Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Aracı Kurumlar
Aracı Kurumlar
Oğuz Kürşat ÜNAL
Sayfa Sayısı
:
342
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
1997
ISBN NO
:
9757903086
120,00
TL
ÖNSÖZ
Türk ve AB.D. Hukukunda, sermaye piyasalarında faaliyet gösteren aracı kurumlan inceleyen bu kitap 1984-1997 yıllarını kapsayan bir çalış¬manın sonunda hazırlanmıştır. Çalışmanın temelini doçentlik takdim tezim oluşturmuştur. \"Aracı Kurumlar ve Aracılık Yüklenim Sözleşmesi\" adım ta¬şıyan tez mevzuatın sürekli değişmesi sonucu basılamamıştır. Bu arada Türk Hukuk literatürüne Sermaye Piyasası Kurulu tebliği ile yeni getirilen \"Aracılık Yüklenim Sözleşmesi\" kavramı da tebliğ değişiklikleriyle ortadan kaldırılış, bunun yerine başka sözleşme çeşitleri ihdas edilmiş, kanun deği¬şiklikleri yapılmış, değişikliklerin bazıları Anayasa mahkemesince iptal edilmiş ve böylece mevzuat oldukça değiştirilmiştir. Bu sebeblerden dolayı tez konusu gözden geçirilip, genişletilmek yerine, konuyu yeniden ele almak ve kapsamım da genişleterek yeni bir çalışma yapmak gerekmiştir. Baskı ta¬rihine kadar geçen süre içerisinde konu ile ilgili araştırmalar devam etmiş, elde edilen yeni bilgi ve görüşler ile konuyla ilgili tüm kanun, yönetmelik ve tebliğlere kitapta yer verilmiştir.
Bu çalışmanın hazırlanmasında ve yayımlanmasında yardımlarını esirgemeyen Prof. Dr. Naci Kınacıoğlu\′na, Doç.Dr. Şükrü Kızılot\′a, matbaa tashihleri konusunda yardımcı olan Ticaret Hukuku anabilim dalımız araş¬tırma görevlileri Hasan Ocaktan\′a, Hayrettin Çağlar\′a ve Nedim Erkol\′a ve özenli baskıları için \"Yaklaşım Yayınları\" ile \"Cem Ofset\" ilgililerine te¬şekkürü bir borç bilirim.
Ankara, Haziran 1997
Doç. Dr. Oğuz Kiirşat Ünal
İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ BOLUM
SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI,
SATICI VE ALICILARI, HALKA ARZ VE PİYASALAR
§1. SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI 5
I. A.B.D. HUKUKUNDA SERMAYE
PİYASASI ARAÇLARI . 5
II. TÜRK HUKUKUNDA SERMAYE
PİYASASI ARAÇLARI 9
§ 2. SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI SATICI
VE ALICILARI 15
I. SATICILAR 15
A. ABD. Hukukunda Satıcılar 15
B. Türk Hukukunda Satıcılar 16
II. ALICILAR 17
A. A.B.D. Hukukunda Alıcılar
(Investors - Customers) 17
B. Türk Hukukunda Alıcılar
(Yatırımcılar - Müşteriler) 20
§3. İHRAÇ, HALKA ARZ VE SERMAYE
PİYASALARI 22
I. İHRAÇ, İHRAÇCI VE HALKA ARZ 23
II. SERMAYE PİYASALARI 27
A. Birinci El Piyasası 28
1. Birinci El Piyasa Faaliyetleri 28
2. Birinci El Piyasalarında Aracı Kurum 29
B. İkinci H Piyasası Z!\"\"\"\"Z\"\"\′\′\"34
1. İkinci El Piyasa Faaliyetleri 34
2. İkinci El Piyasalarında Aracı Kurum 36
C. Birinci El, İkinci El Piyasaları Ve Borsa 37
İKİNCİ BÖLÜM
ARACI KURULUŞLAR
§4. A.B.D. HUKUKUNDA ARACILIK VE
ARACI KURULUŞLAR 43
I. ARACILIK 43
II. MENKUL KIYMETLER ÜZERİNDE
ARACILIK 46
A. \"Dealer\"(Pazarlayıcı) 46
B. \"Broker\" (Aracı) 47
C. \"Undenvriter\" (Aracı Kurum) 49
D. \"Investment Bankers\" (Yatırım Bankerleri) 50
III. ARACILIK FAALİYETLERİNİN HUKUKÃ
NİTELİĞİ 50
§5. TÜRK HUKUKUNDA ARACILIK VE
ARACI KURULUŞLAR 53
I. ARACILIK 53
A. Borçlar Kanununda Aracılık 54
1. Temsilcilik ......................54
2. Komisyonculuk 55
3. Adi İşler Tellâllığı\′ 55
B. Ticaret Kanununda Aracılık 55
1. Ticarî İşler Tellâllığı 56
2. Acente 56
C. Sermaye Piyasası Kanununda Aracılık 58
1. Aracı Kurumlar ve Bankalar 59
2. Yatırım Ortaklıkları 64
3. Yatırım Fonları . 64
4. Sermaye Piyasasında Faaliyet Göstermesine
İzin Verilen Diğer Kurumlar 66
II. SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI
ÜZERİNDE ARACILIK 67
A. Aracı Kurum İhtiyacı 67
B. Aracı Kurum Kavramı 68
III. ARACILIK FAALİYETLERİNİN HUKUKİ
NİTELİĞİ * 70
A. Aracı Kurumun Yatırım Danışmanlığı
ve Portföy Yöneticiliği 72
B. Aracı Kurumun Menkul Kıymetler Geri
Alım veya Satım Taahhüdü ile Alım Satımı 72
C. Aracı Kurumun \"Undenvriting\"
(Aracılık Yüklenimi) Faaliyetinde Bulunması 74
D. Aracı Kurumun Sermaye Piyasası
Aracı Alım Satımı 76
1. Aracı Kurumun Kendi Nam ve
Hesabına Hareketi 77
2. Aracı Kurumun Başkası Nam ve
Hesabına Hareketi 77
3. Aracı Kurumun Başkası Hesabına
Kendi Namına Hareketi 78
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ARACI KURUMLARIN KURULUŞ VE FAALİYET ŞARTLARI
§6. ARACI KURUMLARIN KURULUŞ ŞARTLARI 79
I. İZİN YETKİSİ 79
A. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı\′nın Yetkisi 79
B. Sermaye Piyasası Kurulu\′nun Yetkisi 81
C. Maliye Bakanlığı\′nın Yetkileri . . . 82
II. KURULUŞ ŞARTLARI 83
A. Özel Şartları Haiz Anonim Ortaklık Şeklinde
Kurulma Mecburiyeti 83
1. Hisse Senetlerinin Tamamının Nama
Yazılı Olması 84
2. Hisse Senetlerinin Nakit Karşılığı Çıkarılması 85
3. Sermaye Miktarı _ 88
4. Esas Sözleşmenin Sermaye Piyasası
Kanununa ve Kurul Düzenlemelerine
Uygun Olması 89
B. Kurucularda Aranan Özel Şartlar 90
C. Diğer Mevzuatın Kuruluşa İlişkin Öngördüğü
Şartlar . 91
III. KURULUŞ İŞLEMLERİ 92
§7. ARACI KURUMLARIN FAALİYET ŞARTLARI 93
I. FAALİYET İZNİ VE YETKİ BELGESİ ; 94
A. Kurul İzni 94
1. Genel Şartlar 96
2. Özel Şartlar 100
a Halka Arza Aracılığa İlişkin Özel Şartlar 100
b. Alım Satım Aracılığına İlişkin Özel Şartlar 101
c. Diğer Faaliyetlere İlişkin Özel Şartlar ....101
3. Başvuru ve İzin Alınmasında Süre 103
B. Yetki Belgesi 106
C. Teminat . ............107
1. Teminat Yatırma Mecburiyeti 107
2. Teminatın Miktarı 107
3. Teminatın Nev\′i 108
4. Teminatın İadesi 109
D. Faaliyet İzni ve Yetki Belgesinin İptali ve
Faaliyetin Geçici Olarak Durdurulması 109
1. İptale Yetkili Merci 109
2. Sermaye Piyasası Kanununun Öngördüğü
Özel İptal Halleri 110
3. Kurul\′un Öngördüğü Faaliyetlerin Yasaklanması
veya Geçici Olarak Durdurulmasına İlişkin
Şartlar 111
4. Uluslararası Pazar Faaliyetlerinin Geçici
veya Sürekli Olarak Durdurulması 113
II. BORSADA KAYITLI ÜYE OLMA ŞARTİ\" .Z....ZZ....... 113
A. Üyelik Şartlan 115
1. Faaliyet İzni ve Yetki Belgesi Almış Olmak 115
2. Borsa Üyelik Teminatı Yatırmak 115
3. Üyeliğe Giriş Aidatı 117
B. Borsa Üyelik Belgesi (BÜB.) .118
C. Sermaye Piyasası Kurulu\′nun Takdir Hakkı 118
D. Borsa Yönetim Kurulu\′nun Yetkileri 120
§ 8. ULUSLARARASI PAZARDA İŞLEM YAPACAK
ARACI KURULUŞLARIN FAALİYET ŞARTLARI 121
I. FAALİYET RUHSATI VE İPTALİ 122
II. PAZARDA İŞLEM YAPACAK ÜYELERİN
TEMSİLİ VE TEMSİLCİLER 122
III. TEMİNATLAR VE İŞLEM LİMİTLERİ 123
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ARACI KURUMLARIN ARACILIK FAALİYETLERİ VE BUNLARA İLİŞKİN ESASLAR
§9. SERMAYE PİYASASI FAALİYETLERİ 125
I. HALKA ARZA ARACILIK FAALİYETİ 127
A Halka Arza İlişkin Genel Esaslar 128
B. Halka Arza İlişkin Özel Esaslar 129
II. ALIM SATIMA ARACILIK 130
A. Alım Satıma Aracılığın Kapsamı 131
B. Alım Satıma Aracılık Faaliyetine İlişkin Esaslar 131
III. ARACILIK FAALİYETİ YANINDA YAPILABİLECEK
DİĞER İŞLER 132
A. Portföy Yöneticiliği ve Portföy Yönetim Şirketi 133
1. Portföy Yöneticiliği Faaliyetine Geçiş Esasları 137
a Faaliyet izni ve Esasları 137
b. Faaliyet Şartları 138
2. Portföy Yöneticiliğine İlişkin İlkeİer 138
3. Portföy Yöneticilerine İlişkin Esaslar 141
a Meslekî Yeterlik İlkesi 141
b. Bağımsızlık İlkesi 142
c. Sır Saklama İlkesi 142
d. Portföy Yöneticiliği Faaliyetinden
Doğan Sorumluluk 142
4. Faaliyet Yetki Belgesinin İptali 143
B. Yatınm Danışmanlığı 143
1. Yatınm Danışmanlığı Faaliyetine Geçiş
Esasları 144
a Yatınm Danışmanlığı Faaliyet İzni
ve İzin Esaslan 144
b. Faaliyet Şartları 145
c. Başvuru ve İzin Alınmasında Süreler 145
2. Yatınm Danışmanlığına İlişkin Esaslar 145
3. Yatınm Danışmanlarına İlişkin Esaslar 146
a Meslekî Yeterlik İlkesi .147
b. Bağımsızlık İlkesi 147
c. Meslekî Özen ve Titizlik İlkesi 147
d. Sır Saklama İlkesi 148
e. Yazılı ve Basılı Yatınm Tavsiyeleri 148
C. Repo ve Ters Repo İşlemleri 148
1. Repo ve Ters Repo İşlemleri Esaslan 150
2. Faaliyet Esasları 151
3. İşlem Limitleri 151
4. Kayıt Esaslan 152
5. Denetim ve Bilgi Verme Yükümlülüğü 152
D. Vadeli İşlem Sözleşmesi Yapılmasına Aracılık 152
1. Vadeli İşlem Sözleşmelerine Aracılığa
İlişkin Genel Esaslar 154
2. Vadeli İşlem Sözleşmelerine Aracılığa
İlişkin Özel Esaslar 156
a Kredili Menkul Kıymet İşlemlerine
İlişkin Özel Esaslar 156
