İflasın Ertelenmesi Bağlamında Kayyımlık
İflasın Ertelenmesi Bağlamında Kayyımlık
Özlem KAYHAN ÇETİN
Sayfa Sayısı
:
208
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2011
ISBN NO
:
9786055473525
GİRİŞ İflâsın ertelenmesi kurumu, hukukumuzda uzun zamandan beri mevcut olan, ancak 4949 sayılı Kanun ile tüm sermaye şirketleri (ve kooperatifler) bakımından işlerlik kazanmış bulunan bir hukukî çaredir. İcra ve İflâs Kanununda 4949 sayılı Kanun ile değişiklik yapılmadan önce bu kurum, Türk Ticaret Kanununun 324′üncü maddesinin ikinci fıkrasında ve Kooperatifler Kanununun 63üncü maddesinde düzenlenmişti. Ancak, o dönemde, anılan hükümlerin açık ve yetersiz olması nedeniyle iflâsın ertelenmesi kurumu, adeta unutulmuş gibiydi. İflâsın ertelenmesinin İcra ve İflâs Kanununun 179uncu maddesinde ayrıntılı olarak düzenlenmesi ile birlikte, bu kurum; uygulamada en çok rağbet gören kurumlardan birisi olmuştur1. Hızla artan iflâsın ertelenmesi talepleri, çok sayıda yeni sorunun ortaya çıkmasına da sebebiyet vermiştir. Bu durum ise, iflâsın ertelenmesi kurumunun kendisinden beklenen amacı gerçekleştirmesinde en etkin rolü oynayan kayyımın, sık sık gündeme gelmesine ve adından söz ettirmesine neden olmaktadır. İflâsın ertelenmesi prosedüründe kayyım, hukukî statüsü, hakları, yükümlülükleri, görevleri, yetkileri ve sorumluğu açık ve net bir biçimde ortaya konulamamış olan bir görevlidir. Uygulamada, iflâsın ertelenmesi kurumuna getirilen eleştirilerden birisi de, erteleme kararı ile birlikte atanan kayyımın, hukukî statüsündeki ve sorumluğundaki belirsizlik halleridir. Hâkimin kayyım tayin etme yetkisi, İcra ve İflâs Kanununun Erteleme Tedbirleri başlıklı 179/a maddesinde düzenlenmiştir. Nitekim İcra ve İflâs Kanununun 179/a maddesine göre, Mahkeme, erteleme kararı ile birlikte kayyım atanmasına karar verir. Mahkeme, yönetim organının yetkilerini tümüyle elinden alıp kayyıma verebileceği gibi; yönetim organının kararlarının ve işlemlerinin geçerliliğini kayyımınonayına bağlı kılmakla da yetinebilir. İflâsın ertelenmesi kararında kayyımın görev ve yetkileri ayrıntılı olarak gösterilir. Görüldüğü üzere, kayyımlık kurumunun önemi o kadar büyüktür ki, diğer erteleme tedbirlerinden ayrı olarak incelenmesi gerekmektedir. Biz de, konunun önemine binaen uygulamada etkin bir işlerlik kazanan ve kendisine sıkça ihtiyaç duyulan İflâsın ertelenmesi bağlamında kayyımlık kurumunu, yüksek lisans tezi olarak incelemeyi uygun bulduk. Bu bağlamda atanan kayyımı konu edinen bilimsel incelemelerin son derece sınırlı olması, şimdiye kadar yapılmış olan çalışmaların daha çok iflâsın ertelenmesi kurumunun tümünü kapsayacak ve ayrıntıyı içermeyecek şekilde genel nitelikte bulunması ve kayyım hakkındaki mevcut düzenlemelerin, günümüz ihtiyaçlarını karşılamaktan uzak ve yetersiz olması gibi etkenler dikkate alındığında, iflâsın ertelenmesi kurumunun sadece belli kısımları üzerinde yoğunlaşan yeni çalışmaların yapılması zorunluluğu doğmuş bulunmaktadır. Hazırladığımız yüksek lisans tezi ile İflâsın ertelenmesi bağlamında kayyımlık kurumunu doğrudan doğruya konu edinen ve yasal düzenlemelerimiz açısından inceleyen bir eser oluşturulmuştur. Zira iflâsın ertelenmesi bağlamında kayyımlık kurumunun ayrıca ve ayrıntılı olarak incelenmesi, uygulamada yaşanan belirsizliklerin giderilmesi, bu alanda yapılan tartışmalara katkıda bulunulması ve iflâsın ertelenmesi kurumunun daha bilinçli ve sağlıklı uygulanmasını sağlamak açısından son derece önemlidir. Bu çalışmada, birinci bölümde, iflâsın ertelenmesi bağlamında kayyımlık kurumunun daha iyi anlaşılabilmesi için öncelikle, iflâsın ertelenmesinin tanımı, amacı ve hukukî niteliği incelenmiş; daha sonra, kayyım atanmasının ön şartı olması nedeniyle iflâsın ertelenmesi kurumu, bunun hukukî sonuçları ve kayyımın iflâsın ertelenmesi içindeki yeri üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde, kayyımın atanması, hukukî statüsü ve bu bağlamda benzer kurumlarla karşılaştırması, hak ve yükümlülükleri ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise, kayyımın görev ve yetkileri, denetimi ve sorumluluğu ortaya konulmuştur. SUNUŞ -İflâsın Ertelenmesi Bağlamında Kayyımlık- isimli bu çalışma, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Özel Hukuk Ana Bilim Dalı yüksek lisans öğrenimimde hazırladığım ve Prof. Dr. Süha Tanrıver (Başkan), Prof. Dr. Veysel Başpınar, Yrd. Doç. Dr. İbrahim Ermenekten kurulu bulunan jüri tarafından başarılı bulunan yüksek lisans tezimin, jüri üyelerinin önerileri doğrultusunda bazı değişiklikler yapılmış ve Yargıtay kararlarından yararlanılmış halidir. İflâsın ertelenmesi kurumu, hukukumuzda uzun zamandan beri mevcut olan, ancak 4949 sayılı Kanunla işlerlik kazanmış bulunan bir hukukî çaredir. İflâsın ertelenmesi, ticaret mahkemesine, borca batık durumda olan bir sermaye şirketi veya kooperatif hakkında iflâs kararı vermekten belli şartların varlığı halinde geçici olarak sarfınazar etme imkânını veren ve iflâsın önlenmesine hizmet eden bir kurumdur. Bu kurum, sermaye şirketinin veya kooperatifin menfaatinin olduğu kadar, ertelemeden önceki ve sonraki alacaklıların ve ülke ekonomisinin menfaatlerinin korunması amacına da hizmet eder. İflâsın ertelenmesi, asıl olarak iflâs yargılaması içerisinde olmakla beraber, ondan kısmen bağımsız bir prosedürü ifade etmektedir. Mahkeme, erteleme kararı ile birlikte kayyım (ya da kayyımlar) atanmasına karar verir (m. 179/a). Kayyım, Arapça kökenli bir sözcük olup; belli bir malın yönetilmesi veya belli bir işin yapılması için görevlendirilen kimse anlamına gelmektedir. İflâsın ertelenmesi prosedüründe atanacak kayyım, vesayet hukukunun dışında, borçlu ile alacaklıların ve hatta kamunun menfaatlerini aynı ölçüde gözetmek, korumak ve dengelemekle görevlendirilmiş resmî bir devlet organıdır (kamu görevlisidir). Kayyım olarak atanabilmek için gereken şartların, hukukun genel ilkelerinden ve kayyımlık görevinin gerektirdiği niteliklerden hareket ederek belirlenmesi gerekir. Borçlunun ve alacaklıların, atanacak olan kayyımın belirlenmesi hususunda yapmış oldukları önerilerin, hâkim açısından hiç bir bağlayıcılığı yoktur. Mahkemenin kayyım atanmasına ilişkin kararı, nitelik itibari ile yargısal işlemler kategorisine dâhil bulunan bir çekişmesiz yargı işlemidir. Kayyımlık görevi, kamu görevinin belirleyici unsurları olan aslîlik ve süreklilik niteliklerini bünyesinde barındırmaktadır. Bu nedenle, kayyımın üstlendiği görev; bir kamu görevi niteliği taşımaktadır. Kayyım, 1982 Anayasasının 128inci maddesine göre, diğer kamu görevlisi statüsündedir; memur ya da işçi değildir. Kayyım, ücret alma, avans ve teminat isteme ve istifa haklarına sahiptir. Buna karşılık, kendi kendisiyle hukuki işlem yapma yasağına uymak, yakınlarına ait işleri görme yasağına uymak, görevini bizzat yerine getirmek, bilgi vermek ve ihbarda bulunmak, eşit işlem yapmak ve sır saklamak yükümlülüğündedir. İcra ve İflâs Kanununun 179/a maddesinin ikinci fıkrasına göre; kayyımı atayan mahkeme, yönetim organının yetkilerini tamamen elinden alıp kayyıma verebileceği gibi, yönetim organının işlemlerinin geçerliliğini kayyımın onayına bağlı da tutabilir. Bu ihtimaller kısmen birlikte karma olarak kullanılabileceği gibi, iflâsın ertelenmesi kurumunun niteliğiyle ve amacıyla bağdaşabilecek diğer ihtimaller de bulunabilir. Hâkim, kayyımın görev ve yetkileri konusunda geniş bir yelpazeye (takdir hakkına) sahiptir. Kayyım, iflâsın ertelenmesine karar veren ve kendisini atayan ticaret mahkemesinin denetimi altındadır. Kayyımın kusuruyla, alacaklılara, borçluya veya şirket ya da kooperatifle ilişkisi bulunan üçüncü kişilere verdiği zarardan dolayı tazminat davası, ancak Devlet aleyhine açılabilir. Devletin, zararın meydana gelmesinde kusuru bulunan kayyıma rücu hakkı vardır. Kayyım, Türk Ceza Kanununun 6/c maddesinin öngördüğü düzenleme çerçevesinde, bu kanunun uygulanması bakımından bir kamu görevlisidir; taşıdığı sıfatlarının ve görevlerinin niteliğiyle bağdaştığı ölçüde her suçu işleyebilir. İÇİNDEKİLER : GİRİŞ-1 BİRİNCİ BÖLÜM KAYYIM ATANMASININ ÖN ŞARTI OLARAK İFLÃSIN ERTELENMESİ, ERTELEMENİN HUKUKÃSONUÇLARI VE KAYYIMIN İFLÃSIN ERTELENMESİPROSEDÜRÜ İÇİNDEKİ YERİ 1-KAYYIM ATANMASININ ÖN ŞARTI OLARAK İFLÃSIN ERTELENMESİ3 A--GENEL OLARAK-3 B--İFLÃSIN ERTELENMESİNİN TANIMI, AMACI VE HUKUKà NİTELİĞİ-4 I--Tanımı-4 II--Amacı-5 III--Hukukî Niteliği-7 C--İFLÃSIN ERTELENMESİ TALEBİNİN TİCARET MAHKEMESİNCE İNCELENEBİLMESİ ŞARTLARI VE USULÜ-11 I--İflâsın Ertelenmesinin Şartları-11 1-)-Genel Olarak-11 2-)-İflâsın Ertelenmesinin Şeklî Şartları-11 a)-Bir Sermaye Şirketi ya da Kooperatifin Olması-11 b)-Borca Batıklık Bildirimi-12 c)-İflâsın Ertelenmesi Talebi-13 d)-Borca Batıklık Bilançosunun Mahkemeye Verilmesi-15 e)-İyileştirme Projesinin Mahkemeye Sunulması-16 f)-Erteleme Masraflarının Avans Olarak Peşin Ödenmesi-17 g)-Fevkalâde Mühletten Yararlanılmamış Olması-18 3-)-İflâsın Ertelenmesinin Maddî Şartları-18 a)-Borca Batıklık-18 b)-Malî Durumun İyileştirilmesi Ümidinin Bulunması-19 c)-Alacaklıların Haklarının Korunması-20 II--İflâsın Ertelenmesi Talebinin İncelenmesi Usulü-21 D--İFLÃSIN ERTELENMESİ HAKKINDA TİCARET MAHKEMESİNCE VERİLEBİLECEK OLAN KARARLAR-22 I--İflâsın Ertelenmesi Talebinin Reddi Kararı-22 II--İflâsın Ertelenmesi Kararı-23 2--İFLÃSIN ERTELENMESİNİN HUKUKà SONUÇLARI-23 A--BORÇLUYA KARŞI TAKİP YAPMA VE MEVCUT (DERDEST) TAKİPLERE DEVAM ETME YASAĞI-23 I--Kural-23 II--Kuralın Niteliği-24 B--BORÇLUNUN TASARRUF YETKİSİNİN SINIRLANMASI-26 C--İFLÃSIN ERTELENMESİNİN DİĞER SONUÇLARI-27 3--KAYYIMIN İFLÃSIN ERTELENMESİ İÇİNDEKİ YERİ-29 İKİNCİ BÖLÜM KAYYIM KAVRAMI, KAYYIMIN ATANMASI, HUKUKà STATÜSÜ, HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ 1--KAYYIM KAVRAMI-33 A--TERİM-33 B--KAYYIMIN TANIMI-33 2--KAYYIMIN ATANMASI-35 A--KAYYIM OLARAK ATANMAYA EHİL OLANLAR-35 I--Genel Olarak-35 II--Kayyım Olarak Atanamayacaklar-42 1-)-Borçlu ve Alacaklılar-42 2-)-Borçlu ve Alacaklılarla ya da Sadece Bunlardan Biriyle Hukukî ve/ veya Ekonomik Bakımdan Bir İlişki İçerisinde Bulunanlar-44 3-)-Hâkimler ve Savcılar-45 B--TÜZEL KİŞİLERİN KAYYIM OLARAK ATANMASI-46 C--BİRDEN FAZLA KAYYIM ATANMASI-50 D--YABANCILARIN KAYYIM OLARAK ATANMASI-52 E--BORÇLUNUN VE ALACAKLILARIN KAYYIMIN BELİRLENMESİNE ETKİSİ-54 F--KAYYIMIN ATANMASI, ATAMA KARARININ HUKUKà NİTELİĞİ VE İPTALİ-57 I--Kayyımın Atanması-57 II--Atama Kararının Hukukî Niteliği ve İptali-63 1-)-Atama Kararının Hukukî Niteliği-63 2-)-Atama Kararının İptali-66 G--KAYYIMIN GÖREVE BAŞLAMASI-67 3--KAYYIMIN HUKUKà STATÜSÜ-70 A--GENEL OLARAK-70 B--KAYYIMIN BENZER HUKUKà MÜESSESELERLE KARŞILAŞTIRILMASI-76 I--Türk Medenî Kanunu Bağlamında Kayyımlık İle Karşılaştırılması-76 II--Konkordato Komiseri ile Karşılaştırılması-79 III--Ara Dönem Denetçisi ve Proje Denetçisi ile Karşılaştırılması-82 IV--Malvarlığının Terki Suretiyle Konkordatoda Tasfiye Memurları ile Karşılaştırılması-85 V--İflâs İdaresi ile Karşılaştırılması-89 C- KAYYIMIN YAPMIŞ OLDUĞU GÖREVİN NİTELİĞİ-91 D--BU GÖREVİN İCRASI SIRASINDAKİ HUKUKà STATÜSÜ-92 I--Memur ve Diğer Kamu Görevlileri Kavramları-92 II--Memur ve Diğer Kamu Görevlileri Ayrımı İçerisinde Kayyımın Yeri-93 4--KAYYIMIN HAKLARI VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ-94 A--HAKLARI-94 I--Ücret Alma Hakkı-94 II--Avans ve Teminat İsteme Hakkı-100 III--İstifa Hakkı-101 B--YÜKÜMLÜLÜKLERİ-102 I--Kendi Kendisiyle Hukukî İşlem Yapma Yasağına Uyma Yükümlülüğü-102 II--Yakınlarına Ait İşleri Görme Yasağına Uyma Yükümlülüğü-104 III--Kayyımlık Görevini Bizzat Yerine Getirme Yükümlülüğü-105 IV--Eşit İşlem Yapma Yükümlülüğü-106 V--Bilgi Verme ve İhbarda Bulunma Yükümlülüğü-108 VI--Sır Saklama Yükümlülüğü-109 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KAYYIMIN GÖREV VE YETKİLERİ, DENETİMİ, SORUMLULUĞU 1--KAYYIMIN GÖREV VE YETKİLERİ-115 A--GENEL OLARAK-115 B--GÖREVLERİ-118 I--Borçlunun Malvarlığının Muhafazası İçin Gerekli Önlemleri Almak-118 II--Borçlunun Malvarlığının Defterinin Tutulması-120 III--Şirketi veya Kooperatifi İdare ve Temsil Etmek-126 IV--Yönetim Organının Karar ve İşlemlerini Onaylamak-131 V--Borçlunun Tasarruflarını Denetlemek-135 VI--Rapor Düzenlemek, Rapor ve Eklerini İlgili Makama Tevdi Etmek-138 1-)-Kayyımın Raporu-138 a)-Genel Olarak-138 b)-Kayyımın Raporunun İçeriği-140 aa--Kayyımın İyileştirme Projesinin Gidişatını Değerlendirmesi-141 bb--Kayyımın Malî Durumun İyileştirileceğine İnancını Yitirmesi-142 cc--Kayyımın Erteleme Süresinin Uzatılmasına İlişkin Görüşü-142 dd--Kayyımın İflâsın Ertelenmesi Süresinin Sona Ermesi Halinde Son Değerlendirmesi-143 2-)-Kayyımın Raporuna Ekleyeceği Belgeler-143 3-)-Rapor ve Eklerini Tayin Edilen Süre İçerisinde İlgili Makama Tevdi Etmek-144 VII--İflâsın Ertelenmesi Süresinin Uzatılmasına veya İflâsın Ertelenmesinin Kaldırılmasına İlişkin Duruşmalarda Mahkemede Hazır Bulunmak-144 C--YETKİLERİ-145 I--Bilgi Alma Yetkisi-145 II--Bilirkişiye Başvurma Yetkisi-148 III--İflâsın Ertelenmesi Süresinin Uzatılmasını Talep Yetkisi-149 IV--İflâsın Ertelenmesinin Kaldırılmasını Talep Yetkisi-150 V--Borçluya Emir ve Talimat Verme Yetkisi-152 D--KAYYIMIN GÖREV VE YETKİLERİNİN SONA ERMESİ-153 I--Genel Olarak-153 II--Kayyımın Görevden Alınması-155 2--KAYYIMIN DENETİMİ-156 A--GENEL OLARAK-156 B--TİCARET MAHKEMESİ TARAFINDAN DENETİMİ-156 C--BORÇLU VE ALACAKLILAR TARAFINDAN DENETİMİ-158 I--Genel Olarak-158 II--Denetim Aracı Olarak Şikâyet -158 D--BAŞVURULAN KANUN YOLU NETİCESİNDE YARGITAY TARAFINDAN DENETİMİ-161 3--KAYYIMIN SORUMLULUĞU-162 A--HUKUKà SORUMLULUĞU-162 I--Hukukî Niteliği-162 II--Devletin Sorumluluğunun Şartları-169 1-)-Hukuka Aykırılık-169 2-)-Kusur-170 3-)-Zarar-171 4-)-İlliyet Bağı-171 III--Tazminat Davası-172 1-)-Genel Olarak-172 2-)-Davanın Görüleceği Mahkeme ve Tarafları-173 3-)-Zamanaşımı-173 4-)-Devletin Sorumlu Kayyıma Rücu Etmesi-174 B--DİSİPLİN SORUMLULUĞU-174 C--CEZAà SORUMLULUĞU-175 I--Kayyımın Türk Ceza Kanunu Anlamında Konumu-175 II--Kayyımın İşleyebileceği Suçlar-178 SONUÇ-181 KAYNAKÇA -187 ÖZET-207