Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Alacağın Devrinde Borçlunun Hukuki Durumu - ÖZCAN GÜNERGÖK
Alacağın Devrinde Borçlunun Hukuki Durumu - ÖZCAN GÜNERGÖK
Özcan GÜNERGÖK - Vedat Kitapçılık
950,00
TL § 1. GİRİŞ I. Konunun Önemi Alacağın devri borç ilişkilerinde taraf değişikliği kapsamında yer almaktadır. Bu devirle borçlu aynı kalmakla birlikte, alacak hakkı üzerinde hak sahibi olan kişi değişmektedir. Alacağın devri günlük ticari yaşamda piyasa aktörleri tarafından sıkça başvurulan bir kurumdur. Alacağın devri tek bir amaca hizmet etmeyip bir çok farklı işlevler görebilir. Bir başkasına karşı borçlu durumda olan kişi, bu borç ilişkisine yabancı bir üçüncü kişide olan alacağını devrederek kendi alacaklısına karşı borçlu olmaktan kurtulabilir. Örneğin bir satış sözleşmesinde alıcı (A) elde ettiği alacak karşılığında satış bedeli olarak (Ü)’deki alacağını satıcı (S)’ye devretmiş ise, alacak sebebiyle yapılmış bir devirden bahsedilir. Alacaklı alacağını, kendisine karşı borçlu olmadığı bir başka kişiye bir edim karşılığı olmaksızın devretmek suretiyle bağışlamada bulunabilir (causa donandi). Alacaklı kredi temin etmek amacıyla da alacaklarını devredebilir. Bir sözleşme kapsamında doğmuş ya da ileride doğacak haklarını bankaya devrederek kredi alınmasında durum böyledir. Burada banka müşterisi alacaklarını bankaya teminat amacıyla devretmektedir. Banka kredi borcu ödenmediği takdirde kendisine devredilen alacakları tahsil eder ve kredi borcundan mahsup eder. Gene alacaklı vadesi gelmediği için borçlusundan tahsil etme imkânı bulunmayan bir alacağını bir bankaya kırdırarak (iskonto) para ihtiyacını karşılamak isteyebilir. Bu halde alacaklı belirli bir iskonto karşılığında alacağını bankaya devreder. Bu şekilde alacaklı edim karşılığı yaptığı devir ile alacağına vadesinden önce kavuşarak kendi lehine kredi yaratmış olur. Tahsil amacıyla devir açısından iskonto zorunlu unsur değildir. Alacaklının işlerinin yoğunluğu, alacağın tahsilinin yargı yoluna başvurma ihtimalini gerektirmesi vs. nedenlerle, alacağını bizzat tahsil etmek yerine bu işlerle uğraşan, faaliyet alanı alacakları devralmak suretiyle tahsil işlemleri gerçekleştirmek olan bir üçüncü kişiye devretmesi de mümkündür. Özellikle ekonomik kriz ortamlarında haklarında icra takipleri başlatılacağını öngören borçluların, faaliyetlerine devam edebilmek için önceden alacaklarını devir ettiklerine de tanık olunmaktadır. Alacaklılarından mal kaçırmak isteyen borçlular ya farklı bir tüzel kişi ortaklık kurarak alacaklarını bu yeni kurulan ortaklığa devretmekte ya da üçüncü kişilerle muvazaalı devir işlemleri yapmaktadırlar. Devredilmiş bir alacağa ilişkin olarak kendisine haciz ihbarnamesi gönderilmiş olan takip borçlusunun borçlusu konumundaki üçüncü kişinin alacağı devralana mı yoksa icra takip dosyasına mı ödemesi gerektiği ya da alacağın devri yoluyla alacağını tahsil etme imkânından yoksun bırakılan alacaklının hangi imkânlara sahip olduğu hususu önem kazanmaktadır. Alacağın devrine ilişkin hükümler kıymetli evrak hukuku bakımından da önem arz etmektedir. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu bazı maddelerinde alacağın devrine ilişkin hükümlerin uygulanacağını açıkça belirtmiştir. Alacağın devri denilince akla genellikle para alacaklarının devri gelir. Oysa alacağın devri para alacaklarıyla sınırlı değildir. Bir çok borç ilişkisinin konusunun para olması ve paranın devre elverişli alacak olması nedeniyle alacağın devrinin sadece para alacaklarıyla sınırlı olduğu algısı mevcuttur. Para dışındaki alacaklar da alacağın devri sözleşmesine konu edilebilir. Örneğin günlük yaşamda sıkça başvurulan bir yol olan kat karşılığı inşaat sözleşmeleri hakkında da alacağın devri hükümleri uygulanmaktadır. Bu anlamda kat karşılığı inşaat sözleşmelerinden kaynaklanan alacakların devri halinde TBK’nda düzenlenmiş olan alacağın devri hükümleri uygulanır. Kat karşılığı inşaat sözleşmesinde inşaatın finansmanını sağlamak amacıyla yüklenici, kendisine vaat edilen bağımsız bölümleri talep hakkını henüz inşaat tamamlanmadan önce dahi üçüncü kişilere devredebilmektedir. Yüklenici ile arsa sahipleri arasındaki bu sözleşme niteliği itibariyle taşınmaz satış vaadi sözleşmesidir. Yüklenicinin bu sözleşmeden kaynaklanan nisbi nitelikteki alacak haklarını üçüncü kişiye devretmesi adi yazılı şekle tabi olan alacağın devri sözleşmesi yoluyla gerçekleşmektedir. Ticari yaşamda finansman sağlanabilmesi bakımından özel bir öneme sahip olan faktoring işlemleri de niteliği itibariyle alacağın devri işlemidir. Borcu, borçlu ile alacaklı arasında bunların şahıslarından ayrılmaz bir bağ sayan Roma Hukuku ilk devirlerinde alacağın devrine izin vermemiştir. Bu yöndeki ihtiyaçlar başka hukuki yollarla karşılanmaya çalışılmıştır. “Novatio” (yenileme) veya “mandatum in rem suam” (temsilci yararına temsil yetkisi) en sık başvurulan yollardı. Zamanla alacağın devri hukuki bir kurum olarak yerleşmiş ve modern devirde kıymetli evrak hukukunun gelişmesi ile de ayrıca önemini artırmıştır. Eski anglo Amerikan hukuk sisteminde alacağın devri borçlunun muvafakatine bağlı idi. Çoğu modern hukuk sistemlerinde alacağın devri için borçlunun muvafakati aranmamaktadır. Alacak üzerinde hak sahibinin (alacaklının kimliği) değişmesi sadece iradi yollarla olmaz. Alacak bir kanun hükmü gereği bir başkasına geçebileceği gibi, yargı kararıyla da geçiş sağlanabilir. Bu hallerde alacaklının iradesi dışında alacaklı taraf değişmektedir. Türk Borçlar Kanununda esas alınan devir iradi devirdir. Alacağın devri denilince kastedilen de kural olarak alacağın tarafların anlaşması suretiyle devredilmesidir. Bu çalışmada da alacağın iradi devrinde borçlunun hukuki durumu incelenecektir. II. Çalışma Planı Çalışmamız iki bölümden, giriş ve sonuç da dâhil olmak üzere yedi paragraftan oluşmaktadır. “Giriş” başlıklı birinci paragrafta konunun önemi hakkında bilgi verilmiş ve çalışma planı aktarılmıştır. “Alacağın Devri Sözleşmesi ve Hükümleri” başlıklı Birinci Bölüm iki paragraftan oluşmaktadır. Birinci bölümde yer alan “Alacağın Devri ve Özellikleri” başlıklı ikinci paragrafta, alacağın devri kavramı, alacağın devrinin hukukumuzda düzenleniş şekli, alacağın devrinin konusu, tasarruf işlemi ve borçlandırıcı işlem, devir sözleşmesi, alacağın devrinin soyut olup olmadığı, alacağın devri sözü verme, alacağın devrinin benzer hukuki ilişkilerle karşılaştırılması ve devir türleri incelenmiştir. “Alacağın Devrinin Hükümleri” başlıklı üçüncü paragrafta, alacaklı yanın değişmesi ve alacağın geçiş anı, alacağın devri ile intikal eden haklar, alacağın devrindeki üçlü ilişki incelenmiştir. Bu kapsamda devrin taraflarının yükümlülüklerine yer verilmiştir. “Borçlunun Hukuki Durumunu Etkileyen Bazı Durumlar ve Borçlunun Sahip Olduğu Savunma İmkanları” başlıklı ikinci bölüm üç paragraftan oluşmaktadır. İkinci bölümde yer alan “Borçlunun Hak Sahibi Olmayan Kişiye İfada Bulunması” başlıklı dördüncü paragrafta, devredilen alacağı hak sahibi olmayan kişiye ödeyen borçlunun borçtan kurtulmasının koşulları incelenmiştir. “Aidiyeti Tartışmalı Alacağın Tevdii” başlıklı beşinci paragrafta, borçlunun tevdie zorlanması ve borçlunun alacağın tevdiini talep etme hakkı incelenmiştir. “Borçlunun Sahip Olduğu Savunma İmkânları” başlıklı altıncı paragrafta borçlu ile devreden arasındaki ilişkiden kaynaklanan savunma imkânları incelenmiştir. Bu çalışmada varılan sonuçlar “Sonuç” başlıklı yedinci paragrafta özet olarak aktarılmıştır.
ÖNSÖZ 2002 yılında doktora programını tamamlayıp hukuk doktoru unvanını aldığımda hedefim tekrar üniversiteye geçmekti. Değerli hocam Prof.Dr. Gökhan Antalya ve doktora babam Prof.Dr.Cevdet Yavuz bu konuda desteklerini esirgememişlerdi. Ancak üniversitede kadro beklerken Türkiye’nin bir asra yaklaşan geçmişe sahip bir çınarı olan Şişecam ailesinde yerimi aldım. Değerli hocam Prof.Dr.Nami Barlas’ın şahsıma defalarca söylediği gibi, akademik hayattan kopmak pek de mümkün olmuyor. “Avukatlık Sözleşmesi” konulu çalışmamı yıllar içinde geliştirdikten sonra, farklı bir konuyu ele alan eser hazırlamaya karar verdim ve huzurunuzdaki bu çalışma ortaya çıktı. Bu çalışmayı öncelikle evdeki vaktimin büyük bölümünü bilimsel çalışmaya ayırmama anlayış gösteren sevgili eşime ve çocuklarıma borçluyum. Bu çalışmayı hazırlama konusunda beni cesaretlendiren meslektaşlarım Prof.Dr.Mustafa Fadıl Yıldırım, Prof.Dr.Şaban Kayıhan ve Prof.Dr.Cem Baygın’a, kaynak temininde desteklerini esirgemeyen Prof.Dr.Tekin Memiş ve Yrd.Doç.Dr.Hayrünnisa Özdemir’e, gerek kaynak temininde, gerekse tashihlerinde büyük yardımları olan Yrd.Doç.Dr. Alparslan Akartepe’ye, Vedat Kitabevi sahibi Vedat Carbaş ve kitabevi çalışanlarına teşekkürlerimi sunarım.
15 Şubat 2014- Ümraniye
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ................................................................................................. V KISALTMALAR............................................................................. XIII § 1. GİRİŞ.................................................................................... 1 I. Konunun Önemi....................................................................... 1 II. Çalışma Planı ........................................................................ 4
Birinci Bölüm
ALACAĞIN DEVRİ SÖZLEŞMESİ VE HÜKÜMLERİ § 2. ALACAĞIN DEVRİ VE ÖZELLİKLERİ........................... 7 I. ALACAĞIN DEVRİ KAVRAMI............................................ 7 II. ALACAĞIN DEVRİNİN HUKUKUMUZDA DÜZENLENİŞ ŞEKLİ............................................................ 9 III. ALACAĞIN DEVRİNİN BENZER HUKUKİ İLİŞKİLERLE KARŞILAŞTIRILMASI................................. 12 1. Havale ............................................................................. 12 2. Sözleşmenin Devri............................................................. 13 3. Tahsil İçin Vekalet............................................................ 14 4. Portföy Devri.................................................................... 14 5. Faktoring Sözleşmesi......................................................... 15 IV. ALACAĞIN DEVRİ TÜRLERİ............................................ 16 1. Münferit Devir.................................................................. 16 2. Çerçeve Devir.................................................................. 16 3. Toptan Devir..................................................................... 16 4. İnançlı Devir..................................................................... 18 V. ALACAĞIN DEVRİNİN KONUSU: Devredilen Alacak........ 22 1. Genel Olarak Alacak Hakkı............................................... 22 2. Alacak Haklarının Devredilebilirliği..................................... 24 a. Genel Olarak................................................................ 24 b. Devredilemeyen Alacaklar............................................ 26 aa- Kanun Gereği Devredilemeyen Alacaklar................ 27 bb- Tarafların İradesi İle Devrin Yasaklanması.............. 28 cc- İşin Niteliği Gereği Devredilememe.......................... 33 dd- Devredilemeyen Alacağa İlişkin Devir Sözleşmesine Bağlanan Hukuki Sonuçlar.................. 34 c. Henüz mevcut olmayan bir alacağın devrinin mümkün olup olmadığı ve toptan temlik........................... 35 d. Devrin Kapsamı........................................................... 45 VI. TASARRUF İŞLEMİ VE BORÇLANDIRICI İŞLEMİN AYRI OLMASI.................................................................... 48 1. Genel Olarak..................................................................... 48 2. Alacağı Devir Borcu Yükleyen Borçlandırıcı İşlem.............. 49 3. Alacağın Devrini Sağlayan Tasarruf İşlemi.......................... 51 VII. ALACAĞIN DEVRİ İŞLEMİNE İLİŞKİN SÖZLEŞME........ 53 1. Sözleşmenin Tarafları........................................................ 53 a. Devreden..................................................................... 53 aa. Fiil Ehliyeti............................................................. 54 bb. Tasarruf Yetkisi..................................................... 54 b. Devralan 56 2. Sözleşmenin Geçerlilik Koşulu Yazılı Şekil........................... 57 3. Alacağın Devri Sözleşmesinin Konusu................................ 65 4. Karşılıklı İrade Beyanı....................................................... 67 VIII. ALACAĞIN DEVRİNİN SOYUTLUĞU TARTIŞMASI....... 69 1. Genel Olarak..................................................................... 69 2. Alacağın Devrinin Soyut Olduğu Görüşü............................. 71 3. Alacağın Devrinin Nedensel Olduğu Görüşü........................ 77 4. Kanaatim.......................................................................... 81 IX. ALACAĞIN DEVRİ SÖZÜ VERME.................................... 81 § 3. ALACAĞIN DEVRİNİN HÜKÜMLERİ................................... 87 I. ALACAKLI YANIN DEĞİŞMESİ VE ALACAĞIN GEÇİŞ ANI........................................................................... 87 II. ALACAĞIN DEVRİ İLE İNTİKAL EDEN HAKLAR.......... 89 1. Devredilen Alacak............................................................. 89 2. Alacakla Birlikte İntikal Eden Diğer Haklar......................... 89 a. Genel Olarak................................................................ 89 b. Öncelik Hakları (Rüçhan Hakları).................................. 90 c. Bağlı Haklar (Fer’i Haklar-Yan Haklar)........................ 91 III. ALACAĞIN DEVRİNDEKİ ÜÇLÜ İLİŞKİ........................ 102 1. Alacağı Devreden ile Borçlu Arasındaki İlişki.................... 102 2. Devralan İle Borçlu Arasındaki İlişki................................. 102 3. Devreden ile Devralan Arasındaki İlişki............................. 105 a. Genel Olarak.............................................................. 105 b. Devredenin Yükümlülükleri.......................................... 105 aa. Alacağa İlişkin Belge ve Bilgileri Verme Yükümlülüğü............................................. 105 bb. Devrin Amacına Ulaşmasını Engellememe Yükümlülüğü........................................................ 111 cc. Garanti Yükümlülüğü............................................ 112 aaa. Genel Olarak................................................. 112 bbb. Edim Karşılığı Olmayan Devir ve Alacağın Kanun Gereği Geçişinde Garanti Yükümlülüğü..................................... 118 ccc. Edim Karşılığı Devirde Garanti Yükümlülüğü................................................. 120 ddd. Garanti Yükümlülüğüne Bağlanan Sonuçlar....................................................... 125 eee. İfaya Yönelik (İfa Uğruna) Devirlere İlişkin Olarak Garanti Sorumluluğu........................... 128
İKİNCİ BÖLÜM
BORÇLUNUN HUKUKİ DURUMUNU ETKİLEYEN BAZI
DURUMLAR VE BORÇLUNUN SAHİP OLDUĞU SAVUNMA
İMKANLARI
§ 4. BORÇLUNUN HAK SAHİBİ OLMAYAN KİŞİYE
İFADA BULUNMASI............................................................... 135
I. Genel Olarak........................................................................ 135
II. Devredilen Alacağı Hak Sahibi Olmayan Kişiye
Ödeyen Borçlunun Borçtan Kurtulmasının Koşulları................ 135
1. Genel Olarak................................................................... 135
2. Borçluya Bildirimin Yapılmamış Olması............................. 137
3. Borçlunun İyiniyetli Olarak İfada Bulunmuş Olması............ 148
§ 5. AİDİYETİ TARTIŞMALI ALACAĞIN TEVDİİ............ 157
1. Genel Olarak................................................................... 157
2. Aidiyeti Tartışmalı Alacak................................................ 157
3. Borçlunun Tevdi Yeri Belirlenmesini İsteme Hakkı............ 157
4. Borçluyu Tevdie Zorlama................................................. 165
§ 6. BORÇLUNUN SAHİP OLDUĞU SAVUNMA
İMKANLARI............................................................................ 169
I. Genel Olarak........................................................................ 169
II. Borçlu ile Devreden Arasındaki İlişkiden Kaynaklanan
Savunma İmkanları............................................................... 171
1. Genel Olarak TBK.m.188 Düzenlemesi............................. 171
2. TBK.m.188 Düzenlemesinin Amacı.................................. 175
3. Borçluya Ait Savunmaların İleri Sürülebilme Zamanı.......... 176
4. Borçlunun İleri Sürebileceği Savunma Türleri..................... 177
a. Alacağın Varlığına İlişkin Savunmalar........................... 177
b. Alacağın İstenebilirliğine İlişkin Savunma
İmkanları.................................................................... 187
5. Borçlu-Devralan İlişkisinde Yenilik Doğuran
Hakların Kullanılması....................................................... 193
a. Yenilik Doğuran Hakkın Borçlu Tarafından
Kullanılması Halinde Muhatap...................................... 193
b. Alacaklı Tarafından Kullanılan Yenilik
Doğuran Haklar.......................................................... 201
aa. Alacağa İlişkin Yenilik Doğuran Haklar.................. 201
bb. Sözleşmeye İlişkin Yenilik Doğuran Haklar............. 202
6. Borçlunun İleri Sürebileceği Savunma İmkanları
Kapsamında Bazı Özel Durumlar...................................... 206
a. Takas Savunması........................................................ 206
aa. Genel Olarak Takas.............................................. 206
bb. Devreden-Borçlu İlişkisinde Takas Savunmasının
İleri Sürülmesi...................................................... 209
cc. Devralana Karşı Takas Savunmasının
İleri Sürülmesi...................................................... 211
b. İleride Doğacak Alacağın Devri................................... 220
aa. Genel Olarak İleride Doğacak Alacağın Devri........ 220
bb. İleride Doğacak Alacağı Devralana Karşı İleri
Sürülebilecek Savunma İmkanları........................... 220
aaa. Devir Anında Henüz Mevcut Olmayan
Borç İlişkileri Bakımından Değerlendirme........ 221
bbb. Devir Anında Mevcut Olan Borç İlişkileri
Bakımından Değerlendirme............................ 223
II. Borçlu İle Devralan İlişkisinden Kaynaklanan
Savunma İmkanları............................................................... 227
III. Devreden-Devralan İlişkisinden Kaynaklanan
Savunmalar.......................................................................... 229
1. Devrin Geçersiz Olduğu Savunması.................................. 230
a. Genel Olarak.............................................................. 230
b. Devrin Geçerliliğini Etkileyebilecek
Çeşitli Durumlar.......................................................... 234
aa. Devir İşleminin Hukuksal İşlemlerin Geçerliliğine
İlişkin Kurallar Çerçevesinde Ayıplı Bulunduğu
Savunması............................................................ 234
aaa. Fiil Ehliyetinden Yoksunluk............................. 234
bbb. Alacağı Devredenin Tasarruf Yetkisi
Bulunmaması................................................ 237
2. Temel İşlemin Geçersiz Olduğu Savunması........................ 254
a. Soyutluk İlkesinin Benimsenmesi Halinde...................... 255
b. Alacağın Devrinin Nedensel Olduğunun
Kabulü Halinde........................................................... 255
§ 7. SONUÇ...................................................................................... 263
KAYNAKÇA.................................................................................... 271
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı