Türkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları TMS/TFRS (VUK Değerleme Yaklaşımı)
Türkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları TMS/TFRS (VUK Değerleme Yaklaşımı)
Åžeref DEMÄ°R
Yazarın diğer ürünlerine gözatmanızı tavsiye ederiz...
GördüÄŸü yoÄŸun ilgi sonucunda 4. Baskısını yapan kitaba bu baskısında "Finansal Raporlama Standartlarına Uygun Hesap Planı" ve "BOBÄ° FRS DeÄŸerleme Hükümleri" eklenmiÅŸtir.
Türkiye Muhasebe Standartları ve Türkiye Finansal Raporlama Standartlarının (TMS/TFRS'lerin) Vergi Usul Kanunu deÄŸerleme yaklaşımı ile ele alındığı kitapta tam set TMS/TFRS'ler sınıflandırma – deÄŸerleme – kaydetme – açıklama sistematiÄŸi içerisinde ve gerektiÄŸinde 1.1.2018 tarihinde yürürlüÄŸe giren Büyük ve Orta Ölçekli iÅŸletmeler için Türkiye Finansal Raporlama Standartlarına da yer verilerek iÅŸlenmiÅŸtir.
Kitapta yer alan uygulama örneklerinde Kamu Gözetimi Kurumu tarafından taslak olarak yayımlanan TMS/TFRS Uygun Hesap Planında belirtilen hesap adlarının kullanılmasına özen gösterilmiÅŸtir.
Konu Başlıkları
VUK ve TMS–TFRS DeÄŸerleme (Ölçümleme) Genel Esaslar
VUK ve TMS–TFRS DeÄŸerleme Ölçüleri
Maddi Duran Varlıklar ve Maddi Olmayan Duran Varlıklar Değerleme ve Muhasebe Uygulamaları
Stokların Değerlemesi ve Muhasebe Uygulamaları
Menkul Kıymetlerin Değerlemesi ve Muhasebe Uygulamaları
Alacaklar ve Borçların DeÄŸerlemesi ve Muhasebe Uygulamaları
Kasa Mevcutlarının Değerlemesi ve Muhasebe Uygulamaları
Finansal Kiralamalar Değerleme ve Muhasebe Uygulamaları
Ä°ÇÄ°NDEKÄ°LER
Ä°çindekiler
Dördüncü Baskıya Önsöz 7
Üçüncü Baskıya Önsöz 9
Ä°kinci Baskıya Önsöz 11
Birinci Baskıya Önsöz 13
Kısaltmalar 33
Birinci Bölüm
VUK VE TMS/TFRS DEÄžERLEME (ÖLÇÜMLEME)
GENEL ESASLAR
1.1. GÄ°RÄ°Åž 35
1.2. VUK, TMS/TFRS DEÄžERLEME VE ÖLÇÜMLEME KAVRAMLARI 37
1.3. DEÄžERLEMENÄ°N TANIMI VE UNSURLARI 38
1.3.1. Vergi Matrahı 39
1.3.2. İktisadi Kıymetler 40
1.3.3. Takdir ve Tespit 40
1.4. VERGÄ° USUL KANUNU'NDA DEÄžERLEME GÜNÜ 42
1.5. DEÄžERLEMEDE ESAS 43
1.6. TMS/TFRS'DE KAVRAMSAL ÇERÇEVE 44
Ä°kinci Bölüm
VUK VE TMS/TFRS DEÄžERLEME ÖLÇÜLERÄ°
2.1. VERGÄ° USUL KANUNU DEÄžERLEME ÖLÇÜLERÄ° 47
2.1.1. Maliyet Bedeli 47
2.1.1.1. Değer Artırıcı Harcamalar 49
2.1.1.2. Müteferri (BaÄŸlantılı) Giderler 49
2.1.1.3. Maliyet ve Alış Bedeli Arasındaki Farklar 50
2.1.2. Borsa Rayici 51
2.1.2.1. Fiyatlarda Bariz Kararsızlıklar Görülen Hallerde DeÄŸerleme 52
2.1.2.2. Borsa Rayici İle Değerlemeye Tabi İktisadi Kıymetler 52
2.1.3. Tasarruf DeÄŸeri 55
2.1.3.1. Tasarruf DeÄŸeri Sübjektif Bir DeÄŸerleme Ölçüsü DeÄŸildir 55
2.1.3.2. Tasarruf Değeri ile Değerleme Yapılan Haller 56
2.1.4. Mukayyet DeÄŸer 56
2.1.5. Ä°tibari DeÄŸer 57
2.1.6. Rayiç Bedel 58
2.1.7. Vergi DeÄŸeri 59
2.1.8. Emsal Bedeli ve Emsal Ücreti 60
2.2. TMS/TFRS DEÄžERLEME ÖLÇÜLERÄ° 61
2.2.1. Tarihi Maliyet (Maliyet Bedeli) 63
2.2.2. Cari Maliyet 64
2.2.3. GerçekleÅŸebilir DeÄŸer 65
2.2.4. Bugünkü DeÄŸer (Kullanım DeÄŸeri) 65
2.2.5. GerçeÄŸe Uygun DeÄŸer 67
2.3. VUK DEÄžERLEME ÖLÇÜLERÄ°NÄ°N TFRS DEÄžERLEME ÖLÇÜLERÄ° BAKIMINDAN DEÄžERLENDÄ°RÄ°LMESÄ° 68
2.3.1. Maliyet Bedeli 68
2.3.2. Borsa Rayici 69
2.3.3. Tasarruf DeÄŸeri 70
2.3.4. Mukayyet DeÄŸer 71
2.3.5. Ä°tibari DeÄŸer 72
2.3.6. Rayiç Bedel 72
2.3.7. Emsal Bedeli 74
2.3.8. Vergi DeÄŸeri 76
Üçüncü Bölüm
MADDÄ° DURAN VARLIKLAR VE MADDÄ° OLMAYAN DURAN VARLIKLAR DEÄžERLEME VE MUHASEBE UYGULAMALARI
3.1. GAYRÄ°MENKULLER 77
3.1.1. Yasal Düzenleme 77
3.1.2. Gayrimenkul Kavramı 78
3.1.2.1. Türk Medeni Kanunu'nda Gayrimenkul Kavramı 78
3.1.2.2. Gelir Vergisi Kanunu'nda Gayrimenkul Kavramı 79
3.1.3. Bütünleyici Parça (Mütemmim Cüzü) 80
3.1.4. Eklenti (Teferruat) 81
3.1.5. Tesisat ve Makineler 81
3.1.6. Gemiler ve Diğer Taşıtlar 82
3.1.7. Gayri Maddi Haklar 83
3.1.8. Gayrimenkullerin Ä°ÅŸletmeye Ayni Sermaye Olarak Dahil Edilmesi 84
3.2. GAYRÄ°MENKULLERDE MALÄ°YET BEDELÄ°NE GÄ°REN GÄ°DERLER 86
3.2.1. Yasal Düzenleme 86
3.2.2. Satın Alma Halinde Maliyet Bedeli 86
3.2.2.1. Gümrük Vergileri, Nakliye ve Montaj Giderleri 87
3.2.2.2. Yeni Bina İnşasında Arsa Maliyetleri 90
3.2.3. İhtiyari (İsteğe) Bağlı Giderler 93
3.2.4. Finansman Giderleri 94
3.2.4.1. Döviz Kredisi Kullanılması Halinde Faiz ve Kur Farkları 95
3.2.4.2. Finansman Giderlerine Dair Bazı Yargı Kararları 96
3.3. Ä°NÅžA VE Ä°MAL GÄ°DERLERÄ° 97
3.4. GAYRÄ°MENKULLERDE MALÄ°YET BEDELÄ°NÄ°N ARTMASI 100
3.4.1. Yasal Düzenleme 100
3.4.2. Giderlerin Maliyet Bedeline Dahil Edilme Koşulları 100
3.4.2.1. Yapılan Harcamanın Normal Bakım, Tamir ve Temizleme Gideri Olmaması 101
3.4.2.2. Yapılan Harcamanın Varlıkları Genişletmek veya İktisadi Kıymetini Artırmak Maksadıyla Yapılan Giderlerden Olması 102
3.4.2.3. Ä°ktisadi Kıymetin Ä°tfasının Tamamlanmasından Sonra Yapılan ve Faydalı Ömrü Artıran Giderlerden Olmaması 105
3.4.2.4. Gemiler ve Motorlu Kara Nakil Vasıtalarında Maliyet Bedeline Eklenmesi Gereken Giderler 107
3.4.2.5. Ä°ktisadi Kıymetin OlaÄŸanüstü DeÄŸer Kayıpları Nedeniyle Yapılan Giderler 108
3.5. DEMÄ°RBAÅž EÅžYALARIN DEÄžERLEMESÄ° 109
3.5.1. Yasal Düzenleme 109
3.5.2. Alet, Edevat, Mefruşat ve Demirbaş Kavramları 109
3.5.3. Demirbaşların Maliyet Bedeli Kapsamında Sayılan Giderler 110
3.5.4. Demirbaşların Maliyet Bedeli Dışında Değerlemeye Tabi Tutulacağı Haller 111
3.6. TMS/TFRS VE BOBÄ° FRS MADDÄ° DURAN VARLIKLARDA DEÄžERLEME 111
3.6.1. Maliyet Bedelinin Unsurları 112
3.6.2. Günlük Bakım Maliyetleri 113
3.6.3. Parçaların Yenilenmesi, DeÄŸiÅŸtirilmesi, Düzenli Kontrollerde OluÅŸan Giderler 113
3.6.4. Ä°lk Ä°ktisaptan Sonraki DeÄŸerlemeler 114
3.6.4.1. Maliyet Modeli 114
3.6.4.2. Yeniden DeÄŸerleme Modeli 114
3.6.5. Maddi Duran Varlıklarda DeÄŸer DüÅŸüklüÄŸü 116
3.6.6. Muhasebe Uygulamaları 116
3.6.7. Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller 141
3.6.7.1. Genel Bilgi 141
3.6.7.2. DeÄŸerleme 143
3.6.7.2.1. BaÅŸlangıç DeÄŸerlemesi 143
3.6.7.2.2. Dönem Sonu DeÄŸerlemesi 143
3.6.7.3. GerçeÄŸe Uygun DeÄŸer Yöntemi 144
3.6.7.4. Maliyet Yöntemi 144
3.6.7.5. Yatırım Amaçlı Gayrimenkul Sınıfına Transferi veya Bu Sınıftan Transfer 145
3.6.7.6. Elden Çıkarma 145
3.6.7.7. Muhasebe Uygulamaları 146
3.6.8. Maddi Duran Varlık Grubuyla Ä°lgili Açıklamalar 150
3.6.9. Yatırım Amaçlı Gayrimenkullerle Ä°lgili Açıklamalar 153
3.7. TMS/TFRS VE BOBÄ° FRS’DE MADDÄ° OLMAYAN DURAN VARLIKLARDA DEÄžERLEME 157
3.7.1. Maddi Olmayan Duran Varlığın Maliyeti 158
3.7.2. Maddi Olmayan Duran Varlığın İlk İktisabından Sonra Oluşan Harcamalar 159
3.7.3. Ä°ÅŸletme Ä°çi Yaratılan Åžerefiye 160
3.7.4. Giderlerin MuhasebeleÅŸtirilmesi 161
3.7.5. Ä°lk Ä°ktisaptan Sonra Ölçme (DeÄŸerleme) 162
3.7.6. Maddi Olmayan Duran Varlıklarla Ä°lgili Açıklamalar 165
3.7.7. Muhasebe Uygulamaları 168
3.8. VUK UYARINCA GAYRÄ°MENKULLERÄ°N DEÄžERLEMESÄ°NÄ°N TMS BAKIMINDAN DEÄžERLENDÄ°RÄ°LMESÄ° 172
3.8.1. Kavramsal Farklar 173
3.8.2. Maliyet Bedelinin Unsurlarında Farklar 174
3.8.2.1. Borçlanma Maliyetlerinde Farklar 174
3.8.2.2. İhtiyari Gider Farkları 175
3.8.3. Arsa ve Bina Değerlerinin Ayrıştırılması Farkı 175
3.8.4. Parça Amortisman Farkı 176
3.8.5. Yeniden Değerleme Model Farkı 177
3.9. VUK UYARINCA GAYRÄ°MADDÄ° HAKLARIN DEÄžERLEMESÄ°NÄ°N TMS BAKIMINDAN DEÄžERLENDÄ°RÄ°LMESÄ° 178
3.9.1. DeÄŸerleme Ölçüsü Farkı 180
3.9.2. Ä°lk Ä°ktisaptan Sonra OluÅŸan Harcamalarda Farklar 180
3.9.3. Borçlanma Maliyetleri Farkı 181
3.9.4. Yeniden Değerleme Model Farkı 181
3.10. AMORTÄ°SMANLAR 182
3.10.1. Yasal Düzenlemeler ve Genel Açıklamalar 182
3.10.2. Amortisman Ayırma Koşulları 184
3.10.2.1. Envantere Dahil Olma KoÅŸulu 185
3.10.2.2. Ä°ktisadi Kıymetin Faydalı Ömrünün Bir Yıldan Fazla Olması KoÅŸulu 187
3.10.2.3. Ä°ktisadi Kıymetin Yıpranmaya, Aşınmaya veya Kıymetten DüÅŸmeye Maruz Bulunması KoÅŸulu 187
3.10.2.4. Gayrimenkuller ve Gayrimenkuller Gibi Değerlenen Kıymetlerden Olma Koşulu 189
3.10.2.5. Ä°ktisadi Kıymetin Maliyet Bedelinin Belli Bir Haddin Üstünde Olma KoÅŸulu 189
3.10.3. Amortisman Uygulama Süreleri 190
3.10.4. Amortisman Yöntemleri 195
3.10.4.1. Normal (DoÄŸrusal) Amortisman 195
3.10.4.2. Azalan Bakiyeler Üzerinden Amortisman Usulü 196
3.10.4.3. Kullanıma Göre Amortisman Yöntemi 198
3.10.5. Fevkalade Amortisman 199
3.10.6. Madenlerde Amortisman 202
3.10.7. Özel Maliyet Bedellerinin Ä°tfası 203
3.10.7.1. Genel Bilgi 203
3.10.7.2. THP'de Özel Maliyetler 204
3.10.7.3. Özel Maliyet Bedelinin OluÅŸmasının KoÅŸulları 205
3.10.7.4. Özel Maliyet Harcamalarının SözleÅŸmede KoÅŸul Olarak Yer Alması 206
3.10.7.5. Özel Maliyet Bedelinin Ä°tfa Süresi 207
3.10.7.6. Özel Maliyetlerin Ä°tfasının BaÅŸlayacağı Yıl 208
3.10.7.7. Kiralayan Açısından Özel Maliyet Bedelinin Tabi Olacağı Ä°ÅŸlemler 208
3.10.7.8. Özel Maliyet Tertibatının Kira Süresinin Sonunda Sökülüp Götürülmesi 209
3.10.7.9. Kiracı Tarafında Mevcut Bir Tesisatın Tamamen Yenilenmesi Nedeniyle Yapılan Giderler 210
3.10.7.10. Ä°liÅŸkili Taraflar Arasında Kiralamalarda Özel Maliyetler 210
3.10.7.11. Yap İşlet Devret Modeli ve Tevkifat Uygulaması 211
3.10.8. VUK Uygulamasında Amortismana Tabi Malların Satılması 213
3.10.9. Amortismana Tabi Malların Sigorta Tazminatı 217
3.10.10. Kıst Amortisman 218
3.10.11. DeÄŸer Artırıcı Harcamalar Ä°çin Örnek Uygulamalar 221
3.10.11.1. Fonksiyon Artıcı Harcamalar Ä°çin Örnek Uygulama 221
3.10.11.2. Faydalı Ömrü Uzatıcı Harcamalar Ä°çin Örnek Uygulama 222
3.10.12. Bina ve Arazide Amortisman 222
3.10.13. Vergi Usul Kanunu'na Göre Maddi Olmayan Duran Varlıkların Ä°tfası 224
3.10.14. TMS ve Vergi Usul Kanunu Açısından Amortisman Uygulama Farklılıkları ve Benzerlikleri 225
3.10.14.1. Amortisman Ayırma KoÅŸulları Açısından Farklılıklar ve Benzerlikler 225
3.10.14.2. Amortismana Tabi Tutarın Saptanmasında Farklılıklar ve Benzerlikler 226
3.10.14.3. Faydalı Ömür Bakımından Farklılıklar ve Benzerlikler 227
3.10.14.4. Amortisman Yöntemleri ve Yöntem Seçimi Açısından Farklılıklar ve Benzerlikler 229
Dördüncü Bölüm
STOKLARIN DEÄžERLEMESÄ° VE MUHASEBE UYGULAMALARI
4.1. GÄ°RÄ°Åž 233
4.1.1. Yasal Düzenlemeler 234
4.1.2. Maliyet Bedeli Ä°le DeÄŸerleme 235
4.1.2.1. Satın Alınan Emtiada Maliyet Bedeli 236
4.1.2.2. Ä°mal Edilen Emtiada Maliyet Bedeli 237
4.1.2.2.1. Mamulün Vücuda Getirilmesi Ä°çin Sarf Edilen Ä°ptidai ve Hammadde Bedeli 238
4.1.2.2.2. Mamule Ä°sabet Eden Ä°ÅŸçilik Bedeli 240
4.1.2.2.3. Genel Üretim Giderlerinden Mamule DüÅŸen Hisse 241
4.1.2.2.4. Genel Ä°dare Giderlerinden Mamule DüÅŸen Hisse 242
4.1.2.2.5. Ambalajlı Olarak Piyasaya Sürülmesi Zorunlu Olan Ürünlerde Ambalaj Malzemesinin Bedeli 244
4.1.2.3. Manipülasyona Tabi Tutulan Mallarda Maliyet Bedeli 244
4.1.4. Emtia DeÄŸerlemesinde Finansman Giderleri 246
4.1.5. Emtia Niteliğindeki Altının ve Altın Kredisinin Değerlemesi 248
4.1.6. Stok DeÄŸerleme Yöntemleri 250
4.2. EMTÄ°ADA DÜÅžÜK BEDELLE DEÄžERLEME VE KIYMETÄ° DÜÅžEN MALLAR 252
4.2.1. Genel Bilgi 252
4.2.2. Emtiada DüÅŸük Bedelle DeÄŸerleme 254
4.2.2.1. Ortalama Fiyat Esası 254
4.2.2.2. Maliyet Bedeli Esası 258
4.2.2.3. Takdir Esası 258
4.2.3. Kıymeti DüÅŸen Mallar 261
4.2.4. İmalat Artıklarının Değerlemesi 262
4.2.5. Zayi Olan Mallar 264
4.2.5.1. Zayi Olan Mallara Ait KDV 266
4.2.5.2. DeÄŸer DüÅŸüklüÄŸü Halinde KDV 268
4.2.5.3. Fire Sonucu Meydana Gelen Kayıplar 268
4.2.6. Kıymeti DüÅŸen Mallardan Sayılmayan Haller 269
4.2.6.1. Çalınan Mallar 269
4.2.6.2. Modası Geçen Emtianın DeÄŸerlemesi 270
4.2.6.3. Alıcıya Geri Ödemeler ve Ä°ade Alınan Mallar 271
4.2.6.4. Ä°malat Süreci Dışında OluÅŸan Fireler 272
4.2.7. Zayi Olan Mallara Ait KDV'nin Beyannamede Gösterilme Åžekli 273
4.3. TMS VE BOBÄ° FRS UYARINCA STOKLARIN DEÄžERLEMESÄ° 276
4.3.1. Net GerçekleÅŸebilir DeÄŸer 277
4.3.2. Net GerçekleÅŸebilir DeÄŸer Esasının UygulanabileceÄŸi Durumlar 279
4.3.3. Stokların Maliyeti 280
4.3.3.1. Stokların Satın Alma Maliyeti 280
4.3.3.2. DönüÅŸtürme Maliyetleri 281
4.3.3.2.1. Genel Üretim Maliyetlerinin DönüÅŸtürme Maliyetlerine Dağıtımı 283
4.3.3.2.2. Birlikte Üretilen Ürünler 285
4.3.3.3. DiÄŸer Maliyetler 285
4.3.3.4. Stokların Maliyetine Alınmayan Giderler 286
4.3.3.5. Stokların Borçlanma Maliyetleri 287
4.3.4. Hizmet Sunan Ä°ÅŸletmelerde Stok Maliyeti 288
4.3.5. Tarımsal Ürünlerin Maliyeti 289
4.3.6. Maliyetin Ölçümüyle Ä°lgili Teknikler 289
4.3.7. Stok Maliyetlerini Hesaplama Yöntemleri 291
4.3.8. Muhasebe Uygulamaları 293
4.4. VUK UYARINCA EMTÄ°A DEÄžERLEMESÄ°NÄ°N TMS BAKIMINDAN DEÄžERLENDÄ°RÄ°LMESÄ° 314
4.4.1. Genel Açıklamalar 314
4.4.2. Borçlanma Maliyetlerinin DeÄŸerlemesinde Farklılıklar 315
4.4.3. Genel Yönetim Giderlerinin Maliyete Yüklenmesinde Farklılık 316
4.4.4. Sabit Genel Üretim Maliyetlerinin Dağıtımında Farklılıklar 317
4.4.5. Stok DeÄŸerleme Yöntemleri Arasındaki Farklılıklar 318
4.4.6. Hizmet Maliyetlerinin Stoklanmasında Farklılıklar 319
4.4.7. Stoklarla Ä°lgili Açıklanacak Hususlar 323
4.4.8. Stok DeÄŸer DüÅŸüklüÄŸü Karşılığı Ayrılmasında VUK, TMS/TFRS Uygulama Farklılıkları 323
BeÅŸinci Bölüm
MENKUL KIYMETLERÄ°N DEÄžERLEMESÄ° VE
MUHASEBE UYGULAMALARI
5.1. MENKUL KIYMETLERÄ°N TANIMI VE TÜRLERÄ° 327
5.1.1 Türk Ticaret Kanunu'nda Yer Alan Düzenlemeler 327
5.1.2. Sermaye Piyasası Mevzuatında Yer Alan Düzenlemeler 329
5.2. VUK UYARINCA MENKUL KIYMETLERÄ°N DEÄžERLEMESÄ° 333
5.3. ALIÅž BEDELÄ° Ä°LE DEÄžERLEMEYE TABÄ° MENKUL KIYMETLER 334
5.4. VUK'A GÖRE HÄ°SSE SENETLERÄ°NÄ°N DEÄžERLEMESÄ° 335
5.4.1. Hisse Senetlerinin Ä°ktisap Tarihi 335
5.4.2. Döviz Cinsinden Borçla Edinilen Hisse Senetleri 336
5.4.3. Yabancı Hisse Senetleri 338
5.4.4. Bedelsiz Alınan İştirak Hisseleri ve Hisse Senetleri 338
5.5. YATIRIM FONU KATILMA BELGELERÄ°NÄ°N DEÄžERLEMESÄ° 339
5.6. VUK'DA EUROBONDLAR, GELÄ°R ORTAKLIÄžI SENETLERÄ°, HÄ°SSE SENEDÄ°NE DÖNÜÅžTÜRÜLEBÄ°LÄ°R TAHVÄ°LLERÄ°N DEÄžERLEMESÄ° 340
5.6.1. Eurobondlar 340
5.6.2. Gelir Ortaklığı Senetleri 340
5.6.3. Hisse Senedine DönüÅŸtürülebilir Tahvil 341
5.7. VUK'DA BORSA RAYÄ°CÄ° VEYA KIST GETÄ°RÄ° ESASINDA DEÄžERLEME 341
5.8. VERGÄ° MEVZUATI UYARINCA UYGULAMA ÖRNEKLERÄ° 342
5.9. TMS/TFRS DEÄžERLEME 343
5.9.1. Finansal Varlıkların TMS/TFRS Değerlemesi 344
5.9.2. Finansal Varlıkların Değerlemesi 345
5.9.3. Hisse Senetlerinin TMS/TFRS Kapsamında Değerlemesi 347
5.9.3.1. GerçeÄŸe Uygun DeÄŸer Farkı Kar veya Zarara Yansıtılan Finansal Varlıklar 348
5.9.3.2. Satılmaya Hazır Finansal Varlıklar 351
5.9.3.2.1. GerçeÄŸe Uygun DeÄŸeri Tespit Edilebilen Finansal Varlıklar 351
5.9.3.2.2. Maliyet ile değerlemeye tabi finansal varlıklar: 355
5.9.4. Tahvil Senet ve Bonolarının TMS/TFRS Kapsamında Değerlemesi 356
5.9.5. TMS/TFRS İştiraklerdeki Yatırımların Değerlemesi ve Muhasebe Uygulamaları 363
5.9.5.1. Genel bilgi 363
5.9.5.2. İştiraklerdeki Yatırımların Değerlemesi 364
5.9.5.3. İştiraklerdeki Yatırımların İlişkin Muhasebe Uygulamaları 365
5.9.5.3.1. Öz kaynak Yöntemi Örnek Uygulama 365
5.9.5.3.2. Maliyet Yöntemine Ä°liÅŸkin Örnek 368
5.9.6. Türev Ürünlerin DeÄŸerlemesi ve Muhasebe Uygulamaları 370
5.9.6.1. Tanımlar 370
5.9.6.1.1. Futures 370
5.9.6.1.2. Forward 372
5.9.6.1.3. Options 373
5.9.6.1.4. Swaps 374
5.9.6.2. Türev Ürünlerin DeÄŸerlemesi 377
5.9.6.3. Türev SözleÅŸmelerin TMS/TFRS DeÄŸerleme Düzenlemeleri 379
5.9.6.3.1. Etkin Koruma Oranının Belirlenmesi 380
5.9.6.3.2. Net Pozisyonun Finansal Riskten Korunma Ä°ÅŸlemine Konu Edilmesi 380
5.9.6.3.3. Finansal Riskten Korunma Ä°ÅŸlemlerine Örnekler 380
5.9.6.3.4. Finansal Riskten Korunma Ä°ÅŸleminin EtkinliÄŸinin DeÄŸerlendirilmesi 381
5.9.6.5. Türev Ürünlerin Vergi Mevzuatına Göre DeÄŸerlemesi 384
5.9.6.5.1. Forward Ä°ÅŸlemleri 384
5.9.6.5.2. Swap Ä°ÅŸlemleri 385
5.9.6.5.3. Opsiyon SözleÅŸmeleri 391
5.9.6.5.4. Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası işlemleri 394
5.9.6.5.5. Aracı kuruluş varantları 394
5.9.6.6. Muhasebe Uygulamaları 395
Altıncı Bölüm
ALACAKLAR VE BORÇLARIN DEÄžERLEMESÄ° VE
MUHASEBE UYGULAMALARI
6.1. VERGÄ° USUL KANUNU DEÄžERLEME HÜKÜMLERÄ° 401
6.1.1. Alacaklar 401
6.1.2. Borçlar 401
6.1.3. Yabancı Para ile Olan Alacaklar ve Borçlar 402
6.1.4. Çıkarılmış Tahviller 402
6.1.5. DeÄŸersiz Alacaklar 402
6.1.6. Åžüpheli Alacaklar 402
6.1.7. Vazgeçilen Alacaklar 403
6.2. TMS/TFRS'YE GÖRE ALACAKLARIN VE BORÇLARIN DEÄžERLEMESÄ° 403
6.2.1. Sınıflandırma 403
6.2.2. Finansal Varlıkların Sınıflandırılması ve Değerlemesi 404
6.2.3. Finansal Borçların Sınıflandırılması ve DeÄŸerlemesi 404
6.2.4. Etkin Faiz Yöntemi 405
6.2.5. "TFRS 9 Finansal Araçlar" Standardı 405
6.3. VUK'A GÖRE REESKONT UYGULAMASI 406
6.3.1. Genel Açıklamalar 406
6.3.2. Reeskont Ä°ÅŸlemlerinde Yasal Düzenlemeler ve Åžartlar 408
6.3.2.1. Yasal Düzenlemeler 408
6.3.2.2. Reeskont Uygulamasının Şartları 409
6.3.3. Reeskont Ä°ÅŸlemlerinde Özellikli Hususlar 411
6.3.3.1. Alacak Senetlerinin Reeskonta Tabi Tutulması VUK'a Göre Ä°htiyaridir 411
6.3.3.2. Vadeli Çekler Ä°çin Reeskont Hesaplanmaz 412
6.3.3.3. Teminata VerilmiÅŸ Senetler Ä°çin Reeskont Uygulaması 414
6.3.3.4. Tahsile Verilmiş Senetler Reeskont Konusu Yapılabilir 415
6.3.3.5. Hatır Senetleri Ä°çin Reeskont Hesaplanmaz 416
6.3.3.6. Senet Tutarlarının KDV Kısmı Ä°çin Reeskont Hesaplanmaz 416
6.3.3.7. Avans NiteliÄŸinde Alacaklar Ä°çin Reeskont Hesaplanmaz 416
6.3.3.8. Vadeli Satış Kampanyalarında Belge Düzenlenmeksizin Senede BaÄŸlanan Alacaklara Reeskont Ayrılmaz 417
6.3.3.9. Finansal Kiralama Kapsamında Alacak ve Borçlar Ä°çin Reeskont Hesaplanmaz 418
6.3.3.10. Faktoring Åžirketlerine Devredilen Senede BaÄŸlı Alacaklar Ä°çin Faktoring Åžirketi Reeskont Ayırır 418
6.3.3.11. Müflisten Olan Alacaklar Reeskonta Tabi Tutulmaz 418
6.3.3.12. Yıllara Sari Ä°nÅŸaat ve Onarma Ä°ÅŸleriyle Ä°lgili Alacak Senetleri Ä°çin Reeskont 419
6.3.3.13. Åžüpheli Alacaklar Ä°çin Reeskont Hesaplanmaz 419
6.3.3.14. Senetli Alacak ya da Borca Faiz Yürütülmesi Halinde Reeskont Uygulaması 420
6.3.3.15. Senette Faiz Nispeti Açıklanmamışsa T.C. Merkez Bankası Kısa Vadeli Avans Oranı Esas Alınır 420
6.3.3.16. Yabancı Para Cinsinden Alacaklar ve Borçlar Ä°çin LIBOR Esas Alınır 422
6.3.3.17. Reeskont Geçici Vergi Ä°çin de Hesaplanabilir 422
6.3.4. VUK'a göre Reeskont Hesaplama ve Muhasebe Kayıtları 423
6.4. VUK'A GÖRE DEÄžERSÄ°Z ALACAKLAR 430
6.4.1. DeÄŸersiz Alacaklar ve Åžüpheli Alacaklar Arasındaki Farklılıklar 431
6.4.1.1. Tahsil Kabiliyetine Bağlı Olarak Sınıflandırma Farklılığı 431
6.4.1.2. GiderleÅŸtirmede Yöntem Farkı 432
6.4.1.3. Ticari Kazancın OluÅŸumunda Hâsılat Kayıtlarına Ä°ntikal Åžartı Farklılığı 433
6.4.1.4. Tutulan Defterin Türüne Göre OluÅŸan Farklılık 434
6.4.1.5. Belgelendirme Özellikleri Bakımından Farklılık 435
6.4.2. Özellikli Hususlar 436
6.4.2.1. Aciz Vesikasına Bağlanan Alacaklar 436
6.4.2.2. Konkordato Sonucu Tahsilinden Vazgeçilen Alacaklar 438
6.4.2.3. DeÄŸersiz Alacakların Gider Yazılacağı Dönem 438
6.4.2.4. Sonradan Tahsil Edilen DeÄŸersiz Alacaklar 439
6.4.2.5. Karşılık Ayrılmış Bir Alacağın Değersiz Hale Gelmesi 439
6.4.3. Değersiz Alacakların Muhasebe İşlemleri 440
6.5. ÅžÜPHELÄ° ALACAKLAR 443
6.5.1. Tekdüzen Hesap Çerçevesine Göre Åžüpheli Alacaklar 443
6.5.2. TMS/TFRS Yönünden Alacaklar Ä°çin Karşılık Ayırma Åžartları 445
6.5.3. TMS/TFRS Yönünden Karşılık Tutarının Tespiti 446
6.5.4. Åžüpheli Alacak Karşılığı Hesaplama Yöntemleri 448
6.5.4.1. Fiili Tespite Dayalı Karşılık Ayırma Yöntemi 449
6.5.4.2. Tahmine Dayalı (Götürü) Karşılık Ayırma Yöntemi 453
6.5.4.2.1. Satışların Yüzdesi (Gelir Tablosu) Yaklaşımı 454
6.5.4.2.2. Alacakların Yüzdesi (Bilânço) Yaklaşımı 456
6.5.4.2.2.1. Klasik Bilanço Yaklaşımı 456
6.5.4.2.2.2. Yaşlandırma Tablosu Yaklaşımı 457
6.5.5. Vergi Mevzuatında Åžüpheli Alacaklar 458
6.5.5.1. Alacağın Ticari Kazancın Elde Edilmesi ve İdame Ettirilmesi İle İlgili Olması Şartı 460
6.5.5.2. Alacağın Dava veya İcra Safhasında Olması Şartı 461
6.5.5.3. Dava ve Ä°cra Takibine DeÄŸmeyecek Derecede Küçük Alacaklar 462
6.5.5.4. Bilânço Esasına Göre Defter Tutma Åžartı 463
6.5.5.5. Alacağın Teminata Bağlanmamış Olması Şartı 464
6.5.5.5.1. Alacağın Teminatlı Sayıldığı Durumlar 464
6.5.5.5.2. Haciz Yoluyla Teminata BaÄŸlanan Alacaklar 465
6.5.5.5.3. Teminatın Ortadan Kalkması veya Değerini Yitirmesi 466
6.5.5.6. Tasarruf DeÄŸerine Göre Karşılık Ayrılması Åžartı 466
6.5.5.6.1. Tasarruf DeÄŸerine Göre Karşılık Ayrılması 466
6.5.5.6.2. Tasarruf DeÄŸerine Göre Karşılık Ayrılmasına Dair GörüÅŸler 471
6.5.6. Özellikli Hususlar 472
6.5.6.1. Karşılık Ayrılması Gereken Dönem 472
6.5.6.2. Borcun Yeniden Yapılandırılması Halinde Karşılık Ayrılması 474
6.5.6.3. Kamu Kurumlardan Olan Alacaklar 475
6.5.6.4. İflas ve Konkordato Halinde Karşılık Ayırma 476
6.5.6.5. Dövize BaÄŸlı Alacaklarda Karşılık Ayırma 477
6.5.6.6. Yurt Dışından Olan Alacaklarda Karşılık Ayrılması 479
6.5.6.7. Şahıs Şirketlerinden Olan Alacaklarda Karşılık Ayrılması 480
6.5.6.8. KDV Ä°çin Karşılık Ayrılması 480
6.5.6.9. Avanslar Ä°çin Karşılık Ayrılması 482
6.5.6.10. İlişkili Taraflardan Alacaklarda Karşılık Ayrılması 483
6.5.6.11. Karşılık Ayrılan Alacaklara Dair Mahkeme Dava Dosyalarının İncelenmesi 485
6.6. VUK'DA VAZGEÇÄ°LEN ALACAKLAR 485
6.6.1. Vazgeçilen Alacakların Özellikleri 485
6.6.1.1. Vazgeçilen Alacaklar Borçluya Dair Düzenlemeleri Ä°çermektedir 485
6.6.1.2. Vazgeçilen Alacaklarda Vergi Erteleme Avantajı Bilanço Esasına Göre Defter Tutan Mükelleflere Tanınmıştır 486
6.6.1.3. Konkordato Halinde Vazgeçilen Alacak, Alacaklı Bakımından DeÄŸersiz Alacak Mahiyetindedir 487
6.6.1.4. Sulh Yoluyla Vazgeçilen Alacaklar Kanaat Verici Bir Vesika Ä°le Tevsik Edilmelidir 487
6.6.1.5. Yurtdışından Tahsil Edilemeyen Alacaklar Götürü Gider Kapsamında DeÄŸerlendirilemez 488
6.6.1.6. Vazgeçilen Alacaklar GeçmiÅŸ Yıl Zararlarıyla veya DiÄŸer Karlardan Mahsup Edilemez 489
6.6.2. Vazgeçilen Alacakların MuhasebeleÅŸtirilmesi 489
6.6.3. Üç Yıllık Sürenin Hesaplanması 491
6.7. ALACAKLARDA KUR DEÄžERLEMESÄ° 493
6.8. VUK VE TMS/TFRS'DE ALACAK VE BORÇ HESAPLARI 495
6.9. ALINAN VE VERÄ°LEN ÇEKLERÄ°N VUK VE TMS/TFRS DEÄžERLEMESÄ° 498
6.9.1. Genel Açıklamalar 498
6.9.2. VUK Uyarınca Çeklerin DeÄŸerlemesi 499
6.9.3. TMS/TFRS Uyarınca Çeklerin DeÄŸerlemesi 499
6.9.4. Yabancı Paraya Dayalı Vadeli Çeklerin TMS/TFRS DeÄŸerlemesi 500
6.9.5. Çeklerde Reeskont 501
6.9.5.1. VUK 64 No.lu Sirküler Öncesi Uygulama 501
6.9.5.2. VUK 64 No.lu Sirküler Sonrası Uygulama 502
6.10. BANKA HESAPLARININ DEÄžERLEMESÄ° 507
6.10.1. VUK'a Göre Banka Hesaplarının DeÄŸerlemesi 508
6.10.1.1. Repo Ä°ÅŸlemlerinin DeÄŸerlemesi 508
6.10.1.2. Tevkif Edilen Vergilerin Mahsubu 509
6.10.2. TMS/TFRS'ye Göre Bankalar Hesabının DeÄŸerlemesi 510
6.10.3. VUK ve TMS/TFRS Örnek Uygulama 511
6.11. ALACAKLAR VE BORÇLARIN DEÄžERLEMESÄ° 514
6.11.1. Genel Açıklamalar 514
6.11.2. Senetsiz Alacaklar Uygulama ÖrneÄŸi 514
6.11.3. Banka Kredilerinin DeÄŸerlemesi ve Uygulamalar 516
6.11.3.1. Banka Kredilerinin VUK ve TMS/TFRS Ä°çin Uygulama ÖrneÄŸi 516
6.13. ÇIKARILMIÅž TAHVÄ°LLERÄ°N DEÄžERLEMESÄ° 522
6.13.1. Genel Açıklamalar 522
6.13.2. Tekdüzen Hesap Planında Çıkarılmış Tahviller, Bonolar ve Senetler 523
6.13.3. Çıkarılmış Tahvillerin VUK DeÄŸerlemesi 525
6.13.4. VUK'a Göre Ä°tibari DeÄŸerle DeÄŸerleme Mecburiyeti 526
6.13.5. DeÄŸerlemeye Ä°liÅŸkin ÇeÅŸitli Yaklaşımlar 528
6.13.6. Tevkifat Uygulaması 529
6.13.7. Çıkarılmış Tahvillerin DeÄŸerlemesi ve Muhasebe Kayıtları 530
Yedinci Bölüm
KASA MEVCUTLARININ DEÄžERLEMESÄ° VE
MUHASEBE UYGULAMALARI
7.1. GÄ°RÄ°Åž 537
7.2. KASANIN ENVANTERÄ° VE DEÄžERLEMESÄ° 537
7.2.1. Türk Lirası Kasa Mevcutlarının DeÄŸerlemesi 538
7.2.2. Yabancı Paraların Kur Değerlemesi 538
7.2.2.1. VUK'a Göre Kur DeÄŸerlemesi 538
7.2.2.3. TMS/TFRS'ye Göre Kur DeÄŸerlemesi 540
7.2.2.4. Yabancı Paraların DeÄŸerlemesinde Kesin Mizanın Çıkarılması 541
7.2.2.5. Geçici Verginin Hesaplanmasında Kur DeÄŸerlemesi 543
7.2.3. Sayım ve Tesellüm Noksanlıkları 543
7.2.3.1. Kasa Noksanı 544
7.2.3.1.1. Kasa Noksanlığının Nedenleri 544
7.2.3.1.2. Sayım Noksanlıklarında Cezalı Vergi Tarhiyatına Konu Olabilecek Hususlar 544
7.2.3.1.3. Kasadan Sorumlu Personelin Zimmetine Para Geçirmesi 545
7.2.3.1.4. Kasa Noksanlığının Hırsızlık Dolayısıyla Meydana Gelmesi 546
7.2.3.1.5. Kasa Noksanlıklarına Dair Örnekler ve Muhasebe Kayıtları 547
7.2.3.2. Kasa Fazlası 549
7.2.3.2.1. Kasa Fazlalığının Nedenleri 549
7.2.3.2.2. Sayım Fazlalıklarında Cezalı Vergi Tarhiyatına Konu Olabilecek Hususlar 550
7.2.3.2.3. Kasa Fazlalıklarına Dair Örnekler ve Muhasebe Kayıtları 550
7.2.3.3. Kasa Hesabının Alacak Bakiyesi Vermesi 551
Sekizinci Bölüm
FÄ°NANSAL KÄ°RALAMALAR DEÄžERLEME VE
MUHASEBE UYGULAMALARI
8.1. VERGÄ° MEVZUATINDA YER ALAN DÜZENLEMELER 555
8.1.1. Vergi Usul Kanunu'nda Yapılan Düzenlemeler 555
8.1.2. Vergi Mevzuatında Finansal Kiralamalara İlişkin Tanımlar 557
8.1.3. Vergi Mevzuatında Finansal Kiralamalara İlişkin Değerleme ve Amortisman Uygulamaları 560
8.2. TMS 17 KÄ°RALAMA Ä°ÅžLEMLERÄ° STANDARDI KAPSAMINDA KÄ°RALAMALAR 562
8.2.1. Tanımlar 562
8.2.2. DeÄŸerleme 564
8.2.2.1. Ä°lk MuhasebeleÅŸtirme 564
8.2.2.2. Sonraki Ölçümler 565
8.2.3. Finansal Kiralamaların Kiraya Verenin Finansal Tablolarında Gösterilmesi 566
8.2.3.1. Ä°lk MuhasebeleÅŸtirme 566
8.2.3.2. Sonraki Ölçümler 567
8.3. FÄ°NANSAL KÄ°RALAMA ÖRNEK MUHASEBE UYGULAMASI 567
8.4. TMS VE VUK FARKLILIKLARI 573
8.4.1. GerçeÄŸe Uygun DeÄŸer ve Rayiç Bedel Farkı 573
8.4.2. BaÅŸlangıç Maliyetlerinin Tabi OlduÄŸu Ä°ÅŸlem Farkı 574
8.4.3. Faydalı Ömür Farkı 574
8.4.4. Arsa ve Bina Değerlerinin Ayrıştırılması Farkı 575
8.4.5. Satış ve Kiralama İşlemleri 575
EKLER
EK 1: Yürürlükteki TMS/TFRS Setinin Listesi 577
EK 2: Büyük ve Orta Büyüklükteki Ä°ÅŸletmeler Ä°çin Finansal Raporlama Standardı Ölçümleme (DeÄŸerleme) Hükümleri 580
EK 3: Vergi Usul Kanunu DeÄŸerleme Hükümleri 649
EK 4: Finansal Raporlama Standartlarına Uygun Hesap Planı 664
EK 5: Finansal Tablolarda Asgari Olarak Yer Alması Gereken Diğer Kalemler 697
Kaynakça 721
Kavram Dizini 733