Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Adam Çalıştıranın Sorumluluğu - NAZLI HİLAL ÇELİK
.jpg){kind=small}
Adam Çalıştıranın Sorumluluğu - NAZLI HİLAL ÇELİK
Nazlı Hilal ÇELİK - Vedat Kitapçılık
950,00
TL
ÖNSÖZ
Meydana gelen zararlarda kimin, ne ölçüde ve ne şekilde sorumlu olması gerektiğinin belirlenmesi toplumsal huzur ve adalet duygularının sağlanması için gereklidir. Bu sebeple hukuki sorumluluk, hukuk düzenlerinin çok eski zamanlardan beri önem verdiği ve düzenlediği bir alandır.
İlk çağlarda kısas ilkesi ile çözümlenen bu durum, zamanla toplumsal hayatın gelişmesi ile kusur sorumluluğuna dönmüş, ardından toplumsal hayatın gelişiminin yanında 18. Yüzyıldan itibaren özellikle sanayi ve teknolojik gelişmelerin de etkisiyle istisnai bazı hallerde kusursuz sorumluluğun kabul edildiği bir hal almıştır.
Bu gelişmelerle birlikte eskiden tek başına çalışılarak yapılan birçok iş, birlikte çalışılan yerlerde yapılmaya başlanmıştır. İnsanlar yanlarında işlerine yardımcı olabilecek ya da doğrudan o işi yapabilecek kişiler çalıştırmaya başlamışlardır. İşte bu sebeple, yapılacak işte bir çalıştırılandan faydalanıldığı zaman onun sebep olduğu zararlardan kimin sorumlu olacağı meselesinin de belirlenmesi gerekmiştir. Hakkaniyet, hakimiyet, yarar ve zarar dengesinin sağlanması, sebep olma, tehlike yaratma ve objektif özen yükümlülüğünün yerine getirilmemesi gibi düşüncelerle çalıştıran kişinin çalıştırılanın fiilinden sorumlu olması gerektiği ileri sürülmüştür.
Adam çalıştıranın sorumluluğu, hangi düşüncesinin eseri olursa olsun sorumluluğun varlığının bağlı olduğu unsurların neler olduğu, bu unsurların hangi şartlarda gerçekleştiğinin kabul edileceği, sınırları, adam çalıştıranın yükümlülüğü ve kurtulma imkanlarının var olup olmayacağının da belirlenmesi gerekecektir. Zira elbette sadece yanında birini çalıştırmak, sorumluluğun varlığı için yegane unsur olmamalıdır.
Adam çalıştıranın sorumluluğu TBK. m. 66’da mehaz İs.BK. m. 55’e uygun olarak;
“Adam çalıştıran, çalışanın, kendisine verilen işin yapılması sırasında başkalarına verdiği zararı gidermekle yükümlüdür.
Adam çalıştıran, çalışanını seçerken, işiyle ilgili talimat verirken, gözetim ve denetimde bulunurken, zararın doğmasını engellemek için gerekli özeni gösterdiğini ispat ederse, sorumlu olmaz.
Bir işletmede adam çalıştıran, işletmenin çalışma düzeninin zararın doğmasını önlemeye elverişli olduğunu ispat etmedikçe, o işletmenin faaliyetleri dolayısıyla sebep olunan zararı gidermekle yükümlüdür.
Adam çalıştıran, ödediği tazminat için, zarar veren çalışana, ancak onun bizzat sorumlu olduğu ölçüde rücu hakkına sahiptir.”
şeklinde düzenlenmiştir. Madde metninde BK. m. 55’ten farklı olarak işletmenin çalışma düzeninin zararın doğmasını önlemeye elverişli olması gerektiği de belirtilmiştir. Ayrıca 66. madde TBK. düzenlemesinde “özen sorumluluğu” başlığı altında düzenlendiği için bu düzenleme ile adam çalıştıranın sorumluluğunun özen sorumluluğu olduğu da netlik kazanmıştır.
TBK düzenlemesine göre adam çalıştıranın sorumluluğu onun objektif özen yükümlülüğünü yerine getirmemesinden kaynaklanmaktadır. Bir başka deyişle adam çalıştıran çalıştırdığı kişinin fiilinden değil, kendi fiilinden sorumludur.
Adam çalıştıranın sorumluluğu üzerine yapılmış bu çalışma üç ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde söz konusu sorumluluk için bilinmesi gereken temel kavramlar, sorumluluğun dayanakları, tarihsel gelişimi, hukuki niteliği, başka sorumluluk türleri ile karşılaştırılması ve özel olarak düzenlendiği haller üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde ise sorumluluğun unsurları, sorumluluk karinesi ve sorumluluktan kurtulma yolları açıklanmıştır. Üçüncü bölümde de sorumluluğun hukuki sonuçları belirtilmiştir.
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ................................................................................................. V
KISALTMALAR LİSTESİ............................................................. XVII
BİRİNCİ BÖLÜM
ADAM ÇALIŞTIRANIN SORUMLULUĞUNDA
TEMEL KAVRAMLAR, GENEL BİLGİLER VE
SORUMLULUĞUN HUKUKİ TEMELİ
I. SORUMLULUK HUKUKUNA İLİŞKİN BİLGİLER................. 1
A. Genel Olarak .. 1
B. Sorumluluk Sebepleri................................................................. 2
C. Sorumluluk Türleri .. 3
D. Sorumluluk Hukukunun Gelişimi................................................ 4
1. Kısas İlkesi........................................................................ 4
2. Hukuki Sorumluluk ve Cezai Sorumluluğun
Birbirinden Ayrılması............................................................ 5
3. Kusur Sorumluluğunun Kabulü......................................... 5
4. Kusursuz Sorumluluğun Kabulü........................................ 6
E. Kusursuz Sorumluluğun Dayanakları........................................ 9
1. Sebep Olma....................................................................... 9
2. Yarar ve Zarar Dengesi.................................................... 10
3. Tehlike Yaratma...................................................................... 10
4. Hakkaniyet...................................................................... 10
5. Hakimiyet............................................................................... 11
6. Hukuka Aykırılık............................................................. 11
7. Objektif Özen Yükümlülüğüne Aykırılık......................... 11
8. Normal Olmama.............................................................. 12
9. Fedekarlığın Denkleştirilmesi........................................... 12
F. Kusursuz Sorumluluk Kavramı ve TBK’da
Düzenlenen Türleri.......................................................................... 12
II. ADAM ÇALIŞTIRANIN SORUMLULUĞUNDAKİ
TEMEL KAVRAMLAR.............................................................. 14
A. Adam Çalıştıran....................................................................... 14
B. Çalıştırılan............................................................................... 20
C. Görülecek İş............................................................................. 23
III. ADAM ÇALIŞTIRANIN SORUMLULUĞUNUN
TARİHSEL GELİŞİMİ................................................................ 23
A. Roma Hukuku.......................................................................... 23
B. İslam Hukuku............................................................................... .. 25
C. İsviçre Hukuku......................................................................... 26
D. Türk Hukuku............................................................................ 27
IV. ADAM ÇALIŞTIRANIN SORUMLULUĞUNUN
DAYANDIĞI İLERİ SÜRÜLEN ESASLAR VE
HUKUKİ NİTELİĞİ................................................................... 28
A. Sorumluluğun Dayandığı İleri Sürülen Esaslar....................... 28
1. Hakimiyet Fikri....................................................................... 29
2. Yarar-Zarar Dengesi Fikri................................................ 29
3. Hakkaniyet Fikri.............................................................. 31
4. Tehlike Esası Fikri........................................................... 31
5. Özen Yükümlülüğü.......................................................... 34
B. Hukuki Nitelik.......................................................................... 36
V. ADAM ÇALIŞTIRANIN SORUMLULUĞUNUN
UYGULAMA ALANI.................................................................. 45
A. Özel Hukuk Hükümlerine Tabi Olma........................................ 45
B. Haksız Fiil Sonucu Meydana Gelen Zararlardan
Sorumlu Olma.......................................................................... 47
VI. ADAM ÇALIŞTIRANIN SORUMLULUĞUNU BAZI
KAVRAMLAR VE SORUMLULUK TÜRLERİ İLE
KARŞILAŞTIRMA...................................................................... 48
A. Tehlike Sorumluluğu (TBK. m. 71) İle Adam Çalıştıranın
Sorumluluğunun (TBK. m. 66) Karşılaştırılması...................... 48
1.Tehlike Arzeden İşletme Kavramı ve Tehlike
Sorumluluğu........................................................................ 48
2. İki Sorumluluk Türünün Ortak Yanları ve Farklılıkları.... 50
B. TBK m. 66 İle TBK. m. 116’ nın Karşılaştırılması..................... 52
1. Çalıştırılan ve İfa Yardımcısı Kavramları......................... 52
2. İki Sorumluluk Türünün Ortak Yanları ve Farklılıkları.... 53
C. Tüzel Kişilerin Organlarının Fiillerinden Sorumluluğu
İle Adam Çalıştıranın Sorumluluğunun Karşılaştırılması......... 62
1.Tüzel Kişilerin Organlarının Fiillerinden Sorumluluğu......... 62
2. İki Sorumluluk Türünün Ortak Yanları ve Farklılıkları.... 66
D. Kamu Personelinin Fiillerinden İdarenin Sorumluluğu İle
Adam Çalıştıranın Sorumluluğunun Karşılaştırılması.............. 69
1. Kamu Personelinin Genel Olarak Sorumluluğu................ 69
2. İki Sorumluluk Türünün Ortak Yanları ve Farklılıkları.... 72
VII.ADAM ÇALIŞTIRANIN SORUMLULUĞUNUN
ÖZEL OLARAK DÜZENLENDİĞİ DURUMLAR.................... 75
A. Basın Kanunundaki Sorumluluk Halleri İle Adam
Çalıştıranın Sorumluluğu Arasındaki İlişki.............................. 75
B. Donatanın Gemi Adamlarının Fiillerinden Sorumluluğu
İle Adam Çalıştıranın Sorumluluğu Arasındaki İlişki............... 76
C. Donatanın Çatma Dolayısıyla Sorumluluğu İle Adam
Çalıştıranın Sorumluluğu Arasındaki İlişki.............................. 79
D. Noterlerin Stajyer, Katip ve Katip Adaylarının
Fiillerinden Sorumluluğu İle Adam Çalıştıranın
Sorumluluğu Arasındaki İlişki.................................................. 80
E. Konaklama Yerlerini İşletenlerin Sorumluluğu İle Adam
Çalıştıranın Sorumluluğu Arasındaki İlişki.............................. 83
İKİNCİ BÖLÜM
ADAM ÇALIŞTIRANIN SORUMLULUĞUNUN
UNSURLARI VE SORUMLULUK KARİNESİ
I. ADAM ÇALIŞTIRANIN SORUMLULUK UNSURLARI......... 85
A. Hukuka Aykırı Fiiller................................................................ 87
1.Genel Olarak Fiil ve Hukuka Aykırılık Unsurları................. 87
a.Fiil................................................................................... 87
b.Hukuka Aykırılık............................................................. 89
2.Adam Çalıştıranın Sorumluluğunda Varlığı
Gereken Hukuka Aykırı Fiiller............................................. 93
a.Çalıştırılanın Fiili.............................................................. 94
b.Adam Çalıştıranın Özen Yükümlülüğünü
Yerine Getirmemesi......................................................... 96
3.Hukuka Aykırılığı Kaldıran Haller....................................... 97
4.Kusurun Gerekmemesi...................................................... 101
B. Üçüncü Kişinin Zarara Uğraması.......................................... 105
1.Genel Olarak...................................................................... 105
2.Adam Çalıştıranın Sorumluluğu Sebebi İle
Karşılaşılabilecek Zarar Çeşitleri ve Ayrımları................... 108
a.Maddi Zarar-Manevi Zarar............................................. 109
b.Fiili Zarar-Mahrum Kalınan Kâr-Normatif
(Hükmi) Zarar................................................................ 115
c.Doğrudan Zarar-Dolaylı Zarar-Yansıma Zarar............... 118
d.Mevcut Zarar-Müstakbel Zarar-Muhtemel Zarar............ 121
C. Uygun İlliyet Bağı.................................................................. 122
1.Kavram ve Adam Çalıştıranın Sorumluluğundaki
Durum......................................................................................... 122 2. Hukuka Aykırılık Bağı 133
3.Birden Çok Sebebin Varlığı Halinde Uygun İlliyet
Bağının Belirlenmesi Sorunu.............................................. 139
4.İlliyet Bağının Kesilmesine Sebep Olan Faktörler.............. 144
D. Zararın İşin İcrası Sırasında Meydana Gelmesi..................... 149
E. Çalıştırılanla Çalıştırılan Arasındaki Çalıştırma İlişkisinin
(Bağımlılık) Varlığı.......................................................................... 159
II. SORUMLULUK KARİNESİ VE SORUMLULUKTAN
KURTULMA İMKANI.............................................................. 174
A. Çalıştırılana Yönelik Karine ve Karinenin Çürütülmesi.......... 178
1.Çalıştırılana Yönelik Karine............................................... 178
a.Çalıştırılanın Seçiminde Özen........................................ 179
b.Çalıştırılana Talimat Vermede ve Denetlemede Özen.... 181
2.Çalıştırılana Yönelik Karinenin Çürütülmesi...................... 185
B. İşletme Şartlarına İlişkin Karine ve Çürütülmesi.................... 187
1.İşletme Şartlarına İlişkin Karine......................................... 188
2.İşletme Kavramı ve Sorumluluk Açısından
Faaliyetin Kapsamı............................................................ 188
a.İşletme Kavramı............................................................. 188
b.Faaliyetin Kapsamı........................................................ 190
3.Hukuki Niteliği.................................................................. 193
4.Karinenin Hukuki Gelişimi ve Yürürlükteki Durum.......... 195
5.İşletme Şartlarına Yönelik Karinenin Çürütülmesi............. 202
C. BK. m. 55’te Bulunan İlliyet Bağının Kesilmesine
Dair Karine............................................................................ 205 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ADAM ÇALIŞTIRANIN SORUMLULUĞUNUN
HUKUKİ SONUÇLARI
I. TAZMİNATIN BELİRLENMESİ............................................. 209
A. Zararın Belirlenmesi.............................................................. 210
1.Maddi Zarar....................................................................... 210
a.Miktarı ve İspatı............................................................. 210
b.Maddi Zarar Hesabında Esas Alınacak Tarih
ve Faizin Eklenmesi....................................................... 212
c. Zararın Kapsamı..................................................... 214
(1). Mala İlişkin Zararın Kapsamı.................................. 214
(2). Kişiye İlişkin Zararın Kapsamı................................ 217
(a).Bedensel Zararın Kapsamı................................ 218
(aa). Tedavi Giderleri....................................... 219
(bb).Kazanç Kaybı.......................................... 221
(cc). Çalışma Gücünün Azalması ya da
Yitirilmesi Sebebi ile Doğan Kayıplar...... 222
(dd).Ekonomik Geleceğin Sarsılmasından
Doğan Kayıplar........................................ 225
(b).Ölüm Halinde Zararın Kapsamı........................ 226
(aa). Cenaze Giderleri...................................... 226
(bb).Ölümün Derhal Gerçekleşmemiş Olması
Halinde Tazminat İsteme Hakkının
Mirasçılara Geçmesi................................. 227
(cc). Destekten Yoksun Kalanların Zararları.... 228
d.Yararların Mahsubu....................................................... 234
2.Manevi Zarar..................................................................... 239
a.Manevi Zararın Hesabında Esas Alınacak
Tarih ve Faizin Eklenmesi.............................................. 240
b. Zararın Kapsamı..................................................... 240
(1). Bedensel Zarar ve Ölüm Halinde Manevi Zarar...... 240
(a).Bedensel Zarar Halinde.................................... 241
(b).Ölüm Halinde................................................... 243
(2). Maddi Nitelikte Olmayan Manevi Zarar.................. 244
B. Tazminat Miktarının Belirlenmesi........................................... 247
1. Kusurun Etkisi............................................................... 247
a.Adam Çalıştıranın Kusurunun Etkisi.............................. 248
b.Çalıştırılanın Kusurunun Etkisi...................................... 249
c.Üçüncü Kişinin Kusurunun Etkisi.................................. 249
2. TBK. m. 52’deki İndirim Sebepleri ve Etkisi................. 250
a. Zarar Görenin Zararı Doğuran Fiile Razı Olması..... 250
b.Zarar Görenin Zararın Doğmasında ya da
Artmasında Etkili Olması............................................... 251
c. Failin Yoksulluğa Düşecek Olması......................... 255
3. TBK. m. 51 Gereği İndirim Sebebi Olabilecek
Diğer Haller....................................................................... 257
a. Beklenmedik Durum............................................... 258
b. Zarar Görenin Bünyesinden Kaynaklanan Etkenler258
c. Failin Zararı Önlemek ya da Azaltmak İçin
Beklenenden Fazla Tedbir Almış Olması....................... 259
d. Failin Zarar Görene Yardım Ederken Zarar
Vermiş Olması............................................................... 259
4. İndirim Yasağı............................................................... 260
5. Temerrüt Faizi................................................................ 261
C. Zarardan Adam Çalıştıran Dışında Kişilerin de
Sorumlu Olması..................................................................... 261
1.Çalıştırılanın Adam Çalıştıran Yanında Sorumluluğu
ve Rücu İlişkisi ................................................................. 263
a.Çalıştırılanın Müteselsil Sorumluluğu............................. 263
b.Çalıştırılana Rücu........................................................... 268
2.Üçüncü Kişinin Adam Çalıştıranın Yanında
Sorumluluğu ve Rücu İlişkisi............................................. 272
D. Zamanaşımı............................................................................ 273
1.Genel Olarak...................................................................... 273
2.TBK. m. 72’deki Zamanaşımı Süreleri............................... 274
3. Rücu Zamanaşımı.......................................................... 281
a. Adam Çalıştıranın Müteselsil Sorumluluğuna
Göre Rücu Talebinde..................................................... 281
b. Adam Çalıştıranın Sözleşme Hükümlerine
Göre Rücu Talebinde..................................................... 282
II. SORUMLULUK DAVASINDA USUL...................................... 283
1. Davanın Tarafları................................................................... 283
a. Davacı............................................................................... 283
(1). Haksız Fiilden Doğrudan Zarar Gören........................ 283
(2). Doğrudan Zarar Görenin Haksız Fiil Dışında
Bir Sebeple Ölümü Halinde Mirasçıları....................... 283
(3). Doğrudan Zarar Görenin Haksız Fiil Sebebiyle
Ölmesi Halinde Yakınları............................................ 284
b.Davalı................................................................................ 285
(1). Adam Çalıştıran.......................................................... 285
(2). Mirasçılar.................................................................... 285
2. Görevli ve Yetkili Mahkeme.................................................. 285
a. Görevli Mahkeme.............................................................. 285
b.Yetkili Mahkeme............................................................... 286
3. Sorumluluk Unsurlarının İspatı.............................................. 286
SONUÇ.............................................................................................. 289
KAYNAKÇA..................................................................................... 295..
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı