KİTLE İLETİŞİM HUKUKU

Prof. Dr. Nusret Ä°lker Çolak

Yazar 1970 yılında Adana'da doÄŸdu. îzmir Atatürk Lisesi 100. Yıl mezunu­dur. Ä°stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden 1995 yılında mezun oldu. Avukatlık stajı sonrasında 1997 yılında akademisyenliÄŸe baÅŸladı. Marma­ra Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü'nde, 1998 yılında Kamu Huku­ku yüksek lisansını, 2002 yılında Kamu Hukuku doktorasını tamamladı. 2006 yılında Ä°dare Hukuku Doçenti oldu. 2006-2011 yılları arasında Ä°s­tanbul IV Nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nda önce hukukçu üye, sonra da Kurul BaÅŸkanı olarak görev yaptı. Bu süreçte çeÅŸitli üniversitelerde lisans ve yüksek lisans düzeyinde Ä°mar Hukuku ve Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Hukuku dersleri verdi. 2011 yılın­da profesör oldu. Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesinde Ä°dare Hukuku Anabilim Dalı BaÅŸkanlığını yürütmekte ve aynı fakültede dekan olarak görev yapmaktadır.

ÜÇÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ

Kitle iletiÅŸim faaliyetleri, teknolojik geliÅŸmelere paralel olarak, kiÅŸi ve toplum hayatının her aÅŸamasında yoÄŸun olarak karşımıza çıkmaktadır. Kitle iletiÅŸim faaliyetlerinin yoÄŸunluÄŸuna paralel olarak, kiÅŸilerin hak ve özgürlüklerinin ya da hukuka uygun beklentilerinin karşılanmasın­da kimi müdahalelerin ya da aksamaların yaÅŸanması sıklıkla gündeme gelmektedir. Geleneksel kitle iletiÅŸim faaliyetlerinin yanında internet medyası ve baÄŸlı olarak etkin hale gelen sosyal medya olarak adlandırılan digital(hanesel) alanlar hak ve özgürlükleri doÄŸrudan ilgilendirmektedir. Bir yanda bilgi edinme, düÅŸünce ve kanaat edinme ve bunları açıklama özgürlüÄŸü kitle iletiÅŸim alanlarının güçlenmesi ve çeÅŸitlenmesiyle güç kazanırken, diÄŸer yanda kiÅŸilerin temel hak ve özgürlüklerinin kırılgan bir zeminde kolaylıkla ihlal edilebilir hale gelmesi güncel bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Hukuk düzeninde, bir yandan temel hak ve özgürlükleri koruyan ve geliÅŸtiren kurallar getirilirken, diÄŸer yandan hak ve özgürlüklere yönelen tehdit ve ihlallere karşı gerekli güvenlik mekanizması da oluÅŸturulmak zorundadır. Hak ve özgürlüklerin korunması ve güçlendirilmesine yöne­lik düzenlemeler kaçınılmaz olarak hak ve özgürlükler arasında bir denge kurulmasını gerektirecektir. Bilgi edinme, düÅŸünce ve kanaat hürriyeti, düÅŸünceyi açıklama özgürlüÄŸü, basın özgürlüÄŸü, bilim sanat özgürlüÄŸü ve benzeri özgürlükler güçlendirilerek koruma altına alınırken, kitle ile­tiÅŸim alanında sürdürülen bu faaliyetler sırasında kiÅŸilerin diÄŸer hak ve özgürlüklerinin de bu faaliyetlere karşı korunmasının saÄŸlanması gerek­mektedir.

Kitle Ä°letiÅŸim Hukuku, yeni ÅŸekillenen bir hukuk dalı ve disiplini ola­rak, iletiÅŸim faaliyetlerinin varlıknedeni olan hakve özgürlüklerle kiÅŸilerin diÄŸer temel hak ve özgürlüklerinin makul bir dengede buluÅŸturulmasını saÄŸlayacak ilke ve kuralları ortaya koymayı amaç edinen ve ortaya koyan bir çalışma alanıdır. Kitle iletiÅŸim faaliyetlerinin hukuk sınırları içerisinde gerçekleÅŸtirilmesi, kitle iletiÅŸimin temelini oluÅŸturan hakve özgürlüklerin korunabilmesi ve varlıklarını devam ettirebilmesi için gerekliliktir. KiÅŸi­lerin temel hak ve özgürlüklerine karşı duyarsız olan iletiÅŸim faaliyetle­rinde bulunan kiÅŸi ve kurumlar, bilgi edinme, ifade, kanaat, basın yayın ve benzeri özgürlüklere yönelik yakınmalarda bulunurken daha az destek görme riskiyle karşı karşıya kalacaklardır. Bu noktada, kitle iletiÅŸim alanı­nı düzenleyen ilke ve kuralların içselleÅŸtirilmesi ve iletiÅŸim faaliyetlerinin hukuk zemininde sürdürülmesi önem taşımaktadır.

Bu çalışma, bir yandan kiÅŸilerin hakve özgürlüklerinin korunmasına yönelik ilke ve kuralları ortaya koyarak korunmayı saÄŸlamayı amaçlarken, diÄŸer yandan kitle iletiÅŸim alanında faaliyette bulunan kiÅŸi ve kurumların hukuka uygun davranmalarını teÅŸvik etmeye odaklanmıştır.

Kitle iletiÅŸim faaliyetlerinin hukuk dışında bir sınırlamaya tabi olmadan özgürce yürütüldüÄŸü demokratik bir ülke hayaliyle.

Fındıkzade, Eylül 2013

GÄ°RÄ°Åž Bireyler, kendilerine yönelmiÅŸ kimi tehlikelerin önlenmesi ya da gereksinimlerin karşılanmasına yönelik olarak ortak hareket etme mec­buriyeti altındadırlar. Ortak hareket etme zorunluluÄŸu bireylerin toplu ve örgütlü bir ÅŸekilde hareket etmelerini gerektirir. Topluluk olarak ör­gütlenme, toplumsal yaÅŸamın bir düzen içerisinde sürdürülmesi zorunlu kılar. Sosyal yaÅŸamın bir düzene kavuÅŸturulması zorunluluÄŸu, toplumsal yaÅŸamı düzenleyen kuralların belirlenmesi ve yasakların açıkça ortaya konulması sonucunu doÄŸurmaktadır. Toplumda uyulması zorunlu emir ve yasakları belirleme görevinin gereÄŸi olarak yasa koyucu, düzeni saÄŸ­layacak kurallar koymaktadır. Sosyal yaÅŸamda gerçekleÅŸen olaylar, yasa koyucu tarafından konulan bu kurallara uygun olmak durumundadır. Yürütülen bir faaliyetin kamusal otorite karşısında kabul edilebilir/ geçerli olması kurallara uygunlukla yakından ilgilidir. Kuralları dikkate almadan ya da kuralları yok sayarak gerçekleÅŸen faaliyetlerin yasaklara aykırılık oluÅŸturması durumunda cezai yaptırımlar gündeme gelecektir. Kurallarla açık çeliÅŸki içerisinde olmamakla birlikte kuralları dikkate almayan davranışlarda ise, kurulu düzenin saÄŸladığı koruma iÅŸlevinden yararlanma olanağı kalmayacaktır. Kurallar düzenini yok sayan bir davra­nışın kurallar sisteminin saÄŸladığı olanaklardan yararlanamayacağı ya da yararlanmaması gerektiÄŸi açıktır. Toplumsal yaÅŸamda gerçekleÅŸen diÄŸer faaliyetler gibi iletiÅŸim faali­yetlerinin de bir düzen içerisinde gerçekleÅŸtirilmesi zorunludur. Ä°letiÅŸim faaliyetleri kapsamında gerçekleÅŸen kitlesel boyutlu iletiÅŸim faaliyetleri toplumsal boyutu ön planda olan faaliyetlerdir. Kitle iletiÅŸim faaliyetleri, bireyler arasında gerçekleÅŸen faaliyetlerden farklı olarak, toplumun bilgi edinme, bilgiye ulaÅŸma, düÅŸünce ve kanaat sahibi olabilme, düÅŸüncesini açıklama, haber alma, haberleÅŸme ve benzeri haklarının tam anlamıyla kullanılabilmesini saÄŸlayan faaliyetlerdir. Temel hak ve özgürlüklere olan katkısı nedeniyle kitle iletiÅŸim faaliyetleri özel düzenlemeye konu edil­miÅŸtir.