1982 Anayasası ve Anayasa Mahkemesi Kararları - ABDULLAH DİNÇKOL
1982 Anayasası ve Anayasa Mahkemesi Kararları - ABDULLAH DİNÇKOL
Abdullah DİNÇKOL / Mehmet AKAD
Sayfa Sayısı
:
972
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2007
ISBN NO
:
9789753533485
ÖNSÖZ
1982 Anayasası ve Anayasa Mahkemesi Kararlan adlı kitabımızın ilk yayım tarihinden itibaren dokuz yıl geçince, konunun güncelleştirilmesi gereğine inanarak tekrar üzerine eğilmek istedik. Böyle bir çalışmanın bir başka zorlayıcı sebebi de yargı organlarından başlayarak öteki hukuk kurumlarından geçen ve uygulamacılara kadar uzanan bir çizgide giderek artan bir talep yaratmasıydı. Kitabımıza Kıbns Anayasa Mahkemesi kararlarında referans verilmesi bunun bir göstergesi olarak sayılabilir. Bu basımda da ilk çalışmadaki yönteme bağlı kaldık. Her madde, gerekçesi ile birlikte ele alındı, ilgili Anayasa Mahkemesi kararının metnine yer verildi, ayrıca maddeyle dolaylı olarak bağlantılı kararlar da örnek kararların hemen arkasından gösterildi. 1998′den bu yana Anayasa Mahkemesi kararlarına da taranarak kitabımızda yer verilirken, gene aynı yöntem uygulandı, esasa bağlı kalındı. Kitabın basım aşamasında gerçekleştirilen Anayasa değişiklikleri ve henüz sona ermeyen referandum süreci basımı geciktirdi. Parlamento seçimleri sonrası yeni Anayasa yapma sürecinin de başlaması, bu tartışmalara yardımcı olma düşüncesini bizde oluşturdu. 1982 Anayasasının her madde ile ilgili Anayasa Mahkemesi Kararları ile okunması, yeni Anayasa yapımına katkıda bulunacaktır. Kitabımızın tüm meslektaşlarımıza ve öğrencilerimize yardımcı olmasını dilerken, bu basımı her zamanki titizliği ile üstlenen dostumuz İbrahim Derbeder′e ve Der Yayınlarının değerli elemanları Yurdagül Tunca ve Yeter Yıldırım Oğraş′a, tüm yayınevi çalışanlarına bir kere daha teşekkür ediyoruz.
Prof. Dr. Abdullah DİNÇKOL Prof. Dr. Mehmet AKAD
İÇİNDEKİLER
BAŞLANGIÇ . BİRİNCİ KISIM GENEL ESASLAR I. DEVLETİN ŞEKLİ 5 II. CUMHURİYETİN NİTELİKLERİ 5 III. DEVLETİN BÜTÜNLÜĞÜ RESMİ DİLİ, BAYRAĞI, MİLLİ MARŞI VE BAŞKENTİ..51 IV. DEĞİŞTİRİLEMEYECEK HÜKÜMLER 51 V. DEVLETİN TEMEL AMAÇ VE GÖREVLERİ 52 VI. EGEMENLİK 67 VII. YASAMA YETKİSİ 69 VIII. YÜRÜTME YETKİSİ VE GÖREVİ 80 IX. YARGI YETKİSİ 84 X. KANUN ÖNÜNDE EŞİTLİK 87 XI. ANAYASANIN BAĞLAYICILIĞI VE ÜSTÜNLÜĞÜ 131 İKİNCİ KISIM TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLER. BİRİNCİ BOLUM GENEL HÜKÜMLER. İKİNCİ KISIM TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLER. . BİRİNCİ BÖLÜM GENEL HÜKÜMLER 137 I. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN NİTELİĞİ 137 II. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN SINIRLANMASI 140 III. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN′KÖTÜYE KULLANILAMAMASI 152 IV. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN KULLANILMASININ DURDURULMASI 153 V. YABANCILARIN DURUMU 156 İKİNCİ BÖLÜM KİŞİNİN HAKLARI VE ÖDEVLERİ 156 I. KİŞİNİN DOKUNULMAZLIĞI, MADDİ VE MANEVİ VARLIĞI 156 II. ZORLA ÇALIŞTIRMA YASAĞI 163 III. KİŞİ HÜRRİYETİ VE GÜVENLİĞİ 167 IV. ÖZEL HAYATIN GİZLİLİĞİ VE KORUNMASI 174 A. ÖZEL HAYATIN GİZLİLİĞİ 174 B. KONUT DOKUNULMAZLIĞI 178 C. HABERLEŞME HÜRRİYETİ 180 V. YERLEŞME VE SEYAHAT HÜRRİYETİ 181 VI. DİN VE VİCDAN HÜRRİYETİ 182 VII. DÜŞÜNCE VE KANAAT HÜRRİYETİ 190 VIII. DÜŞÜNCEYİ AÇIKLAMA VE YAYMA HÜRRİYETİ 191 IX. BİLİM VE SANAT HÜRRİYETİ 194 X. BASİN VE YAYIMLA İLGİLİ HÜKÜMLER 195 A. BASIN HÜRRİYETİ 195 B. SÜRELİ VE SÜRESİZ YAYIN HAKKI 202 C. BASIN ARAÇLARININ KORUNMASI 204 D. KAMU TÜZELKİŞİLERİNİN ELİNDEKİ BASIN DIŞI KİTLE HABERLEŞME ARAÇLARINDAN YARARLANMA HAKKI 205 E. DÜZELTME VE CEVAP HAKKI 209 XI. TOPLANTI HAK VE HÜRRİYETLERİ 210 A. DERNEK KURMA HÜRRİYETİ 210 B. TOPLANTI VE GÖSTERİ YÜRÜYÜŞÜ DÜZENLEME HAKKI 216 XII. MÜLKİYET HAKKI 219 XIII. HAKLARIN KORUNMASI İLE İLGİLİ HÜKÜMLER 241 A. HAK ARAMA HÜRRİYETİ 241 B. KANUNİ HAKİM GÜVENCESİ 267 C. SUÇ VE CEZALAR İLİŞKİN ES ASLAR 268 XIV. İSPAT HAKKI 296 XV. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN KORUNMASI 296 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR VE ÖDEVLER 297 I. AİLENİN KORUNMASI 297 II. EĞİTİM VE ÖĞRENİM HAKKI VE ÖDEVİ 304 III. KAMU YARARI 314 A. KIYILARDAN YARARLANMA 314 B. TOPRAK MÜLKİYETİ 330 C. TARIM, HAYVANCILIK VE BU ÜRETİM DALLARINDA ÇALIŞANLARIN KORUNMASI 334 D. KAMULAŞTIRMA 335 E. DEVLETLEŞTİRME 354 IV. ÇALIŞMA VE SÖZLEŞME HÜRRİYETİ 359 V. ÇALIŞMA İLE İLGİLİ HÜKÜMLER 368 A. ÇALIŞMA HAKKI VE ÖDEVİ 368 B. ÇALIŞMA ŞARTLARI VE DİNLENME HAKKI 376 C. SENDİKA KURMA HAKKI 376 D. SENDİKAL FAALİYET 378 VI. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ, GREV HAKKI VE LOKAVT 379 A. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ HAKKI 379 B. GREV HAKKI VE LOKAVT 380 VII. ÜCRETTE ADALET SAĞLANMASI 387 VIII. SAĞLIK, ÇEVRE VE KONUT 388 A. SAĞLIK HİZMETLERİ VE ÇEVRENİN KORUNMASI 388 B. KONUT HAKKI 393 IX. GENÇLİK VE SPOR 395 A. GENÇLİĞİN KORUNMASI 395 XI B. SPORUN GELİŞTİRİLMESİ 395 X. SOSYAL GÜVENLİK HAKLARI 396 A. SOSYAL GÜVENLİK HAKKI 396 B. SOSYAL GÜVENLİK BAKIMINDAN ÖZEL OLARAK KORUNMASI GEREKENLER 422 C. YABANCI ÜLKELERDE ÇALIŞAN TÜRK VATANDAŞLARI 424 XI. TARİH, KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARININ KORUNMASI 425 XII. SANATIN VE SANATÇININ KORUNMASI 429 XIII. SOSYAL VE EKONOMİK HAKLARIN SINIRI 430 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM SİYASİ HAKLAR VE ÖDEVLER 434 I. TÜRK VATANDAŞLIĞI 434 II. SEÇME, SEÇİLME VE SİYASİ FAALİYETTE BULUNMA HAKLARI 436 III. SİYASİ PARTİLERLE İLGİLİ HÜKÜMLER 457 A. PARTİ KURMA, PARTİLERE GİRME VE PARTİLERDEN ÇIKMA 457 B. SİYASİ PARTİLERİN UYACAKLARI ESASLAR 464 IV. KAMU HİZMETLERİNE GİRME HAKKI 474 A. HİZMETE GİRME 474 B. MAL BİLDİRİMİ 475 V. VATAN HİZMETİ 476 VI. VERGİ ÖDEVİ 477 VII. DİLEKÇE HAKKI 502 ÜÇÜNCÜ KISIM CUMHURİYETİN TEMEL ORGANLARI. .504 BİRİNCİ BOLUM YASAMA .504 TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ 504 A. KURULUŞU 504 B. MİLLETVEKİLİ SEÇİLME YETERLİLİĞİ 506 C. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN SEÇİM DÖNEMİ 508 D. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ SEÇİMLERİNİN GERİYE BIRAKILMASI VE ARA SEÇİMLERİ 509 E. SEÇİMLERİN GENEL YÖNETİM VE DENETİMİ 511 F. ÜYELİKLE İLGİLİ HÜKÜMLER 514 1. MİLLETİN TEMSİLİ 514 2. ANDÃÇME .′...: 515 3. ÜYELİKLE BAĞDAŞMAYAN İŞLER 516 4. YASAMA DOKUNULMAZLIĞI 517 5. MİLLETVEKİLLİĞİNİN DÜŞMESİ 518 6. İPTAL İSTEMİ 520 7. ÖDENEK VE YOLLUKLAR 520 TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN GÖREV VE YETKİLERİ 521 A. GENEL OLARAK 521 B. KANUNLARIN TEKLİF EDİLMESİ VE GÖRÜŞÜLMESİ 533 C. KANUNLARIN CUMHURBAŞKANINCA YAYIMLANMASI 534 XII D. MİLLETLERARASI ANDLAŞMALARI UYGUN BULMA 536 E. KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME ÇIKARMA YETKİSİ VERME 543 F. SAVAŞ HALİ İLANI VE SİLAHLI KUVVET KULLANILMASINA İZİN VERME 574 III. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN FAALİYETLERİ İLE İLGİLİ HÜKÜMLER 577 A. TOPLANMA VE TATİL 577 B. BAŞKANLIK DİVANI 578 C. İÇTÜZÜK, SİYASİ PARTİ GRUPLARI VE KOLLUK İŞLERİ 580 D. TOPLANTI VE KARAR YETER SAYISI 582 E. GÖRÜŞMELERİN AÇIKLIĞI VE YAYIMLANMASI 583 IV. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN BİLGİ EDİNME VE DENETİM YOLLARI 584 A. GENEL OLARAK 584 B. GENSORU 585 C. MECLİS SORUŞTURMASI 586 İKİNCİ BOLÜM YÜRÜTME III CUMHURBAŞKANI 587 A. NİTELİKLERİ VE TARAFSIZLIĞI 587 B. SEÇİMİ 588 C. ANDİÇMESİ 596 D. GÖREV VE YETKİLERİ 597 a) Yasama ile ilgili olanlar 597 b) Yürütme alanına ilişkin olanlar 597 c) Yargı ile ilgili olanlar 598 E. SORUMLULUK VE SORUMSUZLUK HALİ 604 F. CUMHURBAŞKANINA VEKİLLİK ETME 605 G. CUMHURBAŞKANI GENEL SEKRETERLİĞİ 605 H. DEVLET DENETLEME KURULU 606 BAKANLAR KURULU 607 A. KURULUŞ 607 B. GÖREVE BAŞLAMA VE GÜVENOYU 607 C. GÖREV SIRASINDA GÜVENOYU 608 D. GÖREV VE SİYASİ SORUMLULUK 608 E. BAKANLIKLARIN KURULMASI VE BAKANLAR 610 F. SEÇİMLERDE GEÇİCİ BAKANLAR KURULU 615 G. TÜZÜKLER 615 H. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ SEÇİMLERİNİN CUMHURBAŞKANINCA YENİLENMESİ 617 İ. MİLLİ SAVUNMA 618 1. Başkomutanlık ve Genelkurmay Başkanlığı 618 2. Millî Güvenlik Kurulu 620 OLAĞANÜSTÜ YÖNETİM USULLERİ 622 A. OLAĞANÜSTÜ HALLER 622 1. Tabiî afet ve ağır ekonomik bunalım sebebiyle olağanüstü hal ilânı 622 2. Şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması sebepleriyle olağanüstü hal ilânı 626 XIII 3. Olağanüstü hallerle ilgili düzenleme 627 B. SIKIYÖNETİM, SEFERBERLİK VE SAVAŞ HALİ 628 IV. İDARE 630 A. İDARENİN ESASLARI 630 1. İdarenin bütünlüğü ve kamu tüzelkişiliği 630 2. Yönetmelikler 636 B. YARGI YOLU 638 C. İDARENİN KURULUŞU 650 1. Merkezî idare 650 2. Mahallî idareler 651 D. KAMU HİZMETİ GÖREVLİLERİYLE İLGİLİ HÜKÜMLER 664 1. Genel ilkeler 664 2. Görev ve sorumlulukları, disiplin kovuşturulmasında güvence 683 E. YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI VE ÜST KURULUŞLARI 686 1. Yükseköğretim kurumlan 686 2. Yükseköğretim üst kuruluşları 705 3. Yükseköğretim kurumlarından özel hükümlere tâbi olanlar 707 F. RADYO VE TELEVİZYON KURULUŞLARİ VE KAMUYLA İLİŞKİLİ HABER AJANSLARI 707 G.ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU 718 H. KAMU KURUMU NİTELİĞİNDEKİ MESLEK KURULUŞLARI 719 İ. DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI 733 J. KANUNSUZ EMİR 733 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM YARGI 734 I. GENEL HÜKÜMLER 734 A. MAHKEMELERİN BAĞIMSIZLIĞI 734 B. HAKİMLİK VE SAVCILIK TEMİNATI 745 C. HAKİMLİK VE SAVCILIK MESLEĞİ 748 D. DURUŞMALARIN AÇIK VE KARARLARIN GEREKÇELİ OLMASI 760 E. MAHKEMELERİN KURULUŞU 762 F. DEVLET GÜVENLİK MAHKEMELERİ 763 G. HAKİM VE SAVCILARIN DENETİMİ 764 H. ASKERİ YARGI 765 II. YÜKSEK MAHKEMELER 778 A. ANAYASA MAHKEMESİ 778 1. Kuruluşu 778 2. Üyeliğin sona ermesi 780 3. Görev ve yetkileri 780 4. Çalışma ve yargılama usulü 787 5. İptal davası 788 6. Dava açma süresi 789 7. Anayasaya aykırılığın diğer mahkemelerde ileri sürülmesi 789 8. Anayasa Mahkemesinin kararlan 799 B. YARGITAY 834 C. DANİŞTAY 838 D. ASKERİ YARGITAY 843 XIV E. ASKERİ YÜKSEK İDARE MAHKEMESİ 844 F. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ 845 III. HAKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU , 847 IV. SAYIŞTAY 852 DÖRDÜNCÜ KISIM MALİ VE EKONOMİK HÜKÜMLER 864 BİRİNCİ BOLUM MALİ HÜKÜMLER. .864 I. BÜTÇE 864 A. BÜTÇENİN HAZIRLANMASI VE UYGULANMASI 864 B. BÜTÇENİN GÖRÜŞÜLMESİ 878 C. BÜTÇELERDE DEĞİŞİKLİK YAPILABİLME ESASLARI 882 D. KESİNHESAP 885 E. KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİNİN DENETİMİ 886 İKİNCİ BÖLÜM EKONOMİK HÜKÜMLER 888 I. PLANLAMA 888 II. PİYASALARIN DENETİMİ VE DIŞ TİCARETİN DÜZENLENMESİ 890 III. TABİİ SERVETLERİN VE KAYNAKLARIN ARANMASI VE İŞLETİLMESİ 898 IV. ORMANLAR VE ORMAN KÖYLÜSÜ 899 A. ORMANLARIN KORUNMASI VE GELİŞTİRİLMESİ 899 B. ORMAN KÖYLÜSÜNÜN KORUNMASI 913 V. KOOPERATİFÇİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİ 916 VI. TÜKETİCİLER İLE ESNAF VE SANATKARLARIN KORUNMASI 920 A. TÜKETİCİLERİN KORUNMASI 920 B. ESNAF VE SANATKARLARIN KORUNMASI 921 BEŞİNCİ KISIM ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER 923 I. İNKILAP KANUNLARININ KORUNMASI 923 ALTINCI KISIM GEÇİCİ HÜKÜMLER 926 YEDİNCİ KISIM SON HÜKÜMLER 945 I. ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLMESİ, SEÇİMLER VE HALKOYLAMASINA KATILMA. 945 II. BAŞLANGIÇ VE KENAR BAŞLIKLAR 957 III. ANAYASANIN YÜRÜRLÜĞE GİRMESİ 957 EK Anayasa Komisyonu Raporu* 961 Anayasa Komisyonu Raporu 963 TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASININ BAZI MADDELERİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA KANUN 967