Medeni Kanunumuzun Aile - Miras - Eşya Hukukuna Getirdiği Yenilikler
Medeni Kanunumuzun Aile - Miras - Eşya Hukukuna Getirdiği Yenilikler
Ahmet M. KILIÇOĞLU
ÜÇÜNCÜ BASIYA ÖNSÖZ
Bu kitabın ilk basısını yeni 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun yürürlüğe girmesinden bir yıl sonra yani bundan on bir yıl önce, ikinci basısını ise on yıl önce yaptım. O tarihlerde yeni yasa ve getirdiği yeni kurumlarla ilgili olarak meslekdaşlarımız tarafından yayımlanmış eserler yoktu. Benim bir şansım vardı. Zira yeni Türk Medeni Kanunu'nu hazırlayan Taslak Komisyonu'nda genç bir profesör olarak 1994-1998 yıllan arasında başkanlık, 2000-2002 yıllarında ise üyelik görevini yürütmüştüm. Bu nedenle her madde ile ilgili sorunları, tartışmaları ve karşılamak istediği ihtiyaçları yakından takip edebilme, araştırma olanağını elde etmiştim.
Tasarı aşamasında TBMM görüşmelerine katılmış, oradaki tartışmalardan da çok büyük yararlar elde etmiştim.
Bütün bu bilgi birikimimle yasa yürürlüğe girer girmez önce "Diğer Eşin Rızasına Bağlı Hukuksal İşlemler ve Yasal Alım Hakkı" ve "Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi" başlıklı bu konuları tanıtan, en azından temel bilgileri içeren iki kitap yayımladım. Bu iki kitapta ele aldığım konular Aile Hukuku alanında en fazla ilgi çeken ve yeni olan kurumlardı.
Daha sonra elinizdeki bu kitabın önce birinci daha sonra da ikinci basılarını yaptım.
Bu yayınlardan sonra aynı konularla ilgili meslekdaşlarımız tarafından çok sayıda eserler üretildi. Bu eserlerde yayımlamış olduğum kitaplarımdan yararlanılmış olması isabetli hareket ettiğimi ortaya koydu; bundan mutlu olduğumu belirtmek isterim.
Kitabın ikinci basısından sonraki gelişmeleri, tartışmaları takip etmeye gayret ettim. Ancak diğer mesleki çalışmalarım ve yayın faaliyetlerim kitabın üçüncü basısını yapmamı geciktirdi. Bu gecikmemde yeni Türk Medeni Kanunumuzun Aile Hukukunda getirdiği "Katkı-Katılma Alacağı" konusunun ön plana çıkması de etkili oldu. Bu alandaki boşluğu daha kapsamlı olarak ele alıp doldurmak, mahkemelere ve meslekdaşla-rıma katkıda bulunmak amacıyla "Katkı-Katılma Alacağı" başlıklı kitabımı yayımladım ve bugüne kadar kitabın dört basısını yaptım. Diğer kitaplarımın yeni basılarının yapılması yanında, sözü edilen kitabın beşinci basısı için de, hazırlığım devam etmektedir.
Bu yeni basıda gerek öğreti gerekse yargı kararlarında tartışmalı konulara yer verilmiş, kitabın sonunda yer alan Tablolar'daki bazı hatalar düzeltilmiş, önem arz eden Yargıtay İçtihatları ek olarak yayımlanmıştır.
Kitabın gelecek basılarının daha başarılı olmasında sizlerin de katkısı olacaktır. Bu konudaki öneri ve yardımlarınızı bekliyorum.
Kitabın ilgilenenlere ve hukukumuza yararlı olmasını diliyorum.
Oran-Ankara Ekim 2014 Ahmet M. Kılıçoğlu
İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ BOLUM
AİLE HUKUKU'NDA YAPILAN YENİLİKLER
§ 1- NİŞANLANMADA.......................................................................................................... 1
I. NİŞANIN BOZULMASI HALİNDE MANEVİ TAZMİNAT................................. 1
II. NİŞANIN BOZULMASINDA HEDİYELERİN İADESİ.......................................... 4
§ 2- EVLENMEDE..................................................................................................................... 5
- EVLENME YAŞI...................................................................................................... 5
-
YASAL TEMSİLCİLERİN EVLENMEYE İZİN YETKİLERİNİ
KÖTÜYE KULLANMALARI HALİNDE BU İZNİN
ARANMAMASI..................................................................................................... 6 - EVLENME ENGELLERİ.......................................................................................... 7
A. Evlâtlık İlişkisinde............................................................................................. 7
B. Akıl Hastalığında.............................................................................................. 7
-
EVLENME BAŞVURUSUNUN ERKEK VEYA KADININ
OTURDUĞU YER EVLENDİRME MEMURLUĞUNA
YAPILABİLMESİ.................................................................................................... 7 -
EVLENMENİN BUTLANI DAVASINA MİRASÇILARIN SAĞ
KALAN EŞİN MİRASÇI OLAMAYACAĞININ TESBİTİ DAVASI
OLARAK DEVAM EDEBİLMELERİ................................................................... 8
§3- BOŞANMADA............................................................................................................ 10
I. BOŞANMA SEBEPLERİNDE............................................................................. 10
A. İsviçre'de Yapılan Değişiklikler..................................................................... 10
- Anlaşmalı Boşanma................................................................................. 11
- Dava Yoluyla Boşanma (İMK md. 114)................................................. 12
- Ayrılık Nedeniyle Boşanma.............................................................. 12
- Temelden Sarsılma (İMK md. 115)................................................... 12
- Boşanma Davasının veya Karşı Davanın Kabulü
(İMK md. 116)..................................................................................... 12
B. Türk Medeni Kanunu'nda Yapılan Değişiklikler......................................... 13
- Boşanma Sebebi Olarak Onur Kırıcı Davranışlar................................. 13
- Terk Nedeniyle Boşanmada.................................................................... 13
- Akıl Hastalığı Nedeniyle Boşanmada.................................................... 14
- BOŞANMA DAVASININ GİZLİ CELSEDE GÖRÜLEBİLMESİ.................... 14
- BOŞANMANIN SONUÇLARINDA.................................................................. 15
A. Boşanan Kadının Soyadı.............................................................................. 15
B. Boşanmada Tazminat ve Nafaka.................................................................. 16
1. Tazminat.................................................................................................... 16
- Maddi Tazminat................................................................................. 16
- Manevi Tazminat............................................................................... 17
aa) Eşler Boşanmış Olmalıdır......................................................... 19
bb) Boşanmaya Sebep Veren Olaylar Yüzünden Davacı
Eşin Kişilik Hakkının Saldırıya Uğraması............................. 19
cc) Davalının Boşanmada Kusurlu Olması.................................. 19
dd) Davacının Uğradığı Zarar ile Boşanma Arasında
Uygun İlliyet Bağının Bulunması.......................................... 20
2. Yoksulluk Nafakası.................................................................................. 20
C. Tazminat ve Nafaka Alacaklarında Zamanaşımı Süresi............................ 21
D. Boşanan Eşlerin Birbirine Mirasçı Olamaması ve Ölen Davacının
Yerine Mirasçıların Davaya Devam Ederek Sağ Kalan Eşin
Mirasçı Olamayacağım Tespit Ettirmeleri................................................... 21
- Hükmün Amacı........................................................................................ 21
- Koşullan.................................................................................................... 24
- Eşler Arasında Boşanma Davasının Açılmış Bulunması............. 24
- Boşanma Davasının Davalının Kusuruna Dayanması................. 24
- Dava Devam Ederken Davacı Eş Ölmüş Olmalıdır........................ 24
- Ölen Eşin Mirasçılarından Birinin Davaya Devam Etmesi.......... 24
3. Hükmün Anayasa Mahkemesi Tarafından İptali................................ 25
- Anayasa Mahkemesinin İptal Kararı............................................. 25
- Kararın Eleştirisi................................................................................ 27
4) Hükmün Anayasa Mahkemesi Tarafından İptalinde Sonra
Yapılan Düzenleme.................................................................................. 30 § 4- NAFAKA DAVALARINDA GELECEK YILLARI KAPSAYACAK
ARTTIRIM ORANIYLA KARAR VERİLEBİLMESİ............................................. 31 § 5- EVLİLİĞİN GENEL HÜKÜMLERİNDE...................................................................... 32
I. KONUTU BİRLİKTE SEÇME HAKKI VE YÜKÜMLÜLÜĞÜ..................... 32
-
EŞLERİN BİRLİĞİN GİDERLERİNE SADECE
MALVARLIKLARIYLA DEĞİL, EMEKLERİYLE DE
KATILABİLMESİ............................................................................................... 33 -
EŞLERİN EVLİLİK BİRLİĞİNİ TEMSİLİ VE BU NEDENLE
SORUMLULUKLARI......................................................................................... 39
A. Temsilde Eşitlik İlkesi................................................................................... 39
B. Sorumluluk..................................................................................................... 41
IV. EŞLERİN HUKUKSAL İŞLEMLERİ.................................................................... 44 § 6- EŞLERİN HUKUKSAL İŞLEMLERİ VE DİĞER EŞİN RIZASINA
BAĞLI HUKUKSAL İŞLEMLER............................................................................... 45
- KURAL : SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ................................................................ 45
- İSTİSNA :EŞİN RIZASINA BAĞLI HUKUKSAL İŞLEMLER...................... 46
A. Rızanın Hukuksal Niteliği............................................................................. 48
B. Aile Konuru ile İlgili Diğer Eşin Rızasına Bağlı Hukuksal İşlemler ....52
1. Aile Konutu ve Ev Eşyasının Önemi..................................................... 52
- Konut................................................................................................... 54
- Aile....................................................................................................... 54
2. Kiralık Aile Konutlarında......................................................................... 55
a) Kira Sözleşmesinin Feshinin Diğer Eşin Açık Rızasını
Gerektirmesi......................................................................................... 55
aa) Bir Aile Konutunun Bulunması.............................................. 56
bb) Aile Konutu ile İlgili Kira Sözleşmesinin Bulunması............ 56
cc) Aile Konutu Eşlerden Biri Tarafından Kiralanmış
Olmalıdır..................................................................................... 57
dd) Kiracı Eşin Kira Sözleşmesini Feshetmek İstemesi.............. 57
ee) Kiracı Olmayan Eşin Açık Rızası............................................ 58
b) Kiracı Olmayan Eşin Tek Taraflı Beyanla Sözleşmeye
Taraf Olması........................................................................................ 59
3. Eşin Mülkiyetinde Olan Aile Konutlarında.......................................... 63
- Hükmün Amacı................................................................................... 63
- Diğer Eşin Rızasına Bağlı Hukuksal İşlemler.................................. 63
aa) Aile Konutunda Mülkiyeti Devreden İşlemler...................... 64
bb) Aile Konutu Üzerindeki Haklan Sınırlandıran
Diğer İşlemler............................................................................ 64
c) Rızanın Alınmasının Güvencesi : Tapuya Şerh
(TMKmd. 194/III)............................................................................... 65
d) Rızanın Alınmamasının Hüküm ve Sonuçları................................ 69
e) Rıza Yerine Geçmek Üzere Mahkeme Kararı................................... 70
C. Paylı Mülkiyet Konusu Malda Paym Devri ile İlgili Hukuksal
İşlemlerde (TMK md. 223/11)........................................................................ 70
- Hükmün Amacı......................................................................................... 70
- Koşulları.................................................................................................... 72
- Eşlerin Paylı Mülkiyet Konusu Mallarının Bulunması.................. 72
- Bir Eşin Payı Üzerinde Tasarrufta Bulunması................................ 72
- Diğer Eşin Rızasının Alınması.......................................................... 73
- Aksine Anlaşmanın Bulunmaması................................................... 73
3. Sonuçları.................................................................................................... 74
D. Mahkeme Kararıyla Diğer Eşin Rızasına Bağlanan Hukuksal
İşlemlerde (TMK md. 199;İMKmd. 178)...................................................... 74
- Hükmün Amacı......................................................................................... 74
- Koşulları.................................................................................................... 77
- Mal veya Hak Sahibi Eşin Varlığı.................................................... 77
-
Mal veya Hak Sahibi Eşin Tasarruflarda Bulunma
Tehlikesinin Bulunması..................................................................... 77 -
Ailenin Ekonomik Varlığının veya Eşin Mali
Yükümlülüğünün Yerine Getirmesinin Tehlikede Olması............ 78
3. Rızanın Alınmasının Güvencesi (TMK md. 199/f. II-III)..................... 79
- Gerekli Önlemlerin Alınması............................................................. 79
- Tapu Kütüğüne Şerh Verilmesi....................................................... 80
4. Hüküm ve Sonuçlan................................................................................ 80
III. HUKUKSAL İŞLEMİN GEÇERLİLİĞİNİ ETKİLEMEYEN RIZA.................... 84
A. Kavram ve Amacı........................................................................................... 84
B. Koşulları........................................................................................................... 85
- Karşılıksız Bir Temlikin Yapılmış Olması............................................... 85
- Karşılıksız Temlikin Diğer Eşin Rızası Dışında Yapılmış
Olması........................................................................................................ 85
3. Karşılıksız Temlikin Mal Rejiminin Sona Ermesinden
Önceki Bir Yıl İçinde Yapılmış Olması................................................... 85
C. Sonuçlar........................................................................................................... 86 § 7- EŞLERİN YASAL ALIM HAKKI.................................................................................. 88
I. YASAL ALIM HAKKININ AMACI VE NİTELİĞİ......................................... 88
A. Amacı............................................................................................................... 88
B. Niteliği.............................................................................................................. 89
-
KATILMA REJİMİNDE PAYLI MÜLKİYETTE YASAL ALIM
HAKKI (TMK md. 226/f. II; 278)........................................................................ 90 - AİLE KONUTU VE EV EŞYASINDA YASAL ALIM HAKKI....................... 92
A. Mal Rejimlerinde.............................................................................................. 92
1. Katılma Rejiminde (TMK md. 240)......................................................... 92
a) Koşulları.............................................................................................. 92
aa) Mal Rej iminin Ölüm Nedeniyle Son Bulması........................ 92
bb) Ölen Eşin Mülkiyetinde Aile Konutu ya da Ev
Eşyasının Bulunması................................................................ 93
cc) Sağ Kalan Eşin Katılma Alacak Hakkı Bulunması................. 93
dd) Sağ Kalan Eşin Amacı, Eski Yaşantısını Devam
Ettirmek Olmalıdır...................................................................... 94
ee) Ölenin Altsoyundan Birinin Aynı Meslek ve Sanatı
İcra Edeceği Konut Olmamalıdır............................................. 95
ff) Aksine Bir Anlaşmanın Yapılmamış Olması........................... 95
b) Sonuçlan............................................................................................. 95
aa) Konutta....................................................................................... 95
bb) Ev Eşyasında............................................................................. 97
2. Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejiminde (TMKmd. 254).............................. 97
- Evliliğin İptal ya da Boşanma ile Son Bulmasında........................ 97
- Ölüm Halinde...................................................................................... 98
3. Mal Ortaklığı Rejiminde (TMK md. 279)............................................... 99
- Ölüm Halinde...................................................................................... 99
- Diğer Tasfiye Nedenlerinde........................................................... 100
4. Mirasta Terekenin Paylaştırılmasmda (TMK md. 652)...................... 100
a) Hükmün Amacı................................................................................. 100
b) Koşulları............................................................................................ 101
aa) Evliliğin Ölüm Nedeniyle Son Bulması................................. 101
bb) Tereke Malları Arasında Eşlerin Birlikte Yaşadıkları
Konut veya Ev Eşyasının Bulunması.................................. 102
cc) Sağ Kalan Eşin Mirasçı Olması.............................................. 102
dd) Sağ Kalan Eşin Talepte Bulunması...................................... 102
C) Sonuçlan......................................................................................................... 103
i 8- SOYBAGI...................................................................................................................... 104
I. SAHİH - GAYRİSAHİH NESEP AYRIMI KALDIRILMIŞTIR.................... 104
A. Çocuğun Evlilik İçinde Doğması Durumunda........................................... 104
B. Çocuğun Evlilik Dışında Doğması Durumunda........................................ 105
- ÇOCUKLA ANA ARASINDA SOYBAGI..................................................... 106
- ÇOCUKLA BABA ARASINDA SOYBAGI................................................... 107
A. Ana ile Evlilik Sonucu Soybağı.................................................................. 107
1. Evlilik İçinde Doğumla.......................................................................... 107
aa) Soybağmm Belirlenmesine İlişkin Bir Dava
Bulunmalıdır............................................................................ 111
bb) Soybağmm Belirlenmesi Tıbbi Bir Araştırma ve
İncelemeyi Zorunlu Kılmalıdır............................................... 111
cc) Tıbbi Araştırma ve İnceleme Kişinin Sağlığı
Yönünden Tehlike Yaratmamalıdır....................................... 111
2. Ana Babanın Sonradan Evlenmesiyle................................................ 112
B. Tanıma ve Babalık Davası ile..................................................................... 113
a) Tanımanın Hangi Yollarla Yapılabileceği...................................... 113