalar, büyük ölçüde Roma hukuku yani Digesta metinleri ekseninde yürütülmekteydi. Bu çalışmanın birinci bölümü, büyük ölçüde bu konuya ayrılmıştır. Bu bölüm içinde ayrıca, alacaklının temerrüdü kurumu kavram olarak tanı¬tılmaya çalışılacak ve benzer hukukî kurumlarla karşılaştırılacaktır. Fakat bu bölümün asıl ağırlık merkezini, alacaklının temerrüdünün kusur ilkesi çerçe¬vesinde ele alınması oluşturacaktır. Bunun dışındaki konular, temelde bu konuyu aydınlatmaya yöneliktir. Bu bölümde, tartışmanın temelini oluşturan alacaklının edimi kabul hakkı ilkesi, bu ilkenin anlamı incelenecek ve bu ilkenin alacaklının temerrüdünde kusur şartı ile olan ilgisi tartışılacaktır. Kohler tarafından ortaya konan bu yeni kurumun, Roma hukukundan ayrıl¬dığı kusur şartı konusunda, aslında çok isabetli davranılmadığı, bu yönüyle Roma hukuku yaklaşımının daha isabetli olduğu gösterilmeye çalışılacaktır. Özellikle bu yeni kurum kusur şartından arındırıldığı için, Borçlar hukuku¬nun genel teorisi içinde uyumsuz bir durum yarattığı, sadece bu bölümde değil, çalışmanın tamamında yer yer işaret edilecek olan bir husustur. Çalışmanın ikinci bölümünde, kusur şartı söz konusu edilmeksizin, mevcut yasal düzenlemeler çerçevesinde, alacaklının temerrüdünün varlığı için gerekli şartlar, ayrıntılı olarak incelenecektir. Üçüncü bölümde ise, temel olarak alacaklının temerrüdünün hukukî sonuçları incelenecektir. Bunun yanı sıra, aslında alacaklının temerrüdünü oluşturmamakla birlikte, alacaklının temerrüdünün hükümlerinin uygulana¬cağı diğer ifa engelleri, ayrıntıya inilmeksizin bir paragraf altında incelene¬cektir. Son olarak bu bölümde, kısaca alacaklının temerrüdünün sona erme sebepleri sayılacaktır. Bu incelemede, alacaklının temerrüdünün şartları ve hükümleri ince¬lenirken, Roma hukuku, Türk-İsviçre hukuku ve Alman hukuku ağırlıklı olarak ele alınacak, fakat bunun yanı sıra, Fransız hukuku ve İngiliz hukuku gibi bu konuda farklı bir yaklaşım benimsemiş hukuklar da ele alınacaktır. Ayrıca ilgili başlıklar altında ortak hukuk yaratma çabaları çerçevesinde, Avrupa Sözleşmeler Hukuku İlkeleri, Unidroit İlkeleri ve Milletlerarası Menkul Mal Satışları Hakkında Birleşmiş Milletler (Viyana) Sözleşmesi (CISG) de, ilgili olduğu ölçüde, birlikte değerlendirmeye çalışılacaktır. 2 Giriş İkinci ve üçüncü bölümde incelenecek konularda, Alman hukukuna özel olarak ağırlık verilecektir. Bu incelemede de görüleceği üzere, Alman Medeni Kanunu, konuyu yasal düzenlemelerde daha ayrıntılı olarak incele¬mektedir. Bu yönüyle, Türk-İsviçre hukuku açısından tartışmalı olan birçok konu (akdî faizin işleyip işlemeyeceği, seçimlik borçlarda ve tahsis kaydıyla satışta alacaklının katılımdan kaçınması gibi), Alman hukukunda ayrıntılı düzenlemeler sayesinde, sorun olmaktan çıkmıştır. Yine bu çalışmada, hazır¬lanan yeni Türk Borçlar Kanunu Tasarısının, alacaklının temerrüdü konu¬sunda tartışmalı olan hususları çözmekten uzak olduğu, sadece mevcut dü¬zenlemelerin sadeleştirilmekten ve yeni dile uyarlanmaktan öteye bir yenilik getirmediği ilgili başlık altında incelenecektir. 3 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ VII KISALTMALAR IX GİRİŞ 1 BİRİNCİ BÖLÜM KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE TARİHSEL GELİŞİM § 1. BORÇ KAVRAMI VE ALACAKLININ TEMERRÜDÜNE KONU OLABİLECEK BORÇLAR 5 I. BORÇ VE BORÇ İLİŞKİSİ 5 II. BORCUN KONUSU: EDİM VE EDİM TÜRLERİ 7 A. Dare (vermek) 8 B. Facere (yapmak) 8 C. Non-facere (yapmamak) 8 D. Rraestare (sorumlu olmak) 8 III. ALACAKLININ TEMERRÜDÜNE KONU OLABİLECEK BORÇLAR 9 A. Yapma Borçları 9 B. Yapmama Borçları 9 § 2. ALACAKLININ TEMERRÜDÜ KAVRAMI VE BENZER HUKUKİ KURUMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI 10 I. ALACAKLININ TEMERRÜDÜ KAVRAMI 10 A. Alacaklının Temerrüdü ve Borçlunun Temerrüdü 14 1. Genel Olarak 14 2. Tarafların İşbirliği Yapma Borcu Bakımından 16 3. Kusur ve Kusurun Sonuçları Bakımından 17 4. Alacaklının Temerrüdünde İfa Teklifi İle Borçlunun Temerrüdündeki İhtar Arasındaki Farklılıklar 18 B. İfa Etmeme (Ademi İfa) ve Alacaklının Temerrüdü 19 C. Alacaklının Temerrüdü ve İmkânsızlık 20 § 3. PANDEKT HUKUKUNDA ALACAKLININ TEMERRÜDÜNÜN KUSURDAN AYRIŞTIRILMASI... 22 I. GENEL OLARAK 22 II. PANDEKT HUKUKUNDA ALACAKLININ TEMERRÜDÜNÜN KUSURDAN AYRIŞTIRILMASININ GEREKÇELERİ 22 A. Alacaklının Edimi Kabulünün Sadece Bir Hak Olduğu ve Bir Yükümlülük Doğurmayacağı Gerekçesi 22 1. Kanunda Açıkça Düzenlenmiş Olan ve Edimi Kabul Yükümlülüğünden Söz Eden Hükümler ve Bunların Anlamı 25 a. Edimi Kabul Yükümlülüğünden Söz Eden Hükümler 25 i. Satım Sözleşmesinde 26 ii. Karz Sözleşmesinde 28 iii. Eser Sözleşmesinde 29 b. Edimi Kabul Yükümlülüğünden Söz Eden Hükümlerin Anlamı 30 2. Alacaklının Edimi Kabul Hakkının İstisnasız Oluşu 33 B. Edimi Kabulde Bir Yükümlülüğü Olmayan Alacaklının Kusurlu Olamayacağı Gerekçesi 36 C. Kaynaklardaki Düzenlemelere İlişkin Gerekçeler 38 III. ALACAKLININ TEMERRÜDÜNDE KUSUR ŞARTI ARANMASI ZORUNLULUĞU 42 A. Alacaklının Temerrüdünde Kusurun Dayanağı: Alacaklının Borçluya Zarar Vermeme Yükümlülüğü 42 B. Alacaklının Edimi Kabul Hakkı İlkesi İle Borçluya Zarar Vermeme Yükümlülüğünün Çelişemeyeceği 45 C. Alacaklının Temerrüdünün Kusur Şartına