21. Yüzyıl Tahkim Hukukunda Üç Önemli Reform ( Uncıtral Tahkim Kuralları, 2010 - Fransız Tahkim Hukuku Reformu, 2011 - MTO Tahkim Kuralları, 2012 ) - ERGUN ÖZSUNAY
21. Yüzyıl Tahkim Hukukunda Üç Önemli Reform ( Uncıtral Tahkim Kuralları, 2010 - Fransız Tahkim Hukuku Reformu, 2011 - MTO Tahkim Kuralları, 2012 ) - ERGUN ÖZSUNAY
Ergun ÖZSUNAY - Vedat Kitapçılık
ÖNSÖZ I. 21. Yüzyıl, tahkim hukuku alanında yeni oluşumları yansıtan üç önemli reformun tanığı olmuştur. Bunların ilki 2010 tarihli UNCITRAL Tah-kim Kuralları (Arbitration Rules as revised in 2010); ikincisi 13 Ocak 2011 tarihli Décret’yle Fransız Hukuk Yargılaması Kanununda “tahkim kuralla-rının yenilenmesi”ne ilişkin Fransız tahkim reformu; üçüncüsü de Milletle-rarası Ticaret Odasının 2012 tarihli yeni Tahkim Kurallarıdır (Arbitration Rules). 1. UNCITRAL Kurallarına dayalı tahkimde, ilk önemli reform 1976 tarihli UNCITRAL Tahkim Kurallarının re-vize edilmesiyle gerçekleştirilmiştir. 1976 yılını izleyen 30 yıl içinde hem ticari teşebbüsler arasındaki uyuşmazlıklarda; hem de “yatırımcı” ile “Devlet” arasındaki “yatırım uyuşmazlıkları”nda yaygın bir uygulama alanı bulan UNCITRAL Tahkim Kuralları, ayrıca çeşitli kurumsal tahkim sistemleri-ne sunulan uyuşmazlıkların çözümünde de zaman zaman kullanılmıştır. Bu gelişimde, “İran-ABD Talepler Mahkemesi”nin (Iran-US Claims Tribunal) uygulaması önemli bir kilometre taşı teşkil etmiştir. Bu durumun fark edilmesi nedeniyle Birleşmiş Milletler Milletlerarası Ticaret Hukuku Komisyonu’nun (UNCITRAL), II. No’lu Çalışma Grubuna 2006 yılında ver-miş olduğu talimatla, 1976 tarihli Tahkim Kuralları, sözü geçen Çalışma Grubu tarafından gözden geçirilmiş; talimat uyarınca 1976 Kurallarının sis-tematiğine sadık kalan, ancak tahkim hukuku alanındaki en yeni gelişmeleri benimseyen ve özellikle uygulamanın çözümlerini yansıtan revize edilmiş 2010 Kuralları farklı hukuk düzenlerine sahip ülkeler bakımından da kabul edilebilecek bir içerikle ilgili çevrelerin kullanımına sunulmuştur. Yazar, 2010 Kurallarını oluşturan UNCITRAL Çalışma Grubu II’de Türk delegesi olarak revizyon çalışmalarının büyük bölümüne katılmıştır. Eserin Birinci Bölümünde UNCITRAL Tahkim Kuralları 2010’la ilgili açıklamalar yapılmıştır. Eserin Dördüncü Bölümünde ise UNCITRAL Tahkim Kuralları 2010’un çevirisi sunulmuştur. Türkçe çeviri, UNCITRAL Sekreteryası’nın izniyle yazar tarafından yapılmış; ayrıca kullanıcılara kolaylık olması amacıyla 2010 Kuralları’nın İngilizce ve Fransızca metinleri de sunulmuştur. 2010 Kurallarının resmi metinleri de BM’in resmi dillerinde (Arapça, Çince, Fransızca, İngilizce, İspanyolca, Rusça) yayınlanmış bulunmaktadır. Eserde sunduğumuz çeviri 2010 Kurallarının Türkçe ilk çevirisidir. Yazar, 2010 Kurallarının Türkçeye çevrilmesi ve yayınlanması izni için BM UNCITRAL Sekreteryası’na ve UNCITRAL Sekreteri Sayın Renaud Sorieul’e içtenlikle teşekkür eder. 2. 2011 Fransız Tahkim Hukuku reformu, tahkim hukukunda, 21.Yüzyılın tanık olduğu ikinci önemli reformdur. Fransa’da tahkim hukuku alanındaki ilk önem-li reform 1980 ve 1981 yıllarında gerçekleştirilmiştir. Fransa, 30 yıllık bir uygulamadan sonra, 1980’li yılların tahkim düzenini, uygulamanın verdiği dersler, yabancı tahkim hukuklarındaki gelişmeler ve “uyuşmazlık çözümü seçenekleri”ne (ADR) ilişkin yeni oluşumların ışığında yeni bir düzenleme-ye tabi tutmuştur. 13 Ocak 2011 tarihli Décret’yle, Fransız Hukuk Yargıla-ması Kanunu’nun (Code de procédure civil) tahkime ilişkin IV. Kitabı yeni-den düzenlenmiş; “iç tahkim” ile “uluslararası tahkim” arasında paralellik sağlanmış; tahkim yargılaması basitleştirilmiş ve özellikle “adil yargılama” ilkesi göz önünde bulundurularak devlet mahkemelerine tahkime yardımcı olma görevi (“tahkimi destekleyici yargıç”, juge d’appui) verilmiştir. Böyle-ce, 2011 Tahkim Reformuyla Fransız tahkim hukuku, bu alandaki en yeni gelişmelerle uyumlu duruma getirilmiştir. Eserde 13. Ocak. 2011 tarihli Décret’in çevirisi verilmiş; ayrıca kullanıcılara kolaylık sağlanması amacıyla da décret’nin Fransızca metni ile İngilizce çevirisi sunulmuştur. Décret’nin İngilizce çevirisi Shearman&Sterling LLP Hukuk Bürosundan Emmanuel Gaillard, Nanou Lleu-Knobil ve Daniela Pellarini tarafından yapılmıştır. Yazar, Fransızca metin yanında İngilizce çevirinin de bu eserde yer almasına izin vermeleri nedeniyle Fransız hukukçularına ve “Paris, the Home International Arbitration’’a teşekkürü borç bilir. 3. 21. Yüzyılın üçüncü önemli tahkim reformu ise, Milletlerarası Tahkim Kurallarının 2012 revizyonudur (ICC, Arbitration Rules)1922 yı-lında uygulanmaya başlayan MTO Tahkim Kuralları 1955, 1975 ve 1988 revizyonlarından sonra 1998 yılında önemli bir revizyondan daha geçiril-miştir.1998 revizyonuna karşın 20. yüzyılın son on yılı ile 21. yüzyılın ilk on yılında ortaya çıkan yeni sorunlar, yeni çözümler, uluslararası yoğun ekonomik gelişmeler, tahkim hukukuna ilişkin öğreti ve uygulamalar MTO tahkiminde de yansımalar yapmış; böylece MTO Tahkim Kuralları iki yıllık bir çalışmadan sonra 2011 yılında önemli bir revizyon görmüştür. Yeni MTO Tahkim Kuralları 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. MTO’nın 2012 Tahkim Kuralları, MTO Türkiye Milli Komitesi tarafından “MTO Tahkim Kuralları” başlığıyla Türkçe olarak yayınlanmış bulunmaktadır. Kurallarının Türkçe çevirisini kullanmak isteyenlere Milli Komite tarafından verilen metin budur. Bu eserde ise, 2012 MTO Tahkim Kuralları, yazar tarafından yeniden çevrilmiş bulunmaktadır. Çeviri İngilizce metinden yapılmış, ancak İngilizce metin hem Fransızca metinle kontrol edilmiş; hem de, hukuk kavramlarıyla ilgili olarak Kuralların Almanca çevirisinden de yararlanılmıştır. Çeviride, ayrıca MTO Türkiye Milli Komitesi’nin “MTO Tahkim Kuralları” adı altında yayınlanmış bulunan çevirisi de göz önü-ne alınmıştır. Tarafımızdan yapılan çeviride, hem daha yeni hukuk sözcükleri kullanılmış; hem de Kuralların resmi metnine daha sadık kalınmıştır. Milletlerarası Ticaret Odası (ICC), Kuralların tarafımızdan çevirisine izin verirken, Kurallarının tahkim uygulamalarında kullanılacak Türkçe çevirisinin MTO Türkiye Milli Komitesi tarafından yaptırılan çeviri olduğunun özellikle belirtilmesini istemiştir. Çeviri izniyle ilgili sorunlar bakımından yazar MTO Yayın Yöneticisi (Publications Manager) Sayın Victoria Hamilton’a teşekkür etmeyi borç bilir. II. Yukarıda belirtmiş olduğumuz gibi, bu eserin İkinci Kitabı, 2010 UNCITRAL Tahkim Kuralları’nın, Fransız Tahkim Hukukunu yenileyen 2011 tarihli décret’nin ve 2012 MTO Tahkim Kuralları’nın tarafımızdan yapılan çevirilerine özgülenmiştir. Çevirilerden sonra, kullanıcılara kolaylık sağlamak amacıyla, söz konusu kuralların İngilizce ve Fransızca resmi metinleri de sunulmuştur. Sunulan metinler, eserin basım tarihi itibariyle geçerli olan metinlerdir. Bu nedenle, somut durumlarda, kullanıcıların söz konusu metinlerin son durumlarını internet yoluyla kontrol etmeleri önemle tavsiye olunur. III. 1. Türk tahkim hukukunun özellikle öğreti bakımından ciddi geli-şimler göstermesine; 2001 tarihli ve 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Ka-nunu’muzun büyük ölçüde UNCITRAL Model Kanunu (2006 revizyonundan önceki 1985 tarihli metin) örnek alınarak hazırlanmasına ve 2011 yılında yenilenen 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’muzun Tahkim’e iliş-kin hükümlerinin (11. Kısım, m. 407- 444) önemli derecede 4086 sayılı Kanun’dan aktarılmasına karşın, ülkemizde, kurallarıyla, tahkim hukuku alanındaki yeni gelişimlerden esinlenen ve uluslararası tahkim uygulamasının çözümlerini yansıtan deneyimli ve uluslar arası arenada tanınmış kurumsal tahkim merkezleri mevcut değil-dir. Uzunca bir süreden beri Akdeniz’de bir tahkim merkezi oluşturulması projesinde (ISPRAMED) çalışan yazar, çeşitli Akdeniz ülkelerindeki ku-rumsal tahkim sistemleriyle Türkiye’nin durumunu karşılaştırdığında, ülke-mizdeki kurumsal tahkimin ne kadar yetersiz ve düzensiz bir düzeyde bulunduğunu üzülerek gözlemlemektedir. 2. Uygulamada, Türk teşebbüslerinin uluslararası ekonomik ve ticari ilişkiler bakımından yabancı kurumsal tahkim kurallarına (Viyana Tahkim Kuralları, Stockholm Tahkim Kuralları, vb.) ve özelikle MTO Tahkimine yollamalarda bulunan çeşitli sözleşmesel ilişkiler içinde olduğu görülmek-te; yatırım uyuşmazlıklarında da Devlet kuruluşlarının ICSID Tahkimlerinin tarafı olduğu gözlemlenmektedir. Uluslararası tahkim alanında uygulamacı hukukçularımızın sayıları giderek çoğalmakta; yabancı dil bilen hukukçu sa-yısı artmakta; şimdilik yabancı hukuk bürolarıyla işbirliği halinde de olsa, uluslararası uyuşmazlıklarda Türk teşebbüslerini temsil edebilme; haklarını elde edebilme ve menfaatlerini koruyabilme bakımından önemli bir gelişme göze çarpmaktadır. IV. Bu eser genel olarak New York’ta Fordham Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nin (Fordham University School of Law) kitaplığında hazırlanmıştır. UNCITRAL Kurallarının revizyonuna ilişkin çalışmalara katılan yazar, 2010 Kurallarına ilişkin ilk araştırmaları yayınlayan, ÇG II’nin Başkanı Sayın Michael E. Schneider (İsviçre) ile ABD delegesi Sayın James E. Castello’nun yayınlarından da yararlanmıştır. Yazar, UNCITRAL Kurallarına ilişkin çalışmalarında kendisine yardımcı olan her iki hukukçuya da içtenlikle teşekkür etmeyi borç bilmektedir. UNCITRAL ÇG II’nin toplantıları nedeniyle New York ve Viyana’da BM nezdindeki T.C. Daimi Temsilcilikleri’yle birlikte çalışan yazar, gösterdikleri ilgi ve yakınlık nedeniyle özellikle Sayın Büyükelçi R. Tomur Bayer ve Sayın Büyükelçi Ahmet Ertay’a; kendisine yardımcı olan genç diplomatlara (özellikle Sayın Teoman Uykur ve Sayın Resul Şahin) içtenlikle teşekkürü borç bilir. Ayrıca yazar, kendisine ÇG II’nin toplantılarına katılabilme olanağını sağlayan İTO Yönetimine de teşekkür borçludur. Yazarın özellikle belirtilmesi gereken diğer bir teşekkür borcu da, bu eserin basımını üstlenen Vedat Kitapçılık’ta Vedat Carbaş’a, sayfa düzenini gerçekleştiren ve zaman zaman yapılan eklemeleri anlayışla karşılayan Berrin Doğrul’a ve düzeltmelerde kendisine yardımcı olan Dilek Çakmak’a yöneliktir. Oluşturulması üç yılı kapsayan bu eser, Türk tahkim hukuku ve uy-gulamasının gelişimine katkıda bulunabilirse yazar kendisini mutlu sayacak-tır.
Ergun Özsunay
New York, Ocak 2014
İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ KİTAP
AÇIKLAMALAR
Birinci Bölüm
UNCITRAL TAHKİM KURALLARI 2010
I. GENEL AÇIKLAMALAR........................................................... 5 A. 1976 Tarihli “UNCITRAL Tahkim Kuralları”nın Revizyonunu Gerektiren Nedenler ........................................ 5 B. “UNCITRAL Tahkim Kuralları 2010”un Sistemi ................. 6 II. BAŞLANGIÇ KURALLARI........................................................ 8 A. Uygulamanın Kapsamı............................................................. 8 1. Uyuşmazlığın “Belirli Bir Hukuksal İlişki”den Kaynaklanması...................................................................... 8 2. 2010 Kurallarının 15. Ağustos. 2010 Tarihi İtibariyle Uygulanması......................................................................... 9 3. 2010 Kurallarıyla “Tahkime Uygulanacak Hukuk”un Çatışması............................................................................ 10 B. Bildirimler............................................................................. 10 1. Genel Olarak....................................................................... 10 2. Bildirimler............................................................................ 10 3. Bildirimin Belirlenmiş Bir Adrese Gönderilmesi...................... 10 4. Adresin Belirlenmediği Durumlarda Bildirimin Alınması.............................................................................. 11 5. Makul Çabalara Karşın Teslimin Yapılamadığı Durumlar........ 11 6. Bildirimin Teslim Tarihi......................................................... 11 7. Bildirimlerde Sürelerin Hesaplanması..................................... 12 C. Tahkim Bildirimi................................................................... 12 1. “Tahkim Bildirimi”nde Bulunma............................................ 12 2. Tahkim Yargılamasının Başlama Anı..................................... 12 3. Tahkim Bildiriminin İçeriği.................................................... 12 a) Tahkim Bildiriminin Zorunlu İçeriği................................... 12 b) Tahkim Bildiriminin İhtiyari İçeriği.................................... 13 4. Tahkim Bildirimine İlişkin Uyuşmazlık.................................... 13 D. Tahkim Bildirimine Cevap..................................................... 14 1. Tahkim Bildirimine Cevap Süresi........................................... 14 2. Tahkim Bildirimine Cevabın İçeriği........................................ 14 a) Tahkim Bildirimine Cevabın Zorunlu İçeriği....................... 14 b) Tahkim Bildirimine Cevabın İhtiyari İçeriği........................ 14 3. Tahkim Bildirimine Cevapla İlgili Uyuşmazlık......................... 15 E. Temsil ve Yardım.................................................................. 15 F. Belirleme ve Atama Makamları............................................ 15 1. Atama Makamının Belirlenmesi............................................ 16 a) Atama Makamının Belirlenmesi Konusunda Tarafların Anlaşması....................................................... 16 b) Atama Makamının Belirlenmesi Konusunda Anlaşma Olmaması......................................................... 16 2. Atama Makamının Görevini Yerine Getirmeyi Ret Etmesi veya Görevini Yapmaması................................... 16 3. Atama Makamının Yetki ve Görevleri................................... 17 a) Bilgi İsteme Yetkisi.......................................................... 17 b) Hakem Atanması............................................................. 17 4. Atama Makamı Belirlenirken Sürelerin Askıya Alınması................................................................... 17 III. HAKEM MAHKEMESİNİN OLUŞTURULMASI................... 18 A. Hakemlerin Sayısı................................................................. 18 1. Hakemlerin Sayısı Üzerinde Tarafların Anlaşamaması...................................................... 18 2. Hakemlerin Atama Makamı Tarafından Atanması.................. 18 B. Hakemlerin Atanması........................................................... 19 1. Tek Hakemin Atanması........................................................ 19 a) Tek Hakemin Taraflarca Atanması.................................. 19 b) Tek Hakemin Atama Makamı Tarafından Atanması.......... 19 aa- Tek Hakemin Atama Makamı Tarafından Atanmasına İlişkin Koşullar....................................... 19 bb- Tek Hakemin Atanmasında İzlenecek Yöntem........... 19 2. Üç Hakemin Atanması......................................................... 20 3. Hakem Mahkemesinin Bir veya Üç Hakemden Farklı Sayıda Oluşturulması................................................... 20 a) Birden Fazla Davacı veya Davalı Bulunması Durumunda Hakemlerin Seçimi........................................ 20 b) Tarafların, Hakem Mahkemesinin Bir veya Üç Hakemden Farklı Sayıda Hakemlerden Oluşturulması Konusundaki Anlaşmaları........................... 21 C. Hakemlerin Açıklama Ödevi................................................ 21 1. Hakem Seçiminden Önce Açıklama...................................... 21 2. Yargılama Sürecinde Açıklama............................................. 22 D. Hakemlerin Reddi................................................................. 22 1. Ret Nedenleri...................................................................... 22 a) Yansızlık veya Bağımsızlık Bakımından Ciddi Şüphelerin Varlığı Nedeniyle Ret............................. 22 b) Hakemin Görevini Yerine Getirmesindeki İmkansızlık Nedeniyle Ret................................................ 22 2. Ret Usulü............................................................................ 23 a) Ret Süresi....................................................................... 23 b) Ret İhbarı....................................................................... 23 c) Ret İsteminin Tüm Taraflarca Kabul Edilmesi................... 23 d) Ret İstemi Üzerine Hakemin Çekilmesi............................. 23 e) Ret İstemi Hakkında Atama Makamının Karar Vermesi................................................................ 23 E. Hakemin Değiştirilmesi........................................................ 23 1. Değiştirilen Hakemin Taraflarca Atanması............................ 23 2. Değiştirilen Hakemin Atama Makamı Tarafından Atanması............................................................ 24 3. Hakemin Değiştirilmesi Durumunun Yargılama Üzerindeki Etkisi: Duruşmaların Yinelenip Yinelenmeyeceği Sorunu......... 24 F. Sorumluluk ve Sorumluluktan Kurtulma.............................. 25 IV. TAHKİM YARGILAMASI........................................................ 25 A. Genel Hükümler.................................................................... 25 1. Tahkim Yargılamasına İlişkin Temel İlkeler............................ 25 a) Tahkim Yargılamasına İlişkin Genel İlkeler........................ 25 b) “Geçici Bir Usuli Takvim” Hazırlama Yükümlülüğü........... 26 c) İletilerin Tüm Taraflara Tebliğ Edilmesi Yükümlülüğü........ 26 d) İstem Halinde Duruşma Yapma Yükümlülüğü................... 26 2. Üçüncü Kişilerin Davaya Katılması....................................... 26 B. Tahkim Yeri........................................................................... 27 1. Tahkim Yerinin Belirlenmesi................................................. 28 a) Tahkim Yerinin Taraflarca Belirlenmesi............................ 28 b) Tahkim Yerinin Hakem Mahkemesince Belirlenmesi.................................................................... 28 2. Müzakerelerin Yapılacağı Yer.............................................. 28 C. Dil 28 1. Tahkim Dilinin Belirlenmesi.................................................. 29 2. Belgelerin Tahkim Diline Çevirisi.......................................... 29 D. Dava Dilekçesi...................................................................... 30 1. Dava Dilekçesinin Sunulması................................................ 30 2. Dava Dilekçesinin İçeriği...................................................... 30 3. Dilekçeye Eklenmesi Gereken Belgeler................................. 30 E. Savunma Dilekçesi................................................................ 31 1. Savunma Dilekçesinin Sunulması........................................... 31 2. Savunma Dilekçesinin İçeriği................................................ 31 3. Takas İstemi........................................................................ 31 4. Karşı Dava Dilekçesinin veya Takas Amacına Dayalı Bir Talebin İçeriği...................................................... 32 F. Dava ve Savunma Dilekçesinde Yapılacak Değişiklikler.......................................................................... 32 1. Dilekçelerde Değişiklik ya da Eklemeler Yapılabilmesi............ 32 2. İstisnalar............................................................................. 33 a) Hakem Mahkemesinin Kararıyla Değişiklik veya Ekleme Yapılmasının Önlenmesi....................................... 33 b) Değişiklik veya Ekleme Yapılan Talep veya Savunmanın Hakem Mahkemesinin Yargılama Yetkisi Dışında Kalması Hali................................................................... 33 G. Hakem Mahkemesinin Yargı Yetkisine İlişkin İtirazlar ve “Kompetenz Kompetenz” Kuralı....................... 33 1. “Tahkim Şartı”nın Bağımsızlığı Kuralı.................................... 33 2. “Kompetenz Kompetenz” Kuralı........................................... 34 3. Yargılama Yetkisine İlişkin İtirazda Bulunma Süresi............... 34 4. Hakem Mahkemesinin Yetkisini Aştığına İlişkin İtiraz............. 34 5. Yargılama Yetkisine İlişkin İtirazlarla İlgili Kararlar................ 34 H. Diğer Yazılı Beyanlar............................................................. 35 I. Süreler .............................................................................. 35 J. Geçici Önlemler.................................................................... 35 1. Genel Olarak....................................................................... 35 2. Koruyucu ve Geçici Önlemlerin Türleri.................................. 36 3. Geçici Önlem Kararı Verilmesine İlişkin Koşullar................... 36 4. Geçici Önlem Kararının Değiştirilmesi veya Geri Alınması....................................................................... 37 5. Durumların Değişmesi.......................................................... 37 6. Geçici Önlem İsteyen Tarafın Sorumluluğu............................ 37 K. Deliller................................................................................... 38 1. İspat Yükü.......................................................................... 38 2. Tanıkların ve Bilirkişi Tanıkların Dinlenmesi........................... 38 3. Tarafların Delilleri Sunmalarına ve Hakem Mahkemesinin Delilleri Kabulüne İlişkin Düzenlemeler.................................. 38 L. Duruşmalar............................................................................ 39 1. Sözlü Duruşma.................................................................... 39 2. Duruşmaların Gizliliği............................................................ 39 3. Tanıkların Telekomünikasyon Araçlarıyla Dinlenmesi............. 39 M. Hakem Mahkemesi Tarafından Atanan Bilirkişiler........ 40 1. Genel Olarak....................................................................... 40 2. Bilirkişi Atanması................................................................. 40 3. Bilirkişi İncelemesi............................................................... 41 4. Tarafların Bilirkişi Raporuna İlişkin Görüşleri......................... 41 5. Bilirkişinin Duruşmada Dinlenmesi........................................ 41 N. Yükümlülüklerin Yerine Getirilmemesi............................... 42 1. Genel Olarak....................................................................... 42 2. 2010 Kurallarında Yükümlülüklerin Yerine Getirilmemesine İlişkin Durumlar........................................... 42 a) Bir Tarafın Kendi Durumu ve Olayını Sunum Konusundaki Yükümlülüğünü Yerine Getirmemesi................................. 42 aa- Davacının “Dava Dilekçesi”ni Sunmaması................. 42 bb- Davalının “Cevap Dilekçesi”ni ya da “Savunma Dilekçesi”ni Sunmaması........................................... 43 b) Taraflardan Birinin Bir Duruşmaya Gelmemesi................. 43 c) Bir Tarafa Delilini Sunması İçin Verilen Süre İçinde İstenilen Delili Sunmaması..................................... 43 d) Hakem Mahkemesi Tarafından İstenilen Depozitonun Taraflarca Ödenmemesi.................................................. 44 O. Duruşmalara Son Verilmesi................................................... 44 1. Duruşmaya Son Verilmesi.................................................... 44 2. Duruşmanın Yeniden Açılması.............................................. 44 Ö. İtiraz Hakkından Vazgeçme.................................................. 45 1. Genel Olarak....................................................................... 45 2. “Kurallara Uymama” Halinde İtiraz Hakkından Vazgeçmeye İlişkin Koşullar................................................. 45 V. HAKEM KARARI...................................................................... 45 A. Hakem Kararı........................................................................ 46 1. Nihai Hakem Kararı ve Yargılama Sırasında Verilen Kararlar.................................................................. 46 2. Usule İlişkin Kararlar........................................................... 47 3. Hakem Kararının Çeşitleri, Şekli ve Etkisi.............................. 47 a) Hakem Kararının Çeşitleri............................................... 47 b) Hakem Kararının Şekli.................................................... 48 c) Hakem Kararının Gerekçeli Olması.................................. 48 d) Hakem Kararının Gizliliği................................................. 48 e) Hakem Kararının Taraflara Tebliğ Edilmesi ve Etkisi............................................................ 48 B. Uygulanacak Hukuk, Dostane Arabuluculuk (Amiable Compositeur)......................................................... 49 1. Uygulanacak Hukukun Taraflarca Belirlenmiş Olduğu Durumlar................................................................. 49 2. Uygulanacak Hukukun Taraflarca Belirlenmediği Durumlar............................................................................. 49 3. Hakem Mahkemesinin Dostane Arabuluculuk (Amiable Compositeur) veya Hakkaniyete (Ex Aequo et Bono) Göre Karar Vermesi............................. 50 4. Ticari Teamüllerin Göz Önünde Bulundurulması..................... 50 C. Uyuşmazlığın Anlaşmayla Sona Ermesi veya Diğer Sona Erme Nedenleri.................................................. 50 1. Uyuşmazlığın Tarafların Anlaşmasıyla Sona Ermesi................ 50 2. Tahkim Yargılamasının Gereksiz veya Olanaksız Bir Durum Alması................................................................ 51 3. Tahkim Yargılamasının Sona Erdiğinin Taraflara Tebliğ Edilmesi.................................................................... 51 D. Hakem Kararının Yorumu..................................................... 51 1. Yorum İstemi...................................................................... 51