b. Açığa Satış İşlemlerine İlişkin Özel
Esaslar 161
c. Menkul Kıymetlerin Ödünç İşlemlerine
İlişkin Özel Esaslar 162
ULUSLAR ARASI PAZARDA ARACİLİK 163
YURT DIŞI PİYASALARDA ARACILIK 164
§ 10. ARACI KURUMLARIN MERKEZ
DIŞI ÖRGÜTLERİ 165
I. ŞUBE 166
II. ARACI KÜRÜM ACENTELERİ\" 168
A. Tanım ve Hukukî Mahiyeti 168
B. Acentelik Koşullan 169
C. Acentenin faaliyete geçmesi 170
D. Aracı Kurumun Acentelik Faaliyetlerini
Takibi ve Bildirim Yükümlülüğü 170
E. Acentenin Faaliyetleri Esnasında Uyacağı Esaslar 171
F. Acentenin Yapamıyacağı İşler 171
G. Acente Aracılığıyla Yapılan İşlemlerde
Hukukî Sorumluluk 172
H. Acentenin Tutacağı Defter, Kayıt ve Belgeler 172
III. ARACI KURUM İRTİBAT BÜROLARI 172
§ 11. ARACI KURUMLARIN TUTACAKLARI
DEFTER, KAYIT VE BELGELER 173
I. KURUL YÖNETMELİK VE TEBLİĞLERİNE GÖRE
TUTULACAK DEFTER, KAYIT VE BELGELER 174
II. MKBY.\′NE GÖRE TUTULACAK DEFTER, KAYIT
VE BELGELER \" 176
III. TİCARET KANUNUNA GÖRE TUTULACAK
DEFTER, KAYIT VE BELGELER 177
IV. VUK.\′NA GÖRE TUTULACAK DEFTER,
KAYIT VE BELGELER 178
§12. ARACI KURUMLARDA REKLÃM
VE İLÃNLAR 179
I. İLÃN VE REKLÃM KAVRAMI 179
II. İLÃN VE REKLÃM SERBESTLİĞİ 182
III. İLÃN VE REKLÃMLARDA UYULACAK
ESASLAR 182
IV. SORUMLULUK 181
BEŞİNCİ BÖLÜM
ARACILIK SÖZLEŞMELERİ
§13. HALKA ARZA ARACILIK SÖZLEŞMESİ 184
I. KAVRAM 184
II. KONUSU 189
A. Genel Olarak 189
B. Taahhüt Edilebilecek Edinüer 190
III. ŞEKLİ 192
IV. TARAFLARI 194
A. Aracı Kuruluşlar 195
B. Satıcılar 299
V. ARACILIK KONSORSİYUMU 200
A. Kavram 200
B. Hukukî Mahiyeti ve Özellikleri 200
1. Hukukî Mahiyeti 200
a Sözleşme Unsuru 201
b. Şahıs Unsuru 202
c. Katılma Paylan Unsuru 203
d. Ortak Amaç Unsuru 203
e. İşbirliği Unsuru 204
2. Sermaye Piyasası Kanunu ve İlgili
Mevzuatta Yer Alan Özellikler 204
C. A.B.D. Hukukunda Aracılık Konsorsiyumu 206
VI. ÇEŞİTLERİ VE HUKUKÃ MAHİYETİ 208
A. Eski Moda veya Tam Aracılık Yüklenim
Sözleşmesi(01d Fashioned or Strict Undenvriting
Contract) 210
B. En İyi Gayret Aracılığı Yüklenim Sözleşmesi
(Best Efforts Undenvriting Contract) , 212
C. Kesin Bağlantı Aracılığı Yüklenim Sözleşmesi
(Firm Comrnitment Undervvriting) 213
VII. HALKA ARZA ARACILIK SÖZLEŞMESİ SERBESTLİĞİ
VE İSTİSNALARI 214
A. Sözleşme Serbestliği Prensibi 214
B. Sözleşme Serbestliği Prensibinin İstisnaları 215
1. Finansman Bonolarında 216
2. Hissedarları Tarafından Halka Arz
Edilen Hisse Senetlerinde ~ 217
3. Değişken Faizli Tahviller ile Erken İtfa
Edilebilir Tahvillerde 218
4. Kaydi Değer Haline Getirilen Sermaye Piyasası
Araçlarının halka Arzında 218
§14. DİĞER ARACILIK SÖZLEŞMELERİ 220
I. ALIM SATIMA ARACILIK ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ 221
A. Kavram 221
B. Konusu 222
C. Şekli. 223
II. PORTFÖY YÖNETİM SÖZLEŞMESİ 224
A. Kavram 224
B. Konusu 225
C. Şekli 225
III. YATIRIM DANIŞMANLIĞI SÖZLEŞMESİ 227
A. Kavram 227
B. Konusu 228
C. Şekli 228
IV. REPO VETERS REPO ÇERÇEVE ANLAŞMASI 229
A. Kavram 229
B. Konusu 230
C. Şekli 230
V. KREDİLİ MENKUL KİYMET İŞLEMLERİ ÇERÇEVE
SÖZLEŞMESİ 231
A. Kavram 231
B. Konusu 231
C. Şekli 232
VI. AÇIĞA SATIŞ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ 233
A. Kavram 233
B. Konusu 234
C. Şekli 234
VII. MENKUL KIYMETLERİN ÖDÜNÇ İŞLEMİ ÇERÇEVE
SÖZLEŞMESİ 235
A. Kavram 235
B. Konusu 236
C. Şekli 236
§ 15. ARACILIK SÖZLEŞMELERİNİN SONA ERMESİ. 237
ALTINCI BÖLÜM
ARACI KURUMLARIN SORUMLULUKLARI
§16. ARACI KURUMLARIN YAPAMAYACAKLARI
İŞLER 241
I. KANUN\′DA YASAKLANAN İŞLER 241
II. KURULCA YASAKLANAN İŞLER 242
A. Genel Olarak 242
B. İştirakler ile İlgili Sınırlama 245
C. Konsalidasyon ve Birleşme 245
§ 17. ARACI KURUMLARIN FAALİYETLERİNDEN
DOĞAN HUKUKİ SORUMLULUKLARI 246
I. YÜKLENİLEBİLECEK MALÃ SORUMLULUĞUN
AZAMİ SINIRI 246
II. BORSAYA KARŞI SORUMLULUKLAR 250
A. Borsa Ücreti (Borsa Hissesi) Ödeme
Mecburiyeti 250
B. Borsa\′ya Verecekleri Zararları Tazmin
Mecburiyeti 251
C. Borsa Emirlerini Kabul Etmeme
Mecburiyeti 251
D. Denetim Sırasında Bilgi Verme
Mecburiyeti 252
E. Borsaya Bilgi Verme Mecburiyeti 252
F. Sermaye Piyasası Araçlannı Borsaya
İntikal Ettirme Mecburiyeti 253
III. ULUSLARARASI PAZAR FAALİYETLERİNDEN
DOĞAN SORUMLULUKLAR 253
A. Uluslararası Pazarda Faaliyet Gösterecek
Aracı Kuruluşların Genel Yükümlülük
ve Sorumlulukları 254
B. Piyasa Yapıcı Kuruluşların Yükümlülük
ve Sorumlulukları 254
IV. MENKUL KIYMETLER TANZİM FON\′UNA
KATKIDA BULUNMA MECBURİYETİ 256
V. KURULA BİLDİRİLMESİ MECBURÃ HUSUSLAR 258
A. Kanunun Öngördüğü Mecburî Hususlar 258
B. Kurul\′un Öngördüğü Mecburî Hususlar 258
§18. ARACI KURUMLARIN HAK VE BORÇLARI 262
I. ABD. HUKUKUNDA ARACILARIN BORÇLARI 262
A. Acente İşveren İlişkisi ve Bundan Doğan Borçlar 263
B. Aracılarla İlgili Mevzuatın Düzenlediği Borçlar 264
C. Tescil Mecburiyeti 266
D. Araştırma ve Bilgi Verme Borcu 268
II. TÜRK HUKUKUNDA ARACILARIN HAK
VE BORÇLARI 271
A. Genel Hükümlerin Tatbiki 271
1. Tümünü Yüklenim (Kesin Bağlantı Aracılığı)
Sözleşmelerinde 273
2. En İyi Gayret Aracılığı Yüklenim
Sözleşmelerinde 274
3. Bakiyeyi Yüklenim (Tam Aracılık)
Sözleşmelerinde 274
B. Aracı Kurumların Halka Arz İşlemlerinden Doğan
Borçlan 275
C. Aracı Kurumların Borsa İşlemlerinden Doğan Borçlar 276
1. Müşteri Emrinin Borsaya İntikali 277
a Müşteri Emrinin Veriliş Şekli 277
b. Müşteri Emirlerinde Bulunacak Bilgiler 278
c. Müşteri Emirlerinde Fiyat Belirleme
Şekilleri 279
d. Müşteri Emirlerinin Geçerlik Süresi .280
2. Emirlerin Tasfiyesi ve Teslimle İlgili Esaslar 280
a Gerçekleşen Satım Emirlerin İhban ve Tasfiyesi 281
b. Gerçekleşen Alım Emirlerin İhban ve Tasfiyesi 282
c. Süresinde Gerçekleştirilemeyen Emirlerden
Doğan Borçlar 283
3. Zararları Tazmin Borcu 283
4. Borsada Sermaye Piyasası Aracı Alım
ve Satımından Doğan Borçlar 284
5. Depozito 285
D. Müşteriye Karşı Sözleşmeden Doğan
Özel Borçlar ,, 286
1. Belirli Bir Süre içinde Satma veya
Satın Alma Hak ve Borcu 286
2. Satış Şekli ve Bedelin Ödenmesi 287
a Hisse Senetlerinde 287
b. Diğer Sermaye Piyasası Araçlarında 288
c. Satılmayıp Aracı Kurum Tarafından
Saün Alınan Belgelerde 288
E. Aracı Kurumların Sözleşme ve Borsa
İşlemlerinden Doğan Haklan 289
1. Müşteri Emirlerini Kabul ve Ret Hakkı 289
2. Kapora, Teminat veya Bedel İsteme Hakkı 290
3. Sermaye Piyasası Araçlarının Teslimini
İsteme Hakkı 290
4. Komisyon (Kürtaj) Ücreti İsteme Hakkı 290
5. Masrafları Talep Hakkı 291
6. Zararları Talep Hakkı 293
7. Borsadan Uyuşmazlıkların Hallini İsteme Hakkı 293
§ 19. ARACI KURUMLARIN DENETİMİ,
CEZAİ SORUMLULUKLARI 295
I. DENETİM 295
A. Ticaret Kanununun Öngördüğü Denetim 2%
B. Sermaye Piyasası Mevzuatının Öngördüğü
Denetim 298
1. Aracı Kurumun Teftiş Birimlerinin Denetimi 298
a Teftiş Birimi 298
b. Teftiş Biriminin Görev ve Sorumlulukları 299
2. Kurul Denetimi 300
II. CEZAİ SORUMLULUK 302
A. SPK.\′na Göre Cezaî Sorumluluğu
Gerektiren Fiiller 304
1. Hapis Cezası İle Birlikte Para
Cezası Gerektiren Fiiller 305
2. Sadece Ağır Para Cezası Gerektiren Fiiller 308
B. Cezaların Artırılması 309
C. Usul Hükümleri . 309
YEDİNCİ BÖLÜM
ARACI KURUMLARIN SONA ERMESİ VE TASFİYESİ
§20. ARACI KURUMLARIN SONA ERMESİ 311
§ 21. ARACI KURUMLARIN TASFİYESİ 314
SONUÇ 315
YAZARIN YAYINLARI
XIX
Türk ve AB.D. Hukukunda, sermaye piyasalarında faaliyet gösteren aracı kurumlan inceleyen bu kitap 1984-1997 yıllarını kapsayan bir çalış¬manın sonunda hazırlanmıştır. Çalışmanın temelini doçentlik takdim tezim oluşturmuştur. \"Aracı Kurumlar ve Aracılık Yüklenim Sözleşmesi\" adım ta¬şıyan tez mevzuatın sürekli değişmesi sonucu basılamamıştır. Bu arada Türk Hukuk literatürüne Sermaye Piyasası Kurulu tebliği ile yeni getirilen \"Aracılık Yüklenim Sözleşmesi\" kavramı da tebliğ değişiklikleriyle ortadan kaldırılış, bunun yerine başka sözleşme çeşitleri ihdas edilmiş, kanun deği¬şiklikleri yapılmış, değişikliklerin bazıları Anayasa mahkemesince iptal edilmiş ve böylece mevzuat oldukça değiştirilmiştir. Bu sebeblerden dolayı tez konusu gözden geçirilip, genişletilmek yerine, konuyu yeniden ele almak ve kapsamım da genişleterek yeni bir çalışma yapmak gerekmiştir. Baskı ta¬rihine kadar geçen süre içerisinde konu ile ilgili araştırmalar devam etmiş, elde edilen yeni bilgi ve görüşler ile konuyla ilgili tüm kanun, yönetmelik ve tebliğlere kitapta yer verilmiştir.
Bu çalışmanın hazırlanmasında ve yayımlanmasında yardımlarını esirgemeyen Prof. Dr. Naci Kınacıoğlu\′na, Doç.Dr. Şükrü Kızılot\′a, matbaa tashihleri konusunda yardımcı olan Ticaret Hukuku anabilim dalımız araş¬tırma görevlileri Hasan Ocaktan\′a, Hayrettin Çağlar\′a ve Nedim Erkol\′a ve özenli baskıları için \"Yaklaşım Yayınları\" ile \"Cem Ofset\" ilgililerine te¬şekkürü bir borç bilirim.
Ankara, Haziran 1997
Doç. Dr. Oğuz Kiirşat Ünal
İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ BOLUM
SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI,
SATICI VE ALICILARI, HALKA ARZ VE PİYASALAR
§1. SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI 5
I. A.B.D. HUKUKUNDA SERMAYE
PİYASASI ARAÇLARI . 5
II. TÜRK HUKUKUNDA SERMAYE
PİYASASI ARAÇLARI 9
§ 2. SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI SATICI
VE ALICILARI 15
I. SATICILAR 15
A. ABD. Hukukunda Satıcılar 15
B. Türk Hukukunda Satıcılar 16
II. ALICILAR 17
A. A.B.D. Hukukunda Alıcılar
(Investors - Customers) 17
B. Türk Hukukunda Alıcılar
(Yatırımcılar - Müşteriler) 20
§3. İHRAÇ, HALKA ARZ VE SERMAYE
PİYASALARI 22
I. İHRAÇ, İHRAÇCI VE HALKA ARZ 23
II. SERMAYE PİYASALARI 27
A. Birinci El Piyasası 28
1. Birinci El Piyasa Faaliyetleri 28
2. Birinci El Piyasalarında Aracı Kurum 29
B. İkinci H Piyasası Z!\"\"\"\"Z\"\"\′\′\"34
1. İkinci El Piyasa Faaliyetleri 34
2. İkinci El Piyasalarında Aracı Kurum 36
C. Birinci El, İkinci El Piyasaları Ve Borsa 37
İKİNCİ BÖLÜM
ARACI KURULUŞLAR
§4. A.B.D. HUKUKUNDA ARACILIK VE
ARACI KURULUŞLAR 43
I. ARACILIK 43
II. MENKUL KIYMETLER ÜZERİNDE
ARACILIK 46
A. \"Dealer\"(Pazarlayıcı) 46
B. \"Broker\" (Aracı) 47
C. \"Undenvriter\" (Aracı Kurum) 49
D. \"Investment Bankers\" (Yatırım Bankerleri) 50
III. ARACILIK FAALİYETLERİNİN HUKUKÃ
NİTELİĞİ 50
§5. TÜRK HUKUKUNDA ARACILIK VE
ARACI KURULUŞLAR 53
I. ARACILIK 53
A. Borçlar Kanununda Aracılık 54
1. Temsilcilik ......................54
2. Komisyonculuk 55
3. Adi İşler Tellâllığı\′ 55
B. Ticaret Kanununda Aracılık 55
1. Ticarî İşler Tellâllığı 56
2. Acente 56
C. Sermaye Piyasası Kanununda Aracılık 58
1. Aracı Kurumlar ve Bankalar 59
2. Yatırım Ortaklıkları 64
3. Yatırım Fonları . 64
4. Sermaye Piyasasında Faaliyet Göstermesine
İzin Verilen Diğer Kurumlar 66
II. SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI
ÜZERİNDE ARACILIK 67
A. Aracı Kurum İhtiyacı 67
B. Aracı Kurum Kavramı 68
III. ARACILIK FAALİYETLERİNİN HUKUKİ
NİTELİĞİ * 70
A. Aracı Kurumun Yatırım Danışmanlığı
ve Portföy Yöneticiliği 72
B. Aracı Kurumun Menkul Kıymetler Geri
Alım veya Satım Taahhüdü ile Alım Satımı 72
C. Aracı Kurumun \"Undenvriting\"
(Aracılık Yüklenimi) Faaliyetinde Bulunması 74
D. Aracı Kurumun Sermaye Piyasası
Aracı Alım Satımı 76
1. Aracı Kurumun Kendi Nam ve
Hesabına Hareketi 77
2. Aracı Kurumun Başkası Nam ve
Hesabına Hareketi 77
3. Aracı Kurumun Başkası Hesabına
Kendi Namına Hareketi 78
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ARACI KURUMLARIN KURULUŞ VE FAALİYET ŞARTLARI
§6. ARACI KURUMLARIN KURULUŞ ŞARTLARI 79
I. İZİN YETKİSİ 79
A. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı\′nın Yetkisi 79
B. Sermaye Piyasası Kurulu\′nun Yetkisi 81
C. Maliye Bakanlığı\′nın Yetkileri . . . 82
II. KURULUŞ ŞARTLARI 83
A. Özel Şartları Haiz Anonim Ortaklık Şeklinde
Kurulma Mecburiyeti 83
1. Hisse Senetlerinin Tamamının Nama
Yazılı Olması 84
2. Hisse Senetlerinin Nakit Karşılığı Çıkarılması 85
3. Sermaye Miktarı _ 88
4. Esas Sözleşmenin Sermaye Piyasası
Kanununa ve Kurul Düzenlemelerine
Uygun Olması 89
B. Kurucularda Aranan Özel Şartlar 90
C. Diğer Mevzuatın Kuruluşa İlişkin Öngördüğü
Şartlar . 91
III. KURULUŞ İŞLEMLERİ 92
§7. ARACI KURUMLARIN FAALİYET ŞARTLARI 93
I. FAALİYET İZNİ VE YETKİ BELGESİ ; 94
A. Kurul İzni 94
1. Genel Şartlar 96
2. Özel Şartlar 100
a Halka Arza Aracılığa İlişkin Özel Şartlar 100
b. Alım Satım Aracılığına İlişkin Özel Şartlar 101
c. Diğer Faaliyetlere İlişkin Özel Şartlar ....101
3. Başvuru ve İzin Alınmasında Süre 103
B. Yetki Belgesi 106
C. Teminat . ............107
1. Teminat Yatırma Mecburiyeti 107
2. Teminatın Miktarı 107
3. Teminatın Nev\′i 108
4. Teminatın İadesi 109
D. Faaliyet İzni ve Yetki Belgesinin İptali ve
Faaliyetin Geçici Olarak Durdurulması 109
1. İptale Yetkili Merci 109
2. Sermaye Piyasası Kanununun Öngördüğü
Özel İptal Halleri 110
3. Kurul\′un Öngördüğü Faaliyetlerin Yasaklanması
veya Geçici Olarak Durdurulmasına İlişkin
Şartlar 111
4. Uluslararası Pazar Faaliyetlerinin Geçici
veya Sürekli Olarak Durdurulması 113
II. BORSADA KAYITLI ÜYE OLMA ŞARTİ\" .Z....ZZ....... 113
A. Üyelik Şartlan 115
1. Faaliyet İzni ve Yetki Belgesi Almış Olmak 115
2. Borsa Üyelik Teminatı Yatırmak 115
3. Üyeliğe Giriş Aidatı 117
B. Borsa Üyelik Belgesi (BÜB.) .118
C. Sermaye Piyasası Kurulu\′nun Takdir Hakkı 118
D. Borsa Yönetim Kurulu\′nun Yetkileri 120
§ 8. ULUSLARARASI PAZARDA İŞLEM YAPACAK
ARACI KURULUŞLARIN FAALİYET ŞARTLARI 121
I. FAALİYET RUHSATI VE İPTALİ 122
II. PAZARDA İŞLEM YAPACAK ÜYELERİN
TEMSİLİ VE TEMSİLCİLER 122
III. TEMİNATLAR VE İŞLEM LİMİTLERİ 123
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ARACI KURUMLARIN ARACILIK FAALİYETLERİ VE BUNLARA İLİŞKİN ESASLAR
§9. SERMAYE PİYASASI FAALİYETLERİ 125
I. HALKA ARZA ARACILIK FAALİYETİ 127
A Halka Arza İlişkin Genel Esaslar 128
B. Halka Arza İlişkin Özel Esaslar 129
II. ALIM SATIMA ARACILIK 130
A. Alım Satıma Aracılığın Kapsamı 131
B. Alım Satıma Aracılık Faaliyetine İlişkin Esaslar 131
III. ARACILIK FAALİYETİ YANINDA YAPILABİLECEK
DİĞER İŞLER 132
A. Portföy Yöneticiliği ve Portföy Yönetim Şirketi 133
1. Portföy Yöneticiliği Faaliyetine Geçiş Esasları 137
a Faaliyet izni ve Esasları 137
b. Faaliyet Şartları 138
2. Portföy Yöneticiliğine İlişkin İlkeİer 138
3. Portföy Yöneticilerine İlişkin Esaslar 141
a Meslekî Yeterlik İlkesi 141
b. Bağımsızlık İlkesi 142
c. Sır Saklama İlkesi 142
d. Portföy Yöneticiliği Faaliyetinden
Doğan Sorumluluk 142
4. Faaliyet Yetki Belgesinin İptali 143
B. Yatınm Danışmanlığı 143
1. Yatınm Danışmanlığı Faaliyetine Geçiş
Esasları 144
a Yatınm Danışmanlığı Faaliyet İzni
ve İzin Esaslan 144
b. Faaliyet Şartları 145
c. Başvuru ve İzin Alınmasında Süreler 145
2. Yatınm Danışmanlığına İlişkin Esaslar 145
3. Yatınm Danışmanlarına İlişkin Esaslar 146
a Meslekî Yeterlik İlkesi .147
b. Bağımsızlık İlkesi 147
c. Meslekî Özen ve Titizlik İlkesi 147
d. Sır Saklama İlkesi 148
e. Yazılı ve Basılı Yatınm Tavsiyeleri 148
C. Repo ve Ters Repo İşlemleri 148
1. Repo ve Ters Repo İşlemleri Esaslan 150
2. Faaliyet Esasları 151
3. İşlem Limitleri 151
4. Kayıt Esaslan 152
5. Denetim ve Bilgi Verme Yükümlülüğü 152
D. Vadeli İşlem Sözleşmesi Yapılmasına Aracılık 152
1. Vadeli İşlem Sözleşmelerine Aracılığa
İlişkin Genel Esaslar 154
2. Vadeli İşlem Sözleşmelerine Aracılığa
İlişkin Özel Esaslar 156
a Kredili Menkul Kıymet İşlemlerine
İlişkin Özel Esaslar 156
b. Açığa Satış İşlemlerine İlişkin Özel
Esaslar 161
c. Menkul Kıymetlerin Ödünç İşlemlerine
İlişkin Özel Esaslar 162
ULUSLAR ARASI PAZARDA ARACİLİK 163
YURT DIŞI PİYASALARDA ARACILIK 164
§ 10. ARACI KURUMLARIN MERKEZ
DIŞI ÖRGÜTLERİ 165
I. ŞUBE 166
II. ARACI KÜRÜM ACENTELERİ\" 168
A. Tanım ve Hukukî Mahiyeti 168
B. Acentelik Koşullan 169
C. Acentenin faaliyete geçmesi 170
D. Aracı Kurumun Acentelik Faaliyetlerini
Takibi ve Bildirim Yükümlülüğü 170
E. Acentenin Faaliyetleri Esnasında Uyacağı Esaslar 171
F. Acentenin Yapamıyacağı İşler 171
G. Acente Aracılığıyla Yapılan İşlemlerde
Hukukî Sorumluluk 172
H. Acentenin Tutacağı Defter, Kayıt ve Belgeler 172
III. ARACI KURUM İRTİBAT BÜROLARI 172
§ 11. ARACI KURUMLARIN TUTACAKLARI
DEFTER, KAYIT VE BELGELER 173
I. KURUL YÖNETMELİK VE TEBLİĞLERİNE GÖRE
TUTULACAK DEFTER, KAYIT VE BELGELER 174
II. MKBY.\′NE GÖRE TUTULACAK DEFTER, KAYIT
VE BELGELER \" 176
III. TİCARET KANUNUNA GÖRE TUTULACAK
DEFTER, KAYIT VE BELGELER 177
IV. VUK.\′NA GÖRE TUTULACAK DEFTER,
KAYIT VE BELGELER 178
§12. ARACI KURUMLARDA REKLÃM
VE İLÃNLAR 179
I. İLÃN VE REKLÃM KAVRAMI 179
II. İLÃN VE REKLÃM SERBESTLİĞİ 182
III. İLÃN VE REKLÃMLARDA UYULACAK
ESASLAR 182
IV. SORUMLULUK 181
BEŞİNCİ BÖLÜM
ARACILIK SÖZLEŞMELERİ
§13. HALKA ARZA ARACILIK SÖZLEŞMESİ 184
I. KAVRAM 184
II. KONUSU 189
A. Genel Olarak 189
B. Taahhüt Edilebilecek Edinüer 190
III. ŞEKLİ 192
IV. TARAFLARI 194
A. Aracı Kuruluşlar 195
B. Satıcılar 299
V. ARACILIK KONSORSİYUMU 200
A. Kavram 200
B. Hukukî Mahiyeti ve Özellikleri 200
1. Hukukî Mahiyeti 200
a Sözleşme Unsuru 201
b. Şahıs Unsuru 202
c. Katılma Paylan Unsuru 203
d. Ortak Amaç Unsuru 203
e. İşbirliği Unsuru 204
2. Sermaye Piyasası Kanunu ve İlgili
Mevzuatta Yer Alan Özellikler 204
C. A.B.D. Hukukunda Aracılık Konsorsiyumu 206
VI. ÇEŞİTLERİ VE HUKUKÃ MAHİYETİ 208
A. Eski Moda veya Tam Aracılık Yüklenim
Sözleşmesi(01d Fashioned or Strict Undenvriting
Contract) 210
B. En İyi Gayret Aracılığı Yüklenim Sözleşmesi
(Best Efforts Undenvriting Contract) , 212
C. Kesin Bağlantı Aracılığı Yüklenim Sözleşmesi
(Firm Comrnitment Undervvriting) 213
VII. HALKA ARZA ARACILIK SÖZLEŞMESİ SERBESTLİĞİ
VE İSTİSNALARI 214
A. Sözleşme Serbestliği Prensibi 214
B. Sözleşme Serbestliği Prensibinin İstisnaları 215
1. Finansman Bonolarında 216
2. Hissedarları Tarafından Halka Arz
Edilen Hisse Senetlerinde ~ 217
3. Değişken Faizli Tahviller ile Erken İtfa
Edilebilir Tahvillerde 218
4. Kaydi Değer Haline Getirilen Sermaye Piyasası
Araçlarının halka Arzında 218
§14. DİĞER ARACILIK SÖZLEŞMELERİ 220
I. ALIM SATIMA ARACILIK ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ 221
A. Kavram 221
B. Konusu 222
C. Şekli. 223
II. PORTFÖY YÖNETİM SÖZLEŞMESİ 224
A. Kavram 224
B. Konusu 225
C. Şekli 225
III. YATIRIM DANIŞMANLIĞI SÖZLEŞMESİ 227
A. Kavram 227
B. Konusu 228
C. Şekli 228
IV. REPO VETERS REPO ÇERÇEVE ANLAŞMASI 229
A. Kavram 229
B. Konusu 230
C. Şekli 230
V. KREDİLİ MENKUL KİYMET İŞLEMLERİ ÇERÇEVE
SÖZLEŞMESİ 231
A. Kavram 231
B. Konusu 231
C. Şekli 232
VI. AÇIĞA SATIŞ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ 233
A. Kavram 233
B. Konusu 234
C. Şekli 234
VII. MENKUL KIYMETLERİN ÖDÜNÇ İŞLEMİ ÇERÇEVE
SÖZLEŞMESİ 235
A. Kavram 235
B. Konusu 236
C. Şekli 236
§ 15. ARACILIK SÖZLEŞMELERİNİN SONA ERMESİ. 237
ALTINCI BÖLÜM
ARACI KURUMLARIN SORUMLULUKLARI
§16. ARACI KURUMLARIN YAPAMAYACAKLARI
İŞLER 241
I. KANUN\′DA YASAKLANAN İŞLER 241
II. KURULCA YASAKLANAN İŞLER 242
A. Genel Olarak 242
B. İştirakler ile İlgili Sınırlama 245
C. Konsalidasyon ve Birleşme 245
§ 17. ARACI KURUMLARIN FAALİYETLERİNDEN
DOĞAN HUKUKİ SORUMLULUKLARI 246
I. YÜKLENİLEBİLECEK MALÃ SORUMLULUĞUN
AZAMİ SINIRI 246
II. BORSAYA KARŞI SORUMLULUKLAR 250
A. Borsa Ücreti (Borsa Hissesi) Ödeme
Mecburiyeti 250
B. Borsa\′ya Verecekleri Zararları Tazmin
Mecburiyeti 251
C. Borsa Emirlerini Kabul Etmeme
Mecburiyeti 251
D. Denetim Sırasında Bilgi Verme
Mecburiyeti 252
E. Borsaya Bilgi Verme Mecburiyeti 252
F. Sermaye Piyasası Araçlannı Borsaya
İntikal Ettirme Mecburiyeti 253
III. ULUSLARARASI PAZAR FAALİYETLERİNDEN
DOĞAN SORUMLULUKLAR 253
A. Uluslararası Pazarda Faaliyet Gösterecek
Aracı Kuruluşların Genel Yükümlülük
ve Sorumlulukları 254
B. Piyasa Yapıcı Kuruluşların Yükümlülük
ve Sorumlulukları 254
IV. MENKUL KIYMETLER TANZİM FON\′UNA
KATKIDA BULUNMA MECBURİYETİ 256
V. KURULA BİLDİRİLMESİ MECBURÃ HUSUSLAR 258
A. Kanunun Öngördüğü Mecburî Hususlar 258
B. Kurul\′un Öngördüğü Mecburî Hususlar 258
§18. ARACI KURUMLARIN HAK VE BORÇLARI 262
I. ABD. HUKUKUNDA ARACILARIN BORÇLARI 262
A. Acente İşveren İlişkisi ve Bundan Doğan Borçlar 263
B. Aracılarla İlgili Mevzuatın Düzenlediği Borçlar 264
C. Tescil Mecburiyeti 266
D. Araştırma ve Bilgi Verme Borcu 268
II. TÜRK HUKUKUNDA ARACILARIN HAK
VE BORÇLARI 271
A. Genel Hükümlerin Tatbiki 271
1. Tümünü Yüklenim (Kesin Bağlantı Aracılığı)
Sözleşmelerinde 273
2. En İyi Gayret Aracılığı Yüklenim
Sözleşmelerinde 274
3. Bakiyeyi Yüklenim (Tam Aracılık)
Sözleşmelerinde 274
B. Aracı Kurumların Halka Arz İşlemlerinden Doğan
Borçlan 275
C. Aracı Kurumların Borsa İşlemlerinden Doğan Borçlar 276
1. Müşteri Emrinin Borsaya İntikali 277
a Müşteri Emrinin Veriliş Şekli 277
b. Müşteri Emirlerinde Bulunacak Bilgiler 278
c. Müşteri Emirlerinde Fiyat Belirleme
Şekilleri 279
d. Müşteri Emirlerinin Geçerlik Süresi .280
2. Emirlerin Tasfiyesi ve Teslimle İlgili Esaslar 280
a Gerçekleşen Satım Emirlerin İhban ve Tasfiyesi 281
b. Gerçekleşen Alım Emirlerin İhban ve Tasfiyesi 282
c. Süresinde Gerçekleştirilemeyen Emirlerden
Doğan Borçlar 283
3. Zararları Tazmin Borcu 283
4. Borsada Sermaye Piyasası Aracı Alım
ve Satımından Doğan Borçlar 284
5. Depozito 285
D. Müşteriye Karşı Sözleşmeden Doğan
Özel Borçlar ,, 286
1. Belirli Bir Süre içinde Satma veya
Satın Alma Hak ve Borcu 286
2. Satış Şekli ve Bedelin Ödenmesi 287
a Hisse Senetlerinde 287
b. Diğer Sermaye Piyasası Araçlarında 288
c. Satılmayıp Aracı Kurum Tarafından
Saün Alınan Belgelerde 288
E. Aracı Kurumların Sözleşme ve Borsa
İşlemlerinden Doğan Haklan 289
1. Müşteri Emirlerini Kabul ve Ret Hakkı 289
2. Kapora, Teminat veya Bedel İsteme Hakkı 290
3. Sermaye Piyasası Araçlarının Teslimini
İsteme Hakkı 290
4. Komisyon (Kürtaj) Ücreti İsteme Hakkı 290
5. Masrafları Talep Hakkı 291
6. Zararları Talep Hakkı 293
7. Borsadan Uyuşmazlıkların Hallini İsteme Hakkı 293
§ 19. ARACI KURUMLARIN DENETİMİ,
CEZAİ SORUMLULUKLARI 295
I. DENETİM 295
A. Ticaret Kanununun Öngördüğü Denetim 2%
B. Sermaye Piyasası Mevzuatının Öngördüğü
Denetim 298
1. Aracı Kurumun Teftiş Birimlerinin Denetimi 298
a Teftiş Birimi 298
b. Teftiş Biriminin Görev ve Sorumlulukları 299
2. Kurul Denetimi 300
II. CEZAİ SORUMLULUK 302
A. SPK.\′na Göre Cezaî Sorumluluğu
Gerektiren Fiiller 304
1. Hapis Cezası İle Birlikte Para
Cezası Gerektiren Fiiller 305
2. Sadece Ağır Para Cezası Gerektiren Fiiller 308
B. Cezaların Artırılması 309
C. Usul Hükümleri . 309
YEDİNCİ BÖLÜM
ARACI KURUMLARIN SONA ERMESİ VE TASFİYESİ
§20. ARACI KURUMLARIN SONA ERMESİ 311
§ 21. ARACI KURUMLARIN TASFİYESİ 314
SONUÇ 315
YAZARIN YAYINLARI
XIX
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı