Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Başvuru Yöntemleri
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Başvuru Yöntemleri
Özcan ÖZBEY
Sayfa Sayısı
:
550
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2008
ISBN NO
:
6055980702
220,00
TL
İKİNCİ BASI\′YA ÖNSÖZ
Avrupa Konseyi, gerek hedefleri gerekse bu hedeflere ulaşma doğrultu¬sunda oluşturulan teşkilatlanma yapısıyla kendine özgü uluslararası bir yapılanmadır.
Merkezi Slrasbourg\′da bulunan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi de, Av¬rupa Konseyi\′nin temel yargı organıdır. Avrupa İnsan Haklan Sözleşmesinde öngörülen hak ve özgürlüklerin geliştirilip, korunması amacıyla Konsey bünye¬sinde bağımsız bir yargı teşkilatı kurulmasının uygun görülmesi sonucu olarak AİHM kurulmuştur.
AİHM\′nin temel görevi, AİHS\′ne üye olan ve Mahkemenin yetkisini kabul eden devletlerin uygulamalarında sözleşme ile sağlanan güvencelere ve sözleş¬menin ruhuna uygun davranıp davranmadığını denetlemektir.
Böylece AİHM yapmış olduğu yorumlar ve oluşturduğu içtihatlar ile Kon¬sey üyesi ülkelerin hukuklarının uygulanmasında bir dinamizm sağlamış ve hakların-özgürlüklerin gelişmesi sürecine önemli katkılar yapmıştır.
Bugün AİHM, ulusal hukuk sistemlerinde bir çeşit son kanun yolu başvu¬rusu niteliğini almış ve ulusal yargı sistemlerinin hiyerarşik olarak üstünde bir yargı sistemi olduğunu verdiği kararlarla kabul etmiştir. AİHM, bir kısım pren¬siplerin üye devletler içinde yerleşmesi konusunda da çok önemli kararlara imza atmıştır. Örneğin, insan haklarının genel hukuk prensiplerinin bir parça¬sı olduğu, devletin bireye karşı negatif ve pozitif yükümlülüklerinin bulunduğu, Mahkeme kararlarında eleştirilen hususların iç hukukuna hiç veya tam olarak yansıtmayan veya zamanında adapte etmeyen üye devletlere karşı Bakanlar Komitesi aracılığıyla yaptırım uygulamasına kadar giden bir yol açması gibi hususları saymak mümkündür.
Bu kitabın ilerleyen bölümlerinde Awupa Konseyi, AİHS, AİHM\′nin yapı¬sı ve uygulamaları ile iç hukukumuza bakan yönleri çok çeşitli mahkeme ka¬rarlarıyla güncelleştirilerek açıklanmaya çalışılmıştır.
Kitabın birinci basısının kısa sürede tükenmiş olması, yenilenmiş ikinci basısının yapılması ihtiyacını doğurmuştur. Yaşayan bir belge olan AİHS\′nin yorumlayıcı makamı kabul edilen AİHM\′nin karlarını takip etmek çağın hukuk anlayışını yakalamak açısından önemli olacaktır. Bu amaçla önemli görülen yeni bazı Mahkeme karaları ile iç yargı organlarının verdiği kararlar da kitaba konulmuştur.
Okuyucularına büyük fayda sağlayacağına inandığım kitabın 2. basısına emeği geçen tüm Adalet Yayınevi çalışanları ile hazırlanması sırasında göster¬dikleri sabır ve desteklerinden dolayı da sevgili aileme şükranlarımı sunuyorum.
ÖNSÖZ
Üstün sanılan insanlara yakından bakınca
anladım ki çoğu, herkes gibi insandır.
Montaigne
İnsanın sırf \"İnsan\" olması nedeniyle doğuştan devredilemez ve vaz¬geçilemez bir takım temel hak ve hürriyetlere sahip olduğu anlayışı \" insan hakları\" kavramanın oluşup, gelişmesine kaynaklık etmiştir.
Yüzyıllarca ulusların bir iç meselesi olarak karşımıza çıkan bu kav¬ram, özellikle 1. ve 2. Dünya Savaşlarındaki büyük hak kayıplarının ya¬şanması nedeniyle uluslararası boyuta taşınmıştır. Bu nedenle günümüz¬de hemen her devletin Anayasa ve yasalarında hüküm altına alınan insan hak ve hürriyetleri, ne yazık ki uygulamada tam yaşatılmamakta ise de, geçmiş yüzyıllara oranla büyük gelişmeler kat etmiştir.
Çünkü geçmişe baktığımızda, tarih, insanların zorba ve baskıcı ikti¬darlara karşı yapmış olduğu hak ve özgürlük mücadeleleri ile doludur.
Geçen süre boyunca bu konuda yapılan mücadeleler değişik boyutlar kazanmış, iktidar bireye belli hak ve yetkiler tanıyarak kendi gücünü sı¬nırlandırmış ve bunu yazılı metin haline getirmiştir. Böylece gün geçtikçe bireyin gerek toplum, gerekse devletle olan ilişkisinde özgürlükleri artar¬ken, devletin de keyfilikten, zorbalıktan uzak, hukuka bağlı, bireye daha hoşgörülü ve yakm bir davranış sergilediği gözlemlenmiştir.
Günümüzde artık hızla gelişen teknolojik gelişmeler karşısında, büyük bir köy halini almaya başlayan dünyamızda meydana gelen hadiseler, tüm insanlığın kaderine hükmetmektedir. Bu nedenle insanlığın ortak değer ve menfaatleri için devletlerarası dayanışma kaçınılmaz hale gelmiştir.
Hakların korunup gelişmesi noktasında özellikle devlet ve kamu görev¬lilerinin isteksiz, şüpheli ve olumsuz yaklaşımları sonucu, insan haklarının eylemsel bazda korunması amaçlı uluslararası mahkemeler kurulmuştur.
İnsanlığa karşı suç işleyen birey veya devlet, kurulan uluslararası ceza mahkemelerince cezalandırılırken, yine devletin veya kamu görevlisi¬nin, bireye verdiği hak kaybı -zarar- nedeniyle doğan sorumluluğu müey¬yide altına alınmıştır.
Böylece, getirilen bu ciddi müeyyideler ve denetim mekanizmalarıyla, ulusal ve uluslararası bazda insan haklarının güvenceye alınması ve ge¬liştirilmesi pratikte sağlanmıştır.
Kitabımızın da konusunu oluşturan Avrupa İnsan Hakları Sözleşme¬sinin, devlet ve bireysel başvuru yolu ile getirmiş olduğu koruma meka¬nizması, insanlık tarihinin müstesna bir modeli olmuştur.
Bugün itibariyle 800 milyonu aşan nüfusu ile 47 ülkenin üyesi olduğu Avrupa Konseyi\′nin çıkarttığı AİHS, artık konseyin ortak anayasası olarak kabul edilirken, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi de, Avrupa İnsan Hak¬ları Anayasa Mahkemesi şeklinde benimsenmeye başlanmıştır.
AIHM, vermiş olduğu çeşitli kararlarla insan hak ve hürriyetlerinin eureasel boyutta korunması, gelişmesi ue ilkelerinin tespiti yönünde bü-yük katkılar sağlamıştır.
Hukukun üstünlüğü, demokratik toplum düzeni, çoğulculuk, açık fikir¬lilik, kamu yaran, orantılılık, silahların eşitliği gibi temel insan haklan için önem arz eden bir takım kavramlara kazandırdığı anlam ve koymuş oldu¬ğu standartlarla AİHM kararlan, gerek konsey üyesi ülkelerin, gerekse diğer ülke ve bölgesel denetim organlarının kural ve yapılan üzerinde önemli etkiler doğurmuştur.
AİHM önünde görülen davaların önemli bir kısmının Türkiye ile ilgili olduğunu düşünürsek, bu mahkemeyi ve kararlarını tanıyıp, tahlil etmenin ehemmiyetini daha iyi kavrarız. Ancak bu suretle hak ve hürriyetler etkin¬lik kazanır ve ülkemizin uluslararası alandaki itibarı korunmuş olur.
Bunun için Hâkim ve Savcılarımızın önlerine gelen soruşturma ve da¬valarda başta AÃHS ve AİHM içtihatları olmak üzere taraf olduğumuz diğer uluslararası sözleşmeleri Anayasamızın 90. maddesi uyarınca göz önüne almaları gerekir.
Ancak, ne yazık ki bugüne kadar, hukuk devletinin mimarları olan ve bu konuda kendilerine hayati görev düşen Hâkim ve Savcılarımızın ulus¬lararası mevzuat ve sözleşmelere yabancı kalmaları, psikolojik olarak ulusal mevzuatı uygulama istekleri, yabancı dil bilgilerinin olmaması, yüksek yargı organlarının verdiği kararlarda bu konulan irdelememeleri, uluslararası hukukun uygulanmasına yönelik meslek içi eğitimin verilme¬mesi, kaynak, doküman ve teknik altyapı gibi sıkıntılar nedeniyle ulusla¬rarası sözleşme ve hukuka yer veren karar ve içtihatlar geliştirilmemiştir.
Bu olumsuz tablonun artık son bulması için, Adalet Bakanlığının uy¬gulayıcıların eğitim seviyelerinin yükseltilmesi için son yıllarda bir dizi çalışmalar başlatması ümit verici olmuştur.
Bufaaliyetler kapsamında; Türkiye ile Avrupa Konseyi ve Avrupa Bir¬liği ortak projeleri ile \"Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine Dair Türkiye Ulusal Programı\"mn uygulama kapasitesinin güçlendir¬mesini sağlamak amacıyla, hukukun üstünlüğü ilkesine dayalı olarak Adalet Bakanlığının, Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği ile müştereken Hâkim ve Cumhuriyet Savcılanna yönelik kısa ve uzun süreli eğitim stra¬tejileri oluşturulması kararlaştırılmıştı.
Bu amaçla, insan hakları alanında, 225 Hâkim ve Cumhuriyet Savcı¬sının eğitimci olarak yetiştirilmesi, bu eğitici eğitimini almış olan Hâkim ve Cumhuriyet Savcılannm Türkiye genelinde görev yapmakta olan, yaklaşık 9.200 Hâkim ve Cumhuriyet Savcısının insan haklan eğitimini gerçekleşti¬rilmeleri planlanmıştı.
İnsan haklan alanında eğitici olarak bizim de görev aldığımız bu program gereğince çeşitli il ve ilçelerden gelen Hâkim ve Cumhuriyet Savcı¬ları ile güvenlik güçlerine yönelik gerçekleştirilen seminerler neticesinde, uygulayıcıların ve diğer ilgili kişilerin istifadelerine sunmak üzere, edindi¬ğimiz bilgi ve birikimi bu eserde topladık.
Uluslararası standartları temel alan bu kitap, farklı ülkelerde cari olan hukuk sistemlerinin ötesinde, evrensel hak ve hürriyetlerin ortak uygulamasını sağlayacak pratik bilgiler sunmayı ve iyi uygulama örnekle¬ri vermeyi hedeflemiştir.
Bu bağlamda, hak arama hürriyetine rehberlik edecek olan eser, mağdur sfatını taşıyan her bir bireyin yanında, \"insan unsurunu\" mes¬lek olarak seçen başta Hâkim ve Cumhuriyet Savcıları ile Avukatlar olmak üzere, güvenlik güçleri gibi diğer kamu görevlileri için de uygulamaya yö¬nelik yararlı bir kaynak olacaktır.
Uygulamanın içinden birisi olarak faydalı olacağına inandığımız bu eseri yazarken, maddi ve manevi desteklerini devamlı arkamda hissetti¬ğim aileme, yazılışında katkıları olan arkadaşlarıma ve eserin yayına hazırlanmasından dolayı Adalet Yayınevinin tüm çalışanlarının şahsında Hakan Karaaslan Bey\′e şükranlarımı sunuyorum.
İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ BÖLÜM
HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN ULUSLARARASI
BOYUTTA KORUNYAMA BAŞLANMASI
I- GİRİŞ 1
II - İNSAN HAKLARI KAVRAMININ GELİŞİMİ 6
III-İNSAN HAKLARININ ULUSLARARASI ALANDA
KORUNMAYA ALINMASI 7
A - Genel Olarak 7
B - Birleşmiş Milletler Bünyesinde İnsan Haklarının
Korunması Ve Denetim Yollan 7
C - Bölgesel Bazda İnsan Haklarının Korunması ve Denetim
Yolları 11
İKİNCİ BÖLÜM
AVRUPA KONSEYİ İLE İNSAN HAKLARI VE
TEMEL ÖZGÜRLÜKLERİN KONURMASI SÖZLEŞMESİ
(- AVRUPA KONSEYİ 13
A - Genel Olarak 13
B - Avrupa Konseyi\′nin Organları 14
a - Bakanlar Komitesi 15
b - Parlamenterler Meclisi 15
c - Genel Sekreterlik 15
d - Avrupa Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi 15
C - Avrupa Konseyine Üye Ülkeler 16
D - Avrupa Konseyi Üye Ülkelerin Aihs ve Prokollerini İmza
Tarihleri 17
II - İNSAN HAKLARI VE TEMEL ÖZGÜRLÜKLERİN KORUNMASI
SÖZLEŞMESİ 18
A - Genel Olarak 18
B - Sözleşmenin Belirgin Özellikleri 19
C - Sözleşmenin Kapsamı 21
XII
a - Yaşayan Bir Belge Olarak Avrupa İnsan Hakları
Sözleşmesi 22
b - Güvenceye Alınan Hakların Mahiyeti 23
c - Nispi Haklara Müdahale Şekli 25
d - Hakların Sınırlanması Kriterleri 27
e - Demokratik Toplumda Gereklilik 28
f- Orantılılık 30
g - Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Ortaya
Çıkan Konular 31
1 - Haklardan Feragat 31
2 - Otonom (Özerk) Kavramlar 31
3 - Takdir Yetkisi 32
4- Yatay Uygulama 32
5 - Pozitif Yükümlülükler 33
6 - Sosyal ve Ekonomik Haklar 33
7- Ülke Dışı Etki 34
D - Sözleşmeye Çekince Koyma Hakkı 34
III - TÜRKİYE AÇISINDAN AVRUPA KONSEYİ VE İNSAN
HAKLARI SÖZLEŞMESİNİN YERİ VE ÖNEMİ 35
A - Türkiye\′nin Avrupa Konseyine Üye Olması ve Sözleşmeyi
Onaylaması 35
B - Sözleşmenin İç Hukukumuzdaki Yeri 36
a - Son Değişiklikler Çerçevesinde Anayasanın Sözleşme İle
İlişkisi 36
b - Türkiye\′nin Sözleşmenin Yaptırım Gücü İle
Karşılaşması 39
c - AİH Mahkemesinin kararından Dolayı Yargılamanın
Yenilenmesi 40
d - İhlalden Dolayı İdarenin Sorumluluğu ve Kamu
Görevlisine Rücu Sorunu 47
e - AİHS İle Diğer Uluslararası Sözleşmelerin Türk
Yargılamasında Yer Almasına İlişkin Örnek Kararlar 49
1 - Anayasa Mahkemesi 49
2- Yargıtay 50
XIII
3 - Danıştay 55
4 - Askeri Yüksek İdare Mahkemesi 56
5 - İlk Derece Mahkemeleri 57
6 - Önleme Araması İle İlgili Mahkemelerce Verilmiş
Örnek Kararlar 63
7 - Ceza Kararnamesi ve Benzeri Usullerin Adil
Yargılama İlkesine Aykırılığı 66
C - Yeni TCK. CMK. ve CİK. Hükümlerinde Uluslararası
Sözleşmelere Uygun Getirilen Haklar 68
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ İLE GETİRİLEN DENETİM MEKANİZMALARI
A - Genel Olarak 79
a - Avrupa İnsan Hakları Komisyonu 80
b - Avrupa İnsan Haklan Mahkemesi (Ek 11. Protokole
Göre) 81
c - Bakanlar Komitesi 82
B - Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Oluşumu ve Çalışma
Usulü 82
a - Yargıçların Sayısı, Seçilmeleri ve Göreve Geliş Şekilleri 82
b - Yargıçların Görev Süreleri, Kıdem ve Statüleri 83
c- Yargıçların Bağımsızlıkları ve İmtiyazları 84
d - Yargıçların İstifa Ve Görevden Alınma Halleri İle \"Ad
Hoc\" Yargıçlar 84
e - Mahkeme Başkanlığı ve Yazı İşleri Müdürlüğü 85
f - Mahkemenin Görev Yeri ve Çalışmalarda Süreklilik
Prensibi 85
g - Mahkemenin İdari Organları 85
1 - Genel kurul 86
2- Bölüm 86
h - Mahkemenin Yargılama Organları 86
1- Komite 86
2- Daireler 87
3 - Büyük Daire 87
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Yargı Yetkisinin
Kapsamı 88
a - Mahkemenin Yer Bakımından Yetkisi 88
b - Mahkemenin Kişi Bakımından Yetkisi 88
c - Mahkemenin Zaman Bakımından Yetkisi 88
d - Mahkemenin Konu Bakamından Yetkisi 89
Mahkemeye Yapılan Kişisel ve Devlet Başvurularının
İncelenmesi İle Karar Süreci 90
a - Bireysel Başvuru Yolu 90
1 - Bireysel Başvuru Hakkını Kimler Kullanabilir 90
2 - Başvurular Kime Karşı Yapılır 91
3 - Bireysel Başvuruda Mağdur Olma Ön Koşulu 92
4 - Mağdurluk Sıfatını Sona Erdiren Haller İle
Mağdurun Ölümü ve Bu Sıfatın Mirasçılara Geçişi 94
5 - Türkiye\′nin Bireysel Başvuru Hakkını Tanıması 94
b - Devlet Başvurusu 95
Mahkemeye Yapılan Başvurunun Kabul Edilebilirlik
Şartları 96
a - İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi 97
b - Yapılacak Başvuruda Süre Şartı 98
c - Süre Şartının Aranmadığı Durumlar 98
d - Başvurunun Açıkça Temelden Yoksun Olmaması 99
e - Başvuru hakkının Kötüye Kullanılmaması 99
f - Başvurunun Sözleşme ile Bağdaşır Olması 100
g - Başvuru Konusunun Daha Önceden Mahkemece
İncelenmemiş Olması 101
h - Uluslararası Bir Yargı Merciine Aynı Konuda
Başvurunun Yapılmamış Olması (Non Bis İn İdem
Prensibi) 101
Başvurunun Şekline İlişkin Şartlar 102
a - Sözleşmenin 34. Maddesine Göre Başvuru Formunu
Dolduracak Kişiler İçin Açıklayıcı Not 102
XV
b - Avrupa İnsan Haklan Mahkemesine Başvurmak
İsteyenler İçin Açıklama 106
c - Başvuruda Kimliğin Belirtilmesi 110
d - Başvuru Dilekçesinde Bulunması Zorunlu Bilgiler 110
e - Başvuru Dilekçesinde Kullanılacak Dil 110
f - Başvuru Dilekçesinin Gönderileceği Adres Başvurular
şu adrese gönderilir 111
g - Dilekçenin Kayda Alınması 111
h - AİHM\′ne Başvuruda Verilen Bilgi ve Başvuru Formu
Örneği 111
ı - AİHM\′nin 11. Protokole Göre Yargılama Şeması 114
j- Yetki Belgesi 115
k - Gelir Beyannamesi 116
G - Kabul Edilen Başvurunun Esastan İncelenmesi 117
a - Başvurunun Kabul Edilmezliği ve Kayıttan
Düşürülmesi 117
b - Başvurunun Esastan İncelenmesi 118
c - Mahkemenin Geçici Tedbirlere Başvurması 119
d- Dostane Çözüm 120
e - Mahkeme Kararı 121
f - Mahkemenin Tazminata Hükmetmesi 121
g - Kararın Şekli, Dili ve Tebliği 122
h - Temyiz Yolu Olarak Davanın Büyük Dairede Görülmesi 122
ı - Mahkeme kararlarının Yorumu ve Maddi Hatalarının
Düzeltilmesi 123
j - Mahkemenin Görüş Belirtme yetkisi 123
H - Yargılamada Yürütülen Usul 123
a - Aleniyet İlkesi ve Kullanılacak Diller 123
b - Delillerin Değerlendirilmesi 124
c - Karar Almada Müzakere ve Oylama Usulü 124
d - Tarafların Temsili İle Yazışmalar ve Tebliğler 125
I - Mahkeme Kararlarının Niteliği ve Tatbiki 126
a - Mahkeme Kararlarmm Kesinliği 126
XVI
b - Mahkeme Kararlarının Bağlayıcılığı ve Yerine Getirilmesi
Zorunluluğu 126
c - Mahkeme Kararlarının Uygulanmasının Denetimi 127
d - Bakanlar Komitesinin Baskı Araçları 128
İ - Avrupa İhsan Hakları Mahkemesine Yapılan Başvurular İle
İlgili İstatiki Bilgiler 129
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
SÖZLEŞMEYLE GÜVENCEYE BAĞLANAN HAK VE ÖZGÜRLÜKLER İLE MAHKEME İÇTİHATLARI
I- GENEL OLARAK 133
II - YAŞAM HAKKI 133
A - Yaşam Hakkının Güvence Altına Alınması 134
a - Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 2. Maddesinin
Getirdiği Güvenceler 134
B - Yaşam Hakkının İstisnaları 135
a- Sözleşmenin 2/1 Fıkrasındaki İstisnalar 135
b - Sözleşmenin 2/2 Fıkrasındaki İstisnalar 136
c - Sözleşmenin 15/2 Fıkrası 137
d - Sözleşmeye Ek 6 Numaralı Protokol 137
e - Sözleşmeye Ek 13 Numaralı Protokol 138
C - Türkiye\′de Yaşam Hakkı Sorunu 138
D - Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Yaşam Hakkı İle İlgili
Vermiş Olduğu Kararların Tahlili 140
a- Polis Koruması 146
b- Tıbbi Tedavi 147
c- Hükümlüler 147
d - Çevresel Riskler 148
e- Kürtaj 148
f - Göz Altında Ölümler 149
g - Faili Meçhul Cinayetler ve Kayıp Kişiler 150
1 - Kaya/Türkiye Davası 150
2 - Çakıcı/Türkiye Davası 151
XVII
3 - Yaşa/Türkiye Davası 151
4 - Mc Cann ve diğerleri/İngiltere Davası 152
5 - Avşar/Türkiye Davası 152
6 - Gül-Demiray/Türkiye Davası 153
7 - Maşallah Öner Yıldız/Türkiye Davası 153
8- Ergi/Türkiye Davası 154
9 - Ağdaş/ Türkiye Kararı 154
III -İŞKENCE, İNSANLIK DIŞI VE ONUR KIRICI CEZA VEYA
MUAMELE YASAĞI 160
A - AİHS\′nin 3. Maddesinin Yorumu ve Kapsadığı Konular 160
a - Yakalama, Alıkoyma ve Sorgulama Koşulları 161
b - Sınır Dışı Etme ve Suçluların İadesi 166
c - Kayıp Vakaları ve Ayrımcılık 167
d - Devletin Yükümlülüğü 169
e - İşkence İddialarında İspat Sorunu 170
C- İşkence 171
D - İnsanlık Dışı ya da Onur Kırıcı Muamele veya Ceza 175
E - AİHS Madde 3 Kapsamında Türkiye\′de Hak İhlalleri 177
F - İşkence Karşısında Alınacak Önlemler İle Cumhuriyet
Savcılarının Dikkat Etmesi Gereken Hususlar 179
G - AİH Mahkemesinin Türkiye Hakkında Vermiş Olduğu
Kararlar 182
1 - Aksoy/Türkiye Davası 183
2 - Veznedaroğlu/Türkiye Davası 184
3 - Jabari/Türkiye Davası 185
4 - Öcalan/Türkiye Davası 185
IV -KÖLELİK VE ZORLA ÇALIŞTIRMA YASAĞI 188
A - Genel Olarak Kölelik 189
B - Sözleşmenin 4. Maddesinin Yorumu 190
V - ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK HAKKI 193
A - Genel Olarak 194
B - Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 5(1) Maddesinin
Yorumu 195
a - Ulusal Hukuka Uygunluk 196
b - Özgürlük Mahrumiyetinde Hakka Uygunluğun
Muhafaza Edilmesi 197
c - Sözleşme Hukukuna Uyma Anlayışının Yerleşmesi 198
d - Yetkinin Keyfi Kullanılması 199
e - Erişilebilirlik, Öngörülebilirlik ve Diğer Teminatlar 200
- Kişi Özgürlüğü ve Güvenliğinin Sınıılandınlnıasının Meşru
Olduğu Haller 201
a - Mahkûmiyet Kararından Sonra Hapsedilme 201
b - Yükümlülüklere Uymama Nedeniyle Tutma 203
1 - Mahkeme Kararına Uymama Nedeniyle Tutma 204
2 - Yasada Belirlenen Yükümlülük 205
c - Suç Nedeniyle Gözaltına Alma ve Tutma/Tutuklama 206
d - Küçüklerin Tutulması 207
e - Akıl Zayıflığı, Derbederlik vd. Nedenlerle Tutma 208
1- Serserilik 208
2 - Akıl Zayıflığı 208
f - Sınır Dışı Etme veya İade Amacıyla Tutma Md 5/1 (f) 209
- Özgürlüğünden Yoksun Bırakılanların Hakları 210
a - Gözaltına Alınma Nedeni ve Suç Hakkında
Bilgilendirilme Hakkı 211
b - Derhal Yargıç Önüne Çıkarılma Hakkı 211
1 - Azami Gözaltı Süresi 212
aa - Olağan Hallerde 213
bb - Olağanüstü Hallerde 213
2 - Yargıç veya Hukuken Yargılama Yetkisine Sahip Bir
Görevli Önüne Çıkarılma 217
3 - Koruyuculardan Yararlanma Hakkı 218
c - Tutuklunun Makul Sürede Salıverilme Hakkı 219
1 - Tutukluluk Süresinin Hesaplanması 219
2 - Tutukluluk Süresinin Makullüğü 220
d - Gözaltı İle Tutukluluğa karşı Hukukilik Denetimi ve
İtiraz Hakkı 224
XIX
e - Gözaltı ve Tutukluluğun Sözleşmeye Aykırılığı
Nedeniyle Tazminat Hakkı 228
f - Türkiye\′ye Karşı Açılan ve İhlalle Neticelenen Davalar 230
VI -ADİL YARGILANMA HAKKI 230
A - Genel Olarak 231
B - Adil Yargılanmanın Sağlanmasında
Hâkimlerin Rolü 233
C - Medeni Hak ve Yükümlülükler Kapsamına Giren Konular 235
D -Medeni Hak ve Yükümlülükler Kapsamına Girmeyen
İhtilaflar 240
E - Medeni Hakka İlişkin Verilen Kararda Bulunması Gereken
Koşullar 241
a- Bağımsız ve Tarafsız Mahkemeler 242
b- Mahkemeye Erişim Hakkı 246
c- Duruşmada Bulunmak Hakkı 248
d- Silahların Eşitliği ve Nizalı Dava Hakkı 251
e- Kararların Gerekçeli Olması 253
f- Adil Yargılanma Hakkıyla Getirilen Diğer Güvenceler 253
g- Davanın Makul Bir Süre İçinde Görülmesi 258
h- Duruşmanın Halka Açık Olması 259
F- Suçsuzluk Karinesi 260
G - Sanığın Hakları ve Güvenceleri 263
a - Suçlamanın Niteliği ve Nedeninden En Kısa Zamanda
Anladığı Bir Dille ve Ayrıntılı Olarak Sanığın Haberdar
Edilme Hakkı 263
b - Sanığın Savunmasını Hazırlamak İçin Gerekli Zamana ve
Kolaylıklara Sahip Olma Hakkı 264
c - Adli Yardımdan Yararlanma Hakkı 266
d - Tanıkların Dinlenmesinde Hak Eşitliği 268
e - Bedava Tercümandan Yararlanma Hakkı 270
H - Anayasamızda Adil Yargılanma Hakkı İle İlgili Yer Alan
Kurallar 271
İ - AİH Mahkemesinin Türkiye Hakkında Verdiği Kararlar 274
a - Yağcı ve Sargın/Türkiye Davası 275
XX
b - Zana/Türkiye Davası 276
c - Mansur/Türkiye Davası 277
VII - CEZALARIN YASALLIĞI 278
a - Ecer Ve Zeyrek/Türkiye 280
VIII - ÖZEL HAYATIN VE AİLE HAYATININ KORUNMASI 284
A-Genel Olarak 284
B - Özel Hayata Saygı Gösterilmesi Hakkı 285
a - AİHM Kararları Çerçevesinde Özel Hayatın Kapsamına
Giren İlişkiler 286
C - Aile Hayatına Saygı Gösterilmesi Hakkı 290
a - AİHM Kararları Çerçevesinde Aile Hayatı Kapsamına
Giren İlişkiler 291
D - Konuta Saygı Hakkı 293
E - Haberleşme Özgürlüğüne Saygı Hakkı 294
F- Hakların Sınırlandırılmasında Müdahale ve Takdir Hakkı 295
G - Türkiye Hakkında Verilen Kararlar ve Anayasamızdaki
Bağlantılı Maddeler 310
a - Y.F. / Türkiye Davası 313
IX-DÜŞÜNCE, VİCDAN VE DİN ÖZGÜRLÜĞÜ 317
A - Genel Olarak 317
B - Hukukumuzda Düşünce, Din ve Vicdan Özgürlüğü İle
İlgili Düzenlemeler 318
C - AİHS\′nin 9. Maddesinin Genel Değerlendirmesi 319
D - Din ve İnanışın Mahiyeti 321
E - Dinin veya İnanışın Dışa Vurumu 322
F - Din ve İnançların Dışa Vurumu Haklaıınm Sınırlandırılması 324
G -Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları 328
a - Kalaç/Türkiye Davası 328
b - Şenay Karaduman- Lamina Bulut/Türkiye 329
c- Diğer Kararlar 330
X- İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ 331
A - Genel Olarak 331
B - İfade Özgürlüğünün Kapsam ve Korunması 333
a - Kanaat Sahibi Olma Özgürlüğü 335
XXI
b - Bilgi ve Kanaat Açıklama Özgürlüğü 335
c- Bilgi ve Fikir Alma Özgürlüğü 337
d - Basm Özgürlüğü 338
e - Radyo ve Televizyon Yayıncılığı Özgürlüğü 339
C - İfade Özgürlüğünün Sınırlandığı Durumlar 341
D - AİHM\′nin Türkiye Hakkında Verdiği Kararlar 350
a - Yaşar Kaplan/Türkiye Davası 351
b - Sürek/Türkiye Davası (No:2) 355
c - Şener/Türkiye Davası 355
d - Gerger/Türkiye Davası 356
XI -DERNEK KURMA VE TOPLANTI ÖZGÜRLÜĞÜ 357
A-Genel Olarak 357
B - Barışçıl Toplanma ve Protesto Hakkı 357
C - Dernek Kurma Özgürlüğü 360
D -Toplanma ve Dernek Kurma Özgürlüğünün Kısıtlanması 362
E - Türkiye Hakkında Verilen Kararlar ve 11. Maddenin İç
Hukukumuzdaki Karşılığı 363
XII - EVLENME HAKKI 366
XIII - ETKİLİ BAŞVURU HAKKI 367
A - Genel Olarak 368
B - Etkili Başvuru Hakkının Mahiyeti 369
C - Madde 13 Bağlamında AİHM\′nin Verdiği Kararlar 374
XIV - AYRIMCILIK YASAĞI 377
A - Genel Olarak 377
B - Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Verdiği Kararlar 381
C- Sözleşmenin 16. Maddesi 388
BEŞİNCİ BÖLÜM
SÖZLEŞMEYE EK PROTOKOLLERLE GÜVENCE ALTINA ALINAN TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER
A - Ek 1 Numaralı Protokol 391
a- Genel Olarak 391
b - Mülkiyet Hakkı 391
1-1 Numaralı Protokolün Kapsamı 392
2 - Mülkiyet Hakkına Yapılan Bir Müdahalenin Haklı
Gösterilmesi 403
c- Eğitim Hakkı 413
1 - Zengin-Türkiye Davası 414
d - Serbest Seçim Hakkı 419
e - Türkiye Hakkında Mahkemenin Verdiği Kararlar 420
1- Akkuş/Türkiye 421
B - Ek 4 Nolu Protokol 426
C - Ek 6 Nolu Protokol 427
D-Ek 7 Nolu Protokol 427
E - Ek 12 Nolu Protokol 428
F - Ek 13 Nolu Protokol 428
G - Ek 14 Nolu Protokol 429
H -Usule İlişkin Düzenleme Ön Gören 2, 3, 5,8, 9,10,11
Numaralı Protokoller 429
ALTINCI BÖLÜM
İLGİLİ BELGE METİNLERİ
A - Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 431
B - İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin
Sözleşmeye Ek Protokoller 449
a - İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair
Sözleşmeye Ek 1 Nolu protokol 449
b - İnsan Haklan Divanına İstişari Mütalaa Vermek Yetkisi
Tanıyan İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Koruması
Sözleşmesi 2 Nolu Protokolü 450
c - İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair
Sözleşmeye İlişkin, Bu Sözleşmede ve Bu Sözleşmeye
Ek Birinci Protokolde Yer Alanlardan Başka, Bazı Hak
ve Özgürlükleri Tanıyan 4 Nolu Protokol Strasburg, 16
IX.1963 452
d - İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair
Sözleşmeye Ek Ölüm Cezasının Kaldırılmasına İlişkin 6
Nolu Protokol 455
XXIII
e - İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair
Sözleşmeye Ek 7 Nolu Protokol 457
f - İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair
Sözleşmeye Ek 9 Nolu Protokol 461
g - İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair
Sözleşmenin Oluşturduğu Denetim Mekanizmasının
Yeniden Yapılanmasına İlişkin 11 Nolu Protokol 463
h - İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair
Sözleşmeye Ek 12 Nolu Protokol (Roma, 4.XI.2000) 466
ı - İnsan Hakları Ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına
İlişkin Sözleşme\′ye Ek Ölüm Cezasının Her Durumda
Kaldırılmasına Dair 13 numaralı protokol
(Vilnius, 3.V.2002) 468
i - 14 Numaralı Protokol - 13 Mayıs 2004 471
C - Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtüzüğü 478
a- içtüzüğe Ek 517
D -Avrupa Konseyi Statüsü 521
E - Avrupa Konseyi\′nin İmtiyaz ve Muafiyetlerine Mütealik
Umumi Anlaşma\′ya ek 6 Numaralı Protokol 532
F - Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Önündeki Yargılama
Sürecine Katılan Kişilere İlişkin Avrupa Sözleşmesi 536
YEDİNCİ BÖLÜM
A-NETİCE ve DİLEK 541
B- KAYNAKÇA 547
YAZAR 551
Avrupa Konseyi, gerek hedefleri gerekse bu hedeflere ulaşma doğrultu¬sunda oluşturulan teşkilatlanma yapısıyla kendine özgü uluslararası bir yapılanmadır.
Merkezi Slrasbourg\′da bulunan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi de, Av¬rupa Konseyi\′nin temel yargı organıdır. Avrupa İnsan Haklan Sözleşmesinde öngörülen hak ve özgürlüklerin geliştirilip, korunması amacıyla Konsey bünye¬sinde bağımsız bir yargı teşkilatı kurulmasının uygun görülmesi sonucu olarak AİHM kurulmuştur.
AİHM\′nin temel görevi, AİHS\′ne üye olan ve Mahkemenin yetkisini kabul eden devletlerin uygulamalarında sözleşme ile sağlanan güvencelere ve sözleş¬menin ruhuna uygun davranıp davranmadığını denetlemektir.
Böylece AİHM yapmış olduğu yorumlar ve oluşturduğu içtihatlar ile Kon¬sey üyesi ülkelerin hukuklarının uygulanmasında bir dinamizm sağlamış ve hakların-özgürlüklerin gelişmesi sürecine önemli katkılar yapmıştır.
Bugün AİHM, ulusal hukuk sistemlerinde bir çeşit son kanun yolu başvu¬rusu niteliğini almış ve ulusal yargı sistemlerinin hiyerarşik olarak üstünde bir yargı sistemi olduğunu verdiği kararlarla kabul etmiştir. AİHM, bir kısım pren¬siplerin üye devletler içinde yerleşmesi konusunda da çok önemli kararlara imza atmıştır. Örneğin, insan haklarının genel hukuk prensiplerinin bir parça¬sı olduğu, devletin bireye karşı negatif ve pozitif yükümlülüklerinin bulunduğu, Mahkeme kararlarında eleştirilen hususların iç hukukuna hiç veya tam olarak yansıtmayan veya zamanında adapte etmeyen üye devletlere karşı Bakanlar Komitesi aracılığıyla yaptırım uygulamasına kadar giden bir yol açması gibi hususları saymak mümkündür.
Bu kitabın ilerleyen bölümlerinde Awupa Konseyi, AİHS, AİHM\′nin yapı¬sı ve uygulamaları ile iç hukukumuza bakan yönleri çok çeşitli mahkeme ka¬rarlarıyla güncelleştirilerek açıklanmaya çalışılmıştır.
Kitabın birinci basısının kısa sürede tükenmiş olması, yenilenmiş ikinci basısının yapılması ihtiyacını doğurmuştur. Yaşayan bir belge olan AİHS\′nin yorumlayıcı makamı kabul edilen AİHM\′nin karlarını takip etmek çağın hukuk anlayışını yakalamak açısından önemli olacaktır. Bu amaçla önemli görülen yeni bazı Mahkeme karaları ile iç yargı organlarının verdiği kararlar da kitaba konulmuştur.
Okuyucularına büyük fayda sağlayacağına inandığım kitabın 2. basısına emeği geçen tüm Adalet Yayınevi çalışanları ile hazırlanması sırasında göster¬dikleri sabır ve desteklerinden dolayı da sevgili aileme şükranlarımı sunuyorum.
ÖNSÖZ
Üstün sanılan insanlara yakından bakınca
anladım ki çoğu, herkes gibi insandır.
Montaigne
İnsanın sırf \"İnsan\" olması nedeniyle doğuştan devredilemez ve vaz¬geçilemez bir takım temel hak ve hürriyetlere sahip olduğu anlayışı \" insan hakları\" kavramanın oluşup, gelişmesine kaynaklık etmiştir.
Yüzyıllarca ulusların bir iç meselesi olarak karşımıza çıkan bu kav¬ram, özellikle 1. ve 2. Dünya Savaşlarındaki büyük hak kayıplarının ya¬şanması nedeniyle uluslararası boyuta taşınmıştır. Bu nedenle günümüz¬de hemen her devletin Anayasa ve yasalarında hüküm altına alınan insan hak ve hürriyetleri, ne yazık ki uygulamada tam yaşatılmamakta ise de, geçmiş yüzyıllara oranla büyük gelişmeler kat etmiştir.
Çünkü geçmişe baktığımızda, tarih, insanların zorba ve baskıcı ikti¬darlara karşı yapmış olduğu hak ve özgürlük mücadeleleri ile doludur.
Geçen süre boyunca bu konuda yapılan mücadeleler değişik boyutlar kazanmış, iktidar bireye belli hak ve yetkiler tanıyarak kendi gücünü sı¬nırlandırmış ve bunu yazılı metin haline getirmiştir. Böylece gün geçtikçe bireyin gerek toplum, gerekse devletle olan ilişkisinde özgürlükleri artar¬ken, devletin de keyfilikten, zorbalıktan uzak, hukuka bağlı, bireye daha hoşgörülü ve yakm bir davranış sergilediği gözlemlenmiştir.
Günümüzde artık hızla gelişen teknolojik gelişmeler karşısında, büyük bir köy halini almaya başlayan dünyamızda meydana gelen hadiseler, tüm insanlığın kaderine hükmetmektedir. Bu nedenle insanlığın ortak değer ve menfaatleri için devletlerarası dayanışma kaçınılmaz hale gelmiştir.
Hakların korunup gelişmesi noktasında özellikle devlet ve kamu görev¬lilerinin isteksiz, şüpheli ve olumsuz yaklaşımları sonucu, insan haklarının eylemsel bazda korunması amaçlı uluslararası mahkemeler kurulmuştur.
İnsanlığa karşı suç işleyen birey veya devlet, kurulan uluslararası ceza mahkemelerince cezalandırılırken, yine devletin veya kamu görevlisi¬nin, bireye verdiği hak kaybı -zarar- nedeniyle doğan sorumluluğu müey¬yide altına alınmıştır.
Böylece, getirilen bu ciddi müeyyideler ve denetim mekanizmalarıyla, ulusal ve uluslararası bazda insan haklarının güvenceye alınması ve ge¬liştirilmesi pratikte sağlanmıştır.
Kitabımızın da konusunu oluşturan Avrupa İnsan Hakları Sözleşme¬sinin, devlet ve bireysel başvuru yolu ile getirmiş olduğu koruma meka¬nizması, insanlık tarihinin müstesna bir modeli olmuştur.
Bugün itibariyle 800 milyonu aşan nüfusu ile 47 ülkenin üyesi olduğu Avrupa Konseyi\′nin çıkarttığı AİHS, artık konseyin ortak anayasası olarak kabul edilirken, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi de, Avrupa İnsan Hak¬ları Anayasa Mahkemesi şeklinde benimsenmeye başlanmıştır.
AIHM, vermiş olduğu çeşitli kararlarla insan hak ve hürriyetlerinin eureasel boyutta korunması, gelişmesi ue ilkelerinin tespiti yönünde bü-yük katkılar sağlamıştır.
Hukukun üstünlüğü, demokratik toplum düzeni, çoğulculuk, açık fikir¬lilik, kamu yaran, orantılılık, silahların eşitliği gibi temel insan haklan için önem arz eden bir takım kavramlara kazandırdığı anlam ve koymuş oldu¬ğu standartlarla AİHM kararlan, gerek konsey üyesi ülkelerin, gerekse diğer ülke ve bölgesel denetim organlarının kural ve yapılan üzerinde önemli etkiler doğurmuştur.
AİHM önünde görülen davaların önemli bir kısmının Türkiye ile ilgili olduğunu düşünürsek, bu mahkemeyi ve kararlarını tanıyıp, tahlil etmenin ehemmiyetini daha iyi kavrarız. Ancak bu suretle hak ve hürriyetler etkin¬lik kazanır ve ülkemizin uluslararası alandaki itibarı korunmuş olur.
Bunun için Hâkim ve Savcılarımızın önlerine gelen soruşturma ve da¬valarda başta AÃHS ve AİHM içtihatları olmak üzere taraf olduğumuz diğer uluslararası sözleşmeleri Anayasamızın 90. maddesi uyarınca göz önüne almaları gerekir.
Ancak, ne yazık ki bugüne kadar, hukuk devletinin mimarları olan ve bu konuda kendilerine hayati görev düşen Hâkim ve Savcılarımızın ulus¬lararası mevzuat ve sözleşmelere yabancı kalmaları, psikolojik olarak ulusal mevzuatı uygulama istekleri, yabancı dil bilgilerinin olmaması, yüksek yargı organlarının verdiği kararlarda bu konulan irdelememeleri, uluslararası hukukun uygulanmasına yönelik meslek içi eğitimin verilme¬mesi, kaynak, doküman ve teknik altyapı gibi sıkıntılar nedeniyle ulusla¬rarası sözleşme ve hukuka yer veren karar ve içtihatlar geliştirilmemiştir.
Bu olumsuz tablonun artık son bulması için, Adalet Bakanlığının uy¬gulayıcıların eğitim seviyelerinin yükseltilmesi için son yıllarda bir dizi çalışmalar başlatması ümit verici olmuştur.
Bufaaliyetler kapsamında; Türkiye ile Avrupa Konseyi ve Avrupa Bir¬liği ortak projeleri ile \"Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine Dair Türkiye Ulusal Programı\"mn uygulama kapasitesinin güçlendir¬mesini sağlamak amacıyla, hukukun üstünlüğü ilkesine dayalı olarak Adalet Bakanlığının, Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği ile müştereken Hâkim ve Cumhuriyet Savcılanna yönelik kısa ve uzun süreli eğitim stra¬tejileri oluşturulması kararlaştırılmıştı.
Bu amaçla, insan hakları alanında, 225 Hâkim ve Cumhuriyet Savcı¬sının eğitimci olarak yetiştirilmesi, bu eğitici eğitimini almış olan Hâkim ve Cumhuriyet Savcılannm Türkiye genelinde görev yapmakta olan, yaklaşık 9.200 Hâkim ve Cumhuriyet Savcısının insan haklan eğitimini gerçekleşti¬rilmeleri planlanmıştı.
İnsan haklan alanında eğitici olarak bizim de görev aldığımız bu program gereğince çeşitli il ve ilçelerden gelen Hâkim ve Cumhuriyet Savcı¬ları ile güvenlik güçlerine yönelik gerçekleştirilen seminerler neticesinde, uygulayıcıların ve diğer ilgili kişilerin istifadelerine sunmak üzere, edindi¬ğimiz bilgi ve birikimi bu eserde topladık.
Uluslararası standartları temel alan bu kitap, farklı ülkelerde cari olan hukuk sistemlerinin ötesinde, evrensel hak ve hürriyetlerin ortak uygulamasını sağlayacak pratik bilgiler sunmayı ve iyi uygulama örnekle¬ri vermeyi hedeflemiştir.
Bu bağlamda, hak arama hürriyetine rehberlik edecek olan eser, mağdur sfatını taşıyan her bir bireyin yanında, \"insan unsurunu\" mes¬lek olarak seçen başta Hâkim ve Cumhuriyet Savcıları ile Avukatlar olmak üzere, güvenlik güçleri gibi diğer kamu görevlileri için de uygulamaya yö¬nelik yararlı bir kaynak olacaktır.
Uygulamanın içinden birisi olarak faydalı olacağına inandığımız bu eseri yazarken, maddi ve manevi desteklerini devamlı arkamda hissetti¬ğim aileme, yazılışında katkıları olan arkadaşlarıma ve eserin yayına hazırlanmasından dolayı Adalet Yayınevinin tüm çalışanlarının şahsında Hakan Karaaslan Bey\′e şükranlarımı sunuyorum.
İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ BÖLÜM
HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN ULUSLARARASI
BOYUTTA KORUNYAMA BAŞLANMASI
I- GİRİŞ 1
II - İNSAN HAKLARI KAVRAMININ GELİŞİMİ 6
III-İNSAN HAKLARININ ULUSLARARASI ALANDA
KORUNMAYA ALINMASI 7
A - Genel Olarak 7
B - Birleşmiş Milletler Bünyesinde İnsan Haklarının
Korunması Ve Denetim Yollan 7
C - Bölgesel Bazda İnsan Haklarının Korunması ve Denetim
Yolları 11
İKİNCİ BÖLÜM
AVRUPA KONSEYİ İLE İNSAN HAKLARI VE
TEMEL ÖZGÜRLÜKLERİN KONURMASI SÖZLEŞMESİ
(- AVRUPA KONSEYİ 13
A - Genel Olarak 13
B - Avrupa Konseyi\′nin Organları 14
a - Bakanlar Komitesi 15
b - Parlamenterler Meclisi 15
c - Genel Sekreterlik 15
d - Avrupa Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi 15
C - Avrupa Konseyine Üye Ülkeler 16
D - Avrupa Konseyi Üye Ülkelerin Aihs ve Prokollerini İmza
Tarihleri 17
II - İNSAN HAKLARI VE TEMEL ÖZGÜRLÜKLERİN KORUNMASI
SÖZLEŞMESİ 18
A - Genel Olarak 18
B - Sözleşmenin Belirgin Özellikleri 19
C - Sözleşmenin Kapsamı 21
XII
a - Yaşayan Bir Belge Olarak Avrupa İnsan Hakları
Sözleşmesi 22
b - Güvenceye Alınan Hakların Mahiyeti 23
c - Nispi Haklara Müdahale Şekli 25
d - Hakların Sınırlanması Kriterleri 27
e - Demokratik Toplumda Gereklilik 28
f- Orantılılık 30
g - Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Ortaya
Çıkan Konular 31
1 - Haklardan Feragat 31
2 - Otonom (Özerk) Kavramlar 31
3 - Takdir Yetkisi 32
4- Yatay Uygulama 32
5 - Pozitif Yükümlülükler 33
6 - Sosyal ve Ekonomik Haklar 33
7- Ülke Dışı Etki 34
D - Sözleşmeye Çekince Koyma Hakkı 34
III - TÜRKİYE AÇISINDAN AVRUPA KONSEYİ VE İNSAN
HAKLARI SÖZLEŞMESİNİN YERİ VE ÖNEMİ 35
A - Türkiye\′nin Avrupa Konseyine Üye Olması ve Sözleşmeyi
Onaylaması 35
B - Sözleşmenin İç Hukukumuzdaki Yeri 36
a - Son Değişiklikler Çerçevesinde Anayasanın Sözleşme İle
İlişkisi 36
b - Türkiye\′nin Sözleşmenin Yaptırım Gücü İle
Karşılaşması 39
c - AİH Mahkemesinin kararından Dolayı Yargılamanın
Yenilenmesi 40
d - İhlalden Dolayı İdarenin Sorumluluğu ve Kamu
Görevlisine Rücu Sorunu 47
e - AİHS İle Diğer Uluslararası Sözleşmelerin Türk
Yargılamasında Yer Almasına İlişkin Örnek Kararlar 49
1 - Anayasa Mahkemesi 49
2- Yargıtay 50
XIII
3 - Danıştay 55
4 - Askeri Yüksek İdare Mahkemesi 56
5 - İlk Derece Mahkemeleri 57
6 - Önleme Araması İle İlgili Mahkemelerce Verilmiş
Örnek Kararlar 63
7 - Ceza Kararnamesi ve Benzeri Usullerin Adil
Yargılama İlkesine Aykırılığı 66
C - Yeni TCK. CMK. ve CİK. Hükümlerinde Uluslararası
Sözleşmelere Uygun Getirilen Haklar 68
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ İLE GETİRİLEN DENETİM MEKANİZMALARI
A - Genel Olarak 79
a - Avrupa İnsan Hakları Komisyonu 80
b - Avrupa İnsan Haklan Mahkemesi (Ek 11. Protokole
Göre) 81
c - Bakanlar Komitesi 82
B - Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Oluşumu ve Çalışma
Usulü 82
a - Yargıçların Sayısı, Seçilmeleri ve Göreve Geliş Şekilleri 82
b - Yargıçların Görev Süreleri, Kıdem ve Statüleri 83
c- Yargıçların Bağımsızlıkları ve İmtiyazları 84
d - Yargıçların İstifa Ve Görevden Alınma Halleri İle \"Ad
Hoc\" Yargıçlar 84
e - Mahkeme Başkanlığı ve Yazı İşleri Müdürlüğü 85
f - Mahkemenin Görev Yeri ve Çalışmalarda Süreklilik
Prensibi 85
g - Mahkemenin İdari Organları 85
1 - Genel kurul 86
2- Bölüm 86
h - Mahkemenin Yargılama Organları 86
1- Komite 86
2- Daireler 87
3 - Büyük Daire 87
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Yargı Yetkisinin
Kapsamı 88
a - Mahkemenin Yer Bakımından Yetkisi 88
b - Mahkemenin Kişi Bakımından Yetkisi 88
c - Mahkemenin Zaman Bakımından Yetkisi 88
d - Mahkemenin Konu Bakamından Yetkisi 89
Mahkemeye Yapılan Kişisel ve Devlet Başvurularının
İncelenmesi İle Karar Süreci 90
a - Bireysel Başvuru Yolu 90
1 - Bireysel Başvuru Hakkını Kimler Kullanabilir 90
2 - Başvurular Kime Karşı Yapılır 91
3 - Bireysel Başvuruda Mağdur Olma Ön Koşulu 92
4 - Mağdurluk Sıfatını Sona Erdiren Haller İle
Mağdurun Ölümü ve Bu Sıfatın Mirasçılara Geçişi 94
5 - Türkiye\′nin Bireysel Başvuru Hakkını Tanıması 94
b - Devlet Başvurusu 95
Mahkemeye Yapılan Başvurunun Kabul Edilebilirlik
Şartları 96
a - İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi 97
b - Yapılacak Başvuruda Süre Şartı 98
c - Süre Şartının Aranmadığı Durumlar 98
d - Başvurunun Açıkça Temelden Yoksun Olmaması 99
e - Başvuru hakkının Kötüye Kullanılmaması 99
f - Başvurunun Sözleşme ile Bağdaşır Olması 100
g - Başvuru Konusunun Daha Önceden Mahkemece
İncelenmemiş Olması 101
h - Uluslararası Bir Yargı Merciine Aynı Konuda
Başvurunun Yapılmamış Olması (Non Bis İn İdem
Prensibi) 101
Başvurunun Şekline İlişkin Şartlar 102
a - Sözleşmenin 34. Maddesine Göre Başvuru Formunu
Dolduracak Kişiler İçin Açıklayıcı Not 102
XV
b - Avrupa İnsan Haklan Mahkemesine Başvurmak
İsteyenler İçin Açıklama 106
c - Başvuruda Kimliğin Belirtilmesi 110
d - Başvuru Dilekçesinde Bulunması Zorunlu Bilgiler 110
e - Başvuru Dilekçesinde Kullanılacak Dil 110
f - Başvuru Dilekçesinin Gönderileceği Adres Başvurular
şu adrese gönderilir 111
g - Dilekçenin Kayda Alınması 111
h - AİHM\′ne Başvuruda Verilen Bilgi ve Başvuru Formu
Örneği 111
ı - AİHM\′nin 11. Protokole Göre Yargılama Şeması 114
j- Yetki Belgesi 115
k - Gelir Beyannamesi 116
G - Kabul Edilen Başvurunun Esastan İncelenmesi 117
a - Başvurunun Kabul Edilmezliği ve Kayıttan
Düşürülmesi 117
b - Başvurunun Esastan İncelenmesi 118
c - Mahkemenin Geçici Tedbirlere Başvurması 119
d- Dostane Çözüm 120
e - Mahkeme Kararı 121
f - Mahkemenin Tazminata Hükmetmesi 121
g - Kararın Şekli, Dili ve Tebliği 122
h - Temyiz Yolu Olarak Davanın Büyük Dairede Görülmesi 122
ı - Mahkeme kararlarının Yorumu ve Maddi Hatalarının
Düzeltilmesi 123
j - Mahkemenin Görüş Belirtme yetkisi 123
H - Yargılamada Yürütülen Usul 123
a - Aleniyet İlkesi ve Kullanılacak Diller 123
b - Delillerin Değerlendirilmesi 124
c - Karar Almada Müzakere ve Oylama Usulü 124
d - Tarafların Temsili İle Yazışmalar ve Tebliğler 125
I - Mahkeme Kararlarının Niteliği ve Tatbiki 126
a - Mahkeme Kararlarmm Kesinliği 126
XVI
b - Mahkeme Kararlarının Bağlayıcılığı ve Yerine Getirilmesi
Zorunluluğu 126
c - Mahkeme Kararlarının Uygulanmasının Denetimi 127
d - Bakanlar Komitesinin Baskı Araçları 128
İ - Avrupa İhsan Hakları Mahkemesine Yapılan Başvurular İle
İlgili İstatiki Bilgiler 129
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
SÖZLEŞMEYLE GÜVENCEYE BAĞLANAN HAK VE ÖZGÜRLÜKLER İLE MAHKEME İÇTİHATLARI
I- GENEL OLARAK 133
II - YAŞAM HAKKI 133
A - Yaşam Hakkının Güvence Altına Alınması 134
a - Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 2. Maddesinin
Getirdiği Güvenceler 134
B - Yaşam Hakkının İstisnaları 135
a- Sözleşmenin 2/1 Fıkrasındaki İstisnalar 135
b - Sözleşmenin 2/2 Fıkrasındaki İstisnalar 136
c - Sözleşmenin 15/2 Fıkrası 137
d - Sözleşmeye Ek 6 Numaralı Protokol 137
e - Sözleşmeye Ek 13 Numaralı Protokol 138
C - Türkiye\′de Yaşam Hakkı Sorunu 138
D - Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Yaşam Hakkı İle İlgili
Vermiş Olduğu Kararların Tahlili 140
a- Polis Koruması 146
b- Tıbbi Tedavi 147
c- Hükümlüler 147
d - Çevresel Riskler 148
e- Kürtaj 148
f - Göz Altında Ölümler 149
g - Faili Meçhul Cinayetler ve Kayıp Kişiler 150
1 - Kaya/Türkiye Davası 150
2 - Çakıcı/Türkiye Davası 151
XVII
3 - Yaşa/Türkiye Davası 151
4 - Mc Cann ve diğerleri/İngiltere Davası 152
5 - Avşar/Türkiye Davası 152
6 - Gül-Demiray/Türkiye Davası 153
7 - Maşallah Öner Yıldız/Türkiye Davası 153
8- Ergi/Türkiye Davası 154
9 - Ağdaş/ Türkiye Kararı 154
III -İŞKENCE, İNSANLIK DIŞI VE ONUR KIRICI CEZA VEYA
MUAMELE YASAĞI 160
A - AİHS\′nin 3. Maddesinin Yorumu ve Kapsadığı Konular 160
a - Yakalama, Alıkoyma ve Sorgulama Koşulları 161
b - Sınır Dışı Etme ve Suçluların İadesi 166
c - Kayıp Vakaları ve Ayrımcılık 167
d - Devletin Yükümlülüğü 169
e - İşkence İddialarında İspat Sorunu 170
C- İşkence 171
D - İnsanlık Dışı ya da Onur Kırıcı Muamele veya Ceza 175
E - AİHS Madde 3 Kapsamında Türkiye\′de Hak İhlalleri 177
F - İşkence Karşısında Alınacak Önlemler İle Cumhuriyet
Savcılarının Dikkat Etmesi Gereken Hususlar 179
G - AİH Mahkemesinin Türkiye Hakkında Vermiş Olduğu
Kararlar 182
1 - Aksoy/Türkiye Davası 183
2 - Veznedaroğlu/Türkiye Davası 184
3 - Jabari/Türkiye Davası 185
4 - Öcalan/Türkiye Davası 185
IV -KÖLELİK VE ZORLA ÇALIŞTIRMA YASAĞI 188
A - Genel Olarak Kölelik 189
B - Sözleşmenin 4. Maddesinin Yorumu 190
V - ÖZGÜRLÜK VE GÜVENLİK HAKKI 193
A - Genel Olarak 194
B - Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 5(1) Maddesinin
Yorumu 195
a - Ulusal Hukuka Uygunluk 196
b - Özgürlük Mahrumiyetinde Hakka Uygunluğun
Muhafaza Edilmesi 197
c - Sözleşme Hukukuna Uyma Anlayışının Yerleşmesi 198
d - Yetkinin Keyfi Kullanılması 199
e - Erişilebilirlik, Öngörülebilirlik ve Diğer Teminatlar 200
- Kişi Özgürlüğü ve Güvenliğinin Sınıılandınlnıasının Meşru
Olduğu Haller 201
a - Mahkûmiyet Kararından Sonra Hapsedilme 201
b - Yükümlülüklere Uymama Nedeniyle Tutma 203
1 - Mahkeme Kararına Uymama Nedeniyle Tutma 204
2 - Yasada Belirlenen Yükümlülük 205
c - Suç Nedeniyle Gözaltına Alma ve Tutma/Tutuklama 206
d - Küçüklerin Tutulması 207
e - Akıl Zayıflığı, Derbederlik vd. Nedenlerle Tutma 208
1- Serserilik 208
2 - Akıl Zayıflığı 208
f - Sınır Dışı Etme veya İade Amacıyla Tutma Md 5/1 (f) 209
- Özgürlüğünden Yoksun Bırakılanların Hakları 210
a - Gözaltına Alınma Nedeni ve Suç Hakkında
Bilgilendirilme Hakkı 211
b - Derhal Yargıç Önüne Çıkarılma Hakkı 211
1 - Azami Gözaltı Süresi 212
aa - Olağan Hallerde 213
bb - Olağanüstü Hallerde 213
2 - Yargıç veya Hukuken Yargılama Yetkisine Sahip Bir
Görevli Önüne Çıkarılma 217
3 - Koruyuculardan Yararlanma Hakkı 218
c - Tutuklunun Makul Sürede Salıverilme Hakkı 219
1 - Tutukluluk Süresinin Hesaplanması 219
2 - Tutukluluk Süresinin Makullüğü 220
d - Gözaltı İle Tutukluluğa karşı Hukukilik Denetimi ve
İtiraz Hakkı 224
XIX
e - Gözaltı ve Tutukluluğun Sözleşmeye Aykırılığı
Nedeniyle Tazminat Hakkı 228
f - Türkiye\′ye Karşı Açılan ve İhlalle Neticelenen Davalar 230
VI -ADİL YARGILANMA HAKKI 230
A - Genel Olarak 231
B - Adil Yargılanmanın Sağlanmasında
Hâkimlerin Rolü 233
C - Medeni Hak ve Yükümlülükler Kapsamına Giren Konular 235
D -Medeni Hak ve Yükümlülükler Kapsamına Girmeyen
İhtilaflar 240
E - Medeni Hakka İlişkin Verilen Kararda Bulunması Gereken
Koşullar 241
a- Bağımsız ve Tarafsız Mahkemeler 242
b- Mahkemeye Erişim Hakkı 246
c- Duruşmada Bulunmak Hakkı 248
d- Silahların Eşitliği ve Nizalı Dava Hakkı 251
e- Kararların Gerekçeli Olması 253
f- Adil Yargılanma Hakkıyla Getirilen Diğer Güvenceler 253
g- Davanın Makul Bir Süre İçinde Görülmesi 258
h- Duruşmanın Halka Açık Olması 259
F- Suçsuzluk Karinesi 260
G - Sanığın Hakları ve Güvenceleri 263
a - Suçlamanın Niteliği ve Nedeninden En Kısa Zamanda
Anladığı Bir Dille ve Ayrıntılı Olarak Sanığın Haberdar
Edilme Hakkı 263
b - Sanığın Savunmasını Hazırlamak İçin Gerekli Zamana ve
Kolaylıklara Sahip Olma Hakkı 264
c - Adli Yardımdan Yararlanma Hakkı 266
d - Tanıkların Dinlenmesinde Hak Eşitliği 268
e - Bedava Tercümandan Yararlanma Hakkı 270
H - Anayasamızda Adil Yargılanma Hakkı İle İlgili Yer Alan
Kurallar 271
İ - AİH Mahkemesinin Türkiye Hakkında Verdiği Kararlar 274
a - Yağcı ve Sargın/Türkiye Davası 275
XX
b - Zana/Türkiye Davası 276
c - Mansur/Türkiye Davası 277
VII - CEZALARIN YASALLIĞI 278
a - Ecer Ve Zeyrek/Türkiye 280
VIII - ÖZEL HAYATIN VE AİLE HAYATININ KORUNMASI 284
A-Genel Olarak 284
B - Özel Hayata Saygı Gösterilmesi Hakkı 285
a - AİHM Kararları Çerçevesinde Özel Hayatın Kapsamına
Giren İlişkiler 286
C - Aile Hayatına Saygı Gösterilmesi Hakkı 290
a - AİHM Kararları Çerçevesinde Aile Hayatı Kapsamına
Giren İlişkiler 291
D - Konuta Saygı Hakkı 293
E - Haberleşme Özgürlüğüne Saygı Hakkı 294
F- Hakların Sınırlandırılmasında Müdahale ve Takdir Hakkı 295
G - Türkiye Hakkında Verilen Kararlar ve Anayasamızdaki
Bağlantılı Maddeler 310
a - Y.F. / Türkiye Davası 313
IX-DÜŞÜNCE, VİCDAN VE DİN ÖZGÜRLÜĞÜ 317
A - Genel Olarak 317
B - Hukukumuzda Düşünce, Din ve Vicdan Özgürlüğü İle
İlgili Düzenlemeler 318
C - AİHS\′nin 9. Maddesinin Genel Değerlendirmesi 319
D - Din ve İnanışın Mahiyeti 321
E - Dinin veya İnanışın Dışa Vurumu 322
F - Din ve İnançların Dışa Vurumu Haklaıınm Sınırlandırılması 324
G -Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları 328
a - Kalaç/Türkiye Davası 328
b - Şenay Karaduman- Lamina Bulut/Türkiye 329
c- Diğer Kararlar 330
X- İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ 331
A - Genel Olarak 331
B - İfade Özgürlüğünün Kapsam ve Korunması 333
a - Kanaat Sahibi Olma Özgürlüğü 335
XXI
b - Bilgi ve Kanaat Açıklama Özgürlüğü 335
c- Bilgi ve Fikir Alma Özgürlüğü 337
d - Basm Özgürlüğü 338
e - Radyo ve Televizyon Yayıncılığı Özgürlüğü 339
C - İfade Özgürlüğünün Sınırlandığı Durumlar 341
D - AİHM\′nin Türkiye Hakkında Verdiği Kararlar 350
a - Yaşar Kaplan/Türkiye Davası 351
b - Sürek/Türkiye Davası (No:2) 355
c - Şener/Türkiye Davası 355
d - Gerger/Türkiye Davası 356
XI -DERNEK KURMA VE TOPLANTI ÖZGÜRLÜĞÜ 357
A-Genel Olarak 357
B - Barışçıl Toplanma ve Protesto Hakkı 357
C - Dernek Kurma Özgürlüğü 360
D -Toplanma ve Dernek Kurma Özgürlüğünün Kısıtlanması 362
E - Türkiye Hakkında Verilen Kararlar ve 11. Maddenin İç
Hukukumuzdaki Karşılığı 363
XII - EVLENME HAKKI 366
XIII - ETKİLİ BAŞVURU HAKKI 367
A - Genel Olarak 368
B - Etkili Başvuru Hakkının Mahiyeti 369
C - Madde 13 Bağlamında AİHM\′nin Verdiği Kararlar 374
XIV - AYRIMCILIK YASAĞI 377
A - Genel Olarak 377
B - Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Verdiği Kararlar 381
C- Sözleşmenin 16. Maddesi 388
BEŞİNCİ BÖLÜM
SÖZLEŞMEYE EK PROTOKOLLERLE GÜVENCE ALTINA ALINAN TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER
A - Ek 1 Numaralı Protokol 391
a- Genel Olarak 391
b - Mülkiyet Hakkı 391
1-1 Numaralı Protokolün Kapsamı 392
2 - Mülkiyet Hakkına Yapılan Bir Müdahalenin Haklı
Gösterilmesi 403
c- Eğitim Hakkı 413
1 - Zengin-Türkiye Davası 414
d - Serbest Seçim Hakkı 419
e - Türkiye Hakkında Mahkemenin Verdiği Kararlar 420
1- Akkuş/Türkiye 421
B - Ek 4 Nolu Protokol 426
C - Ek 6 Nolu Protokol 427
D-Ek 7 Nolu Protokol 427
E - Ek 12 Nolu Protokol 428
F - Ek 13 Nolu Protokol 428
G - Ek 14 Nolu Protokol 429
H -Usule İlişkin Düzenleme Ön Gören 2, 3, 5,8, 9,10,11
Numaralı Protokoller 429
ALTINCI BÖLÜM
İLGİLİ BELGE METİNLERİ
A - Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 431
B - İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin
Sözleşmeye Ek Protokoller 449
a - İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair
Sözleşmeye Ek 1 Nolu protokol 449
b - İnsan Haklan Divanına İstişari Mütalaa Vermek Yetkisi
Tanıyan İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Koruması
Sözleşmesi 2 Nolu Protokolü 450
c - İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair
Sözleşmeye İlişkin, Bu Sözleşmede ve Bu Sözleşmeye
Ek Birinci Protokolde Yer Alanlardan Başka, Bazı Hak
ve Özgürlükleri Tanıyan 4 Nolu Protokol Strasburg, 16
IX.1963 452
d - İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair
Sözleşmeye Ek Ölüm Cezasının Kaldırılmasına İlişkin 6
Nolu Protokol 455
XXIII
e - İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair
Sözleşmeye Ek 7 Nolu Protokol 457
f - İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair
Sözleşmeye Ek 9 Nolu Protokol 461
g - İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair
Sözleşmenin Oluşturduğu Denetim Mekanizmasının
Yeniden Yapılanmasına İlişkin 11 Nolu Protokol 463
h - İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair
Sözleşmeye Ek 12 Nolu Protokol (Roma, 4.XI.2000) 466
ı - İnsan Hakları Ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına
İlişkin Sözleşme\′ye Ek Ölüm Cezasının Her Durumda
Kaldırılmasına Dair 13 numaralı protokol
(Vilnius, 3.V.2002) 468
i - 14 Numaralı Protokol - 13 Mayıs 2004 471
C - Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtüzüğü 478
a- içtüzüğe Ek 517
D -Avrupa Konseyi Statüsü 521
E - Avrupa Konseyi\′nin İmtiyaz ve Muafiyetlerine Mütealik
Umumi Anlaşma\′ya ek 6 Numaralı Protokol 532
F - Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Önündeki Yargılama
Sürecine Katılan Kişilere İlişkin Avrupa Sözleşmesi 536
YEDİNCİ BÖLÜM
A-NETİCE ve DİLEK 541
B- KAYNAKÇA 547
YAZAR 551
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı