AİHM Kararları Işığında Terörle Mücadelede İnsan Haklarının Sınırlandırılması
AİHM Kararları Işığında Terörle Mücadelede İnsan Haklarının Sınırlandırılması
İnanç İŞTEN
KİTAP HAKKINDA
Tarihin hemen hemen her döneminde farklı şekillerde tezahür eden terörizm olgusu, devlet düzeni, dolayısıyla toplumsal barış ve buna bağlı olarak bireysel özgürlükler için tehdit olarak görülmektedir. Bir yandan, silahlı veya silahsız, terör faaliyetleri insanlığı hedef alırken, diğer yandan bu tür faaliyetlerini başta "hak arama" olmak üzere çeşitli temel hak ve özgürlüklere dayandırmak suretiyle meşru kılmaya çalışan menfaat grupları, terör aracılığıyla ciddi miktarda kayıt dışı kazanç elde etmektedir. Buna karşın, toplumun güvenliğini sağlamakla yükümlü devlet mekanizmasının terörle mücadelesi, görev ve sorumluluklarının başında gelmektedir. Bu noktada, mücadeleyi üstlenen devletin alması gereken tedbirlerle vatandaşlarının hak ve özgürlüklerini ne dereceye kadar kısıtlayabileceği sorusuna öteden beri cevap aranmaktadır. Ayrıca, bu mücadelede terörün hedef aldığı vatandaşlarının hak ve özgürlüklerini sınırlandırırken, vatandaşı olsun ya da olmasın, terör eylemlerine doğrudan veya dolaylı olarak katılan kişi veya kurumlar bakımından devletin nasıl tavır takınması gerektiği de ayrı bir sorun olarak gündemi meşgul etmektedir.
Bu çalışmada, tarihsel süreç içindeki seyri ortaya konularak terör kavramı açıklanmaya çalışılmış, devlet ve ilgili uluslararası kuruluşların bu mücadelede kullandığı hukuki araçlar, bilhassa hukuk devleti ilkesi ve buna bağlı prensipler çerçevesinde ceza muhakemesi kurumları üzerinden insan haklarının sınırlandırılması sorunu etrafında incelenmiştir.
Konu Başlıkları
İnsan Hakları Teorisi
Türkiye'de İnsan Hakları
Terör ve Terörle Mücadele
Terörle Mücadelede İnsan Haklarının Sınırlandırılması
İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Sunuş 5
Kısaltmalar 11
Giriş 13
I. Bölüm
İNSAN HAKLARI TEORİSİ
I. İNSAN HAKLARI KAVRAMI 17
A. İnsan Hakları Kavramına Genel Bakış 17
B. Terminoloji 18
II. İNSAN HAKLARI KAVRAMININ TARİHSEL GELİŞİMİ 19
A. İlk Çağlarda İnsan Hakları 19
B. Orta Çağ’da İnsan Hakları 21
1. Orta Çağ’da Batı 21
2. Orta Çağ’da İslâm Toplumu 23
C. İnsan Hakları Doktrininin Doğuşu 25
D. İnsan Haklarının Uygulama Alanına Geçişi 29
1. İngiltere’de Yaşanan Gelişmeler 29
2. Amerikan Bildirileri 31
3. Fransız İhtilali ve İnsan ve Vatandaş Hakları Bildirisi 32
E. Ekonomik ve Sosyal Hakların Ortaya Çıkışı ve Gelişimi 33
III. İNSAN HAKLARI DOKTRİNİNİN ULUSLARARASI DÜZEYDE TANINMASI 36
A. Birleşmiş Milletler 36
1. İnsan Hakları Evrensel Bildirisi ve Soykırım Suçunun Önlenmesine ve Cezalandırılmasına Dair Sözleşme 37
2. Diğer Birleşmiş Milletler Sözleşmeleri 40
B. Avrupa Konseyi 43
1. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 45
2. Avrupa Sosyal Şartı 52
C. Diğer Örgütler ve İnsan Hakları Konusundaki Çalışmaları 53
1. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı 54
2. Avrupa Birliği 57
3. Amerikan Devletleri Örgütü 60
4. Afrika Birliği Örgütü 63
IV. ÇAĞDAŞ İNSAN HAKLARI ANLAYIŞI 66
A. İnsan Haklarının Çeşitli Açılardan Sınıflandırılması 66
B. Günümüzde İnsan Haklarının Anlamı 69
II. Bölüm
TÜRKİYE’DE İNSAN HAKLARI
I. GENEL OLARAK 73
II. TÜRKİYE CUMHURİYETİ ÖNCESİ DÖNEM 74
A. İslamiyet’in Kabulünden Önceki Dönem 74
B. İslamiyet’in Kabulü Sonrası ve Osmanlı Devleti Dönemi 77
1. Tanzimat Öncesi Dönem 78
2. Tanzimat ile Başlayan Dönem 80
a. Sened–i İttifak 81
b. Tanzimat Fermanı 82
c. Islahat Fermanı 84
d. Kanun–i Esasi 85
e. 1921 Anayasası 88
III. TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NDE İNSAN HAKLARI 89
A. Cumhuriyetin İlanı 89
B. 1924 Anayasası 90
C. 1961 Anayasası 95
1. 1961 Anayasası’nın Hazırlanışı, Kabulü ve Özellikleri 95
2. 1961 Anayasası’nın İnsan Hakları Anlayışı 96
3. 1971 ve 1973 Yıllarında Yapılan Değişiklikler 100
D. 1982 Anayasası 102
1. 1982 Anayasası’nın Hazırlanışı ve Kabulü 102
2. 1982 Anayasası’nın Özellikleri 103
3. 1982 Anayasası’nın İnsan Hakları Anlayışı 105
4. 1982 Anayasası’nın Hak ve Özgürlükleri Sınırlama Konusunda Getirdiği Rejim 107
5. 1982 Anayasası’nın Hak ve Özgürlüklerle İlgili Hükümlerinde Yapılan Değişiklikler 113
a. 4709 Sayılı Kanun’la Yapılan Değişiklikler 113
b. 5170 Sayılı Kanun’la Yapılan Değişiklikler 117
c. 5982 Sayılı Kanun’la Yapılan Değişiklikler 122
IV. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ SİSTEMİ VE TÜRKİYE 126
A. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Niteliği ve Türk Hukukundaki Yeri 126
B. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Niteliği ve İç Hukuka Etkileri 132
III. Bölüm
TERÖR VE TERÖRLE MÜCADELE
I. TERÖR VE TERÖRİZM 141
A. Genel Olarak 141
B. Etimolojik Kökeni ve Kelime Anlamı 143
C. Terörün Tarihi 145
D. Terör ve Terörizmin Tanımlanması Sorunu 151
1. Tanımlama Sorununun Nedenleri 154
2. Tanımlama Girişimleri ve Tanım Örnekleri 159
a. Uluslararası Örgütler Düzeyindeki Tanımlama Çalışmaları 159
b. Bölgesel Örgütlerce Yapılan Tanımlama Çalışmaları 165
c. Doktrindeki Tanımlar 169
d. Tanım Sorunu ile İlgili Görüşümüz 174
II. TERÖRLE MÜCADELE 176
A. Genel Olarak 176
B. İç Hukukta Terörle Mücadele 177
1. Türkiye ve Terör 177
2. Terörle İlgili Mevzuat 179
a. 3713 Sayılı Terörle Mücadele Kanunu 179
b. Terörle İlgili Diğer Mevzuat 201
C. Karşılaştırmalı Hukukta Terörle Mücadele 219
1. Amerika Birleşik Devletleri 219
2. İngiltere 232
3. İspanya 250
4. Fransa 258
5. İtalya 267
6. Almanya 274
7. Kanada 289
D. Uluslararası Hukukta Terörle Mücadele 298
1. Genel Olarak 298
2. Birleşmiş Milletler 299
3. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) 313
4. Avrupa Konseyi 326
5. Avrupa Birliği 334
6. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) 347
7. Şanghay İşbirliği Örgütü 350
8. INTERPOL 352
IV. Bölüm
TERÖRLE MÜCADELEDE
İNSAN HAKLARININ SINIRLANDIRILMASI
I. GENEL OLARAK TERÖR, ULUSAL GÜVENLİK VE İNSAN HAKLARI İLİŞKİSİ 355
II. İNSAN HAKLARININ SINIRLANDIRILMASI SORUNU 360
A. Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılmasının Temelleri 360
B. Olağanüstü Hallerde Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılması 364
C. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Sınırlandırma Sistemi 365
1. Genel Olarak AİHS’in Sınırlandırma Sistemi 365
2. Olağanüstü Hallerde Sınırlama 371
III. TERÖRLE MÜCADELE ÇERÇEVESİNDE İNSAN HAKLARININ SINIRLANDIRILMASI 374
A. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Sisteminin Terör ve Terörle Mücadeleye Yaklaşımı 374
B. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne Göre Terörle Mücadelede Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılması 379
1. Yaşam Hakkı 380
2. İşkence veya İnsanlık Dışı ya da Aşağılayıcı Muamele veya Ceza Yasağı 397
3. Özgürlük ve Güvenlik Hakkı 414
4. Adil Yargılanma Hakkı 447
5. Özel ve Aile Hayatına Saygı Hakkı 482
6. İfade Özgürlüğü 511
7. Dernek Kurma ve Toplantı Özgürlüğü 556
Sonuç 587
Kaynakça 593