Bağlanması Zorunluluğu 46 XII D. Türk-İsviçre Hukukunda Alacaklının Temerrüdünde Kusur Şartı 47 § 4. ALACAKLININ BORCUN İFASINA KATILIM ZORUNLULUĞU VE ALACAKLININ EDİMİ KABUL ETME HUKUKSAL ÖDEVİ 49 I. ALACAKLININ BORCUN İFASINA KATILIM ZORUNLULUĞU 49 II. ALACAKLININ EDİMİ KABUL ETME HUKUKSAL ÖDEVİ 53 § 5. KARŞILIKLI SÖZLEŞMELERDE ALACAKLININ TEMERRÜDÜ HALİNDE BAŞVURULACAK HÜKÜMLER 55 İKİNCİ BÖLÜM ALACAKLININ TEMERRÜDÜNÜN ŞARTLARI § 6. BORÇ MUACCEL VEYA İFA EDİLEBİLİR OLMALIDIR 57 I. GENEL OLARAK 57 II. BORCUN MUACCEL OLMASI 58 A. Genel Kural: Derhal İfa 59 B. İfa Zamanının Sözleşmeyle Belirlenmesi 60 C. İfa Zamanının İşin Niteliğine Göre Belirlenmesi 61 D. İfa Zamanının Kanunla Belirlenmesi 61 1. Kira Sözleşmesinde 61 2. Ariyet Sözleşmesinde 62 3. Karz Sözleşmesinde 62 4. Hizmet Sözleşmesinde 62 5. İstisna Sözleşmesinde 62 6. Vedia Sözleşmesinde 62 7. Ardiye Sözleşmesinde 62 8. Tellâllık Sözleşmesinde 63 XIII 9. Yaşam Boyu Gelir Sözleşmesinde 63 E. İfa Zamanının Ãdetle Belirlenmesi 63 F. İfa Zamanının Dürüstlük Kurallarına Göre Belirlenmesi 63 II. BORCUN İFA EDİLEBİLİR OLMASI 63 A. Sözleşme Hükümleri ve Sözleşmenin Niteliği 64 B. Hâl ve Şartlar 65 C. Kanun Hükümleri 65 § 7. BORCUN İFASI MÜMKÜN OLMALIDIR 66 I. GENEL OLARAK 66 II. ALACAKLININ TEMERRÜDÜ İLE İMKÃNSIZLIĞI BİRBİRİNDEN AYIRMADA ORTAYA ATILAN TEORİLER 67 A. Soyutlandırma Teorisi 67 B. İfa Teorisi 67 C. Etki Alanı Teorisi (Sphârentheorie) 68 D. Amaca Ulaşma ve Amacın Devam Ettirilmesi 68 III. UYGULAMASI 70 § 8. BORCUN İFASI ALACAKLIYA USULÜNE UYGUN OLARAK TEKLİF EDİLMİŞ OLMALIDIR 71 I. GENEL OLARAK İFA TEKLİFİ 71 II. İFA TEKLİFİNİN ALACAKLININ TEMERRÜDE DÜŞMESİNDEKİ ROLÜ 72 III. İFA TEKLİFİ YAPMA YETKİSİ VE TEKLİFİN YAPILABİLECEĞİ KİŞİLER 77 A. İfa Teklifi Yapma Yetkisi ! 77 B. İfa Teklifinin Yapılabileceği Kişiler 79 IV. İFA TEKLİFİNİN GERÇEK OLMASI 82 V. SÖZLÜ TEKLİFİN YETERLİ OLDUĞU DURUMLAR 86 A. Genel Olarak Sözlü Teklif, Tarafları ve Şekli 86 B. Sözlü Teklifin Yapılabileceği Durumlar 88 XIV 1. Alacaklının İfayı Kabul Etmeyeceğini Önceden Bildirmesi 88 2. İfanın Gerçekleşmesi İçin Alacaklının Katılım Ödevinin Bulunduğu Durumlarda Bu Ödevden Kaçınması 89 a. Genel olarak 89 b. Alacaklının Edimi Somutlaştırma Yükümlülüğünün Olduğu Durumlarda Bundan Kaçınması 89 i. Borçlunun Borç Miktarını Bilememesi 89 ii. Seçimlik Borçlarda 90 iii. Tahsis Kaydıyla Yapılan Satışlarda (Spezifikationskauf HGB §375) 92 c. Aranacak Borçlarda (Holschuld) 93 VI. İFA TEKLİFİNİN GEREKLİ OLMADIĞI DURUMLAR 93 VII. İFA TEKLİFİNİN USULÜNE UYGUN OLMASI 96 A. İfa Teklifi İfa Yerinde Yapılmış Olmalıdır 97 1. Edimin Niteliği 98 2. Tarafların İradesi 99 3. Özel Kanun Hükümleri 100 4. Kanunda Düzenlenmiş Yedek Hukuk Kuralları 100 a. Para Borçlarında İfa Yeri 101 b. Parça Borçlarında İfa Yeri 102 c. Para ve Parça Borcu Dışındaki Borçlarda İfa Yeri 103 B. İfa Teklifi Sözleşmedeki Koşullara Uygun Olmalıdır 103 C. Tam İki Taraflı Sözleşmelerde Edimler Aynı Zamanda Teklif Edilmelidir 105 D. ifa Teklifinde Ayıp Bulunmamalıdır 108 E. Kural Olarak Kısmî İfa Teklifi Yeterli Değildir 110 F. Teklifte Bulunan Borçlu İfa Güçsüzlüğü İçinde Olmamalıdır 114 G. Teklif Dürüstlük Kuralına Uygun Olmalıdır 116 H. Alacaklının Geçici Kabul Engelinden Yararlanılmamış Olmalıdır 116 XV § 9. ALACAKLI KENDİSİNE YAPILAN İFA TEKLİFİNİ HAKLI BİR NEDEN OLMAKSIZIN REDDETMİŞ OLMALIDIR 118 I. GENEL OLARAK 118 II. İFA TEKLİFİNİN REDDİ 118 III. İFA TEKLİFİNİ REDDETMENİN HAKLI BİR SEBEBİNİN OLMAMASI 121 A. Alacaklıya İlişkin Objektif Sebepler 121 B. Alacaklıya İlişkin Kişisel Sebepler 122 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ALACAKLININ TEMERRÜDÜNÜN HÜKÜM VE SONUÇLARI, DİĞER İFA ENGELLERİ VE ALACAKLININ TEMERRÜDÜNÜN SONA ERMESİ § 10. ALACAKLININ TEMERRÜDÜNÜN BORÇLUYA SAĞLADIĞI YARARLAR 124 I. BORÇLUNUN SORUMLULUĞUN HAFİFLEMESİ 124 II. TEMERRÜTTEN SONRAKİ MASRAFLARIN ALACAKLIYA AİT OLMASI 126 III. BORÇLUNUN TEMERRÜTTEN VE TEMERRÜDÜN HÜKÜMLERİNDEN KURTULMASI 132 IV. BORÇLUNUN FAİZLERDEN KURTULMASI 135 V. BORÇLUNUN EŞYADAN YARARLANMASI SONUCU ELDE ETTİKLERİNİ İADE YÜKÜMÜNÜN SINIRLANMASI 138 VI. HASARIN ALACAKLIYA GEÇMESİ 141 A. Kavram 141 B. Roma hukuku Kaynaklarında Hasarın Geçişine İlişkin Metinler 142 C. Hasarın Geçişine İlişkin Düzenlemeler 146 1. Satım Sözleşmesinde Hasarın Geçmesi 147 XVI a. Parça Borcunda Hasarın Geçmesi 147 b. Cins Borçlarında Hasarın Geçmesi 149 c. Geciktirici Şarta Bağlı Sözleşmelerde Hasarın Geçmesi... 151 2. Eser Sözleşmesinde Hasarın Geçmesi 152 3. Kira Sözleşmesinde Hasarın Geçmesi 154 D. Hasarın Geçiş Anı 154 VII. ALACAKLININ ÖDEMEZLİK DEF′İNDEN YARARLANAMAMASI 155 VIII. ALACAKLININ REHİN KONUSU EŞYAYI SATIŞ HAKKININ DÜŞMESİ VE KEFİL ÜZERİNDEKİ HAKKINDA KISITLAMA OLUŞMASI 157 § 11. BORÇLUYA BORÇTAN KURTULMASI İMKÃNI VEREN YOLLAR 159 I. ROMA HUKUKUNDA BORÇLUYA BORÇTAN KURTULMASI İMKÃNI VEREN YOLLAR 159 A. Genel Olarak 159 B. Borçluya Borçtan Kurtulması İmkânı Veren Yollar 159 1. Edim Konusunun Terki (Derelictio = Preisgebung des Leistungsgegenstandes) 159 2. Alacaklının Edim Konusunu Teslim Almaya Dava Yoluyla Zorlanması 165 3. Tevdi 167 4. Borç Konusu Şeyi Satarak Bedelini Tevdi 169 C. Roma hukukunda Borçlunun Borçtan Kurtulma Yollarını Seçmede Özgürlüğü Var Mıdır? 172 II. GÜNÜMÜZ HUKUKUNDA BORÇLUYA BORÇTAN KURTULMASI İMKÃNI VEREN YOLLAR 172 A. Genel Olarak 172 B. Tevdi 173 1. Genel Olarak 173 2. Tevdiin Hukuki Niteliği 175 3. Tevdie Konu Olabilecek Şeyler 177 XVII 4. Tevdiin Alacaklıya Bildirilmesi 180 5. Tevdiin Yeri 181 6. Tevdi Edilen Şeyi Geri Alma Hakkı (Geri Alınabilir Tevdi) 191 a. Genel Olarak 191 b. Geri Alma Hakkının İstisnaları (Geri Alınamaz Tevdi).... 192 i. Tevdi Edenin Geri Alma Hakkından Feragat Etmesi 193 ii. Alacaklının Tevdi Konusu Şeyi Kabul Etmesi 193 iii. Bir Rehnin Sona Ermesi 194 iv. Tevdiin Bir Mahkeme Kararına Dayanması 194 7. Mütemerrit Alacaklının Edimi Kabul veya Reddi 195 8. Tevdiin Hüküm ve Sonuçları 196 a. Tevdiin Borç Üzerindeki Hüküm ve Sonuçları 196 i. Geri Alınabilir Tevdiin Hükümleri 197 ii. Geri Alınamaz Tevdiin Hükümleri 200 b. Tevdiin Üçlü Borç İlişkisinin Tarafları Üzerindeki Hüküm ve Sonuçları 201 i. Tevdi Edenle Tevdi Olunan Arasındaki İlişki Bakımından 202 ii. Tevdi Olunan İle Mütemerrit Alacaklı Arasındaki İlişki Bakımından 204 iii. Tevdi Edenle Mütemerrit Alacaklı Arasındaki İlişki Bakımından 205 9. Tevdi Masrafları 205 C. Borç Konusu Şeyi Satarak Bedelini Tevdi 206 1. Genel Olarak 206 2. Şartları 208 a. Borcun Konusu Şey Tevdie Elverişli Olmamalı 208 b. Borçlu Alacaklıya İhtarda Bulunmalı 209 c. Yargıçtan İzin Alınmış Olmalı 210 d. Satış Kural Olarak Açık Arttırma İle Yapılmalı 210 /. Kural: Açık Arttırma İle Satış 210 ii. İstisnası: Pazarlıkla Satış 211 e. Satıştan Elde Edilen Para Alacaklı Adına Tevdi Edilmeli. 212 XVIII f. Ticarî Satımlarda Bu Şartlara Gerek Olmaması 212 3. Satışın Yapılması ve Hukukî Sonuçları 213 D. Sözleşmeden Dönme 213 1. Genel Olarak 213 2. Sözleşmeden Dönmenin Hukukî Niteliği 218 3. Sözleşmeden Dönmenin Benzer Kurumlardan Ayrılması.224 a. Sözleşmeden Dönme (Rücktritt) ve Fesih (Kündigung).... 224 b. Sözleşmeden Dönme ve İptal (Anfechtung) 226 c. Sözleşmeden Dönme ve Geri Alma (Widerruf) 226 4. Sözleşmeden Dönmenin Sonuçları 227 a. Sözleşmeden Dönmenin Borçtan Kurtarıcı Etkisi 227 b. İfa Edilmiş Edimlerin İadesi 228 c. Menfi Tazminat 229 § 12. DİĞER İFA ENGELLERİ 233 I. GENEL OLARAK 233 II. ALACAKLININ ŞAHSINDAN KAYNAKLANAN NEDENLER 234 III. KUSURA DAYALI OLMAYAN ALACAKLININ ŞAHSINDAKİ BELİRSİZLİK 235 A. Alacaklının Şahsında Tereddüt Olmalıdır 235 B. Tereddüt Alacaklının Şahsına İlişkin Olmalıdır 236 C. Borçlu Tereddüde Düşmede Kusurlu Olmamalıdır.. 236 § 13. ALACAKLININ TEMERRÜDÜNÜN SONA ERMESİ 238 SONUÇ 239 ÖZET 245 KAYNAKÇA 247 XIX
